Акционерлік капитал есебі және талдауы

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 71 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ.

КІРІСПЕ.: 1 КӘСІПОРЫННЫҢ АКЦИОНЕРЛІК КАПИТАЛ ЕСЕБІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ .

4: 8

КІРІСПЕ.:

Кәсіпорынның акционерлік капитал есебінің мәні және оның жіктелуі. .

4: 8

КІРІСПЕ.: 1. 2Ұйымның акционерлік капиталының бухгалтериядағы есебі

4: 16

КІРІСПЕ.: 2»Қазақтелеком» АҚ -НЫҢ АКЦИОНЕРЛІК КАПИТАЛЫ ЕСЕБІНІҢ ЖАҒДАЙЫ ЖӘНЕ ОНЫ ҚҰРЫЛЫМДЫҚ БАҚЫЛАУ…

4: 22

КІРІСПЕ.: 2. 1 «Қазақтелеком» АҚ -на қысқаша экономикалық сипаттама……

4: 22

КІРІСПЕ.: 2. 2 Ұйымның жарғылық капиталының есебін ұйымдастыру тәртібі…. .

4: 28

КІРІСПЕ.: 2. 3 Ұйымның бөлінбеген табыс (жабылмаған зиян) есебін жүргізу және құрылымдық бақылау

4: 35

КІРІСПЕ.: 3»Қазақтелеком» АҚ -НЫҢ АКЦИОНЕРЛІК КАПИТАЛЫНА АУДИТ ЖҮРГІЗУ, ТАЛДАУ ЖӘНЕ ЕСЕБІН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ

4: 40

КІРІСПЕ.: 3. 1 Кәсіпорынның акционерлік капиталына аудиторлік тексеріс жүргізу тәртібі

4: 40

КІРІСПЕ.: 3. 2 «Қазақтелеком» АҚ-ның акционерлік капиталын талдау

4: 49

КІРІСПЕ.: 3. 3 Кәсіпорынның акционерлік капиталының қозғалысын ХҚЕС арқылы дамыту.

4: 58

КІРІСПЕ.: ҚОРЫТЫНДЫ. .

4: 65

КІРІСПЕ.: ПАЙДАЛЫНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

4: 68

КІРІСПЕ.: ҚОСЫМШАЛАР

4: 70

КІРІСПЕ

Дипломдық жұмыстың өзектілігі . Қоғамда нарықтық қатынастардың дамуы есеп пен талдаудың жаңадан толық экономикалық объектілердің пайда болуына әкелді. Осылардың ішінде кәсіпорын капиталы және сонымен қатар меншік капиталы ең маңыздылары экономикалық категория болып саналады

Соңғысының маңыздылығы кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы үшін өте жоғары, ол Қазақстан Республиасының азаматтық кодексіннің талаптарының бөлімдерінде жарғылық капиталдың ең аз мөлшеріне, жарғылық капитал арақатынастарының және таза активтердің; таза активтердің арақатынасының жарна дивиденттерін төлеу мүмкіншілігін; жарғылық және резервтегі капитал сомалары заңдық бекіту алды.

Кәсіпорының қаржылық саясаты шаруашылық жүйенің нарық жағдайында оның қатал бәсекесімен оның экономикалық потенциялының екпіндердің өсіруінде торап кезеңмен келуі саналады.

Кәсіпорының қаражаттық жағдайын сипаттайтын көрсеткіштердің мәнінін маңызы зор. Өзінін акционерлік капиталын бағалауы оның көптеген есеп-қисабына арналған негізігі қызметі болып табылады.

Өзінің акционерлік капитал есебін жүргізу бухгалтерлік есеп жүйесінде маңызды аймақ болып табылады. Мұнда кәсіпорын қызметін қаржыландырудың меншікті қайнарларының негізгі сипаттамалары қалыптасады.

Әрбір ұйымның негізгі мәселесі қаржылық қызметті жүзеге асыру үшін ақша капиталының жеткіліктігі, ақша айналымы, экономикалық өсімді қамтамасыз ететін жағдайларды жасау. Бұл проблема барлық ұйымдарға әлі дұрыс шешілмеуде, яғни жарғылық айналым капиталының кемшілігін куәләндіреді. Осы дипломдық жұмыстың басты тақырыбы Қазақстан Республикасында экономиканы тұрақтандыру процестері, қаржылық нарықты қалыптастыру және несие ресурстарының өсімімен байланысты.

Ұйым капиталы өзінің құнын сол ұйым мүлкінің ақшалай, материалды және материалды емес нысанында болса, онда барлық ұйымдарда капитал сол ұйымның өндіріс процесінің материалды техникалық негізі болып табылады. Оның көлемі мен пайдалану тиімділігінен ұйым қызметінің ақырғы нәтижелері тәуелді: өнім шығару, оның өзіндік құны, пайда, табыстылық, қаржылық тұрақтылық. Ұйымда капитал есебі мен қозғалысын, оның әрбір айналым жасау сатысында тексеріс жүргізілмесе, онда ақша қаражаттарының жоғалуына әкелуі мүмкін. Сондықтан нарықтық экономика жағдайында ұйымның барлық ресурстарды пайдалану мен қалыптастыру есебі мен бағалануының рөлі артады.

Кез-келген ұйымның немесе кәсіпкердің шаруашылық қызметін іске асы- рудағы басты мақсаты - пайда табу. Ұйым немесе кәсіпкер осы мақсатын іске асырудағы бірінші мәселе - ол капиталдың жеткіліктілігі. Менің дипломдық жұмысым осы капитал жайында болмақ.

Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі «Қазақтелеком» АҚ болып табылады және де жазу барысында осы кәсіпорынның алғашқы есебі мен қаражаттық есептіліктің мәліметтері қолданылды.

Мен дипломдық жұмысымның тақырыбын «Акционерлік капитал есебі және аудиті» деп таңдаған себебім - ұйымның шаруашылық қызметін жүзеге асыруына, өмір сүруіне, қаржылық түрақтылығына әсер ететін бірден-бір экономикалық категория ол - акционерлік капитал. Акционерлік капиталдың рөлі сондай, тіпті Қазақстан Республикасының заңына сәйкес кәсіпорындар шаруашылық қызметпен айналысу үшін міндетті түрде белгілі-бір мөлшерде мүліктерге ие болуы тиіс, осы мүліктердің ақшалай көрінісі үйымның акционерлік капиталы болып табылады. Акционерлік капиталдың есебі бухгалтерлік есепте ең бір негізгі орын алады, өйткені ұйымның шаруашылық қыз- метін жүзеге асыруға мүмкіндік беретін қаржыландыру көзі ол ұйымның акционерлік капиталы. Ал акционерлік капиталдың талдауын жүргізу акционерлік капиталдағы өзгерістерді орынды бақылап, ұйымның қаржылық тұрақтылығын сақтап қалуға әсер етеді. Әрбір ұйым үшін анықтап алатын мәселе шаруашылық қызметті жүзеге асыру үшін қаржы капиталының жеткіліктілігі, бос тұрған ақша-қаражаттарын айналысқа жібере отырып, эконмикалық өсуге жағдай жа- сау. Бұл мәселе дипломдық жұмысымда зерттеген «Қазақтелеком» АҚ үшін және де қазіргі кризистік жағдайда барлық ұйымдар үшін үлкен мәселе болып отыр.

Кәсіпорынға өзінің акционерлік капиталына талдау жүргізу қажет, себебі бұл оның негізгі құраушыларын айқындауға көмектеседі және олардың қаражаттық тұрақтылыққа деген өзгертулерінің зардаптарын анықтайды. Өзіне акционерлік капиталының өзгеру динамикасын тартылған және несиелік капитал көлемі анықтайды. Әрбір кәсіпорынға арналған негізгі проблема, қайсысын анықтау қажет - ол қаражаттық қызметі жүзеге асыруына арналған ақшалы капитал жеткіліктілігі, ақшалы айналымның қызмет етуі, экономикалық өсуге арналған шарттардың жасалынуы. Бұл әлі «Қазақтелеком» АҚ зерттейтін кәсіпорынның және практикалық басқа барлық кәсіпорындардың әзірше шешілмеген мәселесі, ол туралы өзінің меншікті сырт капиталының маңызды жетіспеушілігін куәландырады. Демек, ұйымдардың өзіне акционерлік капиталының объективті жан-жақты зерттеуі, талдауда және методология жақсаруында, бухгалтерлік есепті ұйымдастыруында, қажеттілік бар болып тұр. Осыған орай тап осы мәселе бүгінгі күні өзекті болып тұр. Осының бәрі дипломдық жұмыста осы тақырыпты таңдау алдында анықталды.

Дипломдық жұмыстың мақсаты Осы жұмыстағы зерттеудің мақсаты «Қазақтелеком» АҚ мысалы негізінде акционерлік капитал есебінің әдістемесін меңгеру болып табылады. Сонымен қатар, акционерлік капитал есебінің аудиторлық тексерісін жүргізу тәжірибесін зерттеу.

Дипломдық жұмыста қойылған мақсатқа сәйкес (бірге), осы заман кезеңінде экономика дамуындағы айқын өзекті болып келетін келесі мәселелер анықталады:

- жеке акционерлік капиталды есебін ұйымдастырудың теориялық негіздерін қарастыру;

- кәсіпорынның жеке меншікті құралдармен қамтамасыздығын талдау;

- жеке акционерлік капитал есеп ұйымдастыруының және тексеруді қарастыру;

- кәсіпорынның меншікті каптиалының аудитіне тексеру жүргізу тәртібін қарастыру.

Жұмыстың әдістемелік және теориялық негізін экономика, бухгалтерия және аудиті саласындағы зерттеушілердің еңбектері мен осы мәселелер бойынша нормативті әдістемелік материалдар құрайды. Осы жұмыс процесінде Қазақстан Республикасының Қаржы Министрлігінің, Статистика Агенттігінің нормативті құжаттары мен ұйымның құрылтайшы құжаттары, тіркеу туралы құжаттар, ұйымның есеп саясаты қолданылды.

Зерттеудің ақпараттық базасы ретінде Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігінің, Статистика агенттігінің ақпараттық мәліметтері, Қазақстан Республикасының заңдық және нормативтік құжаттары, отандық және шетел экономист-ғалымдардың еңбектері, кәсіпорынның нақты мәліметтері және басқа да көздер пайдаланылды.

Тақырыптың ғылыми зерттелуі. Кәсіпорынның акционерлік капитал есебін жүргізу тәртібінің әдістемелік сұрақтары отандық авторлардың жұмыстарында көрініс тапты: Дюсембаев, К. К. Кеулімжаев, М. С. В. К. Радостовец, С. С. Сатыбалдин, К. Ш. Ержанов, Ф. С. Сейдахметова, Ж. С. Толпаков, Ф. С. Кокенова, Ә. Ә Әбдіманапов А. А. Галымжанов, К. Т. Тайғашинова және тағы басқалар.

Зерттеу нәтижелерінің ғылыми жаңалылығы. Шет елдік, ТМД, және отандық ғылымдардың еңбектерін зерттеу нәтижесінде акционерлік капитал ұғымынның анықтамасын толықтыру; акционерлік капитал қозғалысының есебін қарастыру арқылы есеп регистрлеріне ұсыныс беру; акционерлік капиталдың бағалануы мен қайта бағалануын зерттеу арқылы ұйымдарға бағалаудың тиімді тәсілдерін ұсыну болып табылады.

Дипломдық жұмыстың тәжірибелік маңыздылығы. Кәсіпорынның акционерлік капиталының есебі және аудиті жайлы берілген ұсыныстарды кәсіпорынның басқару шаруашылығында қолдануға ұсыну табылады

Жұмыстың әдістемелік нұсқалары болып мыналар табылады: Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі, "Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы" Қазақстан Республикасының Заңы, қаржылық есеп берудің халықаралық стандарттары, қазақстандық бухгалтерлік есеп стандарттар бухгалтерлік есеп шоттарының жұмыс жоспарының синтетикалық шоттары топтарының тізбесі, шетелдік және отандық экономистердің ғылыми әдебиеттері, кезеңдік басылымдар және «Қазақтелеком» АҚ бастапқы мәліметтері. Статистикалық мәліметтер еңбек өнімділігін анықтау үшін және жұмыс уақытының пайдалану нәтижесінде анықтайды. Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытынды және қолданылған әдебиеттерден тұрады.

Бірінші бөлімде акционерлік капитал есебінің теориялық негіздері, мәні және мазмұны қарастырылады, сондай-ақ акционерлік капиталдың есебі көрсетілген. .

Екінші бөлімде - зерттеліп отырған кәсіпорынның яғни, «Қазақтелеком» АҚ негізгі техникалық-экономикалық көрсеткіштері, есеп саясаты сипатталады, акционерлік капиталдың құрамын және құрылымын талдау

Ал үшінші бөлімде «Қазақтелеком» АҚ акционерлік капиталы аудитін жүрізу, ұйымның қаржылық тұрақтылығын бағалау оның өзгеруіне әсер ететін факторлар зерттелінеді.

Диплом жұмысын жазу барысында «Қазақтелеком» АҚ 2010-2011 жылдардағы есеп мәліметтері, сондай-ақ Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп саласындағы норматтивтік-құқықтық ақпараттары, арнайы әдебиеттер пайданылды.

1КӘСІПОРЫННЫҢ АКЦИОНЕРЛІК КАПИТАЛ ЕСЕБІНІҢ

ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Кәсіпорынның акционерлік капитал есебінің мәні және оның

жіктелуі

Өніріспен, саудамен немесе кәсіпкерліктің басқа дай түрімен айналысатын шаруашылық субъектілерінің қайсылардың болсада шаруашылық қызметпен айналысу үшін белгілі бір мөлшерде материалдық құндылықтары, ақшалай қаражаттары, қаржылық салымдары мен алдағы уақыттарда табыс табу мақсатында жұмсаған шығындары және алашақтары болуы қажет. Осы жоғарыда аталғандардың ақшалай жиынтығы капитал болып саналады. Шаруашылық субъектісі алғашқы құрылған кезде оның капиталы Қазақстан Республикасы заңында қаралған мөлшерден кем болмауы тиіс және де ол сол субъекті құрылтайшыларының, акционерлерінің ақшалай, заттай және басқа дай түрде қоғамға қосқан үлестерінен құралад. кейінгі уақыттарда суъектінің капиталы өзінің қызметі барысында тапқан таза табысы және сондай- ақ басқа да кездерден, тегін түскен мүліктер мен ақшалай қаржылар есебінен өсіп отырады.

Жалпы шаруашылық субъектісінің есебін жүргізу барысында жұмыс істеп тұрған қызмет атқарушы яғни қолданыстағы капиталы және оны құрамы мен құралымы бухгалтерлік баланыстың активінде көрсетілсе, ол капиталдың қаржыландыру көздері баланыстың пассивінде көрсетіледі.

Кәсіпорынның мүлкінің құрамы. Ұйымның барлық мүлкі (қызмет атқарушы капиталы) айналыстан тыс және айналыстағы активтер болып екіге бөлінеді. Мүліктерді қызмет атқару мерзіміне қарай «негізгі (айналымнан тыс) активтер» және «айналымдағы активтер» деп екіге бөліненді.

Негізгі (айналымнан тыс) активтер негізгі құралдардан, материалдық емес активтерден, қаржылық (ұзақ мерзімді) инвестициялардан, аяқталмаған құрылыстан құрылады. Жалпы айналымнан тыс активтер шаруашылық субъектінің материалдық - техникалық базасын жасауға және дамытуға арналады.

Ал айналымдағы активтер кәсіпорынның қызмет атқаруы барысында пайда табуға негізделеді. Соған сәйкес олардың қатарына ақша қаражаттары, қысқа мерзімдік қаржылық салымдар, тауарлы-материалдық қорлар, дебиторлық борыштар және басқа да активтер жатады.

Кәсіпорын мүліктерінің ( капиталының) құралу көздері

Активті капиталдың қаржылық көздері меншікті және қарыз капиталынан қалыптасады. Акционерлік қоғамға тән өз міндетін атқарушы активті капитал қалыптастырудың көздері төмендегі суретте берілген.

Сурет 1. Ұйымның акционерлік капиталының қалыптасу көздерінің схемасы

Кәсіпорын мүлкі оның негізгі құралдары мен айналымдағы қаржыларының құнынан құралады. Ұйымның акционерлік капиталының көздері болып мыналар саналады:

жарғылық капитал;
резервтік капитал;
бөлінбеген пайда.

Кәсіпорындар өздерінің қызмет атқаруы барысында меншікті қаржыларынан басқа қарыз қаражаттарында пайдаланады. Ал олардың қатарына қысқа және ұзақ мерзімді несиелер, қарыздар, алынған аванстар және басқа да кредиторлық борыштар жатады [1, б. 56] .

Жарғылық қор меншік иесінің (кәсіпорынның) жарғысында қаралған қызметтерін қамтамасыз ету үшін инвестициялық қаржылардың сомасы болып табылады.

Меншік иесінің тиісті құқығымен жауапкершілігіне қарай ұйымның жарғылық қоры мынадай түрлерге бөлінеді:

Кәсіпорындардың «толық серіктестік, сенім серіктестігі, жауапкершілігі шектеулі серіктестік, қосымша жауапершілігі бар серіктестік, жабық және ашық акционерлік қоғам) жарғылық капиталы.

Өндірістік кооператив мүшелерінің мүлік жарналары (үлестері) .

Жарғылық қор мөлшері ұйымның жарғысында және басқа да құрылтайшылық құжаттарында белгіленген, үкіметтің атқарушы органдарында тіркелуі керек.

Оның мөлшері құрылтайшылық құжаттарға тиісті өзгеоістер енгізілгеннен кейін ғана өзгеруі мүмкін.

Қосымша төленген капитал - қоғамның өзінің акцияларын олардың атаулы (номиналдық) құнынан артық бағаға сатқан жағдайда пайда болған құн айырмашылығынан туындайды.

Қосымша төленбеген кпитал - кәсіпорынның өзінің меншігіндегі негізгі құралдары мен инвестицияларын қайта бағалаған уақыттағы олардың құнының өсен сомасынан және тағы да басқа жағдайлардан туындайды.

Кез - келген өндіріс жүргізуші немесе басқада коммерциялық қызметпен айналысушы ұйым өзінің шаруашылық қызыметін іске асыру барысында, заттық жиынтық құндылықтардың және ақшалы құралдардың, қаражаттық салымдар, құқықтар мен жеңілдіктерге ие болу үшін белгілі бір капитал көлемі болу керек. Ең үлкен назар кәсіпорынның экономикалық, техникалық және қаржылық жағдайына әсер етуші функционалдық (белсенді) капиталда болып тұр. Кәсіпорынның функционалдық капиталының құрылымы №1 суретте көрсетілген.

Сурет 2. Функционалдық капиталдың құрылымы

Функционалдық капиталың әрбір құрастырушы элементтерін қарап шығамыз. Негізгі құралдарға кіреді:

Резервтік (сақтық, сақтаулы) капитал - келешекте (алдағы уақыттарда) болуы мүмкін зияндармен шығындардың (ысыраптардың) орнын толтыруға арналып кәсіпорынның өзінің таза пайдасын (табысынан) бөлінген акционерлік капиталдың бір бөлігі. Резервтік (сақтық, сақтаулы) капиталдың мөлшері мен құрылу тәртібі Қазақстан Республикасының заңдары мен ұйымның (қоғамның) жарғысында қаралады (көрсетіледі) .

Бөлінбеген пайда (табыс) - кәсіпорынның жалпы кірісінен (пайдасынанан) барлық жұсалған шығындарды (бюджетке төленген салық сомаларын, кірістен (пайдадан) басқа дай бағыттарға пайдаланған сомаларын шегеріп тастағандағы қалған бөлігі болып табылады.

Капитал - қаржылық менеджментте қолданылатын ең бір экономикалық категория[2, б. 91] .

Негізгі құралда кәсіпорында өнім өндіру, тауарларды тасмалдау немесе қызмет көрсету үшін пайдаланылатын және бір жылдан артық мерзім ішінде пайдаланылады деп болжанатын материалдық активтер.

Негізгі құралдар кәсіпорынға мынадай жодлдармен келіп түсуі мүмкін: нақты ақша қаражаттарына сатылып алынады; несиеге алынады; кәсіпорынның жарғылық капиталына салынған салым ретінде (акцияларына айырбастау жолымен) алынады; басқа кәсіпорындардың, мемлекеттік органдардың берген сиы ретінде тегін алынады; салу, жасау арқылы алынады; басқа активтерге айырбастау арқылы алынады.

Негізгі құралдардың қозғалысының есебі, ұйымның баланысында қабылданған, ол және 2400 «Негізгі құралдар» активті шоттарының бөлім шоттарында жүргізіледі. Коммерциялық ұйымдарда негізгі құралдар акцияларға төлем және немесе акционерлер құрылтайшыларының салымдарынан түсуі мүмкін.

Материалдық емес активтер табиғи негізі жоқ, бірақ құндық бағасы бар және табыс әкелетін қасиеттері бар ұзақ мерзімді пайдаланылатын объектілерді атайды.

Кәсіпорынның материалдық емес активтерді кәсіпорындар қатынасушылардың ақшалай төлеулерінің, өнімдерді, жұмыстарды және қызмет көрсетуді сатудан алынған табыстардың, құнды қағаздардан түскен табыстардың, банкінің қағаздарынан, тегін пайдалануға берілген төлемдердің және басқа заңды рұқсат етілген көздерден түскен табыстардың есебінен алады.

Ұйымда құрылтайшылардың жарғылық капиталға салынған материалдық емес активтері келісім бағасымен есептеледі.

Функционалдық капиталдың екінші құрылым бөлігі болып айналым капиталы саналады, оған кіретіндер:

Тауарлы материалдық босалқылар келесі активтер түрінде болады: өндірісте пайдаланылуға немесе жұмыстар мен қызметтерді орындауға арналған шикізат, материалдар, сатып алынған жартлай шикізаттар және құрастырушы бұйымдар (детальдар), отын, ыдыс және ыдыстық материалдар, қосалқы бөлшектер және басқа материалдар; аяқталмаған өндіріс; субъект қызметі арасында сатуға шығарылған дайын өнім, тауарлар [3, б. 84] .

Ұйымда материалдық құндылықтарды есепке алу үшін мына төмендегі негізгі міндеттемелердің орындалуы шарт: босалқылардың кіріске уақытында және толық енгізілуін, сақталу орындарындағы жағдайын қадағалау; босалқылардың қозғалысы бойынша барлық операцияларды толық және уақытында құжаттау, көліктік-дайындау шығындары мен дайындалған құндылықтардың өзіндік құнын уақытында және толық анықтау; КДШ-ны өндірістің шығындарына жазудың біркелкі және дұрыс болуын бақылау; ішкі ресурстарды жұмылдыру мақсатында субъектіге қажет емес материалдық босалқы қорларды тауап сату; сақталатын орындардағы құндылықтардың қалдықтары мен қозғалысы туралы дәл мәліметтерді алу.

Ұйымда материалдық босалқы қорлардың барлық түрін, есепке алу 1300 «Қорлар» бөлімінің негізгі, активті мүліктік шоттарында жүзеге асады. Бұл бөлімше құрамына төмендегі синтетикалық шоттар кіреді:

1310 «Шикізат және материалдар»;

1320 «Дайын өнім»;

1330 «Тауарлар»;

1340 «Аяқталмаған өндіріс»;

1350 «Өзге қорлар»;

1360 «Қорларды есептен шығару бойынша резерв»

Шаруашылық жүргізуші субъектілер әрбір шот бойынша материалдарды есепке алатын қажетті аралық шоттар мен талдамалы шоттар аша алады.

Шикізат, материалдар, сатып алынған жартылай шикізаттар, отын, қосалқы бөлшектер және басқа босалқы материалдар баланста олардың нақты өзіндік құнымен көрсетіледі.

Осы баға бойынша құндылықтар синтетикалық есепте көрсетіледі; талдамалы есепте - тұрақты есеп бағасымен көрсетіледі.

Ақша қаражаты - бұл жоғары өтімді актив және жалпыға бірдей айырбас құралы, сонымен бірге барлық қалған активтерді бағалау мен есептеу негізі болып табылады. Ақша қаражаты міндеттемелерді тез арада өтеуге қабылетті болуы кере [4, б. 61] .

Кәсіпорынның акционерлік капиталының құрамына мыналар кіреді:

- жарғылық капитал;

- төленбеген капитал;

- жарияланған капитал;

- эмиссиялық кіріс;

- резервтік капитал;

- бөлінбеген табыс (жабылмаған залал) ;

Жарғылық капитал - сомасы кәсіпорынның жарғысымен анықталған бастапқы капиталы. Ол негізінен акцияларды сатудан түскен түсімнен немесе құрылтайшылардың салымдарынан құралады.

Жарғылық капиталға бағытталған қаржы жаңа құрылған кәсіпорын қызметінің басталуын қамтамасыз етуі тиіс. Кәсіпорын мемлекеттік тіркелу кезінде оның жарғылық капиталы құрылтайшы құжаттарында тіркеледі.

Жарғылық капиталдың мөлшері кәсіпорынның құрылтайшыларымен анықталады және тиісті мемлекеттік органдарда тіркеледі. Егер де кәсіпорынның қатысушылары бұрын жариялаған жарғылық капиталға қосатын үлесін әлі толық төлемеген болса, онда жарғылық капиталды ұлғайту туралы шешімді тіркеуге алмауы тиіс [5, б. 50] .

Қоғамның жарғылық капиталы құрылтайшылардың үлесінен тұрады. Жарғылық капиталдың құқықтық реттелуі, оның функцияларының үш негізгі категорияға бөлінуіне байланысты ерекше маңызға ие болады.

Бірінші категориясы - жарғылық капитал ұйымның құрылуы кезінде кәсіпорын қызметін іске асырудың материалдық базасы болып табылады. Жарғыылқ капиталдың екінші функциясы кепілдемелік сипат алады. Өйткені, шаруашылық серіктестік кредиторларының алдында өзіне тиесілі мүлік шегінде жауапкершілікке тартылады.

Жарғылық капиталдың үшінші функциясы кәсіпорынның әрбір акционерінің немесе қатысушысының үлесін бекітіп береді.

Қоғамның мүлкіне салым ретінде ақша қаражатын, бағалы қағаздарды, материалдық құндылықтарды, ақшалай бағасы бар мүліктік немесе өзге де құқықтарды салады.

Қоғамның жарғысын тіркеу кезінде оның иесі тек бір ғана тұлға болып табылса, тіркелген жарғылық капитал сомасы төмендегі бухгалтерлік жазумен беріледі:

Дебет: 5110 «Төленбеген капитал»

Кредит: 5010 «Артықшылығы бар акциялар»;

5020 «Қарапайым акциялар».

Егер құрылтайшы жарғылық капиталға өз жарнасын салса,

Дебет: 1030 «Есеп айырысу шотындағы ақша-қаражаттары»;

1010 «Ұлттық валютадағы кассадағы қолма-қол ақша-қаражаттары»;

Кредит: 5110 «Төленбеген капитал».

Құрылтайшылардан жарияланған және тіркелген акциялардың құнының төлемі ретінде негізгі құрылтайшылардың шоттарының материалдық емес активтерінің, тауарлы-материалдық қорлардың түсуі кезеңінде келесідей бухгалтерлік жазулар жазылады:

Дебет: 2700 «Материалдық емес активтер (2710-2730 шоттары) ;

2410 «Негізгі құралдар»;

1310 «Материалдар» (1310 - 1350 шоттар) ;

1330 «Тауарлар» (1320-1350 шоттар) ;

Кредит 5110 «Төленбеген шоттар».

Қоғамдағы акционерлік капиталының есебі жоғарғы жағдайға ұқсас. Негізгі ерекшелігі: әрбір серіктес тұлғаның салған қаржысы мен алған қаражаттарының есебін бөлек жүргізіп отыру керек және пайда мен залалды олардың арасында тең бөлу қажет.

Халықаралық стандартқа сәйкес меншіктік каиталды кез - келген уақытта біріктіруге және толытырып отыруға болады.

Қоғамның пайда мнен залалы құрылтайшылық келісім шартта көрсетілген кез - келген тәсілмен бөлінеді. Әдетте қоғамның пайдасы үш бөлікке бөлінеді: