Сопылық ілімі және оның ерекшеліктері
Жоспар
Кіріспе
1. Сопылық ілімі және оның ерекшеліктері
2. Тасаууф ілімі
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
1. Сопылық ілімі және оның ерекшеліктері
2. Тасаууф ілімі
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Ислам тарихы әдеттегіде сол заманда билік құрған халифалардың шыққан тегіне байланысты аталады. Мысалы: Аббаси халифтері Пайғамбардың (Аллаһтың оған салауаты мен сәлемі болсын) көкесі Аббастан тараған. Аллаһтың елшісі Мұхаммедтің заманын пайғамбарлық ғасыры атайды. Осы заманда Ислам діні араб тайпаларының арасында тарап, олар мұсылмандықты қабылдай бастады. Пайғамбардың өлімінен кейін Ислам үмметін кезекпен 4 ұлы сахаба — Әбу Бәкір, Омар ибн әл-Хаттаб, Осман ибн Аффан және Әли ибн Әбу Талиб басқарып, халифтер болды. Бұл кезді «Әділетті халифтер» (араб.: خلفاء الراشدون) заманы деп атайды. Бұл заманда Ислам халифаты Арабия түбегінің сыртына тарала бастады. Әділетті Халифтерден кейін билік басына Умәйя әулетінің халифтері келіп, олардың кезеңі «Умәуи заманы» (араб.: العهد الأموي) аталды. Умәуилер заманында халифат Иберия түбегіне (қазіргі Испания) шейін жетіп, сол жақта халифат билігі орнады. Халифаттағы билікке Пайғамбардың көкесі Аббас ибн Абдуль-Мутталибтың әулеті таласып, Умәуи халифтерінен билікті тартып алды. Аббасилер кезеңі (араб.: العهد العبّاسي) сонымен қатар «Исламның алтын ғасыры» деп аталады, себебі осы халифтердің кезінде ғылымдар мен әдебиет бұрынғы арабтардың жетістіктерінен асып түсіп, үлкен даму алды. Аббасилердің билігі көптеген себебтермен әлсіреп, бұрынғы халифат жерлерінде дербес Тулунилер, Фатимилер, Селжұқилер және т.б. мемлекеттер пайда болды. Осы кезде кресшілердің Иерусалим қаласын басып алуды мақсат еткен жорығы баталып, 194 жылға созылған крест жорықтары басталды.
Теологтардың пайымдауынша, сопылық - не нәрсені де «әділдік», «ұят» және «сұлулық» өлшемімен бағалайтын ойлау жүйесі, Исламның қайнарынан бастау алатын рухани құндылық, Ислам дінінің дүниетанымдық, ахлақтық – этикалық, эзотерикалық қырлары көрініс беретін, адамның өзін-өзі тануы мен рухани адамгершіліктің кемелденуіне мүмкіндік беретін ілім, діни қозғалыс, Құран-хадисті ең жоғары дәрежеде тәпсірлеу. Сопылықты уағыздайтын тәлім - тасаууф. Ол тәңіртануды, адамзаттың этика – эстетикалық құндылықтарын терең түсіндіретін, рухани, ішкі дүниенің талаптарына жауап беретін білім ретінде қалыптасып, танылған.
Ислам тарихы әдеттегіде сол заманда билік құрған халифалардың шыққан тегіне байланысты аталады. Мысалы: Аббаси халифтері Пайғамбардың (Аллаһтың оған салауаты мен сәлемі болсын) көкесі Аббастан тараған. Аллаһтың елшісі Мұхаммедтің заманын пайғамбарлық ғасыры атайды. Осы заманда Ислам діні араб тайпаларының арасында тарап, олар мұсылмандықты қабылдай бастады. Пайғамбардың өлімінен кейін Ислам үмметін кезекпен 4 ұлы сахаба — Әбу Бәкір, Омар ибн әл-Хаттаб, Осман ибн Аффан және Әли ибн Әбу Талиб басқарып, халифтер болды. Бұл кезді «Әділетті халифтер» (араб.: خلفاء الراشدون) заманы деп атайды. Бұл заманда Ислам халифаты Арабия түбегінің сыртына тарала бастады. Әділетті Халифтерден кейін билік басына Умәйя әулетінің халифтері келіп, олардың кезеңі «Умәуи заманы» (араб.: العهد الأموي) аталды. Умәуилер заманында халифат Иберия түбегіне (қазіргі Испания) шейін жетіп, сол жақта халифат билігі орнады. Халифаттағы билікке Пайғамбардың көкесі Аббас ибн Абдуль-Мутталибтың әулеті таласып, Умәуи халифтерінен билікті тартып алды. Аббасилер кезеңі (араб.: العهد العبّاسي) сонымен қатар «Исламның алтын ғасыры» деп аталады, себебі осы халифтердің кезінде ғылымдар мен әдебиет бұрынғы арабтардың жетістіктерінен асып түсіп, үлкен даму алды. Аббасилердің билігі көптеген себебтермен әлсіреп, бұрынғы халифат жерлерінде дербес Тулунилер, Фатимилер, Селжұқилер және т.б. мемлекеттер пайда болды. Осы кезде кресшілердің Иерусалим қаласын басып алуды мақсат еткен жорығы баталып, 194 жылға созылған крест жорықтары басталды.
