Материалдық нүкте динамикасы



Материалдық нүкте динамикасы

Динамика материалдық нүктелердің немесе денелердің әсерлесу кезіндегі қозғалысының өзгерісін зерттейді. Динамикада Ньютонның үш заңы негізгі заңдар болып алынады. Егер қозғалысты санақ жүйесімен байланыстыратын болсақ, онда қозғалушы дене әсер етуші күштен бөлек және санақ жүйесімен байланысты бір қалыпты және түзу сызықты қозғалыста болады.
Ньютонның бірінші заңы: Нүктеге (денеге) ешқандай күш әсер етпесе, онда нүкте (дене) өзінің бастапқы тыныштық күйін немесе бір қалыпты, түзу сызықты қозғалысын сақтайды. Материалдық денелердің мұндай қасиетін инерциялық деп атайды. Сондықтан да Ньютонның бірінші заңы әдетте инерция заңы аталады. Механикалық қозғалыс салыстырмалы, оның сипаты санақ жүйесіне тәуелді. Ньютонның І заңы барлық санақ жүйлерінде орындалмайды, бұл заң орындалатын санақ жүйелері инерциялық санақ жүйесі деп аталады. Инерцияның санақ жүйесі деп, басқа бір инерциялы санақ жүйесімен салыстырғанда тыныштықта тұратын немесе бірқалыпты және түзу сызықты қозғалытын санақ жүйесін айтамыз.
Ньютонның екінші заңын қарастырудың алдында күш, салмақ және масса ұғымдарына тоқталайық. Күш деп денелердің өзара әсерлесуінің нәтижесінде бір-біріне үдеу беруін айтамыз. Денелердің өзара әсері бір-біріне тек үдеу беріп қоймай, бір-бірінің көлемі мен формасын да өзгерте алады. Демек, дене бөлшектерінің бір-бірімен салыстырғанда орын ауыстыруын дененің деформациясы деп атайды. Күш – векторлық шама. Дененің жерге тартылуы кезінде оған қарсы әсер ететін екінші денеге түсетін күшті салмақ дейді.
Басқа денелер әсер етпегенде, дененің өз жылдамдығын сақтау қабілеті инерттілік деп аталады. Дененің инерттілігін сипаттайтын скаляр шама инерттілік масса деп аталады.
Ньютонның екінші заңы ілгерілемелі қозғалыс динамикасының негізгі заңы – ол денелердің өзара әсерлесуі және ілгерімелі қозғалысы кезінде оларда болатын өзгерістерінің байланысын сипаттайды. Егер әр түрлі күштері қандай да тек массалы бір денеге әсерін қарастырсақ, онда ол дененің алатын үдеуі осы әсер ететін күштерге тура пропорционал болады: . Егер әр түрлі массалы денелерге бірдей күшпен әсер етсе, онда олардың алатын үдеулері әр түрлі болады. Дене массасы үлкен болған сайын, ол дененің үдеуі азырақ болады: яғни , . Осы өрнектерді пайланып, әрі күш пен үдеудің векторлық шамалар екенін ескере отырып, былай жазуға болады:

Ньютонның екінші заңы деп аталады және былай тұжырымдалады: дененің алған үдеуі әсер етуші күшке тура пропорционал, дене массасына кері пропорционал және әсер етуші күштің бағыты бойынша өзгереді.
Ньютонның І заңы Ньютонның ІІ заңының дербес түрі болып табылады. Шынында да, тең әсерлі күштің әсері болған жағдайда (денеге сыртттан басқа дененің

Пән: Физика
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:   
Материалдық нүкте динамикасы

Динамика материалдық нүктелердің немесе денелердің әсерлесу кезіндегі
қозғалысының өзгерісін зерттейді. Динамикада Ньютонның үш заңы негізгі
заңдар болып алынады. Егер қозғалысты санақ жүйесімен байланыстыратын
болсақ, онда қозғалушы дене әсер етуші күштен бөлек және санақ жүйесімен
байланысты бір қалыпты және түзу сызықты қозғалыста болады.
Ньютонның бірінші заңы: Нүктеге (денеге) ешқандай күш әсер етпесе, онда
нүкте (дене) өзінің бастапқы тыныштық күйін немесе бір қалыпты, түзу
сызықты қозғалысын сақтайды. Материалдық денелердің мұндай қасиетін
инерциялық деп атайды. Сондықтан да Ньютонның бірінші заңы әдетте инерция
заңы аталады. Механикалық қозғалыс салыстырмалы, оның сипаты санақ жүйесіне
тәуелді. Ньютонның І заңы барлық санақ жүйлерінде орындалмайды, бұл заң
орындалатын санақ жүйелері инерциялық санақ жүйесі деп аталады. Инерцияның
санақ жүйесі деп, басқа бір инерциялы санақ жүйесімен салыстырғанда
тыныштықта тұратын немесе бірқалыпты және түзу сызықты қозғалытын санақ
жүйесін айтамыз.
Ньютонның екінші заңын қарастырудың алдында күш, салмақ және масса
ұғымдарына тоқталайық. Күш деп денелердің өзара әсерлесуінің
нәтижесінде бір-біріне үдеу беруін айтамыз. Денелердің өзара әсері бір-
біріне тек үдеу беріп қоймай, бір-бірінің көлемі мен формасын да өзгерте
алады. Демек, дене бөлшектерінің бір-бірімен салыстырғанда орын ауыстыруын
дененің деформациясы деп атайды. Күш – векторлық шама. Дененің жерге
тартылуы кезінде оған қарсы әсер ететін екінші денеге түсетін күшті салмақ
дейді.
Басқа денелер әсер етпегенде, дененің өз жылдамдығын сақтау қабілеті
инерттілік деп аталады. Дененің инерттілігін сипаттайтын скаляр шама
инерттілік масса деп аталады.
Ньютонның екінші заңы ілгерілемелі қозғалыс динамикасының негізгі заңы –
ол денелердің өзара әсерлесуі және ілгерімелі қозғалысы кезінде оларда
болатын өзгерістерінің байланысын сипаттайды. Егер әр түрлі күштері
қандай да тек массалы бір денеге әсерін қарастырсақ, онда ол дененің
алатын үдеуі осы әсер ететін күштерге тура пропорционал болады:
. Егер әр түрлі массалы денелерге бірдей күшпен әсер етсе,
онда олардың алатын үдеулері әр түрлі болады. Дене массасы үлкен
болған сайын, ол дененің үдеуі азырақ болады: яғни , . Осы
өрнектерді пайланып, әрі күш пен үдеудің векторлық шамалар екенін ескере
отырып, былай жазуға болады:

Ньютонның екінші заңы деп аталады және былай тұжырымдалады: дененің
алған үдеуі әсер етуші күшке тура пропорционал, дене массасына кері
пропорционал және әсер етуші күштің бағыты бойынша өзгереді.
Ньютонның І заңы Ньютонның ІІ заңының дербес түрі болып табылады.
Шынында да, тең әсерлі күштің әсері болған жағдайда (денеге сыртттан
басқа дененің әсері болмаған жағдайда) оның үдеуі де болады. Ал біз
үдеудің екенін білеміз, осыдан екені шығады. Дене өзінің
бастапқы тыныштық немесе бір қалыпты түзу сызықты қозғалыс күйін сақтайды,
яғни инерция заңына айналады. Тағы бір ескеретін жай денеге бір мезгілде
бірнеше күш әсер етсе, онда үдеу осы күштердің векторлық қосындысына тең
қорытқы күшімен анықталады, яғни .
Күштің өлшем бірлігі – Ньютон: 1кг*1мс2=1Н
Денелердің немесе материалдық нүктелердің арасындағы әсерлесу
Ньютонның үшінші заңымен анықталады. Ньютонның үшінші заңы оның екінші
заңын толықтыра түседі және денелердің қозғалыс күйлерін өзгеріске
ұшырататын өзара әсер екендігін көрсетеді.
Ньютонның үшінші заңы былай тұжырымдалады:
әсерлесуші екі дененің бір-біріне әсері әруақытта сан жағынан тең,
бағыттары жағынан қарама-қарсы болады: .
Мысалы: массалары және екі дене алып қарастырайық. Олар
және күштерінің күштерінің әсерінен , үдеу алады.
Ньютонның екінші заңы бойынша: .
Ньютонның үшінші заңы бойынша:

Бұдан әсерлесуші екі дененің үдеулері оның массаларына кері
пропорционал әрі қарама-қарсы бағытта бағытталады. Мұндағы және
күштері әр түрлі денелерге әсер ететіндіктен, олар бір-біріне
теңгерілмейді. Сондықтан оларды қосуға болмайды. Бірақ белгілі бір жүйені
қарастырғанда денелердің арасындағы өзара әсерлесу күштерін қосуға болады,
бірақ олардың қосындысы әрдайым ноьге тең.
Ньютонның екінші заңын басқа түрде де жазып көрсетуге болады. Ол үшін
кинематика бөліміндегі үдеудің мәнін ескеретін болсақ, онда
мұндағы дененің (материалдық нүктенің) массасының классикалық физикада
тұрақтылығын ескеріп, оны дифференциалдық астына жазуға болады:

Сонымен соңғы қозғалыс теңдеуі Ньютонның екінші заңын дифференциал түрде
көрсетеді. Ал дифференциалдың астындағы дененің массасы мен жылдамдығының
көбейтіндісі дененің импульсі немесе қозғалыс мөлшері деп аталатын
векторлық шаманы береді:
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Физиканы оқыту әдістемесінің негізгі қызметтері
Динамиканың негізгі ұғымдары және жалпы заңдары
Материялық нүктенің іргерімелі қозғалысы
Үздіксіз ортаның қозғалыс заңы
Салық комитетiнiң жеке тұлғалардан түсетiн кiрiсi жөнiнде ақпарат жинауға арналған автоматтандырылған жұмыс орнын жасау
ДИНАМИКА. МАТЕРИАЛДЫҚ НҮКТЕ ДИНАМИКАСЫНА КІРІСПЕ
Физика. Механика
Механикалық тербелістер мен механикалық толқындарға, осы тақырып бойынша негізгі ұғымдар мен анықтамаларға ғылыми-әдістемелік талдау жүргізу
Материялық нүкте
Тұтас орта жалпы мағұлмат
Пәндер