Агробизнес туралы
Жоспар
І. Кіріспе
Агробизнес
ІІ. Негізгі бөлім
2.1Агробизнес және агроөнеркәсіптік кешен құрылымы.
2.2. Агробизнестің әлеументтік.экономикалық және табиғи.биологиялық ерекшеліктері.
2.3 Агроөнеркәсіптік бизнестің жұмыс істеуі.
ІІІ. Қорытынды.
І. Кіріспе
Агробизнес
ІІ. Негізгі бөлім
2.1Агробизнес және агроөнеркәсіптік кешен құрылымы.
2.2. Агробизнестің әлеументтік.экономикалық және табиғи.биологиялық ерекшеліктері.
2.3 Агроөнеркәсіптік бизнестің жұмыс істеуі.
ІІІ. Қорытынды.
Кіріспе
Нарықтық қатынастарға өту нақты алғанда экономиканың әдеқайда жаңа сапалық күйіне кешуді білдіреді. Мұның өзі тұтастай бірқатар объективті факторлардан көрінеді. Өндірістің негізгі факторлары табиғи еңбек және өндірістік рееурстар болып табылады. Адами қасиеттерді өндірісті алға жылжытатын күштің төртінші факторы ретінде айтуға толық құқығымыз бар және оны іс жүзінде пайдалана білетін адамдар іскер, бизнесмен, ал олардың экономикадағы немесе өмірдің кез келген саласындағы ызметі іскерлік немесе бизнес деп аталады.
Ағылшын тілінен тікелей аударылғанда «бизнес» («business») cөзі іс, шаруа, комерциялық қызмет сондай-ақ тиісінше «бизнесмен» («dusiness men») сөзі іскер адам, іскер деген ұғhttp://stud.kz/#ымдарды білдіреді. Бизнес немесе іскерлік-бұл адамдардың кез-келген саладағы ең алдымен тауарды өндіруімен, бөлуімен, айырбастауымен және тұтынумен байланысты және табыс немесе басқадай түрдегі экономикалық пайда алуға бағытталған экономикадағы қызмет түрі.
Бұл ұғым адам қызметінің қай саласында қолданылғанына қарай бизнестің бірнеше түрлері пайда болды: өндірістік бизнес, саудалық, қаржылық, делдалдық, қамсыздандыру және т.б. Осылардың ішінде агробизнес ерекше орын алады.
Алғаш рет 1955 жылы агробизнес терминін Гарварт (АҚШ) университетінің профессоры Джон Дэвис қолданған. Агробизнес –бұл «үлкен бизнестің» ауылшаруашылығын өндірісін, яғни ауыл шаруашылығы үшін ресурстар өндіруден бастап түпкі өнім-азық-түлікті сатуға дейінгі тұтас тізбекті білдіретін болды. Сонымен бір мезгілде бұл «агробизнес» деп аталатын жеке экономикалық ғылымның зерттейтін аймағына айналды.
Материалдық өндіру салаларын зерттейтін ғылымдар арасында адамзат қоғамы дамуының әр түрлі кезеңдерінде материалдық игіліктерді өндіру және бөлудің жалпы заңдылықтарын зерттеумен айналысатын экономикалық теория жетекші орын алады. Экономикалық теория, экономикалық статистика, экономиканы талдау, өндірісті ұйымдастыру, бухгалтерлік есеп, экономикалық география, экономикалық математикалық әдістер және т.б. салалық ғылымдар үшін әдістемелік негіз болып табылады. Ғылыми зерттеулер мен материалдық өндіріс саласында ғылыми техникалық өркениеттің дамуына байланысты экономикалық ғылым одан әрі тармақталып, өздігінше жекеленген пәндер пайда болуда. Экономикалық ғылымның басқару туралы менеджмент, өнімді тарату, өткізу өнері – маркетинг, сондай-ақ бизнестің өзі – іскерлік сияқты салалары дүниеге келді. Агробизнес ғылым ретінде өзінің алдына кең көлемдегі әр түрлі міндеттердің жиынтығын қойып отыр. Бұл тек агробизнестің жан-жақты жалпы теориялық және арнаулы экономикалық, технологиялық, құқықтық, әлеуметтік және басқа білімді талап ететін салыстырмалы түрде жас және біршама күрделі ғылым екендігіне ғана байланысты болып отырған жоқ.
Қазіргі жағдайда ғылымдардың міндеттері өтпелі кезеңнің қиындықтарымен және соған байланысты қоғамдыға өндірістік қатынастарды қайта құру проблемалары мен қиындыққа тап келеді.
Нарықтық қатынастарға өту нақты алғанда экономиканың әдеқайда жаңа сапалық күйіне кешуді білдіреді. Мұның өзі тұтастай бірқатар объективті факторлардан көрінеді. Өндірістің негізгі факторлары табиғи еңбек және өндірістік рееурстар болып табылады. Адами қасиеттерді өндірісті алға жылжытатын күштің төртінші факторы ретінде айтуға толық құқығымыз бар және оны іс жүзінде пайдалана білетін адамдар іскер, бизнесмен, ал олардың экономикадағы немесе өмірдің кез келген саласындағы ызметі іскерлік немесе бизнес деп аталады.
Ағылшын тілінен тікелей аударылғанда «бизнес» («business») cөзі іс, шаруа, комерциялық қызмет сондай-ақ тиісінше «бизнесмен» («dusiness men») сөзі іскер адам, іскер деген ұғhttp://stud.kz/#ымдарды білдіреді. Бизнес немесе іскерлік-бұл адамдардың кез-келген саладағы ең алдымен тауарды өндіруімен, бөлуімен, айырбастауымен және тұтынумен байланысты және табыс немесе басқадай түрдегі экономикалық пайда алуға бағытталған экономикадағы қызмет түрі.
Бұл ұғым адам қызметінің қай саласында қолданылғанына қарай бизнестің бірнеше түрлері пайда болды: өндірістік бизнес, саудалық, қаржылық, делдалдық, қамсыздандыру және т.б. Осылардың ішінде агробизнес ерекше орын алады.
Алғаш рет 1955 жылы агробизнес терминін Гарварт (АҚШ) университетінің профессоры Джон Дэвис қолданған. Агробизнес –бұл «үлкен бизнестің» ауылшаруашылығын өндірісін, яғни ауыл шаруашылығы үшін ресурстар өндіруден бастап түпкі өнім-азық-түлікті сатуға дейінгі тұтас тізбекті білдіретін болды. Сонымен бір мезгілде бұл «агробизнес» деп аталатын жеке экономикалық ғылымның зерттейтін аймағына айналды.
Материалдық өндіру салаларын зерттейтін ғылымдар арасында адамзат қоғамы дамуының әр түрлі кезеңдерінде материалдық игіліктерді өндіру және бөлудің жалпы заңдылықтарын зерттеумен айналысатын экономикалық теория жетекші орын алады. Экономикалық теория, экономикалық статистика, экономиканы талдау, өндірісті ұйымдастыру, бухгалтерлік есеп, экономикалық география, экономикалық математикалық әдістер және т.б. салалық ғылымдар үшін әдістемелік негіз болып табылады. Ғылыми зерттеулер мен материалдық өндіріс саласында ғылыми техникалық өркениеттің дамуына байланысты экономикалық ғылым одан әрі тармақталып, өздігінше жекеленген пәндер пайда болуда. Экономикалық ғылымның басқару туралы менеджмент, өнімді тарату, өткізу өнері – маркетинг, сондай-ақ бизнестің өзі – іскерлік сияқты салалары дүниеге келді. Агробизнес ғылым ретінде өзінің алдына кең көлемдегі әр түрлі міндеттердің жиынтығын қойып отыр. Бұл тек агробизнестің жан-жақты жалпы теориялық және арнаулы экономикалық, технологиялық, құқықтық, әлеуметтік және басқа білімді талап ететін салыстырмалы түрде жас және біршама күрделі ғылым екендігіне ғана байланысты болып отырған жоқ.
Қазіргі жағдайда ғылымдардың міндеттері өтпелі кезеңнің қиындықтарымен және соған байланысты қоғамдыға өндірістік қатынастарды қайта құру проблемалары мен қиындыққа тап келеді.
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі (Жалпы және Ерекше бөлімдері). /Алматы: ЮРИСТ, 2002.-309бет.
2. Қазақстан Республикасының «Сақтандыру қызметі туралы» заңы /Заң газеті 10 қаңтар 2001жыл.2-4бет.
3. Қазақстан Республикасының сақтандыруды дамытудың 2000-2004 ж. Арналған мемлекеттік бағдарламасы. /Егемен Қазақстан 5 желтоқсан 2000ж 4бет
4. Басаков М.И. Страховое дело в вопросах и ответах. Учебное пособие. Ростов-на-дону «Феникс».1999г-576с.
1. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі (Жалпы және Ерекше бөлімдері). /Алматы: ЮРИСТ, 2002.-309бет.
2. Қазақстан Республикасының «Сақтандыру қызметі туралы» заңы /Заң газеті 10 қаңтар 2001жыл.2-4бет.
3. Қазақстан Республикасының сақтандыруды дамытудың 2000-2004 ж. Арналған мемлекеттік бағдарламасы. /Егемен Қазақстан 5 желтоқсан 2000ж 4бет
4. Басаков М.И. Страховое дело в вопросах и ответах. Учебное пособие. Ростов-на-дону «Феникс».1999г-576с.
Жоспар
І. Кіріспе
Агробизнес
ІІ. Негізгі бөлім
2.1Агробизнес және агроөнеркәсіптік кешен құрылымы.
2.2. Агробизнестің әлеументтік-экономикалық және табиғи-биологиялық
ерекшеліктері.
2.3 Агроөнеркәсіптік бизнестің жұмыс істеуі.
ІІІ. Қорытынды.
Кіріспе
Нарықтық қатынастарға өту нақты алғанда экономиканың әдеқайда жаңа
сапалық күйіне кешуді білдіреді. Мұның өзі тұтастай бірқатар объективті
факторлардан көрінеді. Өндірістің негізгі факторлары табиғи еңбек және
өндірістік рееурстар болып табылады. Адами қасиеттерді өндірісті алға
жылжытатын күштің төртінші факторы ретінде айтуға толық құқығымыз бар және
оны іс жүзінде пайдалана білетін адамдар іскер, бизнесмен, ал олардың
экономикадағы немесе өмірдің кез келген саласындағы ызметі іскерлік немесе
бизнес деп аталады.
Ағылшын тілінен тікелей аударылғанда бизнес (business) cөзі іс,
шаруа, комерциялық қызмет сондай-ақ тиісінше бизнесмен (dusiness men)
сөзі іскер адам, іскер деген ұғымдарды білдіреді. Бизнес немесе іскерлік-
бұл адамдардың кез-келген саладағы ең алдымен тауарды өндіруімен, бөлуімен,
айырбастауымен және тұтынумен байланысты және табыс немесе басқадай түрдегі
экономикалық пайда алуға бағытталған экономикадағы қызмет түрі.
Бұл ұғым адам қызметінің қай саласында қолданылғанына қарай бизнестің
бірнеше түрлері пайда болды: өндірістік бизнес, саудалық, қаржылық,
делдалдық, қамсыздандыру және т.б. Осылардың ішінде агробизнес ерекше орын
алады.
Алғаш рет 1955 жылы агробизнес терминін Гарварт (АҚШ) университетінің
профессоры Джон Дэвис қолданған. Агробизнес –бұл үлкен бизнестің
ауылшаруашылығын өндірісін, яғни ауыл шаруашылығы үшін ресурстар өндіруден
бастап түпкі өнім-азық-түлікті сатуға дейінгі тұтас тізбекті білдіретін
болды. Сонымен бір мезгілде бұл агробизнес деп аталатын жеке экономикалық
ғылымның зерттейтін аймағына айналды.
Материалдық өндіру салаларын зерттейтін ғылымдар арасында адамзат
қоғамы дамуының әр түрлі кезеңдерінде материалдық игіліктерді өндіру және
бөлудің жалпы заңдылықтарын зерттеумен айналысатын экономикалық теория
жетекші орын алады. Экономикалық теория, экономикалық статистика,
экономиканы талдау, өндірісті ұйымдастыру, бухгалтерлік есеп, экономикалық
география, экономикалық математикалық әдістер және т.б. салалық ғылымдар
үшін әдістемелік негіз болып табылады. Ғылыми зерттеулер мен материалдық
өндіріс саласында ғылыми техникалық өркениеттің дамуына байланысты
экономикалық ғылым одан әрі тармақталып, өздігінше жекеленген пәндер пайда
болуда. Экономикалық ғылымның басқару туралы менеджмент, өнімді тарату,
өткізу өнері – маркетинг, сондай-ақ бизнестің өзі – іскерлік сияқты
салалары дүниеге келді. Агробизнес ғылым ретінде өзінің алдына кең
көлемдегі әр түрлі міндеттердің жиынтығын қойып отыр. Бұл тек агробизнестің
жан-жақты жалпы теориялық және арнаулы экономикалық, технологиялық,
құқықтық, әлеуметтік және басқа білімді талап ететін салыстырмалы түрде жас
және біршама күрделі ғылым екендігіне ғана байланысты болып отырған жоқ.
Қазіргі жағдайда ғылымдардың міндеттері өтпелі кезеңнің қиындықтарымен
және соған байланысты қоғамдыға өндірістік қатынастарды қайта құру
проблемалары мен қиындыққа тап келеді.
Негізгі бөлім.
2.1. Агробизнес және агроөнеркәсіптік кешен құрылымы
70-жылдардың отандық ғылымында ауыл шаруашылығын аралас салалармен бір
кешенде зерттеу дами бастады. Тиісінше агроөнеркәсіптік кешен атауы пайда
болып, ғылыми және практикалық сөз қолданысына енді. Оның үш саласы – қор
шығаратын салалар, ауыл шаруашылығының өзі және ауыл шаруашылығы өнімдерін
өңдеу, тасымалдау, сақтау және өткізумен айналысатын салалар кешені. Осы
салалармен байланысты іскерлік қызмет өзінің айрықша ерекшеліктеріне
қарамастан өзара тәуелділік және өзара әсер етушіліксіз табысты жұмыс істей
алмайды және дамымайды. Сондықтан да агробизнестің салалары да төрт негізгі
сфераға бөлінеді (7-схеманы қараңыз).
Агробизнес комплексінің басқа сфераларды байланыстырып тұратын
ұйытқысы ауыл шаруашылығы болып табылады. Бірінші сфераға (І) ауыл
шаруашылығын техникамен, жем-шөппен, тұқыммен, тыңайтқышпен, өсімдіктер
және малды қорғайтын дәрі-дәрмекпен, яғни өндірістің материялдық факторымен
қамтамасыз ететін салалар жатады. Міндеті жағынан бұл сфераға шаруа
өндірісін дамытуға мүмкіндік беретін қаржылық ресурс-несиеде кіреді. Бұл
сфера ауыл шаруашылығы үшін ресурстар рыногін қалыптастырып, оның
техникалық және технологиялық деңгейін анықтап, ауылшарушылығындағы өндіріс
шығынывның көлеміне несие алуға баға мен шарт арқылы әсер етеді. Ауыл
шаруашылығы үшін ресурстарды тауып, жүргізуші ретінде бұл сфераның
өнеркәсіптік салалары нарықтық құрылым, өндірісті жинақтау және мамандыру
сияқты барлық көрсеткіштер бойынша ерекшеленіп, өнеркәсіптің басқа
салаларымен тығыз өндірістік байланысты болады.
Сфералардың үшінші тобы (ІІІ) егіс даласынан өнімдерді тұтынушыға
жеткізумен айналысатын салалардың жұмысын қамтамасыз ететін маркетингтік
сфераны құрайды. Дәстүрлі барлық салаларға қатысты маркетингтің арналауға
(көтерме және бөлшек сауда, қойма биржа, аукцион жүйелері және т.б)
қарағанда агробизнестің бұл саласы өз бетінше жұмыс істейтін өндірістік
сала-тамақ өнеркәсібінің болуымен еркшеленеді. Нарықтық экономикасы дамыған
елдерде маркетингтік сфераның орны ерекше және тұрғындар қажеттілігінің
өсуі мен азық –түлік сервисінің дамуына байланысты ол онан сайын өсе
түсуде.
Төртінші сфера (ІҮ) агробизнесті толықтай және оның жекелеген
салаларының қызметін жақсартуды қамтамасыз ететін агросервистен тұрады.
Мұнда қызметтің көптеген түрлері, оның ішінде агробизнестің басқа
сфераларына мамандандырылған қызмет көрсету, ғылыми зерттеулер мен жобалар,
кадрларды дайындау мен біліктігін арттыру, жаңа технологияларды енгізу,
коммуникация, мемлекеттік реттеу және басқару бар. Оның негізгі ерекшелігі
сонда, агросервис мемлекеттік құрылымдар: ауыл шаруашылығын басқару,
рыногты реттеу ұйымдары, ғылыми-зерттеу, мамандандырылған білім беру және
тағы басқа мемлекеттік құрылымдар тұрақты түрде жұмыс істейтін,
агробизнестің бірден-бір сферасы болып табылады. Сондықтан да, міндеттерді
шектеуден басқа жағдайда бұл сфераны мемлекеттік және жеке деп екіге
бөледі. Жеке сферада агроөндірістік кешеннің сервистік қызметінің
техникалық қызмет көрсету, агротехникалық және агрохимиялық қызметтер,
жерді суландыру, қолданбалы зерттеулер және ғылымдар мен мамандардың
консультациясы, материялдық-тахникалық жабдықтар мен қамтамасыз ету және
басқа қызметтің түрлері көрсетіледі. Агросервистің ұйымдары мен
кәсіпорындарына сондай-ақ шаруа және фермерлік ұйымдар, одақтар мен
бірлестіктер кіреді. Олар өздерінің алдарына шаруашылық, экономикалық және
элеуметтік мақсаттарды қойған.
Агроөнеркәсіптік кешен құрылымы агробизнес кешені құрамымен өте ұқсас
және ол үш негізгі сфераның басын құрайды. (8-схеманы қараңыз).
Бірінші сфераға (І) трактор және ауыл шаруашылығы машиналарын жасау,
минералдық тыңайтқыштар және өсімдік пен малдықорғаудың химиялық құралдары,
ауылдық құрылыс, өндірістік мал азығын өндіру және микробиология, сондай-ақ
суландыру құрылысы сияқты қорды қажет ететін салалар кіреді. Екінші сфераға
(ІІ) таза ауыл шаруашылық өндірісінің салалары-егін шаруашылығы, мал
шаруашылығы және ауыл шаруашылық (өндірістіктен айырмашылығы бар) мал
азығын өндіру жатады. Үшінші сфераға (ІІІ) әдетте ауыл шаруашылығы
шикізаттарын дайындау, тасымалдау, сақтау және өңдеуді қамтамасыз ететін
салалар мен өндірістің жиынтығы болып табылады. Кей жағдайларда бір қатар
мамандар тасымалдауды, сақтайды және байланысты өндірістік инфрақұрылымның
салалары ретінде өздігінше, жеке төртінші сфераға (ІҮ) жатқызып жүр.
Құрылымдарға талдау жасау көрсетіп отырғанындай, агробизнес және
агроөнеркәсіптік кешендер сандық жағынан болсын. Сапалық жағынан болсын
өздерінің құрамы бойынша бір-бірінен ерекшеленеді. өздерінің қарауындағы
салалар немесе қызмет түрлерінің даму деңгейіне байланысты бұл
айырмашылықтар онан сайын айқынырақ байқалады. Бір қарағанда дәстүрлі
қабылдауға үйренген біздерге таңқаларлықтай болып көрінетін бір жайт,
агросервис құрамында мемлекеттік реттеуші жүйенің болуы әлгі маңызды
айырмашылықтардың бірі болып табылады. Агроөнеркәсіптік кешеннің отандық
схемасында мемлекеттік басқару әдетте әдейі көрсетілген жоқ. өйткені,
әкімшіл-әміршіл жүйеде мемлекеттік реттеу бүкіл экономикалық жүйенің
басынан аяғына дейін экономикалық дамудың қозғаушы факторы болғаны
айтпасада түсінікті. Ал, нарықтық экономика жағдайында мемлекеттік реттеу
агробизнес жұмыс істеуінің тегерішіне қосылған экономиканың аграрлық
секторындағы өндірістік және экономикалық процестерді қамтамасыз етудің
басқарушы және үйлестіруші элементі ретінде көрінетіні рас.
Агроөнеркәсіптік өндіріс пен агробизнесті жекелеген сфераларға бөлу
процесінің экономикалық мазмұны, біріншіден, агроөнеркәсіп кешенінің түпкі
өнімін жасаудағы олардың әрқайсысының орнын анықтауда, екіншіден, тұтастай
алғанда, агроөнеркәсіптік кешеннің тиімді және қарқымды дамуы жекелеген
салалар мен сфералардың радиональді арақатысынан айқындалатын болғандықтан,
бұл кешендердің ішкі тепе-тендік құрылымының қажеттілігінде жатыр. Біздің
республикамызда маркетингтік сфераны (өнімді өңдеу, сақтау, тасымалдау және
өткізу) дамымай артта қалуының ьасты себебі ауыл шаруашылығы шикізаты мен
азық-түлігінің көп ысырапқа ұшырауы болып табылады. Кейбір жылдары жалпы
өніамнің 25-35 проценті ысырап болған. Біздің еліміздегі
агроөнеркәсіп кешені түпкі өнімінің құрылымын Америка Құрама
Штаттарындағымен салыстыру көрсеткеніндей, бұл жердегі айырмашылық бізді
аса қуанта қоймайды. АҚШ-та агроөнеркәсіп кешенінің түпкі өнімінің 70
проценттен астамы маркетингтік сфераның, тек 10 процентке жуығы
ауылшаруашылығының үлесіне тиеді. Ал, біздің республикамызда ауыл
шаруашылығының үлесі 50 проценттен асып кетіп отыр. Оның үстіне АҚШ-та ІІІ
сфераның өзінде сауда жүйесі басым, ал бізде бұл жұмыстарды тамақ
өнеркәсібі атқарады. Дәл осындай жағдай нарықтық экономикасы дамыған басқа
елдерде де қалыптасқан. Мысалы, Францияда азық-түлік құнының 75 проценттен
астамы ауылшаруашылығынан тыс жерлерде жасалады. Скандинавия елдерінде
түпкі өнімдегі тамақ өнеркәсібінің үлесі 65 прцент құрайды.
Батыс елдері агроөнеркәсіп кешені құрылымының қозғалысына тән бір жәйт,
мұнда азық түлік өндірумен айналысатын жұмысшылардың жалпы санын қысқарту
байқалады.
Агроөнеркәсіп кешенінің құрылымын ретке келтіру мақсатында Азық түлік
бағдарламасы қабылданып, агроөнеркәсіптік өндірісті басқару қайта құрылды.
2.2. Агробизестің әлеументтік-экономикалық және табиғи биологиялық
ерекшеліктері.
Әміршіл-әкімшіл экономикадан нарықтық қатынастарға көшуді жүзеге
асырған алғашқы жылдардың тәжірибесі мен практикасы көрсеткендей,
өндірістік қатынастарды, оның ішінде ең алдымен меншікті шын мәнінде терең
жаңғыртпай, ешқандай нәтижеге жету мүмкін емес.
Шексіз мемлекеттік монополия бұрын-соңды болып көрмеген мемлекеттік
меншіктің жоғары үлесін тудырып, азаматтардың меншіктегі үлес салмағын,
бейнелеп айтсақ, үңірейтіп қойды. Бұрынғы КСРО-ның негізгі қоры 2,8 трлн.
Рубль болса, оның 2,5 трлн. Рублі, яғни 89,3%-і мемлекеттік меншікті
құрады. Егер оған мәні жағынан мемлекеттендірілген ұжымшарлардың 189 млрд.
рубль негізгі қорын қоссақ, онда бұл көрсеткіш 96%-ке дейін көтеріледі.
Азаматтарға барлық негізгі қордың бар-жоғы 2,8%-і ғана немесе 79млрд.
рубль (әр адамға 280 рубльден) тиесілі болды. Мұндай жағдайда, екі жерден
өз бетінше жұмыс істесін, үш жерден бостандықта еңбек етсін, бәрібір
әлгіндей кедей меншік иелерімен нарықтық қатынастарға көшу қиял-ғажайып
ертегідей естілетіні сөзсіз. өндіріс қорларынан аластатылған өндірушінің
оны жалға алуға да ниеті болмады. Өйткені, ол бәрібір қожайын бола
алмайтын еді. Жоспарлау, басқару, қаржыландыру реформаларымен де,
шаруашылық есептің моделдерімен де өндірушіні, егер өндіріс қорлары оның
меншігінде болмаса, жақсы жұмыс істауге зорлай алмайсың, Міне, сондықтанда
әміршіл-әкімшіл жүйенің билік құрған кезеңдерінде барлық экономикалық
реформалар табысқа жете алмады және жалпы экономиканың, әсіресе
агроөнеркәсіп өндірісінң дамуына айта қаларлықтай әсер ете алмады. Бұл
проблемалар экономиканың аграрлық секторы үшін өте маңызды. Олай
дейтініміз, ауыл шаруашылығының және онымен сабақтас агроөнеркәсіп кешені
салаларының жай-күйінен нарықтық бағдарламалардың табысқа жетуі байқалады.
Бұл қағиданың нақтылығы сондай, ол қосымша құжатты қажет етпейді.
Азық-түлік жағдайын түкпілікті жақсартпай, нарықтық тегергішті игеру
жөніндегі жұмыстарды бір арнаға түсіру тіпті мүмкін емес. Егер өмір барған
сайын қиындай берсе, ал халық қарны тойып тамақ ішпей, Қайыршылығын
қоймаса, ең тартымды және көңілге қуаныш ұялатады деген бағдарламаның өзі
қолдау таппай, құрдымға кетеді.
Халықты азақ-түлікпен қамтамасыз етуді жақсарту әлеуметтік абыржуды
тоқтатуға немесе барынша байыпты арнаға түсіруге мүмкіндік беріп, этностық
проблемаларды шешуде толқуларды басып, мұнай, газ және басқа орны толмас
табиғи ресурстарды сыртқа шығаруды қысқартып, инфляцияны ауыздықтап,
қаржылық және ақша жүйелерін сауықтырады.
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
І. Кіріспе
Агробизнес
ІІ. Негізгі бөлім
2.1Агробизнес және агроөнеркәсіптік кешен құрылымы.
2.2. Агробизнестің әлеументтік-экономикалық және табиғи-биологиялық
ерекшеліктері.
2.3 Агроөнеркәсіптік бизнестің жұмыс істеуі.
ІІІ. Қорытынды.
Кіріспе
Нарықтық қатынастарға өту нақты алғанда экономиканың әдеқайда жаңа
сапалық күйіне кешуді білдіреді. Мұның өзі тұтастай бірқатар объективті
факторлардан көрінеді. Өндірістің негізгі факторлары табиғи еңбек және
өндірістік рееурстар болып табылады. Адами қасиеттерді өндірісті алға
жылжытатын күштің төртінші факторы ретінде айтуға толық құқығымыз бар және
оны іс жүзінде пайдалана білетін адамдар іскер, бизнесмен, ал олардың
экономикадағы немесе өмірдің кез келген саласындағы ызметі іскерлік немесе
бизнес деп аталады.
Ағылшын тілінен тікелей аударылғанда бизнес (business) cөзі іс,
шаруа, комерциялық қызмет сондай-ақ тиісінше бизнесмен (dusiness men)
сөзі іскер адам, іскер деген ұғымдарды білдіреді. Бизнес немесе іскерлік-
бұл адамдардың кез-келген саладағы ең алдымен тауарды өндіруімен, бөлуімен,
айырбастауымен және тұтынумен байланысты және табыс немесе басқадай түрдегі
экономикалық пайда алуға бағытталған экономикадағы қызмет түрі.
Бұл ұғым адам қызметінің қай саласында қолданылғанына қарай бизнестің
бірнеше түрлері пайда болды: өндірістік бизнес, саудалық, қаржылық,
делдалдық, қамсыздандыру және т.б. Осылардың ішінде агробизнес ерекше орын
алады.
Алғаш рет 1955 жылы агробизнес терминін Гарварт (АҚШ) университетінің
профессоры Джон Дэвис қолданған. Агробизнес –бұл үлкен бизнестің
ауылшаруашылығын өндірісін, яғни ауыл шаруашылығы үшін ресурстар өндіруден
бастап түпкі өнім-азық-түлікті сатуға дейінгі тұтас тізбекті білдіретін
болды. Сонымен бір мезгілде бұл агробизнес деп аталатын жеке экономикалық
ғылымның зерттейтін аймағына айналды.
Материалдық өндіру салаларын зерттейтін ғылымдар арасында адамзат
қоғамы дамуының әр түрлі кезеңдерінде материалдық игіліктерді өндіру және
бөлудің жалпы заңдылықтарын зерттеумен айналысатын экономикалық теория
жетекші орын алады. Экономикалық теория, экономикалық статистика,
экономиканы талдау, өндірісті ұйымдастыру, бухгалтерлік есеп, экономикалық
география, экономикалық математикалық әдістер және т.б. салалық ғылымдар
үшін әдістемелік негіз болып табылады. Ғылыми зерттеулер мен материалдық
өндіріс саласында ғылыми техникалық өркениеттің дамуына байланысты
экономикалық ғылым одан әрі тармақталып, өздігінше жекеленген пәндер пайда
болуда. Экономикалық ғылымның басқару туралы менеджмент, өнімді тарату,
өткізу өнері – маркетинг, сондай-ақ бизнестің өзі – іскерлік сияқты
салалары дүниеге келді. Агробизнес ғылым ретінде өзінің алдына кең
көлемдегі әр түрлі міндеттердің жиынтығын қойып отыр. Бұл тек агробизнестің
жан-жақты жалпы теориялық және арнаулы экономикалық, технологиялық,
құқықтық, әлеуметтік және басқа білімді талап ететін салыстырмалы түрде жас
және біршама күрделі ғылым екендігіне ғана байланысты болып отырған жоқ.
Қазіргі жағдайда ғылымдардың міндеттері өтпелі кезеңнің қиындықтарымен
және соған байланысты қоғамдыға өндірістік қатынастарды қайта құру
проблемалары мен қиындыққа тап келеді.
Негізгі бөлім.
2.1. Агробизнес және агроөнеркәсіптік кешен құрылымы
70-жылдардың отандық ғылымында ауыл шаруашылығын аралас салалармен бір
кешенде зерттеу дами бастады. Тиісінше агроөнеркәсіптік кешен атауы пайда
болып, ғылыми және практикалық сөз қолданысына енді. Оның үш саласы – қор
шығаратын салалар, ауыл шаруашылығының өзі және ауыл шаруашылығы өнімдерін
өңдеу, тасымалдау, сақтау және өткізумен айналысатын салалар кешені. Осы
салалармен байланысты іскерлік қызмет өзінің айрықша ерекшеліктеріне
қарамастан өзара тәуелділік және өзара әсер етушіліксіз табысты жұмыс істей
алмайды және дамымайды. Сондықтан да агробизнестің салалары да төрт негізгі
сфераға бөлінеді (7-схеманы қараңыз).
Агробизнес комплексінің басқа сфераларды байланыстырып тұратын
ұйытқысы ауыл шаруашылығы болып табылады. Бірінші сфераға (І) ауыл
шаруашылығын техникамен, жем-шөппен, тұқыммен, тыңайтқышпен, өсімдіктер
және малды қорғайтын дәрі-дәрмекпен, яғни өндірістің материялдық факторымен
қамтамасыз ететін салалар жатады. Міндеті жағынан бұл сфераға шаруа
өндірісін дамытуға мүмкіндік беретін қаржылық ресурс-несиеде кіреді. Бұл
сфера ауыл шаруашылығы үшін ресурстар рыногін қалыптастырып, оның
техникалық және технологиялық деңгейін анықтап, ауылшарушылығындағы өндіріс
шығынывның көлеміне несие алуға баға мен шарт арқылы әсер етеді. Ауыл
шаруашылығы үшін ресурстарды тауып, жүргізуші ретінде бұл сфераның
өнеркәсіптік салалары нарықтық құрылым, өндірісті жинақтау және мамандыру
сияқты барлық көрсеткіштер бойынша ерекшеленіп, өнеркәсіптің басқа
салаларымен тығыз өндірістік байланысты болады.
Сфералардың үшінші тобы (ІІІ) егіс даласынан өнімдерді тұтынушыға
жеткізумен айналысатын салалардың жұмысын қамтамасыз ететін маркетингтік
сфераны құрайды. Дәстүрлі барлық салаларға қатысты маркетингтің арналауға
(көтерме және бөлшек сауда, қойма биржа, аукцион жүйелері және т.б)
қарағанда агробизнестің бұл саласы өз бетінше жұмыс істейтін өндірістік
сала-тамақ өнеркәсібінің болуымен еркшеленеді. Нарықтық экономикасы дамыған
елдерде маркетингтік сфераның орны ерекше және тұрғындар қажеттілігінің
өсуі мен азық –түлік сервисінің дамуына байланысты ол онан сайын өсе
түсуде.
Төртінші сфера (ІҮ) агробизнесті толықтай және оның жекелеген
салаларының қызметін жақсартуды қамтамасыз ететін агросервистен тұрады.
Мұнда қызметтің көптеген түрлері, оның ішінде агробизнестің басқа
сфераларына мамандандырылған қызмет көрсету, ғылыми зерттеулер мен жобалар,
кадрларды дайындау мен біліктігін арттыру, жаңа технологияларды енгізу,
коммуникация, мемлекеттік реттеу және басқару бар. Оның негізгі ерекшелігі
сонда, агросервис мемлекеттік құрылымдар: ауыл шаруашылығын басқару,
рыногты реттеу ұйымдары, ғылыми-зерттеу, мамандандырылған білім беру және
тағы басқа мемлекеттік құрылымдар тұрақты түрде жұмыс істейтін,
агробизнестің бірден-бір сферасы болып табылады. Сондықтан да, міндеттерді
шектеуден басқа жағдайда бұл сфераны мемлекеттік және жеке деп екіге
бөледі. Жеке сферада агроөндірістік кешеннің сервистік қызметінің
техникалық қызмет көрсету, агротехникалық және агрохимиялық қызметтер,
жерді суландыру, қолданбалы зерттеулер және ғылымдар мен мамандардың
консультациясы, материялдық-тахникалық жабдықтар мен қамтамасыз ету және
басқа қызметтің түрлері көрсетіледі. Агросервистің ұйымдары мен
кәсіпорындарына сондай-ақ шаруа және фермерлік ұйымдар, одақтар мен
бірлестіктер кіреді. Олар өздерінің алдарына шаруашылық, экономикалық және
элеуметтік мақсаттарды қойған.
Агроөнеркәсіптік кешен құрылымы агробизнес кешені құрамымен өте ұқсас
және ол үш негізгі сфераның басын құрайды. (8-схеманы қараңыз).
Бірінші сфераға (І) трактор және ауыл шаруашылығы машиналарын жасау,
минералдық тыңайтқыштар және өсімдік пен малдықорғаудың химиялық құралдары,
ауылдық құрылыс, өндірістік мал азығын өндіру және микробиология, сондай-ақ
суландыру құрылысы сияқты қорды қажет ететін салалар кіреді. Екінші сфераға
(ІІ) таза ауыл шаруашылық өндірісінің салалары-егін шаруашылығы, мал
шаруашылығы және ауыл шаруашылық (өндірістіктен айырмашылығы бар) мал
азығын өндіру жатады. Үшінші сфераға (ІІІ) әдетте ауыл шаруашылығы
шикізаттарын дайындау, тасымалдау, сақтау және өңдеуді қамтамасыз ететін
салалар мен өндірістің жиынтығы болып табылады. Кей жағдайларда бір қатар
мамандар тасымалдауды, сақтайды және байланысты өндірістік инфрақұрылымның
салалары ретінде өздігінше, жеке төртінші сфераға (ІҮ) жатқызып жүр.
Құрылымдарға талдау жасау көрсетіп отырғанындай, агробизнес және
агроөнеркәсіптік кешендер сандық жағынан болсын. Сапалық жағынан болсын
өздерінің құрамы бойынша бір-бірінен ерекшеленеді. өздерінің қарауындағы
салалар немесе қызмет түрлерінің даму деңгейіне байланысты бұл
айырмашылықтар онан сайын айқынырақ байқалады. Бір қарағанда дәстүрлі
қабылдауға үйренген біздерге таңқаларлықтай болып көрінетін бір жайт,
агросервис құрамында мемлекеттік реттеуші жүйенің болуы әлгі маңызды
айырмашылықтардың бірі болып табылады. Агроөнеркәсіптік кешеннің отандық
схемасында мемлекеттік басқару әдетте әдейі көрсетілген жоқ. өйткені,
әкімшіл-әміршіл жүйеде мемлекеттік реттеу бүкіл экономикалық жүйенің
басынан аяғына дейін экономикалық дамудың қозғаушы факторы болғаны
айтпасада түсінікті. Ал, нарықтық экономика жағдайында мемлекеттік реттеу
агробизнес жұмыс істеуінің тегерішіне қосылған экономиканың аграрлық
секторындағы өндірістік және экономикалық процестерді қамтамасыз етудің
басқарушы және үйлестіруші элементі ретінде көрінетіні рас.
Агроөнеркәсіптік өндіріс пен агробизнесті жекелеген сфераларға бөлу
процесінің экономикалық мазмұны, біріншіден, агроөнеркәсіп кешенінің түпкі
өнімін жасаудағы олардың әрқайсысының орнын анықтауда, екіншіден, тұтастай
алғанда, агроөнеркәсіптік кешеннің тиімді және қарқымды дамуы жекелеген
салалар мен сфералардың радиональді арақатысынан айқындалатын болғандықтан,
бұл кешендердің ішкі тепе-тендік құрылымының қажеттілігінде жатыр. Біздің
республикамызда маркетингтік сфераны (өнімді өңдеу, сақтау, тасымалдау және
өткізу) дамымай артта қалуының ьасты себебі ауыл шаруашылығы шикізаты мен
азық-түлігінің көп ысырапқа ұшырауы болып табылады. Кейбір жылдары жалпы
өніамнің 25-35 проценті ысырап болған. Біздің еліміздегі
агроөнеркәсіп кешені түпкі өнімінің құрылымын Америка Құрама
Штаттарындағымен салыстыру көрсеткеніндей, бұл жердегі айырмашылық бізді
аса қуанта қоймайды. АҚШ-та агроөнеркәсіп кешенінің түпкі өнімінің 70
проценттен астамы маркетингтік сфераның, тек 10 процентке жуығы
ауылшаруашылығының үлесіне тиеді. Ал, біздің республикамызда ауыл
шаруашылығының үлесі 50 проценттен асып кетіп отыр. Оның үстіне АҚШ-та ІІІ
сфераның өзінде сауда жүйесі басым, ал бізде бұл жұмыстарды тамақ
өнеркәсібі атқарады. Дәл осындай жағдай нарықтық экономикасы дамыған басқа
елдерде де қалыптасқан. Мысалы, Францияда азық-түлік құнының 75 проценттен
астамы ауылшаруашылығынан тыс жерлерде жасалады. Скандинавия елдерінде
түпкі өнімдегі тамақ өнеркәсібінің үлесі 65 прцент құрайды.
Батыс елдері агроөнеркәсіп кешені құрылымының қозғалысына тән бір жәйт,
мұнда азық түлік өндірумен айналысатын жұмысшылардың жалпы санын қысқарту
байқалады.
Агроөнеркәсіп кешенінің құрылымын ретке келтіру мақсатында Азық түлік
бағдарламасы қабылданып, агроөнеркәсіптік өндірісті басқару қайта құрылды.
2.2. Агробизестің әлеументтік-экономикалық және табиғи биологиялық
ерекшеліктері.
Әміршіл-әкімшіл экономикадан нарықтық қатынастарға көшуді жүзеге
асырған алғашқы жылдардың тәжірибесі мен практикасы көрсеткендей,
өндірістік қатынастарды, оның ішінде ең алдымен меншікті шын мәнінде терең
жаңғыртпай, ешқандай нәтижеге жету мүмкін емес.
Шексіз мемлекеттік монополия бұрын-соңды болып көрмеген мемлекеттік
меншіктің жоғары үлесін тудырып, азаматтардың меншіктегі үлес салмағын,
бейнелеп айтсақ, үңірейтіп қойды. Бұрынғы КСРО-ның негізгі қоры 2,8 трлн.
Рубль болса, оның 2,5 трлн. Рублі, яғни 89,3%-і мемлекеттік меншікті
құрады. Егер оған мәні жағынан мемлекеттендірілген ұжымшарлардың 189 млрд.
рубль негізгі қорын қоссақ, онда бұл көрсеткіш 96%-ке дейін көтеріледі.
Азаматтарға барлық негізгі қордың бар-жоғы 2,8%-і ғана немесе 79млрд.
рубль (әр адамға 280 рубльден) тиесілі болды. Мұндай жағдайда, екі жерден
өз бетінше жұмыс істесін, үш жерден бостандықта еңбек етсін, бәрібір
әлгіндей кедей меншік иелерімен нарықтық қатынастарға көшу қиял-ғажайып
ертегідей естілетіні сөзсіз. өндіріс қорларынан аластатылған өндірушінің
оны жалға алуға да ниеті болмады. Өйткені, ол бәрібір қожайын бола
алмайтын еді. Жоспарлау, басқару, қаржыландыру реформаларымен де,
шаруашылық есептің моделдерімен де өндірушіні, егер өндіріс қорлары оның
меншігінде болмаса, жақсы жұмыс істауге зорлай алмайсың, Міне, сондықтанда
әміршіл-әкімшіл жүйенің билік құрған кезеңдерінде барлық экономикалық
реформалар табысқа жете алмады және жалпы экономиканың, әсіресе
агроөнеркәсіп өндірісінң дамуына айта қаларлықтай әсер ете алмады. Бұл
проблемалар экономиканың аграрлық секторы үшін өте маңызды. Олай
дейтініміз, ауыл шаруашылығының және онымен сабақтас агроөнеркәсіп кешені
салаларының жай-күйінен нарықтық бағдарламалардың табысқа жетуі байқалады.
Бұл қағиданың нақтылығы сондай, ол қосымша құжатты қажет етпейді.
Азық-түлік жағдайын түкпілікті жақсартпай, нарықтық тегергішті игеру
жөніндегі жұмыстарды бір арнаға түсіру тіпті мүмкін емес. Егер өмір барған
сайын қиындай берсе, ал халық қарны тойып тамақ ішпей, Қайыршылығын
қоймаса, ең тартымды және көңілге қуаныш ұялатады деген бағдарламаның өзі
қолдау таппай, құрдымға кетеді.
Халықты азақ-түлікпен қамтамасыз етуді жақсарту әлеуметтік абыржуды
тоқтатуға немесе барынша байыпты арнаға түсіруге мүмкіндік беріп, этностық
проблемаларды шешуде толқуларды басып, мұнай, газ және басқа орны толмас
табиғи ресурстарды сыртқа шығаруды қысқартып, инфляцияны ауыздықтап,
қаржылық және ақша жүйелерін сауықтырады.
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz