Банктердің депозиттік операциялары, Қазақстанда депозит нарығын дамыту

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1.Коммерциялық банктің тартылған қаражаттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.1. Коммерциялық банктің тартылған қаражат түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.2. Мемлекеттің депозиттік нарықтағы пошталық. жинақтау жүйесі ... ... ..9
2. Коммерциялық банктің пассивтік операцияларын талдау ... ... ... ... ... .13
2.1. Банктік депозиттерді талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
2.2. Банкаралық несие алу туралы талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
2.3. Бағалы қағаздарды шығаруды талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22
3. Коммерциялық банктің депозиттік операциялардың қазіргі жағдайы ... ...26
3.1. Сенімді салымдардың кепілдік қоры ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26
3.2. Коммерциялық банк пассивінің жағдайы мен келешегі ... ... ... ... ... 27
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29
Қолданылған әдебиет тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...31

Кіріспе

Банк қызметін – банктің клиент мүддесі үшін белгілі бір іс- әрекеттерді орындауын сипаттауға болады. Кез келген банк өнімінің негізінде қандай да бір қажеттіліктерді қанағаттандыру қажеттілігі жатады.
Қазіргі кезде негізгі дәстүрлі қызметтерге бұрынғыша салымдар тарту мен қарыздар беру жатады. Банктер өз пайдаларының көп бөлігін осы операциялар бойынша пайыздық айырмадан алады. Бірақ осы екі қызмет төңірегінде банктік өнімдердің көптеген нысандары жасалынып шығуы мүмкін.
Коммерциялық банктердің желісі ақша нарығының қалыптасуына ықпал етеді, ал заңды және жеке тұлғалардың мемлекетте уақытша бос ақша қаражаттарының болуы және оны экономика мен халықтың қысқа мерзімдік қажеттіліктерін қанағаттандыруға пайдалану ақша нарығының экономикалық негізі болып табылады.
Депозиттік операциялар – бұл заңды және жеке тұлғалардың тартылған қаржылары бойынша белгілі бір мерзімге немесе талап ету салымы бойынша банктердің операциялары. Депозиттік операцияларды жүргізу кезінде кез келген банк өздері дайындаған депозиттік саясатты ұстанады. Депозиттік операцияларды жүзеге асыру барысында осы және депозиттер мен несиелік салымдардың мерзімдері мен сомалар бойынша несие ұсыну операциялары арасындағы өзара байланыс пен өзара келісімдіктің болуын қамтамасыз ету қажет. Депозиттік операцияларды ұйымдастыру үдерісіне банк балансының өтемділігін жоғары деңгейде қамтамасыз ететін мерзімдік депозиттерге ерекше назар аударған жөн. Депозиттік операцияларды ұйымдастыра отырып, банк депозиттік шоттардағы бос қаржы резервтерінің (активті операцияларға тартылмаған) ең аз болуына талпынуы керек.
Депозиттерді қорғау жүйесі Ұлттық банк тарапынан комерциялық банктердің қызметін лицензиялау жүйесімен қамтамасыз етіледі. Ол мемлекеттік жеке сақтандырулармен толықтырылуы мүмкін.
Банктік жүйеде ақша қаржыларын жинақтауға ынталандырудың келесі механизімі - банктік құпияны қатаң сақтау. Дамыған елдерде құпия – құқықтың жеке объектісі, жасырын ақпарыттың жеке түрі. Біздің республикамызда банктік құпияны сақтау үшін заң негіздері бойынша шаралар қарастырылған. Қазақстан Республикасының депозиттік операцияларының одан әрі дамуына әсер етуші келесі факторларды атап өткен жөн. Бұл факторларды шартты түрде екі топқа бөлуге болады. Бірінші топты Қазақстан Республикасының Ұлттық банк жүргізіп отырған ақша несиелік саясатынан шығатын факторлар құрайды. Оған резервтеу мөлшерін, қайта қаржыландыру мөлшерлемесін және басқаларды жатқызуға болады
Депозиттік саясат банктің қаражаттарды тартумен байланысты стратегиясы мен тактикасын қамтиды. Депозиттік саясат – банктік саясаттың құрамдас бөлігі ретінде банктің депозиттік операцияларын дұрыс ұйымдастыруға бағытталға шаралардың жиынтығын білдіреді. Кең мағынасында депозиттік саясатты депозит қызметін көрсетуші мен салым

Қолданылған әдебиет тізімі

1. Әкімбеков С., Баймұхаметова А.С., Жанайдаров У.А. "Экономикалық теория", Астана- 2007 ж.
2. Искакова З.Д. "Банк ісі", Қарағанды- 2008 ж.
3. Насыров М.Р., Тоқсанбай С.Р., Қулпыбаев С.К., Гуляева С.П. "Қазіргі экономикалық орысша- қазақша түсіндірме сөздік анықтамалық", Алматы- 2008 ж.
4. Сабырбаев Б. "Экономикалық терминдердің орысша- қазақша түсіндірме сөздігі", Алматы 1993 ж.
5. Саниев М.С. "Ақша, Несие, Банктер", Алматы- 2001 ж.
6. Сейітқасымов "Ақша, Несие, Банктер", 2001ж.
7. Мақыш. С.Б., ИльясА.А. Банковское дело: Учебное пособие. Алматы. Қазақ университеті, 2006
8. Банковское дело: Учебник . - 2-е изд., перераб. и доп./ Под ред. О.И. Лаврушина. - М.: Финансы и. статистика, 2005.-672с:
9. Банковское дело: Учебник / Под ред. А.М. Тавасиева. М.:ЮНИТИ, 2002
10. Банковское дело: современная система кредитования / Под ред. О.И. Лаврушина // М.: КНОРУС, 2005
11. Банковское дело: Учебник / Под ред. Г.Г.Коробовой. М.:Юристь, 2002
12. Основы банковской деятельности: учебник / Под ред. Тагирбекова К.Р. М.: Инфра, 2003
13. Управление деятельностью коммерческого банка (Банковский менеджмент): Учебник / Под ред. О.И. Лаврушина /М.: Юристь, 2005
14. Основы банковской деятельности (Банковское дело) / Под ред. Тагирбекова К.Р. - М. Издательский дом “ИНФРА-М”, издательство “Весь Мир”, 2001. – 720с.
15. "Банки Казахстана", 2009 №2.
16. "Банки Казахстана", 2009 №10.
17. "Банки Казахстана", 2009 №12.
18. "Бюллетень Бухгалтера", 2008 №18.

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 36 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

Экономикалық факультет

Курстық жұмыс

Банктердің депозиттік операциялары, Қазақстанда депозит нарығын
дамыту

Пән Банк ісі
Мамандығы 5B050900 - Қаржы

Орындаған:

Тексерген:
______________

Курстық жұмыс
___________ бағаға
қорғалды
__._______ 201 ж.

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3

1.Коммерциялық банктің тартылған қаражаттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1. Коммерциялық банктің тартылған қаражат
түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
2. Мемлекеттің депозиттік нарықтағы пошталық- жинақтау жүйесі ... ... ..9
1. Коммерциялық банктің пассивтік операцияларын талдау ... ... ... ... ... .13
1. Банктік депозиттерді талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
2. Банкаралық несие алу туралы талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
3. Бағалы қағаздарды шығаруды талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22
3. Коммерциялық банктің депозиттік операциялардың қазіргі жағдайы ... ...26
3.1. Сенімді салымдардың кепілдік қоры
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...26
3.2. Коммерциялық банк пассивінің жағдайы мен келешегі ... ... ... ... ... 27
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... 29
Қолданылған әдебиет тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...31

Кіріспе

Банк қызметін – банктің клиент мүддесі үшін белгілі бір іс-
әрекеттерді орындауын сипаттауға болады. Кез келген банк өнімінің негізінде
қандай да бір қажеттіліктерді қанағаттандыру қажеттілігі жатады.
Қазіргі кезде негізгі дәстүрлі қызметтерге бұрынғыша салымдар тарту
мен қарыздар беру жатады. Банктер өз пайдаларының көп бөлігін осы
операциялар бойынша пайыздық айырмадан алады. Бірақ осы екі қызмет
төңірегінде банктік өнімдердің көптеген нысандары жасалынып шығуы мүмкін.
Коммерциялық банктердің желісі ақша нарығының қалыптасуына ықпал
етеді, ал заңды және жеке тұлғалардың мемлекетте уақытша бос ақша
қаражаттарының болуы және оны экономика мен халықтың қысқа мерзімдік
қажеттіліктерін қанағаттандыруға пайдалану ақша нарығының экономикалық
негізі болып табылады.
Депозиттік операциялар – бұл заңды және жеке тұлғалардың тартылған
қаржылары бойынша белгілі бір мерзімге немесе талап ету салымы бойынша
банктердің операциялары. Депозиттік операцияларды жүргізу кезінде кез
келген банк өздері дайындаған депозиттік саясатты ұстанады. Депозиттік
операцияларды жүзеге асыру барысында осы және депозиттер мен несиелік
салымдардың мерзімдері мен сомалар бойынша несие ұсыну операциялары
арасындағы өзара байланыс пен өзара келісімдіктің болуын қамтамасыз ету
қажет. Депозиттік операцияларды ұйымдастыру үдерісіне банк балансының
өтемділігін жоғары деңгейде қамтамасыз ететін мерзімдік депозиттерге ерекше
назар аударған жөн. Депозиттік операцияларды ұйымдастыра отырып, банк
депозиттік шоттардағы бос қаржы резервтерінің (активті операцияларға
тартылмаған) ең аз болуына талпынуы керек.
Депозиттерді қорғау жүйесі Ұлттық банк тарапынан комерциялық банктердің
қызметін лицензиялау жүйесімен қамтамасыз етіледі. Ол мемлекеттік жеке
сақтандырулармен толықтырылуы мүмкін.
Банктік жүйеде ақша қаржыларын жинақтауға ынталандырудың келесі механизімі
- банктік құпияны қатаң сақтау. Дамыған елдерде құпия – құқықтың жеке
объектісі, жасырын ақпарыттың жеке түрі. Біздің республикамызда банктік
құпияны сақтау үшін заң негіздері бойынша шаралар қарастырылған. Қазақстан
Республикасының депозиттік операцияларының одан әрі дамуына әсер етуші
келесі факторларды атап өткен жөн. Бұл факторларды шартты түрде екі топқа
бөлуге болады. Бірінші топты Қазақстан Республикасының Ұлттық банк жүргізіп
отырған ақша несиелік саясатынан шығатын факторлар құрайды. Оған резервтеу
мөлшерін, қайта қаржыландыру мөлшерлемесін және басқаларды жатқызуға болады
Депозиттік саясат банктің қаражаттарды тартумен байланысты стратегиясы
мен тактикасын қамтиды. Депозиттік саясат – банктік саясаттың құрамдас
бөлігі ретінде банктің депозиттік операцияларын дұрыс ұйымдастыруға
бағытталға шаралардың жиынтығын білдіреді. Кең мағынасында депозиттік
саясатты депозит қызметін көрсетуші мен салым иелері арасындағы қатынасты
реттеу құралы ретінде қарастыруға болады. Тар мағынасында, бұл кез келген
коммерциялық банктің депозиттік операцияны ұйымдастыру барысындағы банктің
стратегиясы мен тактикасын сипаттайды. Депозиттік саясат банктің
стратегиясына сәйкес жасалуы тиіс. Сондықтан банк өзінің депозиттік
саясатын жасау барысында өзінің әлеуетті клиенттерінің, яғни жеке
салымшыларды немесе салымшылар ретінде заңды тұлғаларды дұрыс таңдай білуі
қажет.
Курстық жұмыстың мақсаты – банкпен клиенттерге ұсынатын депозиттік
операциялардың түрлерін қарастыру.
Қойылған мақсатқа жету үшін келесі мәселелерді шешу қажет:
- коммерциялық банктің тартылған қаражаттар түсінігін ашу;
- депозиттік операциялардық түрлерін қарастыру;
- депозиттік операциялардың қазіргі жағдайын қарастыру.

1. Коммерциялық банктің тартылған қаражаттары
1.1. Коммерциялық банктің тартылған қаражат түсінігі

"Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметтері туралы"
Заңның 41- бабына сәйкес банктің қаржы жөніндегі орнықтылығын сақтау,
депозиторлардың мүддесін қорғау және елдің ақша- несие жүйесінің
тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсатында Ұлттық банк банктердің қызметін
мынандай жолдармен реттейді:
- Екінші дәрежелі банктерге пруденциялық (экономикалық) нормативтер
басқа да міндетті түрде орындалуға тиісті мөлшерліктер мен
шектемелер, оның ішінде резервтік талаптарды, күмәнді және үмітсіз
қарыздарға қарсы қоятын, мәжбүрлі шығындарды бекітуі;
- Екінші дәрежелі банктер үшін, міндетті түрде орындалуға тиісті
нормативтік, құқықтық актілер шығару;
- Екінші дәрежелі банктердің жұмысын инспекциялау (тексеру) және оның
нәтижесінде, банктің қаржы жағдайын сауықтандыруға бағытталған
ұсыныстар енгізу, немесе ықпалын тигізетін шаралар қолдану, ең ақыры,
лицензиясын алып қоюға дейін;
Нарықтық экономика жағдайында екінші дәрежелі банктердің барлық
операцияларын үш негізгі топқа бөлуге болады:
- Пассивтік операциялар (қаржыны тарту);
- Активтік операциялар (қаржыны орналастыру);
- Активтік- пассивтік операциялар (делдалдық және басқа да қызметтер).
Пассивтік операциялар – бұл операциялардың басты мақсаты, банктің
ресурстарын қалыптастыру және оны ұлғайту. Сондықтан, бұл операциялардың
банктің өзінің, несиелік мекеме ретінде жұмыс жасауы үшін төтенше маңызы
бар. Пассивтік операциялардың қатарына мыналар жатады:
- Заңды және жеке тұлғалардың есеп, немесе ағым шоттарына қаржы
жұмылдыру (талап етілмелі депозиттер);
- Басқа банктерден қарыз алу (банкаралық несие);
- Заңды және жеке тұлғалардың қаржыларын, мерзімді салымға жұмылдыру;
- Құнды қағаздарды шығарып, оларды орналастыру;
- Ұлттық банктен орталықтандырылған несие алу;
- Репо операциялары;
- Еуровалюталық несие алу.
Банктердің пассив операциялары – банктердің несие және басқа актив
операцияларын жүргізу үшін банктер осы операциялар арқылы меншікті,
қарамағына тартылған, эмиссияланған т.б. қаражаттар құрайды.
Тартылған қаражаттар – қарыз беруші ретінде қызмет атқаратын
банкке уақытша берілген жеке, заңды тұлғалардың коммерциялық банктердің
ақша қаржаттары.
Қаражаттарды тарту процесінде экономикалық қатынастар төмендегідей
тұлғалардың арасында туындауы мүмкін:
- Банк пен заңды және жеке тұлғалар арасында олардың ақшаларын банкте
белгілі шарттармен сақтау бойынша;
- Банк пен оның клиенттері арасында банк ресурстарының тиімді және
табысты орналастыруы бойынша активті операциялар жүргізетін кезде;
- Коммерциялық банктер арасында банкаралық қарызды ұйымдастыру бойынша;
- Банк пен шет елдің банктер, инвестициялар арасында отандық банктер
шотына қаражат салу бойынша;
- Банк пен оның клиенттердің арасында ресурсының төлемдегі қағидасын
жүзеге асыру процесінде есеп шоттар, депозиттер, мерзімдік салымдар
бойынша пайыздық салымы қалыптастырудың пассивтік операциялары
бойынша;
- Қаражат тарту операцияларын реттеу бойынша коммерциялық банктер
Ұлттық Банк арасында;
- Банк ішінде қаражат тарту, банк персоналын дайындау, оның
біріктірілетін арттыру және соған байланысты шығындарын қаржыландыру
бойынша.
Уақытша бос ақшалай қаражаттарды тарту – коммерциялық банктердің
алғашқы дәстүрлі базалық қызметі. Бұл банктің пассиві меншікті капиталы мен
тартылған қаражаттардан тұрады. Меншікті капитал – банктің несиелік
ресурстарының тек 10 %- ын құрайды. Басқа кәсіпорындармен салыстырғанда
қаржылық ресурстар құрамында меншікті капиталдың төменгі деңгейі болуы
мынадай жағдайлармен түсіндіріледі – біріншіден, банктер қаржылық
нарықтарда қаржы делдалы ретінде басқа кәсіпорындардың, мекемелердің және
халықтан тартылған қаражаттар сомасын депозит түрінде жинақтайды, осы
жағдайда оларды тиімді басқаларды, сондай- ақ олардың қауіпсіздігін
қамтамасыз етеді және пайдалық негізде қарызды қарыз алушыға ұсынады.
Екіншіден, депозиттерді мемлекеттік сақтандыру жүйесі болады, бұл
салымдарды жаппай кері алу қауіптілігін төмендетеді. Үшіншіден, банктерге
тартылатын депозиттер басқа кәсіпорындардың материалдық объектілерінде
орналастырған активтеріне қарағанда қондырғы ғимараты ыңғайлы, өтімді және
нарықта оңай өткізіледі.
Басқа кәсіпорындармен салыстырғанда осы барлық міндеттемелер
коммерциялық банктерге меншікті капиталдың тартылған ресурстарға өзара
қатынасында өз міндеттерін жүзеге асыруға және дұрыс қызмет етуіне
мүмкіндік береді. Ең алдымен меншікті капитал банк қызметін бастау үшін
қажет. Сонымен қатар, офисті, жабдықтарды сатып алу және еңбекақыны төлеу,
сондай- ақ банктік операцияларды дамытудың келесі кезеңдерінде шығындарды
төлеу үшін қажет. Меншікті капитал – банктің қорғаныс кепілдік қоры. Осы
сипатты меншікті капитал маңызды, сөзсіз міндетті қор болып табылады,
банктің тұрақтылығы мен оның жұмысының тиімділігін қамтамасыз ету үшін
банктік қаражаттар құрылымында оның рөлі өте жоғары.
Жоғарыда айтылып өткендей, банктер өздерінің активтік операцияларын
жүзеге асыру үшін тартылған қаражаттардың 90 %- нан жоғары бөлігін
пайдалынады, сондай- ақ банктер өз клиенттерінің уақытша бос ақшалай
қаражаттарын тартады. Дәстүрлі түрде осы қаражаттардың негізгі бөлігін
депозиттер құрайды. Депозит пен банктің клиентерінің жинақ салымдарынан
басқа мерзімді және мерзімсіз салымдарының барлығы түсіндіріледі.
Банктердің ақшалай қаражаттарды салымдарға тарту және оларды пайда табу
мақсатында орналастыру жұмыстары депозиттік операциялар деп аталады.
Осылардың негізінде коммерциялық банктердің несиелік ресурстарының негізгі
бөлігі құралады.
Соңғы уақыттарға дейін республикамызда депозиттерді басқару
мәселелеріне назар аударынған жөн. Банк мекемелері алдында олармен
жинақталатын несиелік ресурстардың мөлшері мен өзіндік ерекшелігіне
байланысты қарыз беруді қамтамасыз ету міндеттері орындарына қойылған жоқ
болатын. Қарыздық салымдар мен қарыздық қордың баланстары КСРО Мемлекеттік
банкісінің бөлімшелерімен құрастырған, қарыздық қор өз кезегінде КСРО
Мемлекеттік банкісінің өзіне орталықтандырылған тәртіппен қалыптастырған
және республикалық кеңселер бойынша бөлінген, сонымен қатар, мемлекеттік
банктің төменгі мекемелері пассивтік операциялармен айналыспаған. Осы
себептерге байланысты елде банктердің депозиттік саясаттары зерттелмеген.
Депозиттік саясат теориясының жасамағандығынан біз шетел тәжірибесіне назар
аудара аламыз. Жеке тұлғалар, іскерлік фирмалар, акционерлік компаниялар,
жеке кәсіпорындар, коммерциялық емес ұйымдар, үкіметтік мекемелер,
мемлекеттік кәсіпорындар, жергілікті билік органдары қаражаттарды
коммерциялық банктерге ынтамен орналастырады. Бұл бірнеше себептерімен
түсіндіріледі. Біріншіден, банктер салымдардың үлкен сенімділігімен
қамтамасыз етеді, екіншіден салымшылар өз салымдарын кез- келген уақытта
қайтаруды талап етіп қана қоймай, одан асатын сомада қарыз ала алады,
үшіншіден, бұл салымдар табыс әкеледі.
Шетелдік банктік тәжірибеде алып тастау тұрғысынан қарағанда талап
еткенге дейінгі депозиттер, мерзімді және жинақ салымдары деп ажыратады.
Талап еткенге дейінгі депозиттер белгісіз уақытта салымшылардың
ағымдағы, есеп айырысу шотында болатын ақшалай қаражаттар, олар банкті
алдын ала ескертусіз кез келген уақытта салымшылармен немесе басқа шотқа
аударылуы мүмкін. Әдетте банк талап еткенге дейінгі салымдар бойынша ең
төмен пайыз төлейді, ал кейбір жағдайларда олар бойынша сыйақы мүлдем
төленбейді. Кейбір мемлекеттерде пайыздарды есептеуге заңды тәртіппен тыйым
салынған. Талап еткенге дейінгі депозиттер бірінші кезекте ағымдағы есеп
айырысуларды жүзеге асыру үшін арналған. Шот иесі оларды әр түрлі
формаларда – қолма- қол ақшалармен, чектермен, аударымдармен жүргізе алады.
Осындай шот ашып клент банкке өзінің төлем операцияларын техникалық
жүргізуге сенім білдіреді. Банктерде күнделікті төлем оепрацияларын жүргізу
біраз шығындарды талап етеді, алайда ЭЕМ- ді, компьютерлік техникаларды
қолданумен ол біршама азайды, әйтседе ол банктердің шығындарының маңызды
факторы болып табылады. Клиенттің шоты бойынша күнделікті банкте жүздеген
немесе мыңдаған бухгалтерлік өткізбелер жасалынады. Талап еткенге дейінгі
шоттарды иеленуші клиенттерді жалпы қарастыратын болсақ, олар өз
шоттарындағы бар ақшалай қаражаттарды ағымдағы есеп айырысулар үшін
толықтай пайдаланбайды, ал бұл банк шығындарын көп немесе аз дәрежеде
компенсанцияландырады. Банктік коммерциялық мақсаттары үшін банкімен
пайдалынатын тұрақты қалдық қалады, сондай- ақ ол пайда табу мақсатымен
қарызға берілуі мүмкін. Ол банктің көптеген клиенттері өздерінің ағымдағы
шоттарынан қаражаттарды үнемі алып және оны бірнеше күннен немесе аптадан
кейін қайтадан толтырып отырулары нәтижесінде қалыптасады. Бірақ көптеген
клиенттер өз міндеттемелерін төлеу үшін салымның бүкіл сомасын алмайды. Бұл
экономиканың айналымдық сипатына негізделеді. Осы қаражаттар қалдығы мен
талап еткенге дейінгі шоттар есебінен банктер 60, 90, 120 күнге
вексельдерге немесе нақты несие бере алады.
Талап еткенге дейінгі салымдар депозиттік немесе контокоренттік
шоттарды орналастыруы мүмкін. Олардың арасында айырмашылықтары бар.
Депозиттік шот жағдайында клиент шоттағы қалдық сомасын ғана алуы немесе
аударуы мүмкін, сондай- ақ ол өз салымдарын иемдене алады. Ал
контокоренттік есеп шоттарда теріс немесе оң қалдықтар болуы мүмкін. Клиент
кез келген уақытта шоттан өз салымын алып қана қоймай, ол белгілі бір
уақытта несие алуы мүмкін. Алайда, тәжірибеде бұл айырмашылық бірте- бірте
шегеріледі. Қазіргі кезде клиент келісім бойынша депозиттік шоттардан несие
алуы мүмкін. Бұл шоттар АҚШ- та трансакциялық немесе чектік шоттар деп
аталады, сондай- ақ оларға чек жазылып берілуі мүмкін.
Бұл шоттардың жоғары өтімділігі, төлем құралы ретінде оларды үздіксіз
пайдалану мүмкіндіктері олардың басты артықшылығы болып табылады, негізгі
кемшілік (салымшы үшін) – шот бойынша төмен пайыз немесе пайыздарды
төлеудің жоқ болуы. Бұл шоттардың ерекшелігі банк мерзімді салымдарға
қарағанда орталық банкте ең төменгі резервтерді көбірек сақтауға міндетті
және ол шоттардың иелері шотты пайдаланғаны үшін банкке комиссия төлейді.
АҚШ- та талап еткенге дейінгі шоттарға пайыздарды коммерциялық
банктерге төлеуге заң бойынша тыйым салады. Коммерциялық банктер өз
салымшыларын сақтап қалу мақсатымен депозиттік шотының жаңа түрін
салымшыларға ұсынады, ол бір жағынан жоғары өтімділік деңгейін, шоттарды
есеп айырысу үшін пайдалану мүмкіншілігін қамтамасыз етсе, ал екінші
жағынан салымшыларға белгілі бір табыс алуды қамтамасыз етті. Бұл шот –
наушот деп аталады. Ол тек жеке тұлғаларға ғана ашылады. Бұл үшінші тұлғаға
төлемдер үшін пайдалануы мүмкін есеп айырысу траттасы немесе қаражаттарды
алу туралы бұйрығы, сондай- ақ ол чектер сияқты есеп айырысу тратталарын
беруге болатын депозитті шот, ол бойынша нарықтық мөлшерлеме пайыздық
төлемдер түрінде табыс алуға болады. 1981 жылдан бастап заң арқылы АҚШ- тың
бүкіл аймағында шоттың бұл формасы рұқсат етілді.

1.2 Мемлекеттің депозиттік нарықтағы пошталық- жинақтау жүйесі

Депозиттер - коммерциялық банктермен ресурстарды тартудың басты түрі
болып табылады.
Банктер халықтың жинақ ақшаларын және пайдаланбаған табыстарын
уақытша шоғырландырады. Ақшалай қаражатты салымдарда сақтау халық үшін және
мемлекет үшін пайдалы болып есептеледі.
Кейбір қызықты кезде ақшалай айналымның банктермен реттеуін,
талдаудың рөлі Д. Рикардо экономика саясатының классигінің еңбегінде
қарастырылған. Оның ойынша: банк сөзі, егер операциялар өз клиенттермен
ғана емес, сонымен қатар басқа клиенттермен істелінсе пайда болады. Яғни
банк несиені ұсынады және сонымен қатар оны алады.
Сөйтіп, банкінің "бейтаныс капитал" "депозиттік нарық" категорияның
түсінігіне кіреді. Себебі банктік ресурстар меншік және тартылған болып
бөлінеді. Банктің пассивтерін екі ірі топқа бөлуге болады: банктік капитал
және оған теңестірілген баптар; тартылған қаражаттар және депозиттік емес
қаражаттар.
Актив операцияларын жүзеге асыру үшін ақшалай ресурстардағы барлық
тұтынушылықтың 90 %- н жоғары банк тартылған қаражаттар арқылы орнын
толтырады. Қаражаттың негізгі бөлігін депозиттер құрайды, яғни банк
заңнамасына және шоттың тәртібіне сәйкес пайдаланылатын және банк
клиенттерінің – жеке тұлғаларының және компанияларының шоттарында
сақталатын салынған ақшалар.
Өткен жүзжылдықтар берілген классиктерінің айтқандарының дұрыстылығын
растады – банк ресурстарының негізгі бөлігін тартылған қаражаттармен
көрсетіледі. 80 жылдарда меншікті капиталдың қарыз қаражатқа қатынасын
құрады: Швейцарияда – 1:12; АҚШ- та – 1:15; ФРГ- да – 1:30; Жапонияда –
1:83. Сөйтіп, "депозиттік нарық" түсінігі банктермен меншікті капиталмен
қатар қарыз капитал, яғни – халықтың салымдары мен депозиттері.
Елдің президенті Н.А. Назарбаев, Қазақстан қаржыгерлердің I
конгрессінде сөйлей отырып келесіні айтты: "Ұлттық экономиканың дамуы үшін
жинақтарды пайдалану тиімді және дұрыс екендігіне халықты сендіріп, олардың
белсенділігін арттырсақ, дағдарыстан шыға аламыз. Тек қана халықтың күшімен
біз қаржылық айналымға мемлекеттің қаржылық жүйесін қатайтатын халықтың
табыстарын өсіретін ел экономикасының жалпы әл ауқатты жұмыс істеуіне себеп
болатын ірі соманы тарта аламыз".
Елдің депозиттік нарығының дамуына талдау жасағаннан депозиттік
қаржының қайта құруы бойынша ірі банктерді көрсетуге болады.
Бұл банктер қазіргі уақытта отандық банктер арасында өздерінің банктік
өнімдер мен депозит түрлерінің әр түрлігімен тұрақты және дамыған болып
табылады. Олардың басқа коммерциялық банктерден ажырататын ерекшелік болып,
елдегі филиалдар санының көптігімен клиент жағынан сенімді қарым қатынас
болады. Мұндай банктерге АҚ "Қазақстанның халықтың жинақ банкі", АҚ
"Казкоммерцбанк", АҚ "Банк Тұран Әлем" және АҚ "Банк Центр Кредит". Халық
банк пен Банк Тұран Әлем қазіргі уақытта қызмет нарығында тұрғындарға
несиелік, депозиттік, есептік- кассалық қызмет бойынша негізгі бәсекелестер
болып табылады.
Тұрғындарға көрсететін банктік қызметтер нарығындағы Халық банктің
негізгі бәсекелестік артықшылығы барлық Республика бойынша басқа
коммерциялық банктерде жоқ филиалдар жүйесі кең тараған. Филиалдар жүйесі
екінші деңгейдегі 24 банкті, елдің территориясында банк филиалдарының жалпы
саны – 355, оның ішінде Халық банкінің филиалдар және есептік- кассалық
бөлімшелердің саны – 149 тең.
Қазақстанның қаржыгерлерінің II Конгрессінде сол кезде елдің Ұлттық
Банктің төрағаның орыны алатын Марченко Г.А. келесіні айтты: "Барлық
банктік жүйесінің басты мақсаты – банктерге жинақ ақшаларын тарту болып
табылады. Сонымен қатар орасан қарым – бұл мемлекетпен кепілдік беретін
халықтың ақшаларын тарту қабілеті болатын пошталы- жинақ жүйесінің дамуы
болып есептеледі...".
Қазақстанның пошталық саласы отандық экономиканың өзіндік сигменті
ретінде 1993 жылы сәуірде "Байланыс" саласына бөлінді. 1995 жылы қарашада
мемлекеттік пошта өзіндік шаруашылық етуші субъектінің статусын алды. Кейін
пошталық байланыс Республикалық мемлекеттік кәсіпорынға айналды. Пошталық
саланың әрі қарай дамуы 1999 жылы желтоқсанда қабылданған шешімімен
байланысты. Тұрғындарының бос ақша қаражаттарының тартуы бойынша жеке
салымдар нарығындағы банк қызметін белсенділігін арттыруға негізделген жеке
тұлғаларының депозиттері бойынша табыстылығының көтерілгендігі байқалады.
2008 жылы жеке тұлғалар салымдарының өсімі жағымды тенденциясы
отандық қаржылық институттарға сенім өскендігін куәландырады.
01.01.2009 жылдың жағдайына қарағанда жеке және заңды тұлғалардан
банктермен тартылған салымдарының сомасы 971,3 млрд. теңге құрады, 12
айналым ішінде, 2008 жылы 39,1%- ға, сонымен қатар заңды тұлғаларының
салымдары 628,1 млрд. теңгеге, жеке тұлғаларының салымдары 343,2 млрд.
теңгеге өсті.
2008 жылдың барысында долларизация деңгейінің төмендеуі байқалынды.
Ұлттық валютадағы депозиттер 60,1%- дан 386,7 млрд. теңгеге өсті, ал шетел
валютадағы депозиттер 4,8%- дан 344,4 млрд. теңгеге төмендеді.
Жоғарыда көрсетілген екінші деңгейлі 4 ірі банктерде 2007 жылы елдің
халықтың салымдарының жалпы сомадан 79% құрады. АҚ "Қазпошта"- ң бөлігі
республикалық депозиттік нарығында 0,41%- ын құрайды. Елдің қаржылық
жүйесінің депозитіне қатысу үлесінің жоғары емес болуының негізгі себебі
Ұлттық Банкінің тұрғындарға депозиттік қызмет көрсетуінің лицензиясы
салыстырмалы жақын ауқытта алынды және операцияларының бұл түрі бұрын пошта
жинақ жүйесінің қызметінде дәстүрлі пошталық қызмет болған жоқ. Бірақ
қазіргі уақытта депозиттік ресурстарының өсуі АҚ "Қазпошта" дамуының
басымдық бағыттарының бірі болып табылады.
Депозиттердің мәліметтерін талдау бойынша 2008 жылғы 2007 жылда
салымдарының жалпы сомасының өсімі 55% , жедел салымдарын - 66%. АҚ
"Қазпошта"- ң жалпы депозиттік базада жедел салымдарының бөлігі 2009 жылдың
1 қаңтардың жағдайына қарағанда 13%, ал 2009 жылдың 1сәуірдегі жағдайына
қарағанда 12% құрайды.

Кесте 1
2000-2008 периодтың қоғамның депозиттік базаның динамикасының өсуі.
№ Период (жыл) Жедел салымдар Салымдардың жалпы
(мың теңге) сомасы (мың
теңге)
1. 2005 44 900 363 100
2. 2006 107 900 755 500
3. 2007 115 353 753 500
4. 2008 175 903 1 381 055
Барлығы 2005-2008 444 056 3 253 356

Адамдар өзінің өмір бойы әр түрлі жинақ белсенділігін көрсететінін
Андо мен Модельянидің өмірлік циклінің моделі бекітеді. Осылай, жас адамдар
(жанұялар) табыс әкелгеннен гөрі, көп жұмсайды. Кемелділік жастағы адамдар
мансапқа жетуде ең үлкен табыс әкеліп, халықтың ең жинақтық топтың бірі
болып табылады. Үлкен емес табыстары болатын егделер жастағы адамдар
(мысалы зейнеткерлер), жинақ ақшалар арқылы өзінің тұтынуын қолдайды.

Кесте 2
АҚ "Қазпоштаның" салымшыларының жастық категорияларының талдауы.

Қоғамның салымшыларының Бөлік,%
Жастық категориялары
20-30 жас 7
30-40 жас 15
40-50 жас 19
50-60 жас 21
60-70 жас 23
70 жас және жоғары 15
Барлығы 100

Жоғарыдағы таблицада көрсеткендей, қоғамдағы салымшыларының негізгі
категориясын 23%- ын құрайды. Олар 60-70 жастағы тұлғалар, ал азырақ бөлігі
(7%) 20- дан 30- ға дейінгі жас шамасының категориясы құрайды.
Ауылдық жерлерде банктер құрылымдарының әрі қарай жылжуына
Қазақстанның географиялық және демографиялық ерекшеліктері, оның ішінде
территорияның үлкен ұзындығы, халықтың төмеңгі тығыздығы, ауылдық халықтың
төмеңгі төлем қабілеттілігі әсер етеді.
Ауылда қоныс тепкен пунктерінің жалпы саны 5% құрайтын екінші
деңгейдегі банктерінің есептік- кассалық бөлімдер аудан орталықтарда
құрылған.
Пошталық- жинақ жүйесінің дамуы пошталық бөлімдерінің байланыс жүйесі
арқылы мекемелер байланысы мен өндірістік қаржылық комплекстің белгілерін
қамтиды. Қазпоштаның пошталық жүйесі өзіне кірістіреді: 3371 бөлімді,
олардың 615- і қалаларда және 2756 ауылдық жерлерде орналасқан.
АҚ "Қазпоштада" клиентерінің тұтынушылығын ескере отырып,
депозиттерінің жаңа түрлерін еңгізуіне және әрі қарай жетілдіруіне үлкен
назар аударылып, тұрғындарының салымдарға ақшалай қаражатты тартудың
тұрақты мониторингі жүргізіледі.
Ауылдық жинақ ақшаларының маңыздылығы ауылдық жанұяларының табыстар
деңгейінен және олардың ауылдық салымшыларға қызмет ету сұрақтарының
шешілуінен тәуелді болады. Берілген мақсаттарының ойдағыдай шешілуі үшін,
белгілі алғышарттар болады: ауыл шаруашылық өнімдерінің көлемі, ауыл
тұрғындарының еңбек қабілеттілігінің саны өседі, жинақ ақшалары мен
табыстары көбееді. Қазіргі пошталық жинақтық жүйесі ауылдық салымшыларға
қызмет ету туралы сұрағын өзіне алды.

2. Коммерциялық банктің пассивтік операцияларын талдау

Коммерциялық банктер операцияларының мазмұны олардың балансы
бойынша ашып көрсететін болсақ, бас технологиясы толық түсінікті бола
түседі. Бұл жерде пассивтік операцияларға бірінші кезекті мән беріледі. Бұл
операциялардың маңыздылығы, олардың банк қызметі үшін түпкі көздер
жасайтындағынан, сондай- ақ міндеттемелер бойынша банктердің
жауапкершілігін арттыратындағынан көрінеді.
Банк ресурстарын құру үшін банк қаржылары қарастырылатын, содан кейін
актив бойынша пайдаланылатын коммерциялық банктің операциялары пассивтік
операциялар ретінде түсіндіріледі. Ал банк активтерінің көлемі мен құрылымы
олардың құрылған көздері есебінен, яғни банк пассивтерімен анықталады.
Банк пассивтерін құру процесі, олардың құрылымдарын оңтайландыру,
соған орай ақша қаражаттарының бүкіл көздерін басқару сапасының ресурстық
мүмкіндіктерді құруы банк қызметінің негізгі кезеңдерінің бірі болып
саналады. Тұрақты ресурстық базасының болуы банктің активтік операцияларды
табысты жүргізуіне мүмкіндік береді.
Банктік пассивтік операцияларды жүргізуі нәтижесінде банк капиталы
мен қатыстырылған қаржылардан тұратын банк ресурсы пайда болады.
Коммерциялық банктің капиталы меншікті қаражаты, тартылған
қаражат және эмиссияланған қаражаттардан құрылады. Банктің өз қаражатына
акционерлік және резервтік капиталы, сонымен қатар өткен жылдың бөлінбеген
пайда жатады. Акционерлік капитал бағалы қағаздар нарығында акцияларды
орналастыру арқылы жинақталады. Жарғылық қордың мөлшері, оны қалыптастыру
және өзгерту банктің жарғысында көрсетіледі. Жарғылық капиталдың сомасы
заңмен шектелмейді, дегенмен банктің тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін
Ұлттық Банк оның төмеңгі аз мөлшерін бекітеді.
Меншікті капитал – бұл кез келген шаруашылық жүргізуші субъектілердің
қаржылық ресурстарының маңызды бөлігі. Ол жарғылық , резервтік қорлардан,
резвртерден және пайдалардан тұрады. Коммерциялық банктердің меншікті
капиталының рөлі мен мөлшерінің басқа қызмет түрлерімен айналысатын өзге
шаруашылық жүргізуші субъектілерден ерекшеленетін өзгешелікті сипаты бар.
Оның өзгешілігі мынада: банктер меншікті есебінен қаржыларға деген жалпы
қажеттіліктің 10 пайызын, ал қалған субъектілердің қаржылардың 40-55
пайызын жабады. Меншікті капитал банк қызметінің шекарасын айқындайды,
сонымен қатар оның қаржылық тұрақтылық дәрежесін көрсетеді. Банкті құрудың
бастапқы кезеңінде, меншікті қаржылар, онсыз банк қызметін бастай алмайтын
бірінші кезекте жұмсалатын шығындарды жабады. Қатыстырылған қаржылар
ресурстарының құрылымында айрықша орынға ие болады. Өйткені, активті
операцияларды жүзеге асыру үшін ақша ресурстарына деген қажеттіліктің 90
пайыздан астамы осы ресурстар есебінен жабылады. Банк тәжірибесінде барлық
қатыстырылған қаржылар оларды шоғырландыру тәсілі бойынша депозиттерге және
өзге қатыстырылған қаржыларға бөлінеді – бұл банктер басқа банктерден
займдар түрінде немесе ақша нарығында өзінің борыштық міндеттемелерін сату
жолымен алынатын ресурстар.
Банк ресурстары – банктердің қарамағындағы және олар несие
операциялары мен басқа да актив операциялар үшін пайдаланатын қаражаттың
жиынтығы.
Банктің резерв капиталы ағымдағы пайдадан бөлінген сомадан құрылады.
Ол ойда болмаған шығындарды және бағалы қағаздар курсының төмендеуінен
болатын шығындарды жабуға арналады. Оның мөлшері жарғы қорына байланысты
бекітеді.
Бөлінбеген пайда шоты деген – ол арадағы транзит шоты. Онда
акционерлер арасында дивиденд түрінде бөлінбеген және резервке түспеген
пайда жинақталады. Пайданы резервке бөлу төлейтін салықты төмендету әдісіне
жатады, себебі резервтің көп түрі салықтан босатылады. Қазіргі коммерциялық
банктердің ресурс қорында өз қаражатының үлесі 10 % шамасында.
Коммерциялық банктердің өзгешелігі – олардың өзгенің қаражатымен 90%-
ға жуығы тартылған қаражат. Тартылған қаражаттың ең үлкен мөлшері банктің
өз капиталына байланысты анықталады.
Коммерциялық банктер тәжірибесінде пассивті операцияларға айқындаушы
операциялар жатқызылады, өйткені, ресурстардың жеткіліктілік активті
операциялар жасауға мүмкіндік береді. Коммерциялық банк балансының пассиві
бойынша ресурстарды құрудың төмендегідей көздерін көрсетуге болады:
- Салымдар (депозиттер) қабылдау;
- Клиенттердің есеп шоттарын, оның ішінде банк- корреспонденттерді ашу
және жүргізу;
- Меншікті бағалы қағаздар (акциялар, облигациялар), қаржы құралдарын
(вексельдер, депозиттік және сақтық сертификаттары) шығару;
- Банкаралық несие ресурстарын алу;
- Репо операциялары;
- Еуровалюталық несие алу.
Коммерциялық банк кәсіпорындардың, мекемелердің, халықтың және басқа
банктердің қаражаттарын тартуы мүмкін. Тартылған ресурстар белгіленген
мерзіміне қарай басқарылатын ресурстар және ағымдағы пассивтер болып
бөлінеді. Басқарылатын ресурстар банкке тартылған мерзімдік депозиттерді
және банкаралық несиелерді біріктіреді.
Ағымдағы пассивтер есептесу, ағымдағы және корреспонденттік
шоттардағы қалдықтардан құрылады.
Депозит – белгілі бір шарттармен иесінің банкке сақтауға салған
ақша қаражаты. Ол қолма- қол ақша немесе ақшаның қолма- қолсыз формасында,
ұлттық немесе шетел валютасында салынуы мүмкін. Депозиттер коммерциялық
банктер ресурстарының маңызды көзі. Банктегі оның құрылымы ақша нарығындағы
коньюктураға қарай әрдайым өзгеріп тұрады. ;
Банктің ресурстарының құрамында меншікті капиталдың үлесі онша көп
емес – 10-12%- дың шегінде, 88-90% - ынталандырылады жұмылдырылған
қаржылар. Мұның өзі, банктің пассивтік операциясының қандай маңызы бар
екенін тағы да дәлелдейді. Жұмылдырылған резервтің ішінде елеулі орын
алатындар депозиттік ресурстар. Олар мерзімді және талап етілмелі
депозиттер болып бөлінеді. Депозиттің бұл екі түрінің өзара айырмашылықтары
бар. Оның бастысы: мерзімді депозит белгіленген мерзімге салынады. Сол
мерзім өткенге дейін оның иесіне банктен ол депозитті алу өте тиімсіз. Онда
ол көп табыс жоғалтады. Сондықтан банк, бұл қаржыны мерзімі өткенге дейін,
ешбір қауіпсіз активтік операцияларға пайдалана алады.
Ал, талап етілмелі депозитте олай істеуге болмайды. Өйткені, оның
иесі кез келген уақытта қаржысын түгелмелі немесе жартылай талап етуі
мүмкін. Сондықтан банк, қаржысын сұрап келген депозиттердің талабын орындау
үшін, талап етілмелі депозиттің сомасын көбінесе бос ұстауға тырысады.
Олар құру әдістерімен де бірінен бірі ерекшеленеді. Егер мерзімді
депозит банкіге табыс табу үшін, арнаулы шарт жасалып салынатын болса,
талап етілмелі депозит, банктегі есеп, немесе ағымдағы және басқа да
арнаулы шоттарына бос ақша жиналғанда құрылады. Бұл шот иесінің әдейі
істейтін ісі емес, шаруашылық жұргізуші субъектілердің бос ақшаларын
банкіде сақтау керек деген талаптан туатын іс.
Қазіргі кезде коммерциялық банктер қосымша ақша қаражатын тарту үшін
басқа несие мекемлері жинақтаған ақша қаражаты сатылатын банкаралық несие
ресурстары нарығының мүмкіндігін пайдаланылады. Банкаралық несие
корреспонденттік қатынастар шеңберінде беріледі, яғни бір банк басқа банкте
бір- бірінің тапсырмасы бойынша төлем және есептесу операцияларын жүргізу
үшін корреспонденттік шот ашады.
Коммерциялық банктердің пассив операцияларына олардың орталықтанған
несие ресурстарынан несие алуы жатады. Ұлттық Банк коммерциялық банктерге
несиені жарыс негізінде қайта қаржыландыру ретінде, сондай- ақ ломбардтың
несие формасында береді.
Коммерциялық банктердің қаражат тартуының келесі бір түрі – кері
сатып алу келісімі немесе репо операциясы. Бұл келісім банк пен фирма
арасында немесе мемлекеттік бағалы қағаздар сатушыларымен (диллерлермен)
жасалады. Егер фирма қолма- қол ақшаның ірі сомасын өте қысқа мерзімге
банкке салғысы келсе, онда ол банктен бағалы қағаздарды сатып алады да,
кейін оларды кері сатып алуы туралы келіседі.
Елдің нарықтық экономикасына байланысты соңғы жылдары коммерциялық
банктердің пассив операцияларының бір түрі еуровалюталық несие кең тараған.
Еуровалюталық несие – ол шетел банктерінен еуровалютамен алынатына несие.
Әлемдік қарыз капиталы нарығында басты валюта болып американдық доллар
есептеледі.
Сонымен пассив операциялары әр түрлі салымдарды тартып, басқа
банктерден несие алып, өзінің бағалы қағаздарын шығарып және сол сияқты
басқа да қаражат тарту операцияларын жүргізіп, банк қорын құру және оны
ұлғайту операциялары болып табылады.

1. Банктік депозиттерді талдау.

Депозиттер коммерциялық банктер ресурстарының маңызды көзі
болып табылады.
Депозиттер – клиенттердің банкте белгілі бір талаптарының бар екенің
куәләндыратын банктік шотындағы жазулар немесе клиенттердің банктердегі
келісімдер және шарттар бойынша салымдар формасындағы ақашалай қаражаттары
түсіндіріледі. Ақша қаражаттарын салымға тарту депозиттік операциялар деп
аталады. Депозиттік операциялар негізінде банктердің несиелік ресурстарының
көп бөлігі құралады. Депозиттік операциялар мынадай қағидалармен
ұйымдастырылады:
- Банктік пайда алуға немесе болашақта пайда алу үшін жағдай жасауға;
- Депозиттік операциялар әрекет ету керек;
- Банк балансының оперативтік өтімділігін демеу мақсатында икемді
депозиттік саясат жүргізілуі керек;
- Банк балансының өтімділігін жоғары дәрежеде демеп отыратын мерзімдік
салымдарға депозиттік операцияларды ұйымдастыру процесінде ерекше
назар аударылуы қажет;
- Депозиттік операциялармен қарыздарды беру бойынша операциялардың
арасында мерзім және сомалар бойынша өзара байланыс пен
сабақтастылықты қамтамасыз ету қажет.
Банк жүйесіндегі резиденттер депозиттерінің жалпы көлемі тамызда 4,7%-
ға ( жыл басынан бері - 30,5%- ға) өсті және 957,1 млдрд. теңгені (7 млрд.
АҚШ долларынан астам) құрады.
Ұлттық валютадағы депозиттер 4,4%- ға көбейіп, 522,4 млрд. теңгеге
жетті, шетел валютасындағы депозиттер 5%- ға өсіп, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.