Теологтардың пайымдауынша, сопылық - не нәрсені де «әділдік», «ұят» және «сұлулық» өлшемімен бағалайтын ойлау жүйесі, Исламның қайнарынан бастау алатын рухани құндылық, Ислам дінінің дүниетанымдық, ахлақтық – этикалық, эзотерикалық қырлары көрініс беретін, адамның өзін-өзі тануы мен рухани адамгершіліктің кемелденуіне мүмкіндік беретін ілім, діни қозғалыс, Құран-хадисті ең жоғары дәрежеде тәпсірлеу. Сопылықты уағыздайтын тәлім - тасаууф. Ол тәңіртануды, адамзаттың этика – эстетикалық құндылықтарын терең түсіндіретін, рухани, ішкі дүниенің талаптарына жауап беретін білім ретінде қалыптасып, танылған.
Пайдаланылған әдебиеттер
1. «Ислам энциклопедиялық анықтамалық».Тараз, 2010ж.
2. Мағауин М. «Ғасырлар бедері». Тараз, 1991ж. -432б.
3. Хазірет Сұлтан Ахмет Иасауи. «Хикмет». Тараз, 2002ж. -272б.
1. «Ислам энциклопедиялық анықтамалық».Тараз, 2010ж.
2. Мағауин М. «Ғасырлар бедері». Тараз, 1991ж. -432б.
3. Хазірет Сұлтан Ахмет Иасауи. «Хикмет». Тараз, 2002ж. -272б.
Жоспар
Кіріспе
1. Сопылық ілімі және оның ерекшеліктері
2. Тасаууф ілімі
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Ислам тарихы әдеттегіде сол заманда билік құрған халифалардың шыққан
тегіне байланысты аталады. Мысалы: Аббаси халифтері Пайғамбардың (Аллаһтың
оған салауаты мен сәлемі болсын) көкесі Аббастан тараған. Аллаһтың елшісі
Мұхаммедтің заманын пайғамбарлық ғасыры атайды. Осы заманда Ислам діні араб
тайпаларының арасында тарап, олар мұсылмандықты қабылдай бастады.
Пайғамбардың өлімінен кейін Ислам үмметін кезекпен 4 ұлы сахаба — Әбу
Бәкір, Омар ибн әл-Хаттаб, Осман ибн Аффан және Әли ибн Әбу Талиб басқарып,
халифтер болды. Бұл кезді Әділетті халифтер (араб.: خلفاء الراشدون)
заманы деп атайды. Бұл заманда Ислам халифаты Арабия түбегінің сыртына
тарала бастады. Әділетті Халифтерден кейін билік басына Умәйя әулетінің
халифтері келіп, олардың кезеңі Умәуи заманы (араб.: العهد الأموي)
аталды. Умәуилер заманында халифат Иберия түбегіне (қазіргі Испания) шейін
жетіп, сол жақта халифат билігі орнады. Халифаттағы билікке Пайғамбардың
көкесі Аббас ибн Абдуль-Мутталибтың әулеті таласып, Умәуи халифтерінен
билікті тартып алды. Аббасилер кезеңі (араб.: العهد العبّاسي) сонымен қатар
Исламның алтын ғасыры деп аталады, себебі осы халифтердің кезінде
ғылымдар мен әдебиет бұрынғы арабтардың жетістіктерінен асып түсіп, үлкен
даму алды. Аббасилердің билігі көптеген себебтермен әлсіреп, бұрынғы
халифат жерлерінде дербес Тулунилер, Фатимилер, Селжұқилер және т.б.
мемлекеттер пайда болды. Осы кезде кресшілердің Иерусалим қаласын басып
алуды мақсат еткен жорығы баталып, 194 жылға созылған крест жорықтары
басталды.
Теологтардың пайымдауынша, сопылық - не нәрсені де әділдік,
ұят және сұлулық өлшемімен бағалайтын ойлау жүйесі, Исламның қайнарынан
бастау алатын рухани құндылық, Ислам дінінің дүниетанымдық, ахлақтық –
этикалық, эзотерикалық қырлары көрініс беретін, адамның өзін-өзі тануы мен
рухани адамгершіліктің кемелденуіне мүмкіндік беретін ілім, діни қозғалыс,
Құран-хадисті ең жоғары дәрежеде тәпсірлеу. Сопылықты уағыздайтын тәлім -
тасаууф. Ол тәңіртануды, адамзаттың этика – эстетикалық құндылықтарын терең
түсіндіретін, рухани, ішкі дүниенің талаптарына жауап беретін білім ретінде
қалыптасып, танылған.
Сопылық ілімі және оның ерекшеліктері
Сопылық – Ислам әлемінде кеңінен тараған діни қозғалыс. Сопылықты
уағыздайтын тәлімді тасаууф деп атайды. Тасаууф – тәңіртанудан,
адамзаттың этика-эстетикалық құндылықтарын терең түсіндіретін, рухани, ішкі
дүниенің талаптарына жауап беретін білім ретінде қалыптасқан. Тарихта Ислам
діні әлемге кеңінен жайылып, ислами мемлекеттер аса байыған кезеңдерге
мұсылмандардың көпшіліг баюдың, сән-салтанаттың жолына түсіп, ел
билеушілер, байлар тоғышарлық танытқан болатын. Осыған орай тақуалыққа
үндеушілер, Алланың ақ жолына, Пайғамбарымыздың сахабалары сияқты салиқалы
қарапайым шариғат шеңберінде өмір сүруге шақыратын топ пайда болды. Содан
бұл діни қозғалыс тариқат деп атала бастады. Алғашқыда нәпсі тәрбиесіне
ұмтылған сопылардың көбі кейіндеу тақлид яғни, бұрынғылар ұстанған Құран
мен сүннет) жолымен емес, бірте-бірте өздерін үнді, парсы, грек сияқты
христиандық мифология араласқан философия арқылы тәрбиелеуге, Алланы тануға
ұмтылып, нәтижеде ислам шариғатынан ауытқыды.
Сопы деген сөзге түрліше түсінік берілген. Мысалы: һижри жылдың 597
жылы дүние салған Ибн Жаузий ал-Бағдадий Сопылық ислам дініне дейін пұтқа
табынушы болған, жаһилдің ғасырда өмір сүрген Әл-Ғус бин Мурр деген кісінің
атымен аталады десе, Әл-Бируний және Фун Хаммер: Тасаууф сөзінің түбірі
саффа, Бұл философия сөзінің екінші қосындысы сафия сөзімен түбірлес.
Сафия грекше даналық, фила латынша ғылым дегенді білдіреді. Сонда
сопылық сөзінен даналық ғылымы деген мағына шығады,-деп түсіндіреді.
Сопылықты суф-жүн деген сөзбен байланыстыратындары да бар.
Өйткені алғашқы сопылар үнемі жүннен тоқылған киім киген екен. Сондай-ақ,
Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) заманында үй-күйі жоқ адамдар мешіттерді
паналаған. Оларға мұсылман бауырлары көмек көрсетіп отырған. Олар әтқашан
мешіттен табалдырықтан намазда алдыңғы сапта тұратын, сол себепті кейбір
ғалымдар сопылықтың саф әл-аууәл – бірінші саптағылар,
Тасаууф ілімінде жүрек-иманның тұрағы, Жаратушы Иемізге деген
махаббаттың мекені болып саналады. Адамның көкірек көзі иманмен оянып,
махаббатпен қуаттанып, тылсымды түсі-не алады. Тарихтан белгілі ақиқат: ұлы
тұлғалар – Фахреддин Рази, имам Ғазали, Бейбарыс, Бабыр, Мұхаммед Хайдар
Дулатилар сопылық жолында болды. Қазақ даласында Ислам дінінің тарауына
сопылық үлкен әсер етті. Тасаууф ілімі ата-бабамыздан ұрпақтарына асыл мұра
болып қалып келе жатқан қасиетті қазақ жерінде дәстүрлі қоғамымыздың ру-
хани құндылықтарының қа- лыптасып, мәдениеті мен өркениетінің дамуына да үл-
кен әсер етті. Мухасиби, Ке- лебази, Күшейри, Араби, Иас- сауи, Руми,
Раббани, Жами тәрізді мутасаууфтар ислам- ның қайнар бастауын өзек ете
отырып, сопылық жол- дың әдебі мен тәртібін қа-лыптастырып, орнықтырған
еңбектер жазды. Қазақтың ұлы ақындары Абай мен Шәкәрімнің, басқа да жы-
раулардың поэзиясында со-пылық сарын басым орын алады.
Бұл өмірде сопылар – нағыз діндар, тақуа болған адамдар. Олар
суфизм философиясының негізі – Құран Кәрім мен ұлық Пайғамбарымыз
Мұхаммедтің (с.ғ.с.) сүннеттері деп таниды, дінді сөзбен ғана емес, мінез-
құлық, өмір тәжірибесімен өлшейді. Оларға ортақ қасиеттер (белгілер): адал-
дық, мейірімділік, шынайы мәдениеттілік, Аллаһ Тағаланы сүю. Сопылардың
насихаттайтын рухани құндылықтары: Тәңірі алдында тізе бүгіп, қатесін
ұғыну, тәубаға келу, ынталы жүрек, шын көңілмен егіліп, Жаратқанға
жалбарыну, сүйіктіге мұ-ңын шағып, оған құлшылық ету, дүниені жемтікке,
нәпсіні төбетке теңеу, Исламды шынайы тірілтіп, оны өмір философиясына және
дүниені өзгерту құралына айналдыру үшін Құран, хадисті ең жоғарғы дәрежеде
тәпсірлеу (түсіндіру). Ғылым, білім, дін тарихын зерттеушілердің арасында
сопылықтың пайда болуы туралы пікірлер әрқилы. Кейбір батыстық зерттеушілер
тіпті, сопылық исламға яһуди, христиан, буддизмнен, әсіресе, индуизм мен
зороаст-ризм дінінен енген деп те қорытынды жасайды. Біздіңше, сопылық
(суфизм) Ислам философиясындағы ең алғашқы диалектикалық пікір қозғалысының
басталуы тұсында пайда болған тәрізді. Ал бұл қозғалыстың басында Мұхаммед
(с.ғ.с.) пайғамбардың сахабалары – Абу ад – Дарда, Абузар ал – Ғифари және
тағы да басқалардың болғаны ақиқат. Тек, Ислам діні әлемге кеңінен тарап,
Ислам мемлекеттерінің дәуле-ті тасыған кезде мұсылман-дардың көбісі баюдың
жолына түсіп, ел билеушілер, байлар тоғышарлық таныта бастады. Сол кезде
адамдарды тақуалыққа, Аллаһтың ақ жолына түсуге, шариғат салтына сәйкес
қарапайым өмір сүруге шақырушы топтар тарих сахнасына шығып, бұл діни
қозғалыс тариқат деп аталды. Кейін сопылардың бірқатары үнді, парсы, грек
сияқты христиандық мифология арқылы өзін - өзі тәрбиелеуге ұмтылып, Ислам
шариғатынан адасты.
Сопылық анықтамасы Дін ілімі тарихында сопылық деген сөзге әртүрлі
түсінік беріліп келеді. Һижраның 597 жылы фәниден бақиға көшкен Ибн Жаузий
ал – Бағдадий сопылық туралы былай деген: Сопылық Ислам дініне дейін пұтқа
табынушы болған, жаһилдік ғасырда өмір сүрген Әл – Ғұс бин Мурр деген
кісінің атымен аталады. Ал енді Әл – Бируний және Фун Хаммер: Тасаууф
сөзінің түбірі Саффа. Бұл философия сөзінің екінші қосындысы сафия
сөзімен түбірлес. Сафия грекше даналық, фила латынша ғылым дегенді
білдіреді. Сонда сопылық сөзінен даналық ғылымы деген мағына шығады, -
дейді. Атақты суфилер Сарий ас – Сақати (ө.ж.м. 865): Сопылық – көркем
ахлақ (мораль); Абу Хафс ан – Найсабурн (ө.ж.м. 883): Сопылық – толығымен
әдеп (этика); Абу әл Хусайн ан – Нури (ө.ж.м. 907): Сопылық – нәпсінің
құмарлықтары мен талаптарын тәрк ету, - деп анықтама береді.
Орыс ғалымы И.М.Петру- шевский ағылшын шығыстану-шысы Р.Николсонның
XI ға-сырға дейінгі жазба материалдарда тасаууф – сопылық сөзінің 78
мағынасының тал- қыланғанын анықтаған. Сопы-лық туралы дін ғұламалары былай
деген:
Абу Сайд әл – Хараз: Сопы деп Тәңіріміз жүрегін нұрмен тазартқан
және Ал-ланың зікірінен ләззат алатын адамды айтамыз. Абу Мухаммед әл-
Жаририй (һ. 311 ж. туылған):
Тасаууф-сүнниттік мінез-құлықпен үйлесетін, оған қа-рама-қарсы
нәрседен аулақ болуды үйрететін жол. Абу Бакр әл – Каттаний (322 х.):
Тасаууф – тәртіп, кімнің тәртібі сенен жақсы болса, ол сенен таза адам.
Тасаууф – тазалық. Жағфар әл – Хулдий (840 х): Сопылық – құлшы-лыққа
құлшыну, Аллаһ Таға-лаға толығымен берілу. Бишер бин әл – Харис: Сопылық
Алла үшін жүрегін таза ұстаушы. Әш – Шиблий: Тасаууфтың басы Алланы
танумен басталып, соңы таухидпен бітеді. Әл – Қушайрий (Қушайрия кітабының
авторы): Тақуалық күмәнді нәрселерден қашық-тау. Суфян әс – Саурий (97 –
161 х.ж): Тақуалық дегеніміз дүние деп қиялға берілмеу және ішіп – жеу мен
киінуге қа- таң талап қою деген сөз емес.
Сопылықтағы 4 белгілі құтұп Олар: Абдулқадир әл – Жейланий, Ахмад әр
– Руфағий, Ахмад әл – Бадауий, Ибрахим бин Адхам. Сопылықтың 4 сатысы Олар:
шариғат, тарихат, мағ-рифат, ақиқат. Бұл – дәруіштің тармақтық тәртіп
жолдары мен жөн – жосықтары.
Шариғат (жибарут мақам - жол) – ұлықтық ғалам. Кәлима кілті: Лә - иллаһа
ил- лаһу Мухаммадун расулиллаһ.
Ұстанатын тәртіп заңы:
1. Иман келтірмектік.
2. Намаз оқу.
3. Ораза ұстау.
4. Зекет беру.
5. Қажылық.
6. Мәдениеттілік, сыпайы қарым – қатынас жасау, сөй-лесу.
7. Білім үйрену.
8. Пайғамбарымыздың сүн-неттерін мүлтіксіз орындау.
9. Жамиғатқа дін ислам жөнінде насихат айту (Әмір Мағруп).
10. Жаман іс - әрекеттен бойды аулақ ұстау.
Тарихат (малакут мақам - жолы) – періштелер ғаламы және оның кәлима кілті.
Та-риқа – Құранда жол ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
1. Сопылық ілімі және оның ерекшеліктері
2. Тасаууф ілімі
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Ислам тарихы әдеттегіде сол заманда билік құрған халифалардың шыққан
тегіне байланысты аталады. Мысалы: Аббаси халифтері Пайғамбардың (Аллаһтың
оған салауаты мен сәлемі болсын) көкесі Аббастан тараған. Аллаһтың елшісі
Мұхаммедтің заманын пайғамбарлық ғасыры атайды. Осы заманда Ислам діні араб
тайпаларының арасында тарап, олар мұсылмандықты қабылдай бастады.
Пайғамбардың өлімінен кейін Ислам үмметін кезекпен 4 ұлы сахаба — Әбу
Бәкір, Омар ибн әл-Хаттаб, Осман ибн Аффан және Әли ибн Әбу Талиб басқарып,
халифтер болды. Бұл кезді Әділетті халифтер (араб.: خلفاء الراشدون)
заманы деп атайды. Бұл заманда Ислам халифаты Арабия түбегінің сыртына
тарала бастады. Әділетті Халифтерден кейін билік басына Умәйя әулетінің
халифтері келіп, олардың кезеңі Умәуи заманы (араб.: العهد الأموي)
аталды. Умәуилер заманында халифат Иберия түбегіне (қазіргі Испания) шейін
жетіп, сол жақта халифат билігі орнады. Халифаттағы билікке Пайғамбардың
көкесі Аббас ибн Абдуль-Мутталибтың әулеті таласып, Умәуи халифтерінен
билікті тартып алды. Аббасилер кезеңі (араб.: العهد العبّاسي) сонымен қатар
Исламның алтын ғасыры деп аталады, себебі осы халифтердің кезінде
ғылымдар мен әдебиет бұрынғы арабтардың жетістіктерінен асып түсіп, үлкен
даму алды. Аббасилердің билігі көптеген себебтермен әлсіреп, бұрынғы
халифат жерлерінде дербес Тулунилер, Фатимилер, Селжұқилер және т.б.
мемлекеттер пайда болды. Осы кезде кресшілердің Иерусалим қаласын басып
алуды мақсат еткен жорығы баталып, 194 жылға созылған крест жорықтары
басталды.
Теологтардың пайымдауынша, сопылық - не нәрсені де әділдік,
ұят және сұлулық өлшемімен бағалайтын ойлау жүйесі, Исламның қайнарынан
бастау алатын рухани құндылық, Ислам дінінің дүниетанымдық, ахлақтық –
этикалық, эзотерикалық қырлары көрініс беретін, адамның өзін-өзі тануы мен
рухани адамгершіліктің кемелденуіне мүмкіндік беретін ілім, діни қозғалыс,
Құран-хадисті ең жоғары дәрежеде тәпсірлеу. Сопылықты уағыздайтын тәлім -
тасаууф. Ол тәңіртануды, адамзаттың этика – эстетикалық құндылықтарын терең
түсіндіретін, рухани, ішкі дүниенің талаптарына жауап беретін білім ретінде
қалыптасып, танылған.
Сопылық ілімі және оның ерекшеліктері
Сопылық – Ислам әлемінде кеңінен тараған діни қозғалыс. Сопылықты
уағыздайтын тәлімді тасаууф деп атайды. Тасаууф – тәңіртанудан,
адамзаттың этика-эстетикалық құндылықтарын терең түсіндіретін, рухани, ішкі
дүниенің талаптарына жауап беретін білім ретінде қалыптасқан. Тарихта Ислам
діні әлемге кеңінен жайылып, ислами мемлекеттер аса байыған кезеңдерге
мұсылмандардың көпшіліг баюдың, сән-салтанаттың жолына түсіп, ел
билеушілер, байлар тоғышарлық танытқан болатын. Осыған орай тақуалыққа
үндеушілер, Алланың ақ жолына, Пайғамбарымыздың сахабалары сияқты салиқалы
қарапайым шариғат шеңберінде өмір сүруге шақыратын топ пайда болды. Содан
бұл діни қозғалыс тариқат деп атала бастады. Алғашқыда нәпсі тәрбиесіне
ұмтылған сопылардың көбі кейіндеу тақлид яғни, бұрынғылар ұстанған Құран
мен сүннет) жолымен емес, бірте-бірте өздерін үнді, парсы, грек сияқты
христиандық мифология араласқан философия арқылы тәрбиелеуге, Алланы тануға
ұмтылып, нәтижеде ислам шариғатынан ауытқыды.
Сопы деген сөзге түрліше түсінік берілген. Мысалы: һижри жылдың 597
жылы дүние салған Ибн Жаузий ал-Бағдадий Сопылық ислам дініне дейін пұтқа
табынушы болған, жаһилдің ғасырда өмір сүрген Әл-Ғус бин Мурр деген кісінің
атымен аталады десе, Әл-Бируний және Фун Хаммер: Тасаууф сөзінің түбірі
саффа, Бұл философия сөзінің екінші қосындысы сафия сөзімен түбірлес.
Сафия грекше даналық, фила латынша ғылым дегенді білдіреді. Сонда
сопылық сөзінен даналық ғылымы деген мағына шығады,-деп түсіндіреді.
Сопылықты суф-жүн деген сөзбен байланыстыратындары да бар.
Өйткені алғашқы сопылар үнемі жүннен тоқылған киім киген екен. Сондай-ақ,
Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) заманында үй-күйі жоқ адамдар мешіттерді
паналаған. Оларға мұсылман бауырлары көмек көрсетіп отырған. Олар әтқашан
мешіттен табалдырықтан намазда алдыңғы сапта тұратын, сол себепті кейбір
ғалымдар сопылықтың саф әл-аууәл – бірінші саптағылар,
Тасаууф ілімінде жүрек-иманның тұрағы, Жаратушы Иемізге деген
махаббаттың мекені болып саналады. Адамның көкірек көзі иманмен оянып,
махаббатпен қуаттанып, тылсымды түсі-не алады. Тарихтан белгілі ақиқат: ұлы
тұлғалар – Фахреддин Рази, имам Ғазали, Бейбарыс, Бабыр, Мұхаммед Хайдар
Дулатилар сопылық жолында болды. Қазақ даласында Ислам дінінің тарауына
сопылық үлкен әсер етті. Тасаууф ілімі ата-бабамыздан ұрпақтарына асыл мұра
болып қалып келе жатқан қасиетті қазақ жерінде дәстүрлі қоғамымыздың ру-
хани құндылықтарының қа- лыптасып, мәдениеті мен өркениетінің дамуына да үл-
кен әсер етті. Мухасиби, Ке- лебази, Күшейри, Араби, Иас- сауи, Руми,
Раббани, Жами тәрізді мутасаууфтар ислам- ның қайнар бастауын өзек ете
отырып, сопылық жол- дың әдебі мен тәртібін қа-лыптастырып, орнықтырған
еңбектер жазды. Қазақтың ұлы ақындары Абай мен Шәкәрімнің, басқа да жы-
раулардың поэзиясында со-пылық сарын басым орын алады.
Бұл өмірде сопылар – нағыз діндар, тақуа болған адамдар. Олар
суфизм философиясының негізі – Құран Кәрім мен ұлық Пайғамбарымыз
Мұхаммедтің (с.ғ.с.) сүннеттері деп таниды, дінді сөзбен ғана емес, мінез-
құлық, өмір тәжірибесімен өлшейді. Оларға ортақ қасиеттер (белгілер): адал-
дық, мейірімділік, шынайы мәдениеттілік, Аллаһ Тағаланы сүю. Сопылардың
насихаттайтын рухани құндылықтары: Тәңірі алдында тізе бүгіп, қатесін
ұғыну, тәубаға келу, ынталы жүрек, шын көңілмен егіліп, Жаратқанға
жалбарыну, сүйіктіге мұ-ңын шағып, оған құлшылық ету, дүниені жемтікке,
нәпсіні төбетке теңеу, Исламды шынайы тірілтіп, оны өмір философиясына және
дүниені өзгерту құралына айналдыру үшін Құран, хадисті ең жоғарғы дәрежеде
тәпсірлеу (түсіндіру). Ғылым, білім, дін тарихын зерттеушілердің арасында
сопылықтың пайда болуы туралы пікірлер әрқилы. Кейбір батыстық зерттеушілер
тіпті, сопылық исламға яһуди, христиан, буддизмнен, әсіресе, индуизм мен
зороаст-ризм дінінен енген деп те қорытынды жасайды. Біздіңше, сопылық
(суфизм) Ислам философиясындағы ең алғашқы диалектикалық пікір қозғалысының
басталуы тұсында пайда болған тәрізді. Ал бұл қозғалыстың басында Мұхаммед
(с.ғ.с.) пайғамбардың сахабалары – Абу ад – Дарда, Абузар ал – Ғифари және
тағы да басқалардың болғаны ақиқат. Тек, Ислам діні әлемге кеңінен тарап,
Ислам мемлекеттерінің дәуле-ті тасыған кезде мұсылман-дардың көбісі баюдың
жолына түсіп, ел билеушілер, байлар тоғышарлық таныта бастады. Сол кезде
адамдарды тақуалыққа, Аллаһтың ақ жолына түсуге, шариғат салтына сәйкес
қарапайым өмір сүруге шақырушы топтар тарих сахнасына шығып, бұл діни
қозғалыс тариқат деп аталды. Кейін сопылардың бірқатары үнді, парсы, грек
сияқты христиандық мифология арқылы өзін - өзі тәрбиелеуге ұмтылып, Ислам
шариғатынан адасты.
Сопылық анықтамасы Дін ілімі тарихында сопылық деген сөзге әртүрлі
түсінік беріліп келеді. Һижраның 597 жылы фәниден бақиға көшкен Ибн Жаузий
ал – Бағдадий сопылық туралы былай деген: Сопылық Ислам дініне дейін пұтқа
табынушы болған, жаһилдік ғасырда өмір сүрген Әл – Ғұс бин Мурр деген
кісінің атымен аталады. Ал енді Әл – Бируний және Фун Хаммер: Тасаууф
сөзінің түбірі Саффа. Бұл философия сөзінің екінші қосындысы сафия
сөзімен түбірлес. Сафия грекше даналық, фила латынша ғылым дегенді
білдіреді. Сонда сопылық сөзінен даналық ғылымы деген мағына шығады, -
дейді. Атақты суфилер Сарий ас – Сақати (ө.ж.м. 865): Сопылық – көркем
ахлақ (мораль); Абу Хафс ан – Найсабурн (ө.ж.м. 883): Сопылық – толығымен
әдеп (этика); Абу әл Хусайн ан – Нури (ө.ж.м. 907): Сопылық – нәпсінің
құмарлықтары мен талаптарын тәрк ету, - деп анықтама береді.
Орыс ғалымы И.М.Петру- шевский ағылшын шығыстану-шысы Р.Николсонның
XI ға-сырға дейінгі жазба материалдарда тасаууф – сопылық сөзінің 78
мағынасының тал- қыланғанын анықтаған. Сопы-лық туралы дін ғұламалары былай
деген:
Абу Сайд әл – Хараз: Сопы деп Тәңіріміз жүрегін нұрмен тазартқан
және Ал-ланың зікірінен ләззат алатын адамды айтамыз. Абу Мухаммед әл-
Жаририй (һ. 311 ж. туылған):
Тасаууф-сүнниттік мінез-құлықпен үйлесетін, оған қа-рама-қарсы
нәрседен аулақ болуды үйрететін жол. Абу Бакр әл – Каттаний (322 х.):
Тасаууф – тәртіп, кімнің тәртібі сенен жақсы болса, ол сенен таза адам.
Тасаууф – тазалық. Жағфар әл – Хулдий (840 х): Сопылық – құлшы-лыққа
құлшыну, Аллаһ Таға-лаға толығымен берілу. Бишер бин әл – Харис: Сопылық
Алла үшін жүрегін таза ұстаушы. Әш – Шиблий: Тасаууфтың басы Алланы
танумен басталып, соңы таухидпен бітеді. Әл – Қушайрий (Қушайрия кітабының
авторы): Тақуалық күмәнді нәрселерден қашық-тау. Суфян әс – Саурий (97 –
161 х.ж): Тақуалық дегеніміз дүние деп қиялға берілмеу және ішіп – жеу мен
киінуге қа- таң талап қою деген сөз емес.
Сопылықтағы 4 белгілі құтұп Олар: Абдулқадир әл – Жейланий, Ахмад әр
– Руфағий, Ахмад әл – Бадауий, Ибрахим бин Адхам. Сопылықтың 4 сатысы Олар:
шариғат, тарихат, мағ-рифат, ақиқат. Бұл – дәруіштің тармақтық тәртіп
жолдары мен жөн – жосықтары.
Шариғат (жибарут мақам - жол) – ұлықтық ғалам. Кәлима кілті: Лә - иллаһа
ил- лаһу Мухаммадун расулиллаһ.
Ұстанатын тәртіп заңы:
1. Иман келтірмектік.
2. Намаз оқу.
3. Ораза ұстау.
4. Зекет беру.
5. Қажылық.
6. Мәдениеттілік, сыпайы қарым – қатынас жасау, сөй-лесу.
7. Білім үйрену.
8. Пайғамбарымыздың сүн-неттерін мүлтіксіз орындау.
9. Жамиғатқа дін ислам жөнінде насихат айту (Әмір Мағруп).
10. Жаман іс - әрекеттен бойды аулақ ұстау.
Тарихат (малакут мақам - жолы) – періштелер ғаламы және оның кәлима кілті.
Та-риқа – Құранда жол ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz