Ғылымның философиялық мәселелері

Кіріспе

Ғылым да сарқырап ағып жатқан өзен тәрізді,өзен өз сағасын кеңіне жайып, күш жинаған кезінде жақсы көрінеді, бірақ оған бірнеше кіші өзен салалары келіп құйады, және ең басты саласын бірден ажырату мүмкін емес. Біреулер ғылымның дамуын ата-бабамыздың тұрмыс- тіршілігін дамуынан пайда болды десе, келесілері сонау тас дәуіріндегі адам әлем туралы білімін жинап, таратуынан деседі. Енді біреулер бірінші орынға ежелгі Грециядағы біздің дәуірімізге дейінгі ғасардың бірінші жартысында философиядғы дәлелденген білімнің пайда болуымен ұштастырады.
Ғылым сағасының көзге көрінер анық кезін ХІХ—ХХІ ғасырыда десек , алғашқы өзекшелерін бастауын Ежелгі Грекциядан ақ көреміз: Платонның сезімге тәуелсіз тәжірбиелік білім эпистемасы, Аристотоельдің танымдық және логикалық теориясы және т.т. жатқызамыз.Одан әрі дамыған философиядан онтологи және гнесиология ретінде қарстырылып, метофизика саласын бөліп шығарды . Метафизиканы Аристотель ең бағалы ғылым ретінде және адам жетістігінің мақсаты деп көрсетеді. Даму барысында ғылымдар әр түрлі салалаға бөлініп кетті. Біздің заманымыздағы ғылымның әр түрлі салары өз бетінше дамығанымен олар бір бірінсіз маңызы жоқ және ажырамас заңдылықтарме байланысқан. Бұл салалардың барлығы көзге көрінбегенме олар ажырамаған, олардың барлығының мақсат мүдделері бір заман ағымында, бір ізденіс бағытында даму үстінде. Ғылымдардың барлығы философиялық көзқарастың, ізденістің жемісі оның салдары. Біз оларды ажыратып қарастырсақ та оның маңыздылығы тұтастығында, яғни ғылымдар философиядан бастау алады және оны дамытады.

Қолданылған әдебиеттер:

1. Қ.Ш. Мұхамеджан. Философия. Семинар сабақтарға және өзіндік жұмысқа әдістемелік нұсқау. Алматы АЭЖБИ 2007
2. Философия науки: учебное пособие А.И Липкна — Москва: Эксмо 2007—608c
3. Философия : Жоғарғы оқу орынарындары студенттеріне арналған оқулық құрастырған Т. Ғабитов аударған Б. Сатершинов –Алматы: Қаржы-Қаражат , 20002—352 бет .
4. Философиялық сөздік. —Редокл:Р.Н. Нұрғалиев, Ғ.Ғ. Ақмамбетов Ж.Б –Алматы, 1996-480б
5. Поппер К. Логика и рост научного знания. Москва—1981—468
6. Байсенов Қ.Ш. Философия тарихы: Оқулық.-Шымкент, 2005—452б.

Пән: Философия
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
1. Кіріспе
2. Ғылымның түрлері мен методтары
3. Техниканың шығуы мен мәні
4. Адамның дамуының әлеуметтік салдары
5. Құндылықтар философиясы
6. Қортынды
7. Қолданылған әдебиеттер

Кіріспе

Ғылым да сарқырап ағып жатқан өзен тәрізді,өзен өз сағасын кеңіне жайып, күш жинаған кезінде жақсы көрінеді, бірақ оған бірнеше кіші өзен салалары келіп құйады, және ең басты саласын бірден ажырату мүмкін емес. Біреулер ғылымның дамуын ата-бабамыздың тұрмыс- тіршілігін дамуынан пайда болды десе, келесілері сонау тас дәуіріндегі адам әлем туралы білімін жинап, таратуынан деседі. Енді біреулер бірінші орынға ежелгі Грециядағы біздің дәуірімізге дейінгі ғасардың бірінші жартысында философиядғы дәлелденген білімнің пайда болуымен ұштастырады.
Ғылым сағасының көзге көрінер анық кезін ХІХ -- ХХІ ғасырыда десек , алғашқы өзекшелерін бастауын Ежелгі Грекциядан ақ көреміз: Платонның сезімге тәуелсіз тәжірбиелік білім эпистемасы, Аристотоельдің танымдық және логикалық теориясы және т.т. жатқызамыз.Одан әрі дамыған философиядан онтологи және гнесиология ретінде қарстырылып, метофизика саласын бөліп шығарды . Метафизиканы Аристотель ең бағалы ғылым ретінде және адам жетістігінің мақсаты деп көрсетеді. Даму барысында ғылымдар әр түрлі салалаға бөлініп кетті. Біздің заманымыздағы ғылымның әр түрлі салары өз бетінше дамығанымен олар бір бірінсіз маңызы жоқ және ажырамас заңдылықтарме байланысқан. Бұл салалардың барлығы көзге көрінбегенме олар ажырамаған, олардың барлығының мақсат мүдделері бір заман ағымында, бір ізденіс бағытында даму үстінде. Ғылымдардың барлығы философиялық көзқарастың, ізденістің жемісі оның салдары. Біз оларды ажыратып қарастырсақ та оның маңыздылығы тұтастығында, яғни ғылымдар философиядан бастау алады және оны дамытады.

Ғылым философиясы: ғылымның түрлері мен методтары.

1. Метод және танымның методы ұғымы

2. Эмпириялық танымның методтары

3. Теориялық танымның методтары

Метод дегеніміз шындықты практикалық және теориялық игеруге бағытталған әртүрлі тәсілдер мен жолдардың жиынтығын білдіреді.

Метод адамды белгілі бір принциптермен, талаптармен, ережелермен қамтамасыз етеді. Соларды жан - жақты игерген адам алдына қойылған мақсатты ғылыми тұрғыдан шешуге еркін кіріседі.

Қазіргі уақытта методтардың өзін арнайы зерттейтін ғылымның саласы пайда болды. Оны методология деп атайды. Методология дегеніміз - метод туралы ілім. Адамның танымдық қызметінің ерекшелігін зерттей отырып, методология оны пәрменді іске асырудың жолын қарастырады, әртүрлі методтарды олардың мүмкіндігі жағынан бағалап, ғалымдарға тиімді және тиімсіздігі туралы ақпарат беріп отырады. Ғылыми танымның әр түрлі формалары мен деңгейлері бар. Ғылыми танымның екі деңгейін - эмпириялық таным мен теориялық танымды бөліп көрсетуге болады.

Эмпириялық таным - бұл эксперимент, бақылау, баяндау, салыстыру, өлшеу. Бұл деңгейде нысан алғашқы ізденістен өтеді, оның сыртқы ерекшеліктері мен кейбір заңдылықтары анықталады. Теориялық деңгейде нысан түсіндіріледі, оның түпкі негізгі, ұдайы қайталанып отыратын заңдылықтары ашылады. Бұл екі деңгей бір - бірімен тығыз байланысты. Эмпириялық таным ғылыми заңдардың қалыптасуының бастауы, негізі болып табылады, теория эмпириялық материалды түсіндіреді.

Эмпириялық білім - теориялық зерттеулер мен ғылыми мәселелерді қоюдың маңызды стимуляторы. Тәжірибе мәліметтерінің негізінде диаграммалар, карталар, жобалар жасалады, алғашқы болжамдар мен қорытындылар тұжырымдалады, алынған мәліметтердің өзара байланыстары анықталады. Мысалы, эмпириялық ақпараттың жүйеленуіне сүйеніп, кейбір заңдылықтарды түйіндеуге болады. осы тұрғыда Архимед, Галилей, Паскаль, Ньютон, Ломоносов, Дарвин, Менделев, Циолковскийлердің ғылыми зерттеулерін еске алсақ жеткілікті.

Зерттеудің теориялық деңгейі жоғары деңгейдегі жинақтаумен, идеализациялаумен, нысанның заңдылықтары мен ішкі байланыстарды бейнелеумен ерекшеленеді.

Қазіргі ғылымда, бір жағынан, экспериментті зерттеулер өсуде, күрделі және қымбат тұратын эксперименталды жабдықтар мен құралдары пайдалану кеңінен тарауда, екінші жағынан, теоиялық жинақтаудың да ролі арта түсуде.

Ғылыми танымда арнайы методтар қолданылады. Метод дегеніміз - зерттелетін нәрсені ойша қайта жаңғыртудың, қойылған ғылыми мақсатқа жетудің тәсілі.

2. Эмпириялық деңгейде бақылау, өлшеу, эксперимент, баяндау, ал теориялық деңгейде тарихилық пен логикалық, аксиоматикалық метод, формальдау, абстрактіліктен нақтылыққа өрлеу сияқты тәсілдер қолданылады. Кейбір тәсілдер (жіктеу мен біріктіру, индукция мен дедукция, модельдеу) эмпириялық және теориялық деңгейде де кеңінен қолданылады.

Бақылау - сыртқы дүниені мақсатты да жүйелі түрде қабылдау. Ол танымның алғашқы дерек беретін көзі болып табылады. Ғылыми зерттеуде бақылау үш міндетті орындайды.

1. Ол жаңа мәселені қоюға және болжамды дайындауға, оларды кейіннен тексеруге жеткілікті эмпириялық ақпаратты береді.

2. Эксперимент қоюға болмайтын болжамдар мен теорияларды тексереді.

3. Ол өзі алған нәтижені теориялық зерттеуде қол жеткізген нәтижемен салыстыруға мүмкіндік береді.

Бақылау тікелей немесе жанама болуы мүмкін.

Өлшеу зерттеліп жатқан нысанның сандық сипатын анықтауға мүмкіндік береді.

Эксперимент дегеніміз - белгілі бір құбылыстарды зерттеу мақсаттарына сәйкес келетін жаңа жағдайлар жасаумен оларға белсене ықпал ету арқылы немесе процестің барысын қажетті бағытқа өзгерту арқылы зерттеу.

Экспериментальді ғылымның негізін қалаған Галилео Галилей. Ол бақылау мен эксперимент жасауға бағытталған құралдар жасады, сонымен бірнеше эксперимент те жасады.

Эксперименттің бақылауға қарағанда бірнеше артықшылығы бар.

Біріншіден, эксперимент барысында кез келген затты таза күйінде зерттеуге болады.

Екіншіден, нысандардың қасиеттерін экспериментальді жағдайларда, яғни өте төмен немесе өте жоғары температурада, жоғары қысымда, электрлік және магниттік өрістің жоғары шиеленісуі жағдайында зерттеуге мүмкіндік береді. Осындай жағдайлардағы жұмыс заттар мен құбылыстардың күтпеген, таңғаларлық ғажайып қасиеттерін анықтауға жол ашады. Мұның өзі олардың мәніне терең бойлауға жағдай жасайды.

Үшіншіден, эксперименттің маңызды қасиеті - оның қайталануы. Эксперимент барысындағы қажетті бақылаулар, салыстырулар мен өлшеулерді күтілген нәтижені алу үшін керек мөлшерде қайталай беруге болады.

Эксперимент әр түрлі типте болады, мысалы, өлшеу эксперименттері, тексеру, бақылау, ізденіс эксперименттері. Бұдан басқа баяндау, өлшеу, салыстыру сияқты ғылыми тәсілдер бар.

3. Тарихи тәсіл заттың барлық тарихын жан - жақты, әртүрлі көріністерімен баяндап, жаңғыртады. Ал логикалық тәсіл заттың дамуының тек жалпы қисыны мен бағыттарын және қайшылықтарын ғана қарастырады.

Моделдеу деп зерттеу мақсатында арнайы жасалған бір объектіде басқа бір объектінің сипаттамасын қайта жаңғыртуды айтамыз. Мысалы, қоғамның нарықтық қатынастарға өтуінің теориялық моделін жасап, оның барлық көріністерін бақылап отыруға болады.

Теориялық танымның негізгі методтары: формалдау, аксиоматика, болжамды - дедуктивтік, абстрактілеуден нақтылыққа өрлеу тарихилық пен логикалық бірлігі.

Формальдау дегеніміз - ғылыми білімнің белгі - символдық түрде берілуі. Бұл әдісті қолдану барысында нысан туралы ой - пікірлер, тұжырымдар белгі - таңбамен жұмыс істеуге көшіріледі. Мысалы, бірнеше күрделі қоспалардың қасиетін анықтаған соң, оны жан - жақты баяндап болғаннан кейін одан әрі жұмыс істеуді, ойластыруды жеңілдету мақсатында осы ұзақ баяндаулар қысқаша белгі - таңбамен алмастырылады. Ұзақ, адамды шаршатып жіберетін ғылыми баяндау қысқа әрі нұсқа белгі - таңбамен алмастырылады, яғни формулалар пайда болады.

Бұл физика, химия, математика ғылымдарында кеңінен қолданылады.

Аксиоматикалық әдіс - ғылыми білімді ұйымдастыруда көптеген ақиқат пікірлердің ішінен олардың осы саладағы болашақта нақты дамуына негіз бола алатын және тұрақты, өзгермейтін пікірін, яғни аксиоманы табудың жолы. Аксиома дегеніміз - дәлелдеуді қажет етпейтін, аса маңызды іргелі ұғым. Аксиомаға негізделіп қорытындыланатын теорияларға белгілі ережелер жүйесі пайдаланылады.

Болжамдық - дедуктивті методтың мәні бір - бірімен логикалық байланыстағы бірнеше тұжырымдардың жүйесін құру арқылы эмпириялық фактілер туралы қорытынды алынады. Бұл, әрине, болжамдық сипаттағы қорытынды.

Абстрактілеуден нақтылыққа өрлеу - ғылыми ойлаудың бастапқы жалаң абстракциядан бірте - бірте барлық зерттеу кезеңдерінен өтіп терең, біртұтастыққа, яғни нысан туралы нақты теорияға қол жеткізу. Өзінің алғашқы шарты ретінде бұл метод нысанды сезімдік тұрғыдан танудағы мәліметтерден абстракцияға өтуді алады, осы жолда нысанның жеке қасиеттерін, бөліп, анықтап, салыстырып, ең соңында ол туралы біртұтас, тиянақты нақтылыққа қол жеткізеді.

Техника философиясы: техниканың шығуы мен мәні.

1. Техниканың шығуы

2. Техниканың мәні

3. Техниканың құрылымы

Техника ТЭХНЭ сөзінен шыққан. Көне грек тілінен аударғанда шеберлік, икемділік, өнер деген мағынаны білдіреді. Қазіргі уақытта техника сөзі екі мағынада қолданылады: 1. іс - әрекеттің әр түрлі саласында пайданылатын техникалық құрылымдардың жалпы атауы; 2. іс - әрекетте қолданылатын әркеттердің жиынтығын бейнелейді.

Техникалық құрал - жабдықтарды дайындау және қолдану адам іс - әрекетінің негізгі ерекшелігі.

Техника - адам мен табиғат арасындағы делдал. Оның көмегімен адам өзінің табиғи мүмкіндіктерін кеңейтеді, тіршілік етуін оңтайлы, ыңғайлы етеді.

Техникалық құралдар адамның табиғи мүшелерінің қызметін атқара алады. Мысалы, тігін станогы тігіншінің, авто және темір жол көлігі жүргізушінің функциясын орындайды.

Техника туралы сөз еткенде толықтыру мәселесін де қарастыру қажет. Техника адамның кейбір қасиеттері мен мүмкіндіктерін толықтырып отырса, оның өзі де техникалық жүйенің маңызды бөлшегі болып табылады. Техникалық құралдар жүйесінде өндіріс құралдары аса маңызды. Сонымен қатар, транспорт пен байланыс, ғылым мен оқытудың, соғыс, медицина, мәдениеттің, күнделікті өмір сүрудің техникалары бар.

Техниканың тарихы - адамның еңбек ету функцияларының бірте - бірте техникалық құрылымдарға өту тарихы. Оның дамуында үш маңызды кезең бар: қол еңбегінің құралдары, машиналар, автоматтар.

Қазіргі замандағы техниканың дамуы, ең алдымен, ғылымның өркендеуімен тығыз байланысты. Техникалық тың жетістіктер ғылыми - теориялық білімдердің дамуына негізделеді. Сонымен қатар, техниканың өзі ғылымға жаңа талаптар қойып отырады. Қазіргі қоғамның даму деңгейін ғылым мен техниканың дамуы анықталады.

Техника философиясы - бүгінгі әлемдегі техника феноменінің философиялық методологиялық және дүниетанымдық мәселелерін арнайы зерттейтін бағыт. Оның негізгі мақсаты - техниканы, оның дамуын біртұтас құбылыс ретінде қарастыра отырып, техникалық іс - әрекеттің мәнін ашу, техникалық мәдениетпен, саясатпен, адам іс - әрекетінің басқа да түрлерімен байланысын анықтау.

Техника философиясының көрнекті зерттеушісі неміс ғалымы Ф.Рапп оның мынадай негізгі бағыттарын көрсетеді: 1) техника тарихын және оның мәдениетпен қарым - қатынасын зерттеу; 2) қазіргі техника мен еңбектің жалпы сипатының социологиясын сараптау; 3) еңбек етудің, әлеуметтік, саяси белсенділіктің экзистенциялық мәселелерін зерттеу; 4) эпистемология тұрғысынан органикалық әлемнен техникалық әлемнің бөлуінуін қарастыру; 5) басқару мәселелері және техника мен бүкіл адамзаттық құндылықтардың өзара қарым - қатынасын зерттеу.

Техника адам өмірін жеңілдету және кеңейту, дамыту қажеттілігінен пайда болды.

Техника болмысы туралы білім XIX ғасырда қалыптасты. Техника философиясының техника - болмыс қатынасын арнайы зерттейтін бөлімі техника онтологиясы, ал техника - адам қатынастарын қарастыратын бөлімі техника антропологиясы деп аталады.

Техникалық білімнің негізгі ерекшелігі - оның нысаны табиғи емес, жасанды сипатта болуы. Техникалық құрылымдар адамның қолымен жасалынады, бұл процессте оның жан - жақты мүмкіндіктері кеңінен қолданыс табады. Бір адам техникалық құрылымның жобасын сызады, екіншісі оны өндірудің технологиясын жасайды, үшіншісі оны өндіреді. Ал төртіншісі онымен тікелей жұмыс жасайды. Бұлардың әрқайсысы белгілі бір саладағы арнайы білімді игерген адамдар. Физика, химия, механика, технологиялық білімдер болмаса техниканың дүниеге келуі мүмкін емес. Бұған техникалық білімнің жақында ғана қалыптасуының өзі айқын дәлел бола алады.

Техника философиясы: адамның техникалық дамуының әлеуметтік салдары.

1. Қазіргі ғылыми - техникалық революцияның мәні

2. Қазіргі - техникалық революцияның әлеуметтік салдары

Ғылыми - техникалық революция ұғымы ғылым мен техникада пайда болған сапалық өзгерістерді білдіреді. Оның басталуы XX ғасырдың 40 жылдарына сай келеді.

Ғылыми - техникалық революция еңбектің сипатын мағынасын, өндіргіш күштердің құрылымын, қоғамның кәсіптік және салалық құрылымын өзгертеді, еңбектің өнімділігін арттырады, қоғамның барлық жағына әсер етеді.

Ғылыми - техникалық революция ұзақ процесс, оның ғылыми - техникалық, әлеуметтік алғышарттары бар. Ғылыми - техникалық революцияның пісіп - жетілуіне негіз болған бастау - XIX ғасырдың аяғында XX ғасырдың басындағы жаратылыстанудың жетістіктері. Солардың нәтижесінде материяның құрылымы туралы пікір өзгеріп, әлемнің жаңа үлгісі қалыптасты. Электрон, радиоактивтік құбылыс, рентген сәулелері, салыстырмалы теория мен кванттық теория ашылды. Микроәлемде, үлкен қозғалыстар мәселесінде түбегейлі өзгерістер болды.

Техникада да ірі жаңалықтар дүниеге келіп, өндірісте және транспортта электр қуатын пайдалану бұл саланың дамуын жеделдетті.

XX ғасырдың 50 жылдарынан бастап ғылыми - зерттеулерде, өндірісте, басқару, ұйымдастыру саласында электронды - есептегіш машиналар кеңінен қолданыла бастады. Информатиканың, есептеу техниканың, микро процессорлар мен работотехниканың дамуы өндіріс пен басқарудың кешенді автоматтандандырылуына жол ашты.

Ғылыми - техникалық революцияның қазіргі дамуының мынадай маңызды ерекшеліктері бар:

1. ғылым тікелей өндірістік күшке айналды;

2. ғылым қоғам дамуының негізгі факторы ретінде жаңа еңбек бөлісінің қалыптасуына ықпал етті;

3. өндірістік күштердің барлық элементтері - еңбек нысаны, өндіріс құралы және жұмысшының өзі де үлкен сапалық өзгерістерге ұшырады;

4. еңбектің сипаты мен мағынасы өзгерді, онда шығармашылық бастаудың маңызы жоғарылады;

5. қарапайым қол еңбегі механикаландырылған басқарумен алмастырылды;

6. жаңа энергия көздері мен жасанды материалдар пайда болды;

7. бұқаралық коммуникация үлкен көлемде дамып, ақпараттық іс - әрекеттің әлеуметтік және экономикалық маңызы артты;

8. халықтың жалпы және арнайы білімі мен мәдениеттің деңгейі өсті;

9. бос уақыт көбейді;

10. ғылымдардың өзара байланысы көбейді, күрделі мәселелердің кешенді зерттелуі және әлеуметтік ғылымдардың рөлі арта түсті.

Қазіргі қоғамда ғылыми - ақпараттық технологиялар өмірге жан - жақты еніп, энергетикалық, шикізаттық, транспорттық және басқа да шығындардың редукциясы ұдайы болып отырады.

Табиғатқа, қоршаған ортаға деген қатынас өзгеріске ұшырады. Білімді өндіру үлкен қарқынға ие болды. Қазір кім ақпаратты тез алып, оны уақытында пайдаланады, сол әлемді билейді.

Ғылым мен техниканың дамуы бұрын - соңды болмаған жаңа қайшылықтарды туындатады. Оның әлеуметтік салдары бүкіл адам баласының ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.