Сегменттеу – банктік маркетинг тиімділігін арттыру ретінде
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 БАНК НАРЫҒЫН СЕГМЕНТТЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ЖӘНЕ ОНЫҢ БАНКТІК МАРКЕТИНГ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУДАҒЫ АТҚАРАТЫН ҚЫЗМЕТТЕРІ
1.1 Банк нарығын сегменттеу түсінігі және мақсаттары.
1.2 Банк нарығын сегменттеудің түрлері
1.3 Банк нарығын сегменттеу негізінде банктік маркетинг тиімділігін арттырудағы атқаратын қызметтер негізі
2 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БАНК НАРЫҒЫН СЕГМЕНТТЕУ АРҚЫЛЫ БАНКТІК МАРКЕТИНГ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ
2.1 Банктердің ұсынылатын қызметтері бойынша сегменттеу
2.2 Банк клиенттерінің топтары бойынша сегменттеу
2.3 Банктің ең тартымды болып келетін сегменттерін іріктеп алу негізіне банктегі маркетинг жүйесінің тиімділігін арттыру
3 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БАНК НАРЫҒЫН СЕГМЕНТТЕУ АРҚЫЛЫ БАНКТІК МАРКЕТИНГ ТИІМДІЛІГІН ЖЕТІЛДІРУ ... ... ... ... ... ... ..51.70
3.1 Банктік өнімдер мен қызметтер нарығын сегменттеуде туындайтын мәселелерді шешу жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.2 Банктік маркетингінің дамуындағы жаңа тендециялар ... ... ... ... ... ... ..52
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 76
Библиография ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..78
Қосымшалар
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 БАНК НАРЫҒЫН СЕГМЕНТТЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ЖӘНЕ ОНЫҢ БАНКТІК МАРКЕТИНГ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУДАҒЫ АТҚАРАТЫН ҚЫЗМЕТТЕРІ
1.1 Банк нарығын сегменттеу түсінігі және мақсаттары.
1.2 Банк нарығын сегменттеудің түрлері
1.3 Банк нарығын сегменттеу негізінде банктік маркетинг тиімділігін арттырудағы атқаратын қызметтер негізі
2 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БАНК НАРЫҒЫН СЕГМЕНТТЕУ АРҚЫЛЫ БАНКТІК МАРКЕТИНГ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ
2.1 Банктердің ұсынылатын қызметтері бойынша сегменттеу
2.2 Банк клиенттерінің топтары бойынша сегменттеу
2.3 Банктің ең тартымды болып келетін сегменттерін іріктеп алу негізіне банктегі маркетинг жүйесінің тиімділігін арттыру
3 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БАНК НАРЫҒЫН СЕГМЕНТТЕУ АРҚЫЛЫ БАНКТІК МАРКЕТИНГ ТИІМДІЛІГІН ЖЕТІЛДІРУ ... ... ... ... ... ... ..51.70
3.1 Банктік өнімдер мен қызметтер нарығын сегменттеуде туындайтын мәселелерді шешу жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.2 Банктік маркетингінің дамуындағы жаңа тендециялар ... ... ... ... ... ... ..52
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 76
Библиография ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..78
Қосымшалар
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Заңды тұлғаларға салынатын салықтар заңды тұлға болып табылатын кәсіпорындар, өнеркәсіптер, корпоративтер және тағы басқа ұйымдар мен мекемелердің салық салынатын объектілері және салық салуға байланысты объектілергет салынатын салықты айтамыз. Бұл салықтың экономикадағы алатын орны мен мәнін көру үшін ең алғашқыда заңды тұлға болып табылатын ұйымдар мен мекемелердің маңызын ұғынуымыз керек.
Салықтық бақылауды мемлекеттік бақылаудың арнайы түрі мемлекеттік қаржылық бақылаудың ерекше бір түрі деп түсіндіруге болады. Сонымен бірге ол салықтық қызметтің және салық салу саласындағы мемлекеттік басқарудың құрамында да тұрақты көрініс табады.
Салықтық бақылау: салық заңдарының бұзылуы жөніндегі деректерді айқындау; салықтық құқықтық қатынасқа қатысушының өз міндеттерін жеткіліксіз орындағаны туралы деректерді айқындау; кінәлілерді табу және оларды белгіленген заңды жауапкершілікке тарту; салық заңдарының бұзылуын (орындалмауын немесе сапасыз орындалуын) жою; салық берешегін мәжбүрлеп өндіріп алу түріндегі шараны қолдану арқылы мемлекеттің материалдық мүддесін қорғау; салық заңдарының бұзылуын болдырмау тәрізді мақсаттарды көздейді.
Салықтық бақылау әрқашанда тексеру немесе тексеру мақсатында қадағалау болғандықтан: ақпараттар жинау; ақпараттарды бағалау; жиналған ақпараттар бойынша іс- қимылдар атқару кезеңдері арқылы жүзеге асырылады. Ал салықтық тексерудің өзіне тән кезеңдеріне: тексеруге дайындалу; тексеруді жүргізу; тексеру нәтижелерін жазбаша түрде белгілі бір тәртіпке келтіру; салық заңдарын бұзу көрініс тапқан жағдайда оны жою жөніндегі бұйрық- талаптың атқарылуына бақылау жүргізу жатады.
Экономиканың дамуындағы жалпы ішкі өнім үлесіндегі қосымша құн өскен сайын бюджет көздері толықтанып, халықтық әлеуметтік және рухани шығындарын қанағаттандыра түсіру үшін нарықтық қатынастардың құқықтығы күшейе түсуіндегі барлық бағыттарды бақылау жүргізу әділеттіліктің негізгі даму бағыты. Сайып келгенде, зерттелінген тақырыптың ғылыми және іс-тәжірибелік маңыздылығы зор бастамалардың бірі екенін айта аламыз.
Осы жоғары келтірілген мәселелер зерттелетін тақырыптың таңдалуына, мақсатына және қарастырылатын мәселелер шеңберіне негіз болып отыр.
Дипломдық жұмыстың мақсаты кәсіпорын қызметінідегі салықтық бақылауды анықтап, кәсіпорын қызметінідегі қаржылық көрсеткіштердің қалыптасуына салықтардың ықпалының экономикалық категориясы ретінде мазмұнын, мақсатын және мүдделі міндеттерін ашу үшін әдебиет көздерін зерттеу және мәліметтер мен деректерді, заңнамаларды елеу негізінде, оның қызметінің теориялық сипатын беру, салық салуды ұйымдастыруды жетілдіруге, тиімділігін арттырудың жолдарына әдістемелік және іс тәжірибелік ұсыныстарын жасау.
Қойылған мақсаттарға қол жеткізу үшін төмендегідей міндеттер қойылды:
- Кәсіпорынның салық төлеуіне бақылау жасаудың ғылыми-әдістемелік негіздерін зерттеу;
- «ҚазМұнайГаз» Барлау Өндіру» АҚ корпоративтік және жеке табыс салықтарының төленуін талдау;
- «ҚазМұнайГаз» Барлау Өндіру» АҚ мүлік, жер және көлік құралдарына салықтарының төленуін талдау;
- Қазақстан Республикасының кәсіпорындарында салықтық бақылаудың даму перспективаларын зерттеу;
- ҚР салық қызметіндегі салық бақылауды жетілдіру мен тиімділігін арттыру бойынша нақты ұсыныстар жасау және оларды негіздеу.
Зерттеудің объектісі. Қазақстан Республикасындағы салықтық қатынастар мен салықтық бақылауды заңдық негіздеріне сүйене отырып, кәсіпорындарда салықтық бақылауды ұйымдастыру және басқару жүйесін зерттеу. Осыған орай, Қазақстан Республикасы және Атырау облысы бойынша салық салуды басқаруды ұйымдастыру және «ҚазМұнайГаз» Барлау Өндіру» АҚ қызметін зерттеу объектісі ретінде алынған.
Зерттеу пәні – кәсіпорын қызметінідегі қаржылық көрсеткіштердің қалыптасуына төте салықтардың ықпалының мазмұны болып табылады.
Зерттеудің әдістемесі негізі. Қазақстан Республикасы Конституциясы, Салық Кодексі, Азаматтық Кодекс тағы басқа заңдар мен нормативтік құқықтық актілер (оларға түсіндірмелер) мен әлемдік экономика ғылымының классиктерінің, Ресей және Қазақстандық ғалым-экономистер мен маман-практиктердің еңбектері, қарастырылып отырған мәселеге байланысты әр түрлі нысандағы есептілік мәліметтері қолданылған.
Дипломда Қазақстан Республикасы Салық комитетінің нормативтік құжаттары мен инструктивтік материалдар, сонымен қатар ғылыми конференциялар мен кезеңдік баспалар материалдары кеңінен қолданылды. Зерттеу барысында жүйелік талдау, жинақтау, топтау, салыстыру, монографиялық және тағы басқа экономика-математикалық әдістер пайдаланылған.
Диплом жұмысын зерттеудің ақпараттық базасы Қазақстан Республикасы Салық комитетінің 2010 жылғы есебі, Қазақстан Республикасы Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігінің «2009-2011 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы» Ережесі Қазақстан Республикасының салықтық қызметі туралы жаршысы 2010 жыл, Қазақстан және оның аймағы 2007-2009 жылдар аралығы, «ҚазМұнайГаз» Барлау Өндіру» АҚ 2010 жыл және тағы да басқа.
Алға қойылған мақсаттарға жету барысында жылдық, тоқсандық есептіліктері және жедел ақпараттары, сонымен бірге осы қарастырылып отырған мәселеге тиесілі шеңберіндегі арнайы материалдарға, жалпы экономикалық және құқықтық әдебиеттерге жүгініп негізделінген.
Диплом кәсіпорынға салық салуды басқару қызметі мәселесі және оның тиімділігін арттыру бойынша зерттелген жұмыстардың алғашқыларының бірі. Жұмыста кәсіпорынға салық салуды басқаруды ұйымдастырудың қазіргі іс жүзіндегі барысы жан-жақты ғылыми жолмен зерттелініп, оның ерекшеліктерімен жетіспеушіліктері айқындалған.
Тақырыптың өзектілігі. Заңды тұлғаларға салынатын салықтар заңды тұлға болып табылатын кәсіпорындар, өнеркәсіптер, корпоративтер және тағы басқа ұйымдар мен мекемелердің салық салынатын объектілері және салық салуға байланысты объектілергет салынатын салықты айтамыз. Бұл салықтың экономикадағы алатын орны мен мәнін көру үшін ең алғашқыда заңды тұлға болып табылатын ұйымдар мен мекемелердің маңызын ұғынуымыз керек.
Салықтық бақылауды мемлекеттік бақылаудың арнайы түрі мемлекеттік қаржылық бақылаудың ерекше бір түрі деп түсіндіруге болады. Сонымен бірге ол салықтық қызметтің және салық салу саласындағы мемлекеттік басқарудың құрамында да тұрақты көрініс табады.
Салықтық бақылау: салық заңдарының бұзылуы жөніндегі деректерді айқындау; салықтық құқықтық қатынасқа қатысушының өз міндеттерін жеткіліксіз орындағаны туралы деректерді айқындау; кінәлілерді табу және оларды белгіленген заңды жауапкершілікке тарту; салық заңдарының бұзылуын (орындалмауын немесе сапасыз орындалуын) жою; салық берешегін мәжбүрлеп өндіріп алу түріндегі шараны қолдану арқылы мемлекеттің материалдық мүддесін қорғау; салық заңдарының бұзылуын болдырмау тәрізді мақсаттарды көздейді.
Салықтық бақылау әрқашанда тексеру немесе тексеру мақсатында қадағалау болғандықтан: ақпараттар жинау; ақпараттарды бағалау; жиналған ақпараттар бойынша іс- қимылдар атқару кезеңдері арқылы жүзеге асырылады. Ал салықтық тексерудің өзіне тән кезеңдеріне: тексеруге дайындалу; тексеруді жүргізу; тексеру нәтижелерін жазбаша түрде белгілі бір тәртіпке келтіру; салық заңдарын бұзу көрініс тапқан жағдайда оны жою жөніндегі бұйрық- талаптың атқарылуына бақылау жүргізу жатады.
Экономиканың дамуындағы жалпы ішкі өнім үлесіндегі қосымша құн өскен сайын бюджет көздері толықтанып, халықтық әлеуметтік және рухани шығындарын қанағаттандыра түсіру үшін нарықтық қатынастардың құқықтығы күшейе түсуіндегі барлық бағыттарды бақылау жүргізу әділеттіліктің негізгі даму бағыты. Сайып келгенде, зерттелінген тақырыптың ғылыми және іс-тәжірибелік маңыздылығы зор бастамалардың бірі екенін айта аламыз.
Осы жоғары келтірілген мәселелер зерттелетін тақырыптың таңдалуына, мақсатына және қарастырылатын мәселелер шеңберіне негіз болып отыр.
Дипломдық жұмыстың мақсаты кәсіпорын қызметінідегі салықтық бақылауды анықтап, кәсіпорын қызметінідегі қаржылық көрсеткіштердің қалыптасуына салықтардың ықпалының экономикалық категориясы ретінде мазмұнын, мақсатын және мүдделі міндеттерін ашу үшін әдебиет көздерін зерттеу және мәліметтер мен деректерді, заңнамаларды елеу негізінде, оның қызметінің теориялық сипатын беру, салық салуды ұйымдастыруды жетілдіруге, тиімділігін арттырудың жолдарына әдістемелік және іс тәжірибелік ұсыныстарын жасау.
Қойылған мақсаттарға қол жеткізу үшін төмендегідей міндеттер қойылды:
- Кәсіпорынның салық төлеуіне бақылау жасаудың ғылыми-әдістемелік негіздерін зерттеу;
- «ҚазМұнайГаз» Барлау Өндіру» АҚ корпоративтік және жеке табыс салықтарының төленуін талдау;
- «ҚазМұнайГаз» Барлау Өндіру» АҚ мүлік, жер және көлік құралдарына салықтарының төленуін талдау;
- Қазақстан Республикасының кәсіпорындарында салықтық бақылаудың даму перспективаларын зерттеу;
- ҚР салық қызметіндегі салық бақылауды жетілдіру мен тиімділігін арттыру бойынша нақты ұсыныстар жасау және оларды негіздеу.
Зерттеудің объектісі. Қазақстан Республикасындағы салықтық қатынастар мен салықтық бақылауды заңдық негіздеріне сүйене отырып, кәсіпорындарда салықтық бақылауды ұйымдастыру және басқару жүйесін зерттеу. Осыған орай, Қазақстан Республикасы және Атырау облысы бойынша салық салуды басқаруды ұйымдастыру және «ҚазМұнайГаз» Барлау Өндіру» АҚ қызметін зерттеу объектісі ретінде алынған.
Зерттеу пәні – кәсіпорын қызметінідегі қаржылық көрсеткіштердің қалыптасуына төте салықтардың ықпалының мазмұны болып табылады.
Зерттеудің әдістемесі негізі. Қазақстан Республикасы Конституциясы, Салық Кодексі, Азаматтық Кодекс тағы басқа заңдар мен нормативтік құқықтық актілер (оларға түсіндірмелер) мен әлемдік экономика ғылымының классиктерінің, Ресей және Қазақстандық ғалым-экономистер мен маман-практиктердің еңбектері, қарастырылып отырған мәселеге байланысты әр түрлі нысандағы есептілік мәліметтері қолданылған.
Дипломда Қазақстан Республикасы Салық комитетінің нормативтік құжаттары мен инструктивтік материалдар, сонымен қатар ғылыми конференциялар мен кезеңдік баспалар материалдары кеңінен қолданылды. Зерттеу барысында жүйелік талдау, жинақтау, топтау, салыстыру, монографиялық және тағы басқа экономика-математикалық әдістер пайдаланылған.
Диплом жұмысын зерттеудің ақпараттық базасы Қазақстан Республикасы Салық комитетінің 2010 жылғы есебі, Қазақстан Республикасы Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігінің «2009-2011 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы» Ережесі Қазақстан Республикасының салықтық қызметі туралы жаршысы 2010 жыл, Қазақстан және оның аймағы 2007-2009 жылдар аралығы, «ҚазМұнайГаз» Барлау Өндіру» АҚ 2010 жыл және тағы да басқа.
Алға қойылған мақсаттарға жету барысында жылдық, тоқсандық есептіліктері және жедел ақпараттары, сонымен бірге осы қарастырылып отырған мәселеге тиесілі шеңберіндегі арнайы материалдарға, жалпы экономикалық және құқықтық әдебиеттерге жүгініп негізделінген.
Диплом кәсіпорынға салық салуды басқару қызметі мәселесі және оның тиімділігін арттыру бойынша зерттелген жұмыстардың алғашқыларының бірі. Жұмыста кәсіпорынға салық салуды басқаруды ұйымдастырудың қазіргі іс жүзіндегі барысы жан-жақты ғылыми жолмен зерттелініп, оның ерекшеліктерімен жетіспеушіліктері айқындалған.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Қазақстан Республикасы Президенті Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» (Астана қ., 2007 жыл 28 ақпан 1 бөлім).
2. Қазақстанның 2030 жылға дейінгі даму стратегиясын іске асыру төмендегі шаралар туралы Қазақстан Республикасы жарлығы. 1998 28 қаңтар №38-34.
3. «Банктер және банктік қызмет туралы заң» 31 тамыз 1995 жыл.
4. «Қазақстан Рестубликасы Ұлттық Банкі туралы заң» 30 наурыз 1995 жыл.
5. Алибекова Ф.Р. О понятии «банк» и «банковская услуга» // Банки Казахстана. Алматы, 2000. №10. б.28-30
6. Джозлин Р.В. Банковски маркетинг. М: Финансы и статистика, 1998. б.10
7. Маркетинг в отраслях и сферех деятельности. Под редакцией Алексунина В.А. Масква, 2007. б.360-420
8. Банк ісі: оқу құралы. Искакова З.Д. Қарағанды, 2006. б.179-189
9. Виноградова Т.Н. Банковские операции: Учеб. для сред. проф. образования. Растов н/д: Феникс, 2001. б.378
10. Жуков Е.Ф. Менеджмент и маркетинг в банках. Масква.: Банки и биржи, ЮНИТИ, 1997. б.191
11. Севрук В.Т. Банковский маркетинг. Масква.: Дело ЛТД, 1994. б.128
12. Уткин Э.А. Банковский маркетинг. Масква.: ИНФРА-М, 1995. б.300
13. Утеулин В.М. Основные операции банков//Банки Казахстана. Алматы, 2000.№3.б.60-61
14. Куанова Г. Теорретические основы развития депозитного рынка//Евразийское сообщество. Алматы, 2001. №3. б.72-83.
15. Одинцова Н.Ф. Развитие банковской депозитной системы по Алматинскому региону в 2000 году//Банки Казахстана. Алматы, 2001. №6. б.27-29
16. www.temakosan.net Қазақша рефераттар
17. Куанова Г.А. Депозиты в банковской системе Казахстана//Саясат. Алматы, 2004.№6-7.б.63-68.
18. Годовой отчет Национального Банка Республики Казахстан за 2004г. Алматы, 2005г. б.30-32
19. Годовой отчет Национального Банка Республики Казахстан за 2005г. Алматы, 2006г. б.30-32
20. Годовой отчет Национального Банка Республики Казахстан за 2006г. Алматы, 2007г. б.28-30
21. www.nationalbank.kz/news
22. Марченко Г.А. Современное состояние и перспективы развития финансового рынка и банковской системы Казахстана//Банки Казакстана. Алматы, 2000. №3.б.2-5
23. Полушкин В.Ю. Анализ стабильности управления активными и пассивными операциями в коммерческом банке//Бухгалтерия и банки. 2000.№1.б.40-48
24. www.afn.kz
25. www.city.dalacom.kz
26. www.halykbank.kz/cards/mobil_banking
27. Жунусов Г. Некоторые особенности банковской конкуренции//АльПари. Алматы, 2000. №3-4.б.100-103
28. Жуков Е.Ф. Трастовые и факторинговые операции коммерческих банков. М.:Изд-во АО «Консалтбанкир»,1995.б.47
29. Лисак Б.И. Оценка эффективности банковских услуг по инкассации//Банки Казахстана. Алматы, 2001. №6. б.18-20
30. Зубченко Л.А. Маркетинг в России и за рубежом. М.: 2000 №1.б.8-12
1. Қазақстан Республикасы Президенті Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» (Астана қ., 2007 жыл 28 ақпан 1 бөлім).
2. Қазақстанның 2030 жылға дейінгі даму стратегиясын іске асыру төмендегі шаралар туралы Қазақстан Республикасы жарлығы. 1998 28 қаңтар №38-34.
3. «Банктер және банктік қызмет туралы заң» 31 тамыз 1995 жыл.
4. «Қазақстан Рестубликасы Ұлттық Банкі туралы заң» 30 наурыз 1995 жыл.
5. Алибекова Ф.Р. О понятии «банк» и «банковская услуга» // Банки Казахстана. Алматы, 2000. №10. б.28-30
6. Джозлин Р.В. Банковски маркетинг. М: Финансы и статистика, 1998. б.10
7. Маркетинг в отраслях и сферех деятельности. Под редакцией Алексунина В.А. Масква, 2007. б.360-420
8. Банк ісі: оқу құралы. Искакова З.Д. Қарағанды, 2006. б.179-189
9. Виноградова Т.Н. Банковские операции: Учеб. для сред. проф. образования. Растов н/д: Феникс, 2001. б.378
10. Жуков Е.Ф. Менеджмент и маркетинг в банках. Масква.: Банки и биржи, ЮНИТИ, 1997. б.191
11. Севрук В.Т. Банковский маркетинг. Масква.: Дело ЛТД, 1994. б.128
12. Уткин Э.А. Банковский маркетинг. Масква.: ИНФРА-М, 1995. б.300
13. Утеулин В.М. Основные операции банков//Банки Казахстана. Алматы, 2000.№3.б.60-61
14. Куанова Г. Теорретические основы развития депозитного рынка//Евразийское сообщество. Алматы, 2001. №3. б.72-83.
15. Одинцова Н.Ф. Развитие банковской депозитной системы по Алматинскому региону в 2000 году//Банки Казахстана. Алматы, 2001. №6. б.27-29
16. www.temakosan.net Қазақша рефераттар
17. Куанова Г.А. Депозиты в банковской системе Казахстана//Саясат. Алматы, 2004.№6-7.б.63-68.
18. Годовой отчет Национального Банка Республики Казахстан за 2004г. Алматы, 2005г. б.30-32
19. Годовой отчет Национального Банка Республики Казахстан за 2005г. Алматы, 2006г. б.30-32
20. Годовой отчет Национального Банка Республики Казахстан за 2006г. Алматы, 2007г. б.28-30
21. www.nationalbank.kz/news
22. Марченко Г.А. Современное состояние и перспективы развития финансового рынка и банковской системы Казахстана//Банки Казакстана. Алматы, 2000. №3.б.2-5
23. Полушкин В.Ю. Анализ стабильности управления активными и пассивными операциями в коммерческом банке//Бухгалтерия и банки. 2000.№1.б.40-48
24. www.afn.kz
25. www.city.dalacom.kz
26. www.halykbank.kz/cards/mobil_banking
27. Жунусов Г. Некоторые особенности банковской конкуренции//АльПари. Алматы, 2000. №3-4.б.100-103
28. Жуков Е.Ф. Трастовые и факторинговые операции коммерческих банков. М.:Изд-во АО «Консалтбанкир»,1995.б.47
29. Лисак Б.И. Оценка эффективности банковских услуг по инкассации//Банки Казахстана. Алматы, 2001. №6. б.18-20
30. Зубченко Л.А. Маркетинг в России и за рубежом. М.: 2000 №1.б.8-12
Тақырыбы: Сегменттеу – банктік маркетинг тиімділігін арттыру ретінде
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 БАНК НАРЫҒЫН СЕГМЕНТТЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ЖӘНЕ ОНЫҢ БАНКТІК
МАРКЕТИНГ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУДАҒЫ АТҚАРАТЫН ҚЫЗМЕТТЕРІ
1.1 Банк нарығын сегменттеу түсінігі және мақсаттары.
1.2 Банк нарығын сегменттеудің түрлері
1.3 Банк нарығын сегменттеу негізінде банктік маркетинг тиімділігін
арттырудағы атқаратын қызметтер негізі
2 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БАНК НАРЫҒЫН СЕГМЕНТТЕУ АРҚЫЛЫ БАНКТІК МАРКЕТИНГ
ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ
2.1 Банктердің ұсынылатын қызметтері бойынша сегменттеу
2.2 Банк клиенттерінің топтары бойынша сегменттеу
2.3 Банктің ең тартымды болып келетін сегменттерін іріктеп алу негізіне
банктегі маркетинг жүйесінің тиімділігін арттыру
3 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БАНК НАРЫҒЫН СЕГМЕНТТЕУ АРҚЫЛЫ БАНКТІК МАРКЕТИНГ
ТИІМДІЛІГІН ЖЕТІЛДІРУ ... ... ... ... ... ... ..51-70
3.1 Банктік өнімдер мен қызметтер нарығын сегменттеуде туындайтын
мәселелерді шешу
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.2 Банктік маркетингінің дамуындағы жаңа
тендециялар ... ... ... ... ... ... ..52
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..76
Библиография ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...78
Қосымшалар
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Заңды тұлғаларға салынатын салықтар заңды тұлға
болып табылатын кәсіпорындар, өнеркәсіптер, корпоративтер және тағы басқа
ұйымдар мен мекемелердің салық салынатын объектілері және салық салуға
байланысты объектілергет салынатын салықты айтамыз. Бұл салықтың
экономикадағы алатын орны мен мәнін көру үшін ең алғашқыда заңды тұлға
болып табылатын ұйымдар мен мекемелердің маңызын ұғынуымыз керек.
Салықтық бақылауды мемлекеттік бақылаудың арнайы түрі мемлекеттік
қаржылық бақылаудың ерекше бір түрі деп түсіндіруге болады. Сонымен бірге
ол салықтық қызметтің және салық салу саласындағы мемлекеттік басқарудың
құрамында да тұрақты көрініс табады.
Салықтық бақылау: салық заңдарының бұзылуы жөніндегі деректерді
айқындау; салықтық құқықтық қатынасқа қатысушының өз міндеттерін
жеткіліксіз орындағаны туралы деректерді айқындау; кінәлілерді табу және
оларды белгіленген заңды жауапкершілікке тарту; салық заңдарының бұзылуын
(орындалмауын немесе сапасыз орындалуын) жою; салық берешегін мәжбүрлеп
өндіріп алу түріндегі шараны қолдану арқылы мемлекеттің материалдық
мүддесін қорғау; салық заңдарының бұзылуын болдырмау тәрізді мақсаттарды
көздейді.
Салықтық бақылау әрқашанда тексеру немесе тексеру мақсатында қадағалау
болғандықтан: ақпараттар жинау; ақпараттарды бағалау; жиналған ақпараттар
бойынша іс- қимылдар атқару кезеңдері арқылы жүзеге асырылады. Ал салықтық
тексерудің өзіне тән кезеңдеріне: тексеруге дайындалу; тексеруді жүргізу;
тексеру нәтижелерін жазбаша түрде белгілі бір тәртіпке келтіру; салық
заңдарын бұзу көрініс тапқан жағдайда оны жою жөніндегі бұйрық- талаптың
атқарылуына бақылау жүргізу жатады.
Экономиканың дамуындағы жалпы ішкі өнім үлесіндегі қосымша құн өскен
сайын бюджет көздері толықтанып, халықтық әлеуметтік және рухани шығындарын
қанағаттандыра түсіру үшін нарықтық қатынастардың құқықтығы күшейе
түсуіндегі барлық бағыттарды бақылау жүргізу әділеттіліктің негізгі даму
бағыты. Сайып келгенде, зерттелінген тақырыптың ғылыми және іс-тәжірибелік
маңыздылығы зор бастамалардың бірі екенін айта аламыз.
Осы жоғары келтірілген мәселелер зерттелетін тақырыптың таңдалуына,
мақсатына және қарастырылатын мәселелер шеңберіне негіз болып отыр.
Дипломдық жұмыстың мақсаты кәсіпорын қызметінідегі салықтық бақылауды
анықтап, кәсіпорын қызметінідегі қаржылық көрсеткіштердің қалыптасуына
салықтардың ықпалының экономикалық категориясы ретінде мазмұнын, мақсатын
және мүдделі міндеттерін ашу үшін әдебиет көздерін зерттеу және мәліметтер
мен деректерді, заңнамаларды елеу негізінде, оның қызметінің теориялық
сипатын беру, салық салуды ұйымдастыруды жетілдіруге, тиімділігін
арттырудың жолдарына әдістемелік және іс тәжірибелік ұсыныстарын жасау.
Қойылған мақсаттарға қол жеткізу үшін төмендегідей міндеттер қойылды:
- Кәсіпорынның салық төлеуіне бақылау жасаудың ғылыми-әдістемелік
негіздерін зерттеу;
- ҚазМұнайГаз Барлау Өндіру АҚ корпоративтік және жеке табыс
салықтарының төленуін талдау;
- ҚазМұнайГаз Барлау Өндіру АҚ мүлік, жер және көлік құралдарына
салықтарының төленуін талдау;
- Қазақстан Республикасының кәсіпорындарында салықтық бақылаудың даму
перспективаларын зерттеу;
- ҚР салық қызметіндегі салық бақылауды жетілдіру мен тиімділігін
арттыру бойынша нақты ұсыныстар жасау және оларды негіздеу.
Зерттеудің объектісі. Қазақстан Республикасындағы салықтық қатынастар
мен салықтық бақылауды заңдық негіздеріне сүйене отырып, кәсіпорындарда
салықтық бақылауды ұйымдастыру және басқару жүйесін зерттеу. Осыған орай,
Қазақстан Республикасы және Атырау облысы бойынша салық салуды басқаруды
ұйымдастыру және ҚазМұнайГаз Барлау Өндіру АҚ қызметін зерттеу объектісі
ретінде алынған.
Зерттеу пәні – кәсіпорын қызметінідегі қаржылық көрсеткіштердің
қалыптасуына төте салықтардың ықпалының мазмұны болып табылады.
Зерттеудің әдістемесі негізі. Қазақстан Республикасы Конституциясы,
Салық Кодексі, Азаматтық Кодекс тағы басқа заңдар мен нормативтік құқықтық
актілер (оларға түсіндірмелер) мен әлемдік экономика ғылымының
классиктерінің, Ресей және Қазақстандық ғалым-экономистер мен маман-
практиктердің еңбектері, қарастырылып отырған мәселеге байланысты әр түрлі
нысандағы есептілік мәліметтері қолданылған.
Дипломда Қазақстан Республикасы Салық комитетінің нормативтік
құжаттары мен инструктивтік материалдар, сонымен қатар ғылыми
конференциялар мен кезеңдік баспалар материалдары кеңінен қолданылды.
Зерттеу барысында жүйелік талдау, жинақтау, топтау, салыстыру,
монографиялық және тағы басқа экономика-математикалық әдістер
пайдаланылған.
Диплом жұмысын зерттеудің ақпараттық базасы Қазақстан Республикасы
Салық комитетінің 2010 жылғы есебі, Қазақстан Республикасы Экономика және
бюджеттік жоспарлау министрлігінің 2009-2011 жылдарға арналған
республикалық бюджет туралы Ережесі Қазақстан Республикасының салықтық
қызметі туралы жаршысы 2010 жыл, Қазақстан және оның аймағы 2007-2009
жылдар аралығы, ҚазМұнайГаз Барлау Өндіру АҚ 2010 жыл және тағы да
басқа.
Алға қойылған мақсаттарға жету барысында жылдық, тоқсандық
есептіліктері және жедел ақпараттары, сонымен бірге осы қарастырылып
отырған мәселеге тиесілі шеңберіндегі арнайы материалдарға, жалпы
экономикалық және құқықтық әдебиеттерге жүгініп негізделінген.
Диплом кәсіпорынға салық салуды басқару қызметі мәселесі және оның
тиімділігін арттыру бойынша зерттелген жұмыстардың алғашқыларының бірі.
Жұмыста кәсіпорынға салық салуды басқаруды ұйымдастырудың қазіргі іс
жүзіндегі барысы жан-жақты ғылыми жолмен зерттелініп, оның ерекшеліктерімен
жетіспеушіліктері айқындалған.
Зерттеу жұмысының пәні мен объектілері. Зерттеу жұмысының пәні
нарықтық жағдайда кәсіпорындағы салықтық бақылауды ұйымдастыру және басқару
жүйесіндегі мемлекет пен меншік иелері арасында салық қатынастарын зерттеу
болып табылады. Зерттеу объектісі болып Қазақстан Республикасындағы жеке
тұлғаларға салынатын салық жүйесі саналады.
Зерттеу болжамы – экономикалық-әлеуметтік мемлекет қалыптастыру
жолындағы кәсіпорындағы салықтық бақылауды талдау еліміздің тарихи және
рухани даму ерекшеліктері ескеріле отырып, алдыңғы қатарлы дамыған әрі
қаржылық мемлекет қалыптастырған елдердің озық тәжірибесі оңтайлы
пайдаланылған жағдайда тиімді әрі жүйелі түрде жүзеге асырылады деген
болжамға негізделген.
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы. Экономикалық дамудың қазіргі
талаптарына сай қолданыстағы кәсіпорындағы салықтық бақылауды ұйымдастыру
және басқару қажеттігін негіздеу, осы салықты енгізудің ұйымның қаржы-
шаруашылық қызметіне, бюджет кірісін қалыптастыруға және азаматтардың әл-
ауқаты деңгейіне әсерін зерттеу және жетілдіру бойынша ғылыми негізделген
ұсыныстар жасау болып табылады.
Негізгі ғылыми жаңалықтардан тұратын зерттеу жұмысының маңызды
нәтижелері болып мыналар саналады:
- Қазақстан Республикасындағы кәсіпорындағы салықтық бақылауды
ұйымдастыру және басқару анықтамасына ғылыми негізделген тұжырым берілді;
- кәсіпорындағы салықтық бақылауды ұйымдастыру және басқарудың әлемдік
тәжірибесін сараптай отырып, жылжымайтын мүлікке салынатын салықтың
жетістіктері мен артықшылықтарының негізінде, оны ҚР-на енгізу
қажеттілігінің негізгі және дәлелді белгілері анықталды;
- нарықтық қатынастарға өту кезеңінен бастап еліміздегі кәсіпорындағы
салықтық бақылауды ұйымдастыру және басқару анықталып, оның жергілікті
бюджетті қалыптастырудың көзі ретінде басымды ерекшеліктері айқындалды;
- салықтық ауыртпалықты салық төлеушілер арасында тең бөлудің
ұстамдарына және нарықтық бағаға негізделген жылжымайтын мүлікке салынатын
салықты енгізудің негізгі алғышарттары мен қажеттілігі ғылыми тұрғыдан
негізделінді;
- кәсіпорындағы салықтық бақылауды ұйымдастыру және басқарудың нақты
нәтижелердің сипаттамасы анықталды.
Қорғауға шығарылған негізгі ұсыныстар:
1. кәсіпорындағы салықтық бақылауды ұйымдастыру және басқарудың
теориялық және әдістемелік негізін зерттеудің нәтижесінде заңыды тұлғаларға
салынатын салықтардың рөлі мен маңызына талдау жүргізіліп, мүлік салығының
объективті қажеттілігі теориялық тұрғыдан негізделді;
2. Қазіргі уақыттағы кәсіпорындағы салықтық бақылауды ұйымдастыру және
басқаруды жүйесін талдау арқылы заңды тұлғаларға салынатын салықтардың
механизмі мен заңдық базасындағы кемшіліктері анықталды;
3. Қазақстан Республикасында кәсіпорындағы салықтық бақылауды
ұйымдастыру және басқаруды енгізудің негізгі белгілері мен алғышарттары
анықталды;
4. Нарықтық қатынастар жағдайында республикадағы кәсіпорындағы салықтық
бақылауды ұйымдастыру және басқарудың қолданыстағы жүйесін салынатын
салыққа ауыстырудың артықшылықтары мен тиімділігі анықталды.
Зерттеу жұмысының ғылыми-тәжірибелік маңыздылығы. Дипломда берілген
ұсыныстар мен қорытындылар жеке тұлғаларға салынатын салық жүйесін
жетілдіру бойынша тәжірибелік міндеттерді шешуге бағытталған.
Зерттеу нәтижелерiн салық комитеттері жеке тұлғаларға салынатын салық
жүйесін жетілдіруде пайдалана алады, сондай-ақ қаржы және несие мамандарын
дайындайтын жоғары оқу орындарында пайдалануға болады.
Практикалық маңызы - дипломдық жұмыстағы ұсыныстарды, қорытындылар мен
тұжырымдарды кәсіпорындағы салықтық бақылауды ұйымдастыру және басқаруды
оңтайландырудың басым бағыттарын айқындаудағы және қалыптасу үрдісіндегі
қаржылық саясат үлгісін жетілдіруде үкіметтік құжаттар мен актілерді жасау
үшін, үкіметтің қаржылық саясатты жетілдіру бағытындағы іс-шаралары мен
бағдарламаларын іске асыру үшін, билік, саяси институттар, азаматтық
ұйымдар арасындағы өзара ықпалдастық пен байланысты реттеуде кеңінен
пайдалануға болады. Дипломдық жұмыс материалдарын Қазақстан Республикасы
жоғары оқу орындарында теориялық және қолданбалы саясаттану бойынша дәріс
материалдарына немесе арнаулы курстар жасау үшін қолдануға болады.
Практикалық базасы Қазақстан Республикасындағы қаржылық саясаттың даму
бағыттарының теориялық тұрғыдан дәйектелуіне ұмтылыс жасалуында. Дипломдық
жұмыстағы Қазақстанның кәсіпорындағы салықтық бақылауды ұйымдастыру және
басқаруды талдау нәтижелері мен қорытындыларын мемлекеттік бюджет жүйесін
реттеуде, мемлекеттік билік органдарының рөлі мен орнын анықтауда
саясаттану, әлеуметтану, заң ғылымдары мен экономика ғылымдарының қажетті
салаларында пайдалануға болады.
Дипломның құрылымы мен көлемі. Дипломдық жұмыс компьютерде терілген 83
бетте (оның ішінде 20 кесте, 8 сурет, 4 қосымшада баяндалған, ол
кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен
тұрады. Сандық материалдар кестелерде, суреттерде және қосымшаларда
келтірілген.
1 БАНК НАРЫҒЫН СЕГМЕНТТЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ЖӘНЕ ОНЫҢ БАНКТІК
МАРКЕТИНГ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУДАҒЫ АТҚАРАТЫН ҚЫЗМЕТТЕРІ
1.1 Банк нарығын сегменттеу түсінігі және мақсаттары
Нарықты нақтырақ талдау үшін оны сегменттеудің маңызы зор, бұл өз
мүмкіндіктерімен салыстырғанда артықшылықтарын анықтау үшін банк өзіне
қолайлы нарық сегментін іздеп табады дегенді білдіреді. Бұдан соң банк
банктың аса көңілін тартатын нақты тұтынушылар тобын анықтайды, және
соларға қатысты қарқынды зерттеулер жүргізеді және қызметтер көрсету
ілгерілетеді.
Банк нарығын сегменттеу – әртекті нарықты бұдан да ұсақ, біртекті
сегменттерге бөлу, сөйтіп, мүддесі мен қажеттіктері бірдей клиенттер тобын
бөліп қарау.
Сегменттеу –сипаттамалары ұқсас біртекті нарықтық топтарды бөліп қарау
процесі.
Банктік маркетинг тәжірибесінде сегменттеудің үш түрі қолданылады:
а) банк қызметін ұсыну сипаты бойынша сегменттеу (несиелік,
операциялық, инвестициялық және т.б.);
б) клиенттер бойынша сегменттеу (заңды және жеке тұлғалар,
корпорациялар, корреспондент банктер, мемлекеттік органдар);
в) бірнеше айнамалылар бойынша сегменттеу (а,б)
Банк маркетингісі – бұл клиентураның нақты қажеттіліктерін ескере
отырып, банк өнімдерінің ең тиімді әрі пайдалы нарықтарын іздестіруге және
пайдалануға бағытталған қызмет түрі.
Пайданы тұрақты түрде өсіріп отыру, клиентураны тарту, өз қызметтерін
өткізудің салаларын ұлғайту, нарықты жаулап алу кез келген банктің мақсаты
болып табылады. Бүгінгі таңда банктің әрбір басшысы мен әр мемены
маркетингтің сарапшысы болуы керек. Банктің барлық персоналы қаржылық
қызметтерді өткізетін сатушыға айналуы қажет.
Банк саласындағы маркетинг несие ресурстарының нарығын зерделеуге,
клиенттің қаржылық жағдайын талдауға, және осы базада банкке салым ақшаны
тартудың мүмкіндіктерін, өзгерістерді болжауға, сондай-ақ, жаңа клиенттердң
тартуға, банктің қызмет көрсету салаларын ұлғайтуға септігін тигізетін
шарттармен қамтамасыз етуге бағытталады.
Банк саласындағы маркетингтің өзіндік ерекшелігі мынада: коммерциялық
банктер салымшылардың қаражатын тартуға тартуға күрделі емес, сонымен қатар
олар таратылған қаражатты әр түрлі кәсіпорындарды және т.б. несиелеу арқылы
белсенді пайдалануға да мүдделік танытады. Бұл маркетингті коммерциялық
банктердің салымшылармен қатынасында және несие салымында кешенді түрде
дамытудың қажеттілігін тудырады. Бұл екі саланың мақсаттары әр түрлі:
біріншісі – банкке клиентті салымшы ретінде тарту; екіншісі – банк үшін
ресурстарды ең тиімді жолмен пайдаланатын салаларға несие ресурстарын
бағыттау.
Банк маркетингісі түпкі есебінде бірыңғай мақсатты жүзеге асыруға –
табысты және шаруашылықтағы уақытша босаған ақшалай қаражатты ұтымды
пайдалануға бағытталады.
Бүгінгі маркетинг – бұл тиянақты дайындауды, терең әрі жан-жақты
талдауды, басшыдан бастап төменгі буынға дейінгі барлық банк бөлімшелерінің
белсенді жұмысын қажет ететін банктің стратегиясы мен философиясы.
Банктер ең алдымен өз қніміне емес, клиенттердің нақты қажеттіліктеріне
бағдарлануы керек. Сол себепті де нарықты бүге – шегесіне дейін зерделеп,
клиенттердің банк қызметіне қатысты өзгеріп отыратын талғамдарын және
олардың қандай қызмет түріне артықшылық беретінін талдау қажет. Әр клиентке
қатысты қаржылық қызмет көрсетудің нақты формасын анықтап, әрбір мәміленің
пайдалылығын көрсете бәлу керек.
Банктің маркетингілік қызметін жүзеге асыруға қажетті жалпы принциптері
мынадай:
1. Нақты нарықтық мақсатқа – барлық банк жұмыскерлерінің қозғалыстағы
еңбек мотивіне қол жеткізу.
2. Маркетинг – бұл кешенді міндеті бар жүйе (жоспарлау, талдау, реттеу
және бақылау).
3. Маркетингті ағымдағы кезеңге де, алдағы кезеңге де және бір-бірімен
өзара байланыстырып жоспарлау.
4. Маркетингі нақты іс жүзіне асырудың негізіне қабылданған
маркетингілік ишешімдерді тұрақты түрде бақылау жатады.
5. Маркетингтің сәтті болуы әрбір жұмыскердің бастамасын және
белсенділігін тұрақты түрде ынталандырып, олардың біліктілігін
арттырып отыруға байланысты.
6. Маркетингі ұжымда қолайлы психологиялық ахуалды қалыптастырғанда
ғана сәтті жүзеге асыруға болады.
Банк маркетингісінің негізгі мақсаттары:
1. Сұранысты тудыру әрі ынталандыру.
2. Жұмыс жоспарларын және қабылданатын шешімдерді негіздеу.
3. Көрсетілетін қызметтің ауқымын ұлғайту.
4. Банк табысын барынша арттыру және нарықтық үлесті көбейту.
Әлеуметтік фактордың рөлі артқан бүгінгі жағдайда маркетинг банк
жұмыскерінің жаңашыл ойын және мақсатты бағыты бар әлеуметтік саясатты
нақты нақты техникалық әдістермен ұштастыратын құрал ретінде түсіндірілетін
болады.
Жаңа тәсілдеменің негізінде Барлығы клиент үшін дейтін принцип жатыр.
Банк клиенттің айтылған пайданы алуына жауапты. Басымдықтардың ішінде: ең
алдымен – клиент пайдасы, содан кейін – банк мүддесі. Клиентке бағдарлану –
жетістікке жеткізетін басты фактор.
Банктегі маркетингтің негізгі міндеттері:
1. Қаржы нарығында орын алып жататын ұдайы өзгерістер жағдайында банк
жұмысының пайдалылығын қамтамасыз ету.
2. Көрсетілетін қызметтің ауқымы, құрылымы және сапасы бойынша
клиенттің талап-тілегін барынша қанағаттандыру арқылы онымен
тұрақты қатынасты қалыптастыру.
3. Банктің коммерциялық, ұйымдастырушылық және әлеуметтік
проблемаларын олардың кешенінде және өзара байланыстырып шешу.
4. Несиегерлермен әрі салымшылармен ынтымақтастық құрудың және банк
имиджін жасаудың маңызды шарты ретінде банк өтімділігін қамтамасыз
ету.
Бұл міндеттер сәтті шешімін табатын болса банктің әлеуметтік-
экономикалық даму көрсеткіші жақсарады.
Маркетингілік қызметті ұйымдастырудың негізгі элементтері:
1. Нарықтың жағдайын және оның даму келешегін кешенді түрде зерделеу
арқылы тауарлар мен қызмет көрсетулерге сатып алушының әлеуетті
сұранысын жедел әрі шынайы анықтау.
2. Өнімнің жаңа үлгілерін жасау бойынша ғылыми-зерттеу қызметін тиімді
ұйымдастыру, сондай-ақ тұтынушылардың көптеген талап-тілегін
қанағаттандыратын тиісті қызмет көрсету өндірісін ұйымдастыру.
3. Өндірісті және қаржыландыруды үйлестіру әрі жоспарлау.
4. Өнімді өткізудің және бөлудің оңтайлы жүйелерін құру әрі жетілдіру.
5. Барлық қызметті өткізуді ұлғайту шараларының аясында өзгерген
жағдайларға сәйкес жүйелі түрде реттеу әрі түзету.
Маркетингінің құрамдық элементтері мен әр түрлі шараларында оның
бірнеше түрі болады.
Банк маркетингісінің тәсілдері:
• Клиенттермен тіл табысу;
• Акционерлерге дивиденттерді және пайдалы қызметті қамтамасыз ету;
• Өзге несиелік және банктік емес мекемелердің өнімдерімен салыстырғанда
банк қызметін падалану барысында клиенттерге артықшылықтар тудырады;
• Банк жұмыскерін қызмет көрсетулерді өткізуге материалдық тұрғыдан
мүдделі етіп қою.
Клиентпен тіл табысу аясында банк маркетингісі белсенді маркетингке
айналады.
Белсенді банк маркетингісі мыналарды:
• Тікелей маркетингті, яғни, поштаны, телефонды және теледидарды
пайдаланатын белсенді жарнаманы;
• Халықтың арасында, оның ішінде, көшеде сауалдама жүргізуді;
• Әлеуетті клиентпен жеке тіл табысуды, оның қажеттілігін зерделеуді,
оның ішінде, оның қажеттілігін банк жұмысының процесінде зерделеуді;
• Жекелеген маркетингілік проблеманы талқылау үшін банк ұйымдастыратын
пікірталас клубына ұқсас клубты білдіретін фокус-групп құруды
қамтиды.
Бәсең маркетинг –банктің қызметі мен жағдайы, оның қызмет пайдасы
туралы материалдардың баспасөзде жариялануы. Нарықтағы өз орнын нығайтқысы
келетін банктер маркетингтің осы екі тәсілін пайдалануы керек.
Қазіргі заманғы банк іс-тәжірибесінде, әсіресе клиентке дербес қызмет
көрсетуге айрықша көңіл бөлінеді. Тікелей маркетинг бағдарламасының негізгі
мақсатына бұл келешегі зор, яғни, перспективалық клиентке көрсетілетін
қызмет туралы толық ақпарат беріп қана қоймай, оны дереу әрекетке жетелеу
жатады.
Коммерциялық банктер өз өнімдерін нарықта жылжытудың жаңа әдістерін
әзірледі. Сатуға қолайлы жағдай тудыру бойынша бағдарламаның қаншалықты
сәтті жүзеге асырылғанын бағалауда бірқатар жалпылама көрсеткіштер
пайдаланылады. Ең алдымен, бұл дербес банк бөлімшесінің қызметкерлерін
қамтитын пайда орталығының банкте болуы.
Банк маркетингісінің құрамдық бөліктері:
1. Нарықты тануға қажетті ақпараттарды алу (жинау);
2. Тауарларды зерделеу және оның бағаларын анықтау (тауар-баға);
3. Көрсетілетін қызметтерді өткізуді ұйымдастыру.
Ақпаратты алу (жинау) мақсатына коммерциялық банктің нақты әрі әлеуетті
нарығын анықтау, оның қажеттіліктері мен алдан күткендерін зерделеу жатады.
Нарық сипаттамасы үшін банкке тиесілі жалпы үлес, оның ішінде, қағазлар мен
депозиттердің үлесі және жекелеген қызмет көрсету түрлері нарығының үлесі
анықталады әрі коммерциялық банк нарығы өзге де бәсекелесуші бір тұрпаттағы
несие мекемелерінің нарығымен салыстырылады.
Банктік қызмет көрсету нарығын және оның әлеуетті тұтынушыларын
зерделеу үшін банктер тұрпаттандыру және сегменттеу секілді өнеркәсіп
маркетингісінің дәстүрлі тәсілдерін пайдаланады.
Тұрпаттандыру тұтынушылардың тобын әлеуметтік сипаттамаларына қарай,
сондай-ақ әлеуметтік-экономикалық және демографиялық факторлар бойынша
анықтауды ұйғарады. Тұрпаттандырудың құралы ретінде сараланған табыс және
тұтыну балансысының талдауы, жинақтамалық зерттеуі пайдаланылады.
Нарықтық сегменттеу нарықты тұтынушылар сұранысының өзіндік
ерекшелігімен де, ұсыныстың өзіндік ерекшелігімен де сипатталатын жекелеген
учаскілерге бөлуді ұйғарады.
Сегменттеудегі мақсат – жекелеген тұтынушы тобының көрсетілетін нақты
қызмет түріне қатынасын анықтау. Банктер нарықты сегменттерге бөлу арқылы
көрсетілетін қызметке өатысты ұсынысты тұтынушыларға және әлеуетті
нарықтарға сәйкес реттеуге әрі ұзақ мерзімді нарықтық стратегияны әзірлеуге
мүмкіндік алады.
Нарықты сегменттеу – банктің қызмет көрсетудің үлкен іс-тәжірибесін
және білімін қажет ететін күрделі әрі еңбек сыйымдылығы бар процесс.
Сегменттеудегі мақсат – қандай да бір тұтынушылардың тобын белгілі бір
нарыққа бөліп қана қоймай, сонымен бірге, банктің осы қызмет түріне әр
түрлі талап қоя алатын тұтынушылар мен пайдаланушыларды іздеп табу.
Нарықты сегменттеудің негізіне банктік қызмет көрсету сипаты (несиелік,
операциялық, инвестициялық), клиентуралық белгі (заңды және жеке тұлғалар,
корпорация, үкімет) жатады.
Кәсіпорын нарығын сегменттеу барысында кәсіпорының ауқымы, қызмет
саласы, онда жұмыс істейтін жұмысшылардың саны, басшының деңгейі және
сұраныс сипаты ескеріледі.
Демографиялық сегменттеу жеке тұлғалар нарығымен байланысты. Бұл
сегменттеу халықты әлеуметтік-кәсіби жағынан (жұмысшыларға, қызметкерлерге,
еркін кәсіп иелеріне, дәрігерлерге, сәулетшілерге, заңгерлерге және жеке
тұлғаларға) бөлуге, сондай-ақ жасына, жынысына, отбасы жағдайына, табысына,
білім деңгейіне қарай бөлуге негізделеді.
Демографиялық сегменттеудің құнды қағаздар нарығын дамытуда маңызы зор,
өйткені, бұл жағдайдағы коммерциялық банктің негізгі салымшыларына халық
жатады.
Банктің маркетинг стратегиясы. Нарықтағы жетістік, маркетингтің үлкен
жетістігі ахуалды жүйелі түрде ұғуға, банктің күш-жігерін нақты
үйлестіруге, мақсаттар мен міндеттерді дәл белгілеуге және жетістіктерді
бағалаудың ең жетілген әдістерін пайдалануға мүмкіндік беретін стратегиялық
жоспардың сапасымен анықталады.
Маркетинг стратегиясы кез келген банк үшін стратегиялық жоспардың
негізгі элементі болуы тиіс.
Бұл саладағы жоспарлау банктің күшті және әлсіз жақтарын, банк өз
қызметіне алдағы 3-5жыл ішінде кездестіруі мүмкін қолайлы және жағымсыз
факторларды детальды түрде талдай алатын экономикалық болжау бойынша
тәжірибелі мамандарды жасақтаудан басталады. Бұл арада банк жұмыс істейтін
орта мен жағдай тиянақты талданатын болады. Саяси және экономикалық
факторлардың ықтимал ықпалы, банк заңдарының ықтимал өзгерістері,
технологиялық және әлеуметтік факторлар қарастырылады.
Сонымен қатар соңғы 2-3 жыл ішіндегі банк қызметінің пайдасы, активтегі
табысы, операциялардың өскен мөлшері, басқа банктермен салыстырғандағы
банкаралық нарықтағы позициясы, төленген дивидендтердің мөлшері,
жұмыскерлердің саны мен кәсіби дайындық деңгейі және өзге де шешуші
көрсеткіштері параллельді түрде талданады.
Маркентинг стратегиясын банк мақсатына маркетинг мақсатына маркетинг
құралы арқылы қол жеткізудің ең жақсы жолы ретінде анықтауға болады.
Бұл саладағы жоспарлау банктің күшті және әлсіз жақтарын, банк өз
қызметіне алдағы 3-5жыл ішінде кездестіруі мүмкін қолайлы және жағымсыз
факторларды детальды түрде талдай алатын экономикалық болжау бойынша
тәжірибелі мамандарды жасақтаудан басталады. Бұл арада банк жұмыс істейтін
орта мен жағдай тиянақты талданатын болады. Саяси және экономикалық
факторлардың ықтимал ықпалы, банк заңдарының ықтимал өзгерістері,
технологиялық және әлеуметтік факторлар қарастырылады.
Сонымен қатар соңғы 2-3 жыл ішіндегі банк қызметінің пайдасы, активтегі
табысы, операциялардың өскен мөлшері, басқа банктермен салыстырғандағы
банкаралық нарықтағы позициясы, төленген дивидендтердің мөлшері,
жұмыскерлердің саны мен кәсіби дайындық деңгейі және өзге де шешуші
көрсеткіштері параллельді түрде талданады.
Маркентинг стратегиясын банк мақсатына маркетинг мақсатына маркетинг
құралы арқылы қол жеткізудің ең жақсы жолы ретінде анықтауға болады.
Маркетингтің оның ішінде банк маркетингтінің басты міндеті нарықты
зерттеу болып табылады. Осы проблема төңірегінде нарықты зерттеу үшін
ақпараттар жинақтау, тауарды зерттеп білу және оның бағасын анықтау,
қызметтерді өткізуді ұйымдастыру жүзеге асырылады. Ақпараттарды жинақтау
коммерциялық банктің нақты және артықшылықты нарықтарын айқындауға, сол
нарықтың қажеттілігі мен келешегін анықтап білу қажет. Нарықты бағалау үшін
банкке жататын үлес, соның ішінде қарыздар мен депозиттер нарығы үлесі
нақтыланады.
Нарықты бөлшектеп талдау үшін сегменттеу ерекше ролге ие. Банк өзінің
бәсекелестерімен салыстырғанда өзінің артықшылықтарын анықтау үшін оған ең
қолайлы келетін нарық сегментін табады, тұтынушылардың нақты топтарын
анықтайды. Нарықты сегменттеу негізіне банк қызметтерінің сипаты (несиелік,
операциялық, инвестициялық және басқалары) және клиенттік белгі (заңды және
жеке тұлғалар, корпорациялар, корреспондент банктер, мемлекеттік органдар).
Тәжірибеде сонымен қатар, географиялық, демографиялық, психомәдени және
мінез-құлықтық сегменттеу қолданылады.
Географиялық сегменттеу объектісі ретінде аумақтық құрылымдар,
экономикалық құрылымдар, елдің әкімшіліктік бірліктері, қалалар мен
қалалардың ықшамаудандары жүреді. Банк, әрине, өзінің көңілін бірінші
кезекте жақын нарықтарға бөледі.
Демографиялық сегменттеу тұрғындарды жасы бойынша, табыстары бойынша
әлеуметтік-кәсіби бөлуге негізделеді. Банк өзін қызықтыратын тұрғындар
топтарын айқындап алып, салымдарды көптеп тартуға, несиелерді ұтымды
орналастыруға жұмыс жасайды.
Соңғы мезгілде санамәдени сегменттеудің ролі едәуір артты. Ол жеке
тұлғалардың банк ұсынатын қызметтерге қарым қатынасын ескереді. Қатынас
сипаты әлеуметтік жағдайға, сондай-ақ адамның өзіндік ерекшеліктеріне
тәуелді. Мұндай сегменттеуде тұрақты белгілері негізінде тұрғындарды
әртүрлі әлеуметтік топтарға біріктіру жүргізіледі.
Мінез-құлықтық сегменттеу банктегі әрбір клиентке жинақталған құжаттар
жинағын зерттеп білу негізінде жүзеге асырылады. Өзінің мінез-құлықтары
бойынша тұрғындар келесі түрде сыныпталуы мүмкін: бүгінгі күнмен өмір
сүруші адамдар, авантюристер-тәуекелге барушылар, белсенділігі шамалы,
бірақ материалдық құндылықтарға құрметпен қарайтын реалистер, оқиғаның
ортасында болуға ұмтылушы тұлғалар.
Банк үшін мақсатты нарықтарды анықтау мен сегменттеу ауадай қажет.
Белгілі бір қызмет түрінен тек белгілі бір клиенттер тобы ғана пайда көре
алады. Басқа топтар үшін мұндай қызметтер не өте қымбат немесе сол кезеңде
пайдасыз болуы мүмкін. Берілген қызметке сәйкес келетін клиенттер тобы
мақсатты нарықтарды құрайды. Банк клиенті бірнеше мақсатты нарықтардың
бөлімі ретінде жүруі мүмкін. Маркетингтік қызметтің міндеті- банк
көрсететін қызметтер үшін мақсатты нарықтарды дұрыс бағалау.
Банкте бар клиенттер шегінде мақсатты нарықтарды зерттеумен байланысты
маркетингтік стратегияның екі түрі бар. Бір жағдайларда банк “өнімнен”
келіп шығады, яғни қызметтің нақты бір түрін таңдайды да өзінде бар
лкиенттер туралы ақпараттар негізінде мұндай қызметтерге кімдердің зәру
екендігін анықтайды. Басқа бір жағдайда қарама-қайшы сату әдісі
қолданылады, яғни қандай да бір операцияны жүзеге асыру сәтінде банк
қызметкерлері клиентке жаңа немесе қосымша қызмет көрсетуді ұсынады.
Өнімді нарыққа қозғалту және өткізу үшін клиенттерге жеке тұрғыдан
келіп, берілген өнімді тұтынушы ретінде жүре алатындарын анықтау керек.
Клиенттердің талғамдары мен қажеттіліктері әртүрлі. Оларды зерттеу және
оларға әсер ету керек, ол үшін әртүрлі маркетингтік стратегия қолданылады.
Біртекті емес нарықты ұсақ біртекті сегменттер қатарына бөлуді
білдіретін нарықты сегменттеу әдісі мүдделері мен қажеттіліктері бірлей
немесе ұқсас клиенттер топтарын бөлуге мүмкіндік береді.
Сегменттеу мыналарға мүмкіндік береді:
-клиенттер қажеттілігі тұрғысынан мақсатты нарықтарды ең дәл анықтауға;
-нақты нарықты игеруде банк қызметінің артықшылығы мен кемшілігін
айқындауға;
-мақсаттарды дұрыс қоюға және маркетингтік бағдарламаны табысты жүзеге
асырудың нақтылығын болжамдауға .
Сегменттеуді жүргізу үшін келесі шарттарды сақтау керек:
-нарыққа жаңа қызметтерді қозғалту бойынша жүргізілген кампаниямен
байланысты шығындар ақталу үшін сегмент жеткілікті түрде салмақты болу
керек;
-мақсатты нарық ретінде алынған адамдар немесе компаниялар тобының
банктің іс-әрекетіне әсерлесу жауабы басқа сегменттер әсерлесуінен пайдалы
түрде ерекшеленуі керек.
Клиенттік нарықта әдетте бес сегментті бөліп көрсетеді:
1. Меншік иелері болып табылатын немесе қозғалмайтын мүлікпен
операцияларды жүргізуші заңды және жеке тұлғалар.
2. Корпорациялар, қаржылық-өнеркәсіптік топтар.
3. Институционалды нарықтар (корреспондент-банктер).
4. Үкіметтік нарық (республиккалық басқару органдары және жергілікті
билік органдары).
5. Сенім қызметтері желісі бойынша заңды және жеке тұлғалар.
Сегменттеуді ұйымдастыру және жүзеге асыруда әртүрлі нұсқалар мүмкін.
Айталық, кейбірде барлық нарықты олардың орналасуына байланысты
географиялық белгісі бойынша сегменттей отырып, жеке бөлімшелерге бөледі.
Клиенттерді жасына қарай бөлу адамдардың “өмірлік циклі” түсінігімен
байланысты. Жеке адам өмір сүру ағымында бірқатар жалғасымды сатылардан
өтеді, олардың әрбіреуіне белгілі бір қажеттіліктер тән. Мұндай тұрғыдан
келгенде өмірлік циклдің бірдей сатыларында тұрған клиенттерді біріктіріп
сегменттеген дұрыс.
Жасы бойынша бөлу банкке клиенттердің жалпы салмағынан мақсатты
нарықтарды анықтауға мүмкіндік береді (1,2 кестелерге сәйкес ).
Кесте 1
Жас белгісі бойынша банк клиенттерін сегменттеу
Топ Өмірлік циклдің сипатты белгілері
Жастар Студенттер, жұмысқа алғашқы рет тұрушы адамдар, некеге
(16-22 жас) отыруға дайындалып жүрген ересек адамдар
Жаңадан жанұя құрғанАлғашқы рет үй және ұзақ пайдаланылатын тұтыну
жас адамдар тауарларын сатып алушы адамдар
(25-30 жас)
“Стажы бар” жанұяларҚалыптасқан карьерасы бар , бірақ қаржылық
(25-45 жас) іс-әрекеттері шектеулі адамдар. Бірінші кезектегі
мақсаттары- тұрғынүй жағдайларын жақсарту, жанұяның
қаржылық қорғалуын қамтамасыз ету, балалардың білім
алуларына мүмкіндік беру
“Салиқалы жастағы” Бұл категориядағы адамдарда қаржылық міндеттемелердің
адамдар азаюына байланысты табыстың өсуі байқалады. Маңызды
(40-55 жас) мақсаты- зейнеткерлік қамтамасыз етуді жоспарлау
Зейнеткерлікке Жинақталған капиталы бар және сақталуын және тұрақты
кетуге дайындалып табыс әкелуін қамтамасыз етуге ұмтылушы адамдар
жүрген адамдар (55
және одан жоғары)
Дерек көзі: Севрук В.Т. Банковский маркетинг. Масква.: Дело ЛТД, 1994. б.12
Кесте 2
Клиенттердің әртүрлі категориялары үшін банк өнімдері
Банктік қамтамасыз ету мысалдары
Жастар Топ мүшелеріне жоғары ұтқырлық , үйден тыс жерлердегі
өмір тән. Оларға ақшаларды аудару бойынша қызметтер,
қысқамерзімді қарыздар, қарапайым жинақтар, туризмге
байланысты банктік қызметтер қажет.
Жаңадан жанұя Бұл топ күйеуі мен әйелі үшін банктік шоташуға,
құрған жас адамдар тауарларды сатып алуға несиелік карточкаларға әртүрлі
нычандағы жаңартылатын несиелерге мұқтаж.
“Стажы бар” Төлеу мерзімін кейінге қалдырып, тауарлар сатып алуға
жанұялар және тұрғвн үй жағдайларын жақсартуға тұтыну несиелерін
кеңінен пайдаланады. Ата-аналары және балалары үшін
жинақ шоттарын пайдаланады. Білімді қаржыландыру,
жинақтарды инвестициялау, салық салу, сақтандыру, мұраға
жарлық ету мәселелері бойынша ақыл- кеңестерге мұқтаж.
Салиқалы жастағы Банк клиенттерінің ең тұрақты тобы. Банк шоттарында
және зейнеткерліккеқомақты қаражаттары бар. Жоғары деңгейде қамтамасыз
кеткелі жүрген етуді талап етеді. Оның ішінде қаржылық кеңес беру,
тұлғалар капиталға иелік етуге көмектесу, мұраға жарлық ету және
т.б.
Дерек көзі: Севрук В.Т. Банковский маркетинг. Масква.: Дело ЛТД, 1994. б.16
1.2 Банк нарығын сегменттеудің түрлері
Маркетингтік қызметтің түрлерін қарастыру маркетингтің негізгі
тәсілдерін зерттеумен қоса қабаттасып жүреді. Оқу әдебиеттері неғұрлым
маңызды деген екі тәсілді – бірыңғайлау (типологизация), нарықтық
сегменттеу тәсілін бөліп көрсетеді.
Бірыңғайлау (типологизация) - әлеуметтік сипаттамаларына, демографиялық
және әлеуметтік-экономикалық факторларға сәйкес тұтынушыларды жеке ыңғайда
қарастыру және топтастыру процесі.
Нарықтық сегменттеу – банк үшін неғұрлым болашағы зор болып саналатын
нарық тұтынушыларын нақты топтарға бөлу процесі. Банк қызметінің сипаты,
клиенттердің географиялық, демографиялық, психомәдени, мінез-құлық
белгілері, негізінен, сегменттеу белгілері болып қатысады.
Банк қызметтерінің сипаты бойынша олар несие, операциялық,
инвестициялық, делдалдық және басқа да сегменттерге бөлінеді.
Клиентуралық белгі нарықты заңды және жеке тұлғаларға, корпорацияларға,
банк-корреспонденттерге, мемлекеттік органдарға бөледі.
Аумақтық құрылымдар, экономикалық аудандар, әкімшілік бірліктер
геграфиялық сегменттеу объектілері болып саналады. Демографиялық сегменттеу
халықты жас мөлшері, кірістері бойынша әлеуметтік-кәсіби тұрғыдан бөлуге
негізделеді.
Психомәдени сегменттеу – бұл жеке тұлғалардың банктердің көрсететін
қызметіне қатынасы.
Мінез-құлықтық сегменттеу банктің әрбір клиентінің бос уақытын
зерттеуге негізделеді.
Ал нарықты сегменттеу мен анықтау банктің өзіне қажет. Белгілі бір
қызмет түрлерінен алынатын тиімділіктер клиенттердің белгілі бір топтары
үшін ғана пайдалы болып табылады. Ал басқа бір топтар үшін мұндай қызмет
түрлері қымбат немесе дәл сол сәтте пайдасыз болуы мүмкін. Аталмыш қызмет
түрлері қызықтыратын клиенттердің топтары мақсатты нарықты құрады.
Банк нарығын сегменттеудің 3 тобын бөліп қарайды:
1. Ұсынылатын қызметтер сипаттамасы бойынша сегменттеу.
2. Тұтынушы топтары бойынша сегменттеу.
3. Бірнеше айнымалылар бойынша сегменттеу.
1. Банк қызметін ұсыну сипаты бойынша сегменттеу.
Банк қызметін ұсыну сипаты бойынша сегменттеу клиенттер үшін ең
тартымды банк қызметтерінің қандай да бір түрін анықтауға рұқсат етеді.
Өнім принципі клиенттердің кейбір топтарының банк қызметі түрлеріне
реакциясын зерттеуге негізделген.
Банк қызметінің нәтижесі банк өнімі болып табылады, бұл ұсынылатын
қызмет көрсетуден және төлем құралдарын жасаудан (төлем тапсырмаларын
жасау, вексель, аккредитив, чектер т.б. жасау) тұрады.
Банк қызмет көрсетуі түрлерін белгілі бір принциптер бойынша жіктеуге
болады (3-кестеге сәйкес):
Кесте 3
Банк қызмет көрсетуінің жіктелуі.
№ Жіктеу критериі Қызметтер көрсету типі
1.Банк қызметі ерекшелігіне ерекше қызмет көрсету
сәйкестігіне байланысты ерекше емес қызмет көрсету
2.Қызмет көрсетуді алған заңды тұлғаларға
субъектерге байланысты жеке тұлғаларға қызмет көрсету
3.Ресурстарды құру және белсенді
орналастыру тәсіліне белсенсіз
байланысты
4.Қызмет көрсеткені үшін ақылы
төлемақыға байланысты ақысыз
5.Материалдық өнім қозғалысына таза қызмет көрсету (мат.өнімге
байланысына байланысты байланыссыз)
мат.өнім қозғалысына байланысты
Өнім белгілеріне қарай нарықты сегменттеген кезде банк қызмет
көрсетуінің 4 тобын бөліп қарайды:
1. несие қызметін көрсету
2. депозиттік қызмет көрсету
3. инвестициялық операциялар
4. басқа да қызметтер көрсету
1. Несие қызметін көрсету – бұл банктің ең өзіне тән қызмет көрсетуі,
ссуда капиталы қозғалысына байланысты. Несие қызметіне мынадай белгілер тән
болады:
- ақылылығы;
- мерзімділігі;
- қайтарымдылығы;
- кепілдендірілуі.
Несие беру тетігі мынадай болып келеді.
Банк клиенттері ссуда алуға өтініш береді, оған мынадай құжаттар
тізбесі жалғанады:
1. Заем алушы кәсіпорынының соңғы айдың 1-не қарағандағы балансы жалғанады.
2. Кооперативтер кірісі мен шығысы туралы декларация тапсырады.
3. Белгілі бір кезеңдегі ақша қаражаты мен төлемдердің түсу графигі табыс
етіледі.
4. Несиеленетін мәміленің өзін өзі ақтау мерзімі мен рентабельдігі деңгейін
сипаттайтын техникалық-экономикалық есеп жалғанады.
5. Несиеленетін мәмілені растайтын келісім-шарт көшірмелері.
6. Басқа банктен алған несиелер туралы мәліметтер.
7. Заем алушының кәсіпорнының құрылтайшы құжаттар көшірмесі.
Егер банк ссуда беру туралы оң шешім қабылдаса, онда мынадай құжаттар
қосымша тапсырылуы тиіс:
- уәкілетті тұлғалардың қолдарының үлгісі мен мөрдің бас-таңбасының үлгісі
бар кәртішке толтырылады;
- ссуданың қамтамасыз етілетінін растайтын құжаттар (мүлік кепілдігінің
келісім-шарты, сақтандыру полисі, 3-ші тұлғалар кепілдігі және т.б.)
тапсырылады;
- ссуда беруге арналған бланк толтырылады.
Егер ссуда өте үлкен болмаса, ссуда беру туралы шешімді несие комитеті
қабылдайды, ал егер ссуда өте үлкен болса- түпкілікті шешімді банк
басқармасы қабылдайды.
Барлық ссудаларды мына белгілері бойынша жіктеуге болады:
1. Қайтару шарты мен өтеу мерзімдері бойынша: қысқа мерзімді, ұзақ мерзімді
(мерзімді) және мерзімсіз.
2. Қамтамасыз етілу сипаты бойынша: қамтамасыз етілген және қамтамасыз
етілмеген.
3. Беру әдістері бойынша: заем алушының өтініші бойынша жеке тәртіпте
берілетін ссудалар; несиелеу лимитімен күні бұрын белгіленген шамадағы
ссудалар.
4. Мақсатты маңызы бойынша: жабдықтар сатып алуға; құрылыс салуға; тұтынуды
кеңейтуге және т.б.
2. Депозит қызметін көрсету.
Банктің салымдық немесе депозиттік операциялар аясында мынадай түрлері
болады:
1. талап етілетін салым;
2. мерзімді;
3. жинақтаушы салымдар.
Талап етілетін салымдар немесе чек салымдары – бұл депозиттердің ең кең
таралған түрі. Депозиттердің 60-70 % -ға жуығы талап етілетін салымдарға
келеді. Талап етілетін салымдар бойынша ағымдағы шот ашылады, соған чектер
жазып беріледі, чектердің көмегімен төлем жасап тұруға болады. Кейде талап
етілетін салымдар бойынша пайыздар жазылмауы мүмкін, ал әрбір инкассаланған
чек үшін қосымша ақы алынуы мүмкін. Кәсіпорындар үшін талап етілетін
салымдар банк векселін ресімдеу үшін негіз болып табылады, соның көмегімен
де төлемдер жасауға болады. Талап етілетін салымдар ұлттық валютамен де,
шетелдік валютамен де ресімделуі мүмкін.
Мерзімді салымдарға мынадай ерекшеліктер тән келеді:
- қатаң белгіленген сақтау мерзіміне ресімделеді;
- мерзімді салым сомасы секірмелі түрде өзгеріп тұрады, яғни, келісім-
шартта алдын ала аталған әрбір мерзімнен кейін пайыз қосылуы мүмкін,
яғни, кірісті капиталдандыруы мүмкін, және салымға қосымша жаңа жарналар
қосылып толығуы мүмкін.
- Жинақтаушы салымдар ақша жинақтарын жинақтап, салып отыруға ең тартымды
салым. Сақтау мерзімі бойынша жинақтаушы салымдар мерзімді салымдардан
асады, демек, кіріс деңгейі де үлкен болады. Жинақтаушы салымдарды
ресімдеген кезде алып қою туралы хабарламаның келісім-шарттың мерзімі
көрсетіледі. Жинақтаушы салымды ешбір шектеусіз қосымша жарналармен
толықтыруға болады. Жинақтаушы салымдар ашылғаннан кейін 6 айдан ерте
емес мерзімде жабылады, егер бұдан бұрын жабылса, кіріс талап етілетін
салым бойынша тәрізді болады.
3. Инвестициялық операциялар – бағалы қағаздармен жасалатын
операциялар. Бұлар комиссиялық негізде де, меншікті қаражат есебінен де
шығарылуы мүмкін. Бағалы қағаздар нарығында банктер кәсіби қызметтің 4
түрін жүзеге асыра алады:
1. Делдалдық қызметін көрсетеді, клиенттердің қаражаты есебінен және
тапсырмасы бойынша банк бағалы қағаздарды салып алып сатады, сол үшін
комиссиялық пайыз алады.
2. Коммерциялық қызметті меншікті қаражаты есебінен көрсетеді, бұл бағалы
қағазды сату бағасы мен сатып алу бағасы арасындағы айырма түріндегі
пайданы алуға бағытталған.
3. Инвестициялық қор қызметіне екі операция түрі кіреді:
- банк өз акцияларын шығарып сатады;
- түскен ақшаға басқа эмитенттердің жоғары өтімді бағалы қағаздарын сатып
алады.
Банк кірісі жоғары өтімді акциялар кірісі мен банк акциясы бойынша
дивидендтер төлеу шығындары арасындағы айырма есебінен болады.
4. Депозитариилар қызметіне бағалы қағаздарды сақтау, акционерлер тізілімін
жүргізу, бағалы қағаздар бойынша есептер жүргізу және акционерлердің
бағалы қағаздарды салып алу-сату туралы тапсырмаларын орындау жөніндегі
операциялар кіреді.
4. Басқа да банк қызмет көрсетуі өте сал алуан, және мынадай топтарға
бөлінеді:
- кассалық есептесу қызметін көрсету жөніндегі операцияла;
- валюталық операциялар және сыртқы экономикалық қызметпен байланысқан
қызметтер көрсету;
- аккредитивтерді пайдаланып, құжаттық есеп беру.
- Кепілдіктер мен кепілгерлік беру;
- Консультациялық қызметтер көрсету;
- корреспонденттік шоттар ашу жөніндегі операциялар;
- инженерлік-экономикалық сараптама жөніндегі қызметтер көрсету;
- Траст қызметін көрсету;
- Лизинг;
- Аудитор қызметін көрсету;
- Бағалы заттарды сақтау жөніндегі қызмет көрсету;
- Клиенттердің жарнамасын банк мекемесі желісі арқылы орналастыру.
2. Клиенттер бойынша сегменттеу
Бүкіл банк қызметтері нарығы осы нарық субъектілері және сатып алу-сату
объектілері тұрғысынан алғанда белгілі бір топтарға бөлінеді. Осыған орай
мына субъектер бойынша сегменттеу жүргізіледі:
- Корпоративтік нарық
- бөлшек нарық
- үкіметтік нарық
- қаржы-несие мекемелерінің нарығы.
I. Корпоративтік нарық
Корпоративтік нарықта сегменттеу көрсеткіштерінің үлкен мөлшері бар.
Солардың негізінде тек бірінші сегменттеу жүзеге асырылады. Мұны бірнеше
немесе сегментациялық айнымалылары тобын пайдалану негізінде екінші реттік
сегменттеумен толықтыру қажет. Корпоративтік нарықтың бірінші сегменттелуін
жүргізген кезде ең типтік сегменттациялық айнымалылар ретінде мына
айнымалылар пайдаланылады:
1. Кәсіпорын айналымы көбіне өткізілген өнімнің немесе өткізгеннен
түскен түсімнің мөлшері бойынша анықталады. Сонымен қатар, айналым мөлшері
бойынша кәсіпорынның қызмет жасау тиімділігі туралы айтуға болмайды.
Әлемдік тәжірибеде кәсіпорынның жылдық айналымы 50 млн. $. асса, бұл
корпорация банк үшін қызметін көрсетуге өте тартымды, мұндай кәсіпорынға
банк қызметінің кез келген түрі көрсетіледі.
2. Географиясы немесе қызмет көрсетілетін кәсіпорындардың, тіпті
табысты және қол жетімді дегендерінің географиялық шашырап орналасуы,
жекелеген банк өнімдерін ұсынуды қиындатады. Ірі банктер географиялық
факторды көбіне ескермейді, ал ұсақ банктер мұны абсолютке айналдырады. Іс
жүзінде географиялық факторды ескеруге ойланып амал жасау керек, бұл басқа
да сегменттік айнымалыларды толықтыруы тиіс.
3. Кәсіпорынның өндіріс ерекшелігін ескеру. Өндірістік ерекшеліктеріне
байланысты клиенттердің қандай банк өнімдеріне мұқтаж екенін және қызмет
көрсету сапасы қандай болғаны оларды қанағаттандырады дегенді анықтауға
болады. Мысалы, сауда-делдалдық фирмалар олардың жұмыс ерекшелігіне сәйкес
есептесуді тез жүргізу жүйесіне мұқтаж болып келеді, және бұларға қысқа
мерзімді несиенің тұрақты көлемі қажет болып тұрады. Құрылыс салу ұйымдары
үшін ұзақ мерзімді сенімді қаржыландыру және несиені ұтымды жабу шарттары
бірінші орында тұрады.
4. Қызмет көрсетілетін кәсіпорындарда еншілес компанияларының болуы.
Мұндай кәсіпорындарды тартымды қылатын өте жоғары сенімділігі мен кең
географиялық қамтылуы болады.
5. Кәсіпорында жұмыс істейтін қызметкерлердің саны. Сегменттеудің ең
қолайлы және қарапайым көрсеткіші, соның негізінде бірқатар өндірістік
коэффициенттер есептеледі, бұлар: - 1 қызметкерге келетін капитал мөлшері;
- бір қызметкер өндіретін қосымша құн мөлшері. Бұл көрсеткіш те дербес
қызметтер жүйесін анықтаған кезде бастапқы болып саналады.
6. Кәсіпорын айналымының ішіндегі экспорттық сату деңгейі. Айналым
құрылымы ішіндегі экспорттың үлес салмағы есептелінеді. Әлемдік нарыққа
бағдарлану банк үшін жоғары пайдалы қызметтерге сұраныстың өсуіне әкеледі.
Мысалы,: валюталық операциялар, әлемдік қаржылық нарықтың конъюнктурасы
бойынша консультациялар өсуіне әкеледі.
7. Шетелдік офистер мен филиалдарының саны мен орналасу көрсеткіштері.
8. Кәсіпорында айналым қаражаты болуы. Бұл көрсеткіш бойынша айналым
қаражатына деген сұраныстың мөлшерін, оларды кәсіпорынның пайдалану
тиімділігін анықтауға, сондай-ақ овердрафт қажеттігін бағалауға болады.
Овердрафт – бұл клиенттің ағымдағы шотындағы қысқамерзімді ссуда формасын
алған теріс қалдығы.
9. Ағымдағы міндеттемелер.
10. Негізгі қаражат құрамы мен мөлшері. Негізгі қаражат қызмет істеуші
және запастағы капитал деп бөлінеді. Капиталды белсенді және белсенсіз деп
бөлу құрылымы да сұраныс мөлшеріне, негізгі капиталдың өсуін қаржыландыруға
арналған несиеге әсер етуі мүмкін.
11. Кәсіпорынның ұзақ мерзімді және қысқамерзімді берешегі. Берешегі
меншікті капиталдың 50% -на аспауы керек.
K= ∑ зад. капит. * 100% = 50%
12. Берешегін және сол бойынша пайызды жабу ырғақтығы көрсеткіші.
Әлемдік стандарт бойынша несиені жабу жиілігі жылына 5 жарнадан кем болмауы
тиіс.
13. Кәсіпорынға қызмет көрсеткен кезде банк пайдалылығының мөлшері.
Салық төлегенге дейінгі және төлегеннен кейінгі пайда мөлшері бөлек
есептеледі.
14. Жекелеген кәсіпорындарға қызмет көрсеткен кезде бәсекелестермен
қатынасы. Осы кәсіпорын үшін басқа банктер бәсекелес күресте кәсіпорынның
қол жетімділігін көрсетеді. Сөйтіп, корпоративтік нарықты сегменттерге
бөлген кезде аталған барлық сегменттациялық айнымалылар ескеріледі, бұлар
кешенді пайдаланылып, банктің ішкі мүмкіндіктері де ескерілуі тиіс.
II. Бөлшек нарық
Бөлшек банк нарығын сегменттеу принциптерінