Карбон қышқылы және оның қасиеттері

Жоспар:

I Кіріспе

II Негізгі бөлім.

1)Бірнегізді карбон қышқылдары

2)Химиялық қасиеттері

III Қорытынды

Бұл қышқылдардың натрий тұздары (пальмиаттары және стеараттары)
Суда ерімтал келеді. Бұлардың ондай тұздары кір ашады және кәдімгі қатты сабынның негізгі бөлігін құрайды.
Сабын құрамындағы карбон тұздарынан қайтадан қышқыл алуға болады: ол үшін тұздың судағы ерітіндісіне күшті қышқыл құяды. Мысалы: С17Н35СОО + Na + Н + НSО4 → С17Н35СООН + Na + HSO4
Жоғары карбон қышқылдарының кальций, магний тұздары суда ерімейді. Кермек суда сабынның кір аша алмауы себебі осы тұздардың түзіліп, тұнбаға түсуінен болады.
Кірді өте жақсы ашатын болғандықтан, жоғары карбон қышқылдарының ерігіш тұздары әр түрлі сабындар өндіруде қолданылады.
Олеин қышқылы – бірнегізді қанықпаған карбон қышқылдардың өкілі. Көмірсутекті радикалдарындағы көміртегі атомдарының арасында бір немесе бірнеше қос байланыстары болатын қышқылдар да бар.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1) Л.А. Цветков «Органикалық химия» Алматы «Рауан» 1997ж.

2) «Химия» Алматы, 2005ж.

Пән: Химия
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

металл + қышқыл = тұз + сутек газы

Кернеу қатарында сутектен бұрын орналасқан металлдар қышқылдан сутекті
ығыстырады, ал кейін орналасқандары ығыстыра алмайды. Қышқылдар
металлдармен және олардың оксидтері мен әрекеттесіп тұз түзеді.
Қышқылдың металл оксидтерімен әрекеттесуі:
металл оксиді + қышқыл = тұз + су

Бірнегізді карбон қышқылдары. Қышқылдардың құрылысы және физикалық
қасиеттері. Альдегидтерді оқығанда қышқылдардың құрылымдық формулаларын
жазғансыңдар, сонда ол заттардың
о
құбылыстарын – с сипаттайтын атом тобының екендігін байқаған
он
боларсыңдар. Бұл - карбоксил тобы. Оның олай деп аталу себебі, ол
о
топ карбонил – с мен гидроксилден – ОН құралған.

Молекуласында көмірсутек радикалдарымен байланысқан бір
о
немесе бірнеше карбоксил тобы – с бар органикалық
он
заттар карбон қышқылдары деп аталады.

Молекуласындағы карбоксил тобының санына қарай карбон қышқылдары
бірнегізді, екінегізді және т.б. деп жіктеледі.
Карбон қышқылдарының құрылысын бәріне ортақ бір формуламен
O
R – C немесе R – COOH кескіндеуге болады.
OH
Жүйелеу номенклатурасы бойынша қышқылдардың аттары өздеріне сәйкес
көмірсутектердің аттарынан түзіледі; ол үшін көмірсутектің атына қышқылы
деген сөз қосылады, мысалы:
О
метан қышқылы Н – С пропан қышқылы СН3 – СН2 – СООН.
ОН
Бірақ мұндай атаулар іс жүзінде сирек қолданылады.
Альдегидтердей емес қышқылдар арасында газ күйіндегі заттар болмайды.
Қатардың салмағы жеңіл мүшелері өткір иісті, суда жақсы еритін, сұйықтық
болып келеді. Қышқылдардың молекулалық массалары өсуіне қарай судағы
ерігіштігі төмендей береді. Салмағы ауыр қышқылдар – иіссіз, суда ерімейтін
қатты заттар.
Газ күйіндегі заттардың болмауын спирттердің гомологтық қатарынан
көргенбіз. Бұл құбылыстың себебі бізге мәлім. Карбон қышқылдарының арасында
газ күйіндегі заттардың болмауын молекулалардың сутектік байланыстар арқылы
ассоциациялануында деп жоруға болады.
Дұрысында да, сұйық қышқылдардың молекулалық массаларын анықтау
олардың қосақталған молекулалардан - димерден құралатынын көрсетеді.
Құмырсқа қышқылы тіпті бу тәрізді күйінің өзінде де димерден құралған.
Сірке қышқылы бу күйінде жеке молекулалар мен қосақталған молекулалардан
тұратын қоспа.
Карбон қышқылдарының димерлерінің құрылысын былай көрсетуге
O ... HO
болады: R-C C-R
OH ... O

Бірнегізді карбон қышқылдарының гомологтық қатары
Қышқылдың аты Формуласы Қайнау
температу- расы
(Сº)
Құмырсқа Н – СООН 101
Сірке СН3 – СООН 118
Пропион СН3 – СН2 – СООН 141
Май СН3 – СН2 – СН2 – СООН 163
Валериан СН3 – СН2 – СН2 – СН2 – СООН 186
Капрон СН3 – (СН2)4 – СООН 205
Энант СН3 – (СН2)5 – СООН 223
Пальмитин СН3 – (СН2)14 – СООН Қатты заттар
Маргарин СН3 – (СН2)15 - СООН
Стеарин және т.б.СН3 – (СН2)16 – СООН

Мұнда екі молекуланың арасында сутекті байланыс бола алады, сірә,
димерлік молекуланың өте беріктігі де осыдан шығар.
Спирттердің судағы ерігіштігін біз бұдан бұрын суға қосылып сутектік
байланыстардың пайда болуынан деп түсіндіргенбіз. Біз қарастырып отырған
қышқылдарға да осы құбылыс тән. Мұнда да заттың молекулалық массаларының
өсуіне қарай, ерігіштігі кемиді.
Спирттер мен альдегидтердің электрондық құрылыстары таныс
болғандықтан, карбон қышқылдарының электрондық құрылыстарын көрсете аламыз,
өйткені карбон қышқылдарының функционалдық тобында карбонил және гидроксил
топтары да бар:
О:
R : С
О : Н
Қышқылдардың электрондық құрылысы оларда қышқылдық қасиеттердің, яғни
протонның еркін бөлшектену көрінісін де түсіндіруге тиіс.
Құрылысы жағынан қышқылдар спирттерден сутегінің екі атомының орнына
оттегінің бір атомы пайда болуымен, ерекшеленеді. Сірә, карбонил тобындағы
оттегі атомының әсерінен гидроксил тобындағы сутегі атомының қасиеттері
өзгеретін болуға тиісті. С=О байланыстағы (әсіресе π-байланыс) электрондық
тығыздықтың электртерістігі күштірек оттегіне қарай ығысатынын
альдегидтерден көрген болатынбыз. Соның салдарынан карбонилдің көміртегі
атомы жарым-жартылай оң зарядталады. Оның орнын толтыру үшін гидроксил
тобының оттегі электронын өзіне тартады. Сол себепті оттегі атомы О – Н
байланыстың электрондық тығыздығын өзіне тартады да оның полюстігі артып,
сутегі протон түрінде оңайырақ бөлшектенеді. Электрондардың осылай ығысуы
формулаларда бағдаршамен бейнеленеді: О
R - С
О ← Н
Химиялық қасиеттері. Суда ерігіш қышқылдардың спирттерден өзгеше
өздеріне тән қышқыл дәмі болады, лакмусты қызыл түске бояйды, электр тогын
өткізеді. Олардың суда ерігендегі диссоциациялануын мына теңдеумен
өрнектеуге болады:
R – СООН ← Н + R – СОО

Диссоциациялану дәрежесі жағынан құмырсқа қышқылы ғана күші орташа
электролит. Өзге карбон қышқылдары әлсіз электролиттер және молекулалық
массаларының өсуіне қарай олардың диссоциациялану дәрежесі кеми береді.
Қышқыл ерітіндісімен кейбір металдар әрекеттескенде сутегі бөлініп
шығады да тұз түзіледі, мысалы:
2СН3 – СООН + Мg →Н2 + Mg (СН3СОО)2
Магний ацетаты
Бұл реакцияның иондық теңдеуі :
2СН3СООН + Mg → Н2 + Mg + 2СН3СОО
Әрине, бұл реакцияда сутегінің бөлінуі күкірт немесе тұз қышқылдары
тәрізді күшті қышқылдармен металдар арасындағы реакциядағыдан баяу жүреді.
Бұл қышқылдар негіздік оксидтермен және негіздермен өзара
әрекеттескенде де тұздар түзіледі:
СН3 – СН2 – СООН +NaОН →СН3 – СН2 – СООNa + Н2О
Натрий пропионаты
Немесе иондық түрде :
СН3 – СН2 – СООН + Na + ОН → Н2О + Na + CН3 – СН2 – СОО

Тұздармен реакцияласқанда қышқылдар өздерінен әлсізірек қышқылдарды
және ұшқыш қышқылдарды ығыстырып шығарады. Кальций ацетаты және көміртегі
(IV) оксиді түзіле жүретін сірке қышқылымен кальций карбонатының арасындағы
реакцияның теңдеуін жазыңдар.
Карбон қышқылдары, біз бейорганикалық химияда қарастырмаған
реакцияларға да кіріседі.
Пробиркадағы сірке қышқылына этил спиртін құйсақ, әуелі ешқандай
реакция белгісі байқалмайды. Ал, егер оған азырақ күкірт қышқылын құйып,
жылытсақ, көп ұзамай-ақ сірке қышқылының этил эфирінің жағымды иісі
білінеді:
О О
СН3 - С +Н ОС2Н5 → СН3-С + Н2О
ОН О - С2Н5
Сірке қышқылының этил эфирі бұрын қарастырылған жай эфирлерден өзгеше
күрделі эфирлер класына жатады.
Қышқылдардың біз танысқан барлық қасиеттері олардың молекуласында
гидроксил тобының болуына байланысты. Бұл жерде карбонил тобы өз
қасиеттерін сақтап қала ала ма, жоқ па, соған көңіл аудару керек.
Альдегидтерде қос байланыс С=О бойынша қосып алу реакциясының оңай
жүретінін білеміз. Тәжірибелер қышқылдардың карбонил тобында қосып алу
реакцияларының жүруі қиынырақ екенін көрсетеді; мұндағы қос байланыс
тұрақтырақ болады; мысалы, мұнда сутегі альдегидтердегіге қарағанда қатал
жағдайларда ғана қосылады.
С=О байланыс қасиеттерінің олай өзгеруі молекулада гидроксил тобының
болуынан деуге болады: электрондардың гидроксил тобынан көміртегі атомына
қарай жылжуы оның оң зарядын аздап әлсіретеді, сол процесс карбонил тобының
реакцияға бейімділігіне әсер етеді. Демек, біз мұнда да молекулаларда бір
жақты ғана әсер болып қоймай, молекуладағы атомдар өзара әсер ететініне
көзіміз жетеді.
Карбон қышқылдарының молекуласында химиялық реакциялар жүрерліктей
тағы бір ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.