Материализмнің және идеализмнің тарихи формалары

Жоспар.

І. Кіріспе.
ІІ. Негізгі бөлім.
1) Материализмнің және идеализмнің тарихи формалары.
2) Ғылыми.философиялық көзқарас ұғымы
ІІІ. Пайдаланған әдебиеттер.

Кіріспе
Философиялық көзқарас адамдардын санасында бір-бірімен тығыз байланысты да қарама-қарсы екі ұғым -"материалдық" және идеалдық", "объект" және "субъект" деген ұғымдар қалыптасқаннан кейін пайда болды. Философиялық ойлау бұларды қарама-қарсы қарастырмай, оларды әрдайым белгілі бір қарым-қатынаста қарастырды, атап айтқанда идеяның, сананың материяға, руханилықтың болмысқа қатынасын қарастырды. Бұл философияның негізгі мәселесі (сұрағы) деп аталды.
Философтардың, жеке адамның дүниеге көзқарасы қандай болсын, ол бұл мәселеден аттап кете алмайды, өйткені олардың философиялық көзқарастарының мазмұны мен сипаты осы мәселеге қарай шешіледі. "Бүкіл философияның, әсіресе ең жаңа философияның ұлы негізгі мәселесі — ойлаудың болмысқа қатынасы жайындағы мәселе" — деп атап көрсетті Ф.Энгельс.
Философияның негізгі мәселесінің мәні шындықтың екі негізгі типінің—объективтік, материалдық және субъективтік, идеялық жақтары бар екенін және олардың қайсысы алғашқы, қайсысы кейінгі екенін мойындауда: материя санадан бұрын пайда болған ба, әлде сана материядан бұрын пайда болған ба?—деген сұраққа жауап беруде. Философиялық көзқарастың өзі де осы сұраққа жауап іздеудің барысында пайда болды.
Сананың материяға қатынасы қандай деген сұрақка жауап берулеріне қарай философтар үлкен екі топқа, екі лагерьге бөлінді, — деп жазды Ф.Энгельс. — Олардың ішінен рух табиғаттан бұрын болған дегендері, сөйтіп, сайып келгенде, дүниенің жаратылуын кайткенде де мойындағандары идеалистік лагерьді құрды. Ал енді табиғат негізгі бастама деп есептегендер материализмнің түрлі мектептеріне қосылды.
Философияның негізгі мәселесі материялылық пен руханилықтың қайсысы алғашқы деумен ғана шектелмейді. Ол сонымен қатар материалдық деп нені, руханилық деп нені түсіну керек деген сұрақты да қамтиды. Осыған байланысты материализмнің ішінде де, идеализмнің ішінде де негізгі философиялық мәселені қоюына, шешуіне қарай түрліше жеке тармақтар пайда болады. Мәселен, Гегель алғашқы бастама деп адамнан тыс ойлауды („абсолюттік идеяны") түсінсе, Дж.Беркли дүниеде бардың бәрінің негізі түйсік деп санайды.
Көптеген марксизмге дейінгі және марксистік емес кейінгі философтар сананың материяға қатынасын философияның негізгі мәселесі емес деп есептейді. Ф.Бэкон үшін, мәселен, табиғаттың дүлей күштерін игеру философияның негізгі мәселесі болып табылса, XX ғ. француз философы А.Камю үшін ол негізгі мәселе — өмір сүру қажет пе әлде жоқ па? — деген меселе болды. Марксизмге дейінгі ойшылдардың ішінде негізгі философиялық мәселенің мәні мен мазмұнын дұрыс түсінуге бәрінен де жуығырақ келгені неміс философы-материалист Л.Фейербах болды. Философияның негізгі мәселесін дұрыс тұжырымдап қоя білген және оны ғылыми тұрғыдан дәйекті түрде шешіп берген Ф.Энгельс болды. Ол бұл мәселені қоғамдық-тарихи практиканың шешуші ролін негізге ала отырып қарастырды.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Спиркин А.Г. Философия. Оқулық. М., 2000.
2. Философия. Оқулық. Губин В.Д. М., 1996.
3. Философиялық сөздік. М., 1996.
4. Кішібеков Д., Сыдыков Ү. Философия. А., 2000.
5. Нысанбаев Ә., Әбжанов Т. Философия тарихы. А., 1999.