Меншік құқығының түсінігі мен мазмұны



І. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
ІІ. Негізгі бөлім
2.1. Меншік құқығының түсінігі мен мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
2.2. Меншік құқығының субьектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
2.3.Интеллектуалдық меншік құқығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
III. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
IV. Пайдаланылған әдебиет ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17
Кіріспе
Меншік құқығы – негізгі заттық құқық. Заттық құқық құқықтың басқа да типтерімен тұрақты байланысты болады. Заттық құқық иесі, әдетте, міндеттемелік қатынастарға, оның ішінде өзінің меншік объектілерімен қатынасқа кіреді. Бұл жағдайда құқықтың екі түрі қатар жүреді, олар негізінен, әртүрлі субъектілік байланыстармен анықталады. Мысалы, меншік иесі өзінің ғимаратын жалға берсе, онда ол жалданушымен міндеттемелік қатынас байланыстырады. Ал, барлық қалған үшінші жаққа қатысты ол – тиісті қорғану тәсілі бар заттық құқық иесі. Сондықтан да әртүрлі құқықтарды немесе олардың бірлестігін аралас сипаттағы жаңа кешенді құқықпен араластыру жайында сөз болмауға тиіс. Біздің жағдайымызда әңгіме заттық және міндеттемелік құқықтардың араласып жатуында болып тұр. Бірақ олар қанша тығыз және ауқымды араласқанымен, бұл жерде заттық құқықтан, міндеттемелік құқықтан сапа жағынан өзгеше, жаңа құқық туындамайды, туындауы да мүмкін емес. Меншік құқығының міндеттемелік нышандарының бірі – оны заңмен белгілеу қажеттілігі. Бұл нышан меншік құқығының АК – ның 188 бабында келтірілген «заң құжаттары арқылы танылатын және қорғалатын» элементтер бойынша байқалады.
Пайдаланылған әдебиет
1.Алтынбасов Б.О. Құқық негіздері.Оқулық.-Алматы,2013.
2.Баккулов С.Д. Құқық негіздері. Оқулық.-Алматы,2005.
3.Баянов Е. ҚР Мемлекеті мен құқығының негіздері. Оқулық.
4.ҚР Азаматтық іс жүргізу Кодексі Юрист.-Алматы,2013.
5.Жайлин Г.А. ҚР Азаматтық құқығы/Ерекше бөлім.-А.,2005.
6. Жайлин Г.А. ҚР Азаматтық құқығы.Жалпы бөлімі.-Алматы: Жеті-Жарғы,2012.

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі:  Реферат
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:   
Жоспар
І. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
ІІ. Негізгі бөлім
2.1. Меншік құқығының түсінігі мен мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
2.2. Меншік құқығының субьектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..1 2
2.3.Интеллектуалдық меншік құқығы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...14 III. Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
IV. Пайдаланылған әдебиет ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..1 7

Кіріспе
Меншік құқығы - негізгі заттық құқық. Заттық құқық құқықтың басқа да типтерімен тұрақты байланысты болады. Заттық құқық иесі, әдетте, міндеттемелік қатынастарға, оның ішінде өзінің меншік объектілерімен қатынасқа кіреді. Бұл жағдайда құқықтың екі түрі қатар жүреді, олар негізінен, әртүрлі субъектілік байланыстармен анықталады. Мысалы, меншік иесі өзінің ғимаратын жалға берсе, онда ол жалданушымен міндеттемелік қатынас байланыстырады. Ал, барлық қалған үшінші жаққа қатысты ол - тиісті қорғану тәсілі бар заттық құқық иесі. Сондықтан да әртүрлі құқықтарды немесе олардың бірлестігін аралас сипаттағы жаңа кешенді құқықпен араластыру жайында сөз болмауға тиіс. Біздің жағдайымызда әңгіме заттық және міндеттемелік құқықтардың араласып жатуында болып тұр. Бірақ олар қанша тығыз және ауқымды араласқанымен, бұл жерде заттық құқықтан, міндеттемелік құқықтан сапа жағынан өзгеше, жаңа құқық туындамайды, туындауы да мүмкін емес. Меншік құқығының міндеттемелік нышандарының бірі - оны заңмен белгілеу қажеттілігі. Бұл нышан меншік құқығының АК - ның 188 бабында келтірілген заң құжаттары арқылы танылатын және қорғалатын элементтер бойынша байқалады.

Меншік құқығының түсінігі мен мазмұны
Азаматтардың меншік құқығы дегеніміз,оны өзіне тиесілі мүлікті иелену,пайдалану және оған билік ету өкілеттігі болып табылады. Азамат өз қалауынша өз мүлкіне қатысты кез-келген қатынасты жасай алады (Азаматтық Кодекстің 188-бабы). Сонымен заң меншік иесінің өз өкілеттігін жүзеге асырудың жалпы бағытын айқындап береді. Жеке кәсіпкер, егер заңда өзгеше көзделмесе,кәсіпкерлік қызметтің кез-келген түрін жүзеге асыруға құқылы (Жеке кәсіпкерлік туралы Заңның 13-бабы). Жеке кәсіпкерлік азаматтың өзінің иелігіне жататын меншік және басқа құқықтар негізінде жүзеге асады, сол құқықтар арқылы әлгі мүліктерді иеленіп, пайдаланып, оған билік етеді. Азаматтар заңға сәйкес өзінің қарамағындағы ғимараттарды, құрырылысты, мекен-жайды, сондай-ақ көп пәтерлі үйдегі пәтерін кәсіпкерлік қызмет мақсатында жалға беруге құқылы. Кәсіпкерлік істің бір бөлігі, не ол тұтастай сатып алу-сату,кепілдік, жалға беру және басқа келісімдер обьектісі бола алады, мұның өзі оның құқықтарының бекітілуі, өзгеруі және тоқтатылуына байланысты келеді.Өзіндік кәсіпкерлікті бір азамат меншік құқығы бойынша өзіне тиесілі мүлік негізінде, сондай-ақ мүлікті пайдалануға және оған билік етуге жол беретін өзге де құқыққа байланысты дербес жүргізе алады. Егер заңда өзгеше көзделмесе, жеке кәсіпкер сатуға арналған тауарларын кез-келген жерде, кез-келген әдіспен сата алады.Азамат, кооператив мүшесі кооперативпен шығатын жағдайда өзінің жарнасын қайтаруды және басқа төлемдерді төлеуін талап етуге құқылы (Өндірістік кооперативтер туралыЖарлықтың 13-бабы). Кооператив мүшесіне жарнаны немесе басқа да мүлікті беру жылдың аяғында, бухгалтерлік есеп-қисап қорытындысымен жүзеге асада. Кететін кооператив мүшесінің келісімі бойынша оған төленетін төлем заттай берілуі де мүмкін.Жердің меншік иесі азамат меншік құқығына тән үш құқықты: еркін иелену, пайдалану және билік ету құқықтарын еншілейді. Жер туралы Заңда бұл өкілеттіктер нақтыланған. Заңның 19-бабына сәйкес учаскесінің меншік иесі заң актілерінде өзгеше көзделмесе, жер учаскесін мемлекеттік органдардың қандай да болсын рұқсатын алмай-ақ, өз қалауы бойынша иелену,пайдалану және билік ету құқығын жүзеге асырады. Азамат-меншік иесі өзінің жер учаскесімен заң актілерінде тыйым салынбаған кез-келген мәмілелерді жасауға, атап айтқанда, жер учаскесін уағдаластық баға бойынша сатуға, шаруашылық серіктестігінің жарғылық қорына жарна ретінде енгізуге, кепілдікке беруге, сыйға және мұра етіп қалдыруға құқылы. Жер учаскесіне меншік құқығы басқа адамға мәміле жасаған сәттегі барлық ауыртпалығымен қоса берілелі. Азамат, жер учаскесінің меншік иесі жер учаскесін уақытша пайдалану туралы шарттың негізінде жер учаскесін пайдалануға беруге құқылы. Жер учаскесін уақытша пайдалануға беру туралы шарт жалға беру, жалдау шарты (жалға алушымен) немесе өтеусіз пайдалану туралы шарт (өтеусіз пайдаланушымен) нысанында жасалады.Жер учаскесі жеке меншікте және ортақ меншікте бола алады. Жер учаскесі қанша дегенмен азаматтық құқықтың обьектісі болғаннан соң қозғалмайтын мүлік ретінде оған Азаматтық кодекстің меншік туралы еркжелері кеңінен қолданылады (Азаматтық Кодекстің 11-бабы). Жер учаскесіне ортақ меншіктің-үлестік және бірлескен деген екі түрі болады.Азаматтық кодекстің 240-бабы 1-тармағына сәйкес мүліктің меншік иесі болып табылмайтын, бірақ өзінің жеке қозғалмайтын мүлкіндей он бес жыл бойы, не өзге мүлікті кем дегенде бес жыл адал, ашық және ұдайы иеленген азамат ол мүлікке меншік құқығын(иелену мерзімін)алатын болса, бұл институт жер учаскесі қозғалмайтын мүлік болғандықтан жер учаскесіне де қолданылады. Меншік құқығынан бас тарту-азамат немесе заңды тұлға өзіне тиесілі мүлікке меншік құқығынан бас тарта алады,бұл жөнінде ол жариялайды,не бұл мүлікке қандай да болсын құқықтарын сақтау ниетінсіз озінің мүлікті иеленуден,пайдаланудан және оған билік етуден шеттейтінін айқын дәлелдейтін басқа да әрекеттер жасайды. Меншік құқығынан бас тарту осы мүлікке басқа тұлға меншік иесінің құқықтары мен ніндеттерін тоқтатуғаәкеліп соқтырмайды. Меншік иесі мүлкінен ақы өндіріп алу-меншік иесі міндеттемелері бойынша мүліктен ақы өндіріп алу, егер шарта өзгеше көзделмесе, сот тәртібімен жүргізіледі. Ақы өндіріліп алынатын мүлікке меншік иесінін меншік құқығы заңдарда көзделген тәртіп бойынша меншік құқығы көшетін адамның алып койылған мүлікке меншік құқығы пайда болған кезден бастап тоқтатылады.
Меншік құқығына ие болу негіздері.
1. Егер шартта немесе заңдарда өзгеше көзделмесе, жаңа затқа меншік құқығы оны дайындаған немесе жасаған тұлғаға тиеді.
2. Меншік иесі бар мүлікке меншік құқығына басқа адам сатып алу - сату, айырбастау, сыйға тарту немесе осы мүлікті иеліктен айыру туралы өзге мәміленің негізінде ие болуы мүмкін. Азамат қайтыс болған ретте оған тиесілі мүлікке меншік құқығы өсиетке немесе заңға сәйкес мұрагерлік бойынша басқа адамдарға көшеді.
3. Көзделген реттермен тәртіп бойынша тұлға меншік иесі жоқ мүлікке, меншік иесі белгісіз мүлікке не меншік иесі бас тартқан немесе өзге негіздер бойынша ол меншік құқығын жоғалтқан мүлікке мншік құқығын алуы мүмкін.
4. Тұтыну (тұрғын үй, құрылыс, саяжай, гараж немесе өзге) кооперативтің мүшелері, жарна жинақтауға құқығы бар, пәтер, саяжай, гараж және кооператив осы адамдардың пайдалануына берген өзге де үй-жай үшін өзінің үлестік жарнасын толық төлеген басқа да адамдар аталған мүліктің меншік құқығына ие болады.
Иесіз заттар.
1. Меншік иесі жоқ немесе меншік иесі белгісіз зат не меншік иесі оның меншік құқығынан бас тартқан зат иесіз болып табылады.
2. Егер меншік иесі бас тартқан заттарға меншік құқығын алу туралы, олжа туралы қараусыз жануарлар туралы, және қазына туралы ережелер теріске шығармаса, иелену көнелігіне сәйкес иесіз қозғалмалы заттарға меншік құқығы алынуы мүмкін.
3. Иесіз қозғалмайтын затарды олар табылған аумақтағы қаладағы аудан, облыстық, аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл округ әкімі апаратының мәлімдеуі бойынша қозғалмайтын мүлікті мемлекеттік тіркеуді жүзеге асыратын орган есепке алады. Коммуналдық меншікті басқаруға уәкілдік берілген орган иесіз қозғалмайтын заттарды есепке алған күннен бастап бір жыл өткеннен кейін бұл затты коммуналдық меншікке түсті деп тану туралы талап қойып сотқа жүгіне алады.
Коммуналдық меншікке түскен мүлікті есепке алу, сақтау, бағалау, одан әрі пайдалану және сату жөніндегі жұмыстарды ұйымдастыруды коммуналдық меншікті басқаруға уәкілетті орган жүзеге асырады.Мемлекеттік меншікке түскен мүлікті есепке алу, сақтау, бағалау, одан әрі пайдалану және сату тәрібін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді. Сот шешімі бойынша коммуналдық меншікке түсті деп танылмаған иесіз қозғалмайтын зат оны тастап кеткен меншік иесінің иелігіне, пайлануына және билік етуіне қайта қабылдануы, не иелену мерзіміне орай меншікке алынуы мүмкін.
Олжа.
1. Жоғалған затты тауып алушы бұл туралы оны жоғалтқан адамға немесе заттың меншік иесіне не оны алуға құқығы бар өзіне белгілі басқа адамдардың біреуіне дереу хабарлауға және табылған затты оған қайтаруға міндетті.
2. Егер табылған затты алуға құқығы бар адамның өзі немесе оның тұрған жері белгісіз болса, затты тауып алушы олжа туралы ішкі істер органдарына немесе қаладағы, аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл округ әкімінің апаратына мәлімдеуге міндетті.
3. Затты тауып алушы оны өзінде сақтауға не ішкі істер органдарына тапсыруға құқылы тез бұзылатын затты немесе сақтауға кететін шығындар оның құнына сәйкес келмейтін затты тауып алушы түсім сомасын растайтын жазбаша дәлелдемелер алып, сата алады.
Затты тауып алушы оның жоғалтқаны немесе бүлдіргені үшін өзінің жасыру ниеті болған немесе өрескел абайсыздық жасаған ретте ғана және сол заттың құны шегінде жауапты болады.
1. егер олжа туралы ішкі істер органдарына мәлімдеген кезден бастап алты ай өткенше жоғалған затты алуға заңды құқығы бар адам анықталмаса және затқа өзінің құқығы туралы оны тапқан адамға не милицияға немес жергілікті атқару органына мәлімделмесе, затты тауып алушы оған меншік құқығын алады. Егер затты тауып алушы тапқан затын меншігіне алудан бас тартса, ол коммуналдық меншікке өтеді.
2. Затты тауып алушы және оны алуға заңды құқығы бар адамға қайтарып беруші ол адамнан, ал зат коммуналдық меншікке өткекн ретте - тиісті жергілікті атқару органынан затты сақтауға, өткізуге, сатуға байлансты қажетті шығындарды және затты алуға заңды құқығы бар адамды табуға кеткен шығындарды өтетіп алуға құқылы.
Затты тауып алушы затты алуға заңды құқығы бар адамнан зат құнының отыз пайызы мөлшерінде сыйақы алуға құқылы. Егер табылған зат оны алуға заңды құқығы бар адам үшін ғана құңды болса, сыйақының мөлшері тараптар есептеп шығарған баға бойынша белгіленеді. Меншік құқығы - негізгі заттық құқық. Заттық құқық құқықтың басқа да типтерімен тұрақты байланысты болады. Заттық құқық иесі, әдетте, міндеттемелік қатынастарға, оның ішінде өзінің меншік объектілерімен қатынасқа кіреді. Бұл жағдайда құқықтың екі түрі қатар жүреді, олар негізінен, әртүрлі субъектілік байланыстармен анықталады. Мысалы, меншік иесі өзінің ғимаратын жалға берсе, онда ол жалданушымен міндеттемелік қатынас байланыстырады. Ал, барлық қалған үшінші жаққа қатысты ол - тиісті қорғану тәсілі бар заттық құқық иесі. Сондықтан да әртүрлі құқықтарды немесе олардың бірлестігін аралас сипаттағы жаңа кешенді құқықпен араластыру жайында сөз болмауға тиіс. Біздің жағдайымызда әңгіме заттық және міндеттемелік құқықтардың араласып жатуында болып тұр. Бірақ олар қанша тығыз және ауқымды араласқанымен, бұл жерде заттық құқықтан, міндеттемелік құқықтан сапа жағынан өзгеше, жаңа құқық туындамайды, туындауы да мүмкін емес.Меншік құқығының міндеттемелік нышандарының бірі - оны заңмен белгілеу қажеттілігі. Бұл нышан меншік құқығының АК - ның 188 бабында келтірілген заң құжаттары арқылы танылатын және қорғалатын элементтер бойынша байқалады. Меншік құқығы мемлекет таныйтын шекте ғана болады. Бұл дегеніміз - меншіктің абсолюттік құқығы заң құжаттарымен шектелуі мүмкін деген сөз. Бірқатар жағдайларда меншік құқығын шектеуде арнаулы сипат болады, ол меншіктегі мүліктің ерекше құқықтық режимімен байланысты. Мысалы, азаматтық құқықтың кейбір нысандары азаматтық айналымнан толықтай немесе ішінара алынып тасталуы мүмкін, оны мұндай мүлікке (мысалы, жерге, орманға, радиоактивтік заттарға және т.б.) құқықты шектеу бар екендігімен түсіндіруге болады. Шетелдік құқық меншік құқығын мойындауы, ал қазақстандық құқық мойындамауы мүмкін. Бұл жағдайда халықаралық жеке құқық нормалары қолданылады және қазақстандық заңнама юрисдикциясы шегінде меншік құқығы жоқ жағдайлар да болуы мүмкін. Меншік құқығын қорғаушылық нышаны оны азаматтық - құқықтық тәсілдермен қорғау мүмкіндігін білдіреді.Меншік құқығы - неғұрлым толық құқық. Бұл меншік иесінен жоғары тек заң ырқы мен оның қоғамдық міндеттерінің ғана болатындығынан туындайды. Меншік иесі иемдену, пайдалану және билік ету өкілеттігін тек өз қалауы бойынша жүзеге асырады. Сондықтан меншік құқығы ең күшті заттық құқық. Сонымен қатар, меншік иесі шарт бойынша өзінің меншіктік өкілеттігін өзі шектей алады. АК-ның 188-бабының 3-тармағы өз қалауы бойынша ереже жуықтау анықтама береді. Мысалы, меншік иесі өзіне тиесілі мүлікке қатысты өз қалауы бойынша кез келген әрекет жасай алады, яғни ол мүлікті басқа адамның меншігіне береді, меншік иесі бола тұрып өзінің мүлікті иемдену, пайдалану және оған билік ету өкілеттігін береді, мүлікті кепілге береді және оған басқа тәсілдермен ауыртпашылық түсіреді, оған басқадай түрде билік жасайды. Меншік иесінің өз өкілеттіктерін жүзеге асыруы басқа адамдар мен мемлекеттің құқықтары мен заң қорғайтын мүдделерін бұзбауы тиіс. Құқықтар мен заңды мүдделерді бұзу басқа формалармен қатар меншік иесінің өзінің монополиялық және өзге де басымдық жағдайын пайдаланып қиянат жасауынан көрінуі мүмкін (АК-ның 188-бабы 4-тармағының 1-бөлігі). Монополиялық жағдаймен қиянат жасау фактысын анықтауға мүмкіндік беретін критерийлер монополияға қарсы заңнамада анықталған. Монополияға қарсы заңнама рыноктағы басымдық жағдайға бақылау жүргізетін органдарды және монополияға қарсы заңнаманы бұзушыларға қолданылатын санкцияларды анықтайды.
Жоғарыда айтылған басқа меншік иесі өз құқықтарын жүзеге асырған кезде азаматтардың денсаулығы мен айналадағы ортаға келтірілуі мүмкін зардаптарға жол бермеу шараларын қолдануға міндетті (АК-ның 188-бабы 4-тармағының 2-бөлігі). Меншік иесінің қоршаған ортаға зиян келтірмеу үшін қолданатын шаралары табиғат қорғау заңнамасында анықталған. Онда, сондай-ақ табиғат қорғау заңнамасының бұзылғандық критерийлері, оның сақталуына бақылау жүргізетін органдар, табиғат қорғау қамтамасыз ететін басқа да құқықтық тетіктер көзделген. ҚР Конституциясы 6-бабының 2-тармағына сәйкес меншік міндет жүктейді, оны пайдалану сонымен қатар қоғам игілігіне де қызмет етуге тиіс. Келтірілген баптардың барлығын нақтылау заңнамада бекімін таппауы да мүмкін. Сондықтан, меншік иесі өз әрекеттерінде заңнамамен, құқықтармен және басқа адамдар мен мемлекеттің қорғалатын мүдделерімен, қоғам игілігіне қызмет етумен, сондай-ақ қоршаған ортаға зиян келтірумен шектелген деп қорытынды жасауға болады. Жалпы алғанда шектеу қандай да бір шамада кез келген меншік құқығына ілесіп жүреді. Оны басқаша да айтуға болады: меншік құқығы өзі үшін белгіленген шектеулер шегінде ғана болады. Оларға байланыссыз-ақ меншік құқығы кейде өз шектерінің ішінде жатқан әртүрлі негіздемелер не меншік құқығының кейбір субъектілерінің жеке басына немесе субъектінің жеке басынан тысқары жатқан мән-жайларға байланысты болуы мүмкін. Шектеуменшік құқығының құрамдас бөлігінің әрқайсысына - иемденуге, пайдалануға және билік етуге қатысты болуы мүмкін,бұл ретте ол меншік құқығының құрамдас бөлігінің тек ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Жерге меншік құқығы
Семинар сабақтарына тапсырмалар
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЖЕР ҚҰҚЫҒЫ
Азаматтық құқық пәнінен лекция тезистері
Меншік құқығы жайлы жалпы ережелер
Экология құқығының дәрістері
Еңбек құқығының қайнар көздері (нысандары)
Жер құқығының түсінігі, пәні, әдістері, жүйесі
Меншік құқығының түсінігі және түрлері
«Қазақстан Республикасының экологиялық құқығы» пәні бойынша оқу-әдістемелік кешені
Пәндер