Жанұя қызметының әлуметтык психологилық аспектісі

Кіріспе
Қолданылған әдебиеттер

Жанұяның бірлігі оның мүшелерінің бір-біріне адамгершілік, экономжалық, қүқықтық т.с.с өзара жауапкершіліктерінен, түсініктерінен, сонымен қатар эмоционалдық жақындықтарынан құралады. Бір жағынан жанүя адамдардың өзінің ішкі өмірін, құпияларын, сырларын, қарсы тұрған сыртқы әсерлерден қызғанышпен қорғайтын тұйық бірлестік. Егер жанұяның ішкі өмірін қоғамға ашық етсе, онда ол бірден ыдырап, күйзеліске ұшырауы мүмкік. Ал, екінші жағынан, жанұя - адамдардың қоршаған ортаға, қоғамға ашық, айқьш бірлестігі. Мұндай жанұяда өз мәселелері қоғам мәселелерімен қатар қарастырыльш, шешімі де ыдырамайды. Керісінше жанұяның дамуына қауіпсіздік және сақтаншн сезімдерін қамтамасыз ететін, мүмкіндік туғызады.
Қандай да тұйық, жабық жанұя болганымен ол қоғамсыз өмір сүре алмайды. Өйткені оның мүшелері жан-жақты әлеуметтж топтарға яғни өндірістік, оқу ұжымдарьша, балалар ұйымдарына, қоғамдық ұйымдарға, сонымен қатар сауда, денсаулық орындарына қатысты, ондағы адамдармен тығыз байланыста болады.
Сонымен қатар жанұя қоғамдық қарым-қатынасқа, оның барлық өмірінің үрдісіне ықпалын тигізе алады. Жанұя адамдардың қажеттілігін қанағаттандырьш қана қоймай, бірқатар әлеуметтік функциялар орындап қоғамның әлеуметтік құрылымы, бір элементі болып табылады.
Жанұя мүшелері бір-бірімен тығыз байланыста, ерекше жанашырлық, сүйіспеншілік сезімде болады. Олар бір-бірінің өміріне, тағдырына елеулі ат салыса алады. Бұл жерде бір немесе бірнеше ұрпақ жанүя болып іріктелінеді. Екі ұрпақты жанұяда: өйелі мен ерінің, әке мен шешенщ, балалардың, ағалардың және қарындас, сіңілілердің рөлі негізделеді. Ал, үш ұрпақтық жанүяда ата мен әженің, ене мен атаның, күйеу бала мен келіннің, қайындар мен балдыздардың рөлі қосылады.
Жанұядағы ата мен баланың қарым-қатынасына ешкімнің күмәні жоқ. Ана баланы өмірге әхеледі, ақ сүтімен тамақтаңдырып, әлдилейді, өсіреді.

Әдебиеттер.

1.Ақпарова .Ж.Жанұяның негіздері//Ұлттағлымы,2004,N4.

2.Семиья өміріндегі әдеп және психология.-А,1992.

3.Мұқанов. С.Жеке адамның қасиеттері.-А.1996.

4.Ізбасар. Б.Жеке тұлға.//Ұлағат,2002,N2.

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Жанұя қызметының әлуметтык психологилық аспектісі
Жанұяның бірлігі оның мүшелерінің бір-біріне адамгершілік, экономжалық,
қүқықтық т.с.с өзара жауапкершіліктерінен, түсініктерінен, сонымен қатар
эмоционалдық жақындықтарынан құралады. Бір жағынан жанүя адамдардың өзінің
ішкі өмірін, құпияларын, сырларын, қарсы тұрған сыртқы әсерлерден
қызғанышпен қорғайтын тұйық бірлестік. Егер жанұяның ішкі өмірін қоғамға
ашық етсе, онда ол бірден ыдырап, күйзеліске ұшырауы мүмкік. Ал, екінші
жағынан, жанұя - адамдардың қоршаған ортаға, қоғамға ашық, айқьш
бірлестігі. Мұндай жанұяда өз мәселелері қоғам мәселелерімен қатар
қарастырыльш, шешімі де ыдырамайды. Керісінше жанұяның дамуына қауіпсіздік
және сақтаншн сезімдерін қамтамасыз ететін, мүмкіндік туғызады.
Қандай да тұйық, жабық жанұя болганымен ол қоғамсыз өмір сүре алмайды.
Өйткені оның мүшелері жан-жақты әлеуметтж топтарға яғни өндірістік, оқу
ұжымдарьша, балалар ұйымдарына, қоғамдық ұйымдарға, сонымен қатар сауда,
денсаулық орындарына қатысты, ондағы адамдармен тығыз байланыста болады.
Сонымен қатар жанұя қоғамдық қарым-қатынасқа, оның барлық өмірінің
үрдісіне ықпалын тигізе алады. Жанұя адамдардың қажеттілігін
қанағаттандырьш қана қоймай, бірқатар әлеуметтік функциялар орындап
қоғамның әлеуметтік құрылымы, бір элементі болып табылады.
Жанұя мүшелері бір-бірімен тығыз байланыста, ерекше жанашырлық,
сүйіспеншілік сезімде болады. Олар бір-бірінің өміріне, тағдырына елеулі
ат салыса алады. Бұл жерде бір немесе бірнеше ұрпақ жанүя болып
іріктелінеді. Екі ұрпақты жанұяда: өйелі мен ерінің, әке мен шешенщ,
балалардың, ағалардың және қарындас, сіңілілердің рөлі негізделеді. Ал, үш
ұрпақтық жанүяда ата мен әженің, ене мен атаның, күйеу бала мен келіннің,
қайындар мен балдыздардың рөлі қосылады.
Жанұядағы ата мен баланың қарым-қатынасына ешкімнің күмәні жоқ. Ана
баланы өмірге әхеледі, ақ сүтімен тамақтаңдырып, әлдилейді, өсіреді. Ал,
әке мен бала арасындағы қарым-қатьшасқа әртүрлі көзқарастар мен тұжырымдар
бар. Біреулер - балаға әкесі әйелі арқылы байланысады десе, екішшсі әке
мен баланың байланысы тек экономикалық және эмоционаддық
көмекте дейді, ал үшіншілері "Әкенің баласына деген ниеті, жасаган
жақсылығы - олардыц анасын сүюі" деген ойда. Қалай болса да әкенің рөлі
ананың рөлінен кем болмауы керек. Ол тек әр адамның жауапкершілік
сезіміне байланысты болады.
Көптеген педагогтар мен психологтардың ойынша балаға әке-шешесінің қарым-
қатынасы мен олардың берген тәрбиесіне жететін өмір жоқ. Балалардың
дұрыс қалыптасуы оның жанұясындағы сүйіспеншілік,
кшшіейілдшік, сьшласымдьілық, жауапкерішілік,
қайырымдылық, сезімталдық т.б. адамгерпішк қасиеттерінің даму
негізіне байланысты болады.
Жанұя жөне оның мүшелерінің моралды-психологиялык, экономикалық,
әлеуметтік жағдайлары, әке-шешенің қызмет түрлері, білімдері де әсер
өскенше көп уақыт бойында ақырындап баланың жан-жақты дамын өсуіне, оның
мінез-құлқы мен қызмет түріне де ерекше әсерлерін тигізеді. Осы тұрғыда
жанұяның негізгі функцияларына тоқталып өту жөн болар.
Жанұяның негізгі функциялары. Барлық қоғамда жанұя келесі функцияларды
(экономикалық, репродуктивтік:, тәрбиелік, рекреативтік, коммуникативтік
және жүйелеу (регулятивтік) анықтайды.
Экономикалық функция - негізгі функциялардың бірі болып саналады.
Жанұяның барлық мүшелері жұмыстың бір түрімен айналысады. Балалары
жастайынан осы жұмысқа бейімделіп араласады. Экономикалық функцияға сонымен
қатар тұрмыс пен тұтынуды ұйымдастыруда жатады.
Репродуктивтік функция бала санын көбейту арқылы халық санын көбейтуді
қарастырады. Зерттеушілер бұл репродуктивтік функциясының бірнеше түрлерін
көрсетеді: көп балалы, орта және аз балалы жанұя. Кеңес одағы кезінде
көпбалалы жанұялар көп болса ХХ-ғасырдың 80-90 жылдарыңда ауыртпалықтарға
байланысты аз балалы жанұялар саны көбейеді. 1999 жылы Қазақстан
Республикасында өткен халық санағының нәтижесі бойынша соңғы 10 жыддағы
туған бала саны 2 есе төмен түсіп кеткен. Егер 1987 жылы 417000 бала өмірге
келсе, 1997 жылы 232000 ғана бала туған. Статистердің мәліметтері бойынша
мұндай жағдай ұлы Отан соғысынан бері болмаған. Осы себептерге байланысты
қазіргі кезде репродукгивтік функция алдыңғы қатарға шыгьш, мемлекет пен
өкімет демографиялық саясат арқылы жұмыс жасай бастады. Ал, демографиялық
саясат дегеніміз санын өсірудегі халықтың экономикалық, әлеуметтік және
құқықтық шараларды өткізуі. Бұл функцияның негізгі бағыттарының бірі ана
мен баланың, көп балалы және аз немесе тапшы қамтамасыз етілген жанұялардың
жағдайын жақсарту, балабақшалар мен тұрмыс қызметтерін, сонымен қатар, бала
өмірге келгенде мемлекет таралынан берілетін көмектерді көбейту т.б.
Тәрбиелік функция баланың сәби шағьшан көмелет жасына толганша
жүргізілетін адамгершілік, психологиялық, жан-жақтылық т.б. қасиеттерін
қальштастырьш, дамытуьш қарастырады.
Рекреативті функция жанүя мүшелерінің бір-біріне деген моральдық,
психологиялық, рухани, материалдық көмелеттік, бір-бірінің денсаулығын
сақтауға, білім алуға және бос уақьптарьшың тиімді өтуіне жәрдемдесулері
жатады.
Коммуникативті функция - дегеніміз жанұя мүшелерінің түсіністіктері, бір-
бірімен араласуға талпынулары, қарым-қатьшастары. Педагогикалық-
психологиялық зерттеудің тұжырымдамасы бойынша баланың "жақсы адам" болып
өсуі, жанұядағы үлкен адамдардың қарым-қатынастарына, бір-біріне деген
сезімталдықтарынан, яғни жанұядағы моральды-психологиялық жағдайларға
байланысты болады.
Регулятивті функция - жанұя мүшелерінің арасындағы қарым-қатынасты жөнге
салу жүйесі, яғни әрбір адамның алар орны, беделі, абыройы. Мысалы, әке-
шешенің бала алдындағы беделі немесе керісінше жағдайы. Бүл жерде жанұя
басының, өзінің ұрпақтарының дұрыс тәрбиелеуінде үлкен рөл атқаратындығьш
айта кеткен жөн.
Фелецитологиялық функция - (итальян тілінен аударғанда '"фелиците"
-бақыт) жанұяның әрбір мүшелерінің бақытты өмір сүруге талпынуы.
Семья бақыты мен оның адамгершілік ахуалынық көп жағ-дайда семьядағы
жұбайлар, ата-аналар мен балалар арасында-ғы сенімге, сүйіспеншілікке толы
өзара түсінісу жағдайьша байланысты екендігі сөзсіз. Кейбіреулер үшін таң
қаларлық болып көрінгенімен, адамгершілігі бар адам тәрбиелеу ісінде бала
ата-аналары бірін-бірі және балаларын жақсы көріп, қам-қорлық жасайтын
семьяда өсе ме, әлде ата-аналары шаңырақ астыида ата-аналық борышты ғана
үстанушы семьяда өсе ме, міне, осылардың едәуір ролі болмақ. Сүйіспеншілік
пен өза-ра сыйласушылықтың жоқтығын балалардан қанша жасыруға тырысқанмен,
ол қайтсе де, сезіліп, семья ахуалына жалғандық, жасанды қатынас жасау жас
үрпақтың қалыптасуына зардабын тигізеді. Педагогтар ата-аналардың бір-
біріне деген сүйіспенші-лігі көп жағдайда ең негізгі тәрбиелік нәтиже
береді деп атап айтады.
Мүғалім семьялық өмірде барлығы тығыз байланысты еке-нін: бір жағынан,
балалар ата-аналарының сезімдерінің беки, семья коллективінің нығая түсуіне
көмектесіп, өз ата-аналарын здамгершілік түрғысынан жетілдіре түседі,
екінші жағынан, балалардың барлық жақтан көңілдегідей болып өсуі ата-
аналарының сүйіспеншілігі мен сенімінсіз, түсінігінсіз болмайтынына
оқушылар зейінін аударып отыруы тиіс.
Үлкендер мен кішілер арасында достық, ізгі қатынас жоқ үйді бақытты үй
деп толық сеніммен айтуға болмайды. Сондықтан да ата-аналар мен балалар
достығын біз семьянық адамгершілік құндылығы қатарына жатқыза аламыз.
Әрине, балаларымен қарым-қатынас жасауда қандай да болмасын бір
қиындықтарға кездеспеген бақытты семьялар онша көп бола қояр ма екен? Мұны
халық даналығы: балаң жас болса үйқы бермес, есейсе ұйқың келмес деп тамаша
бейнелемей ме? Бірақ өсіп келе жатқан балалар да семьяда қалыптасқан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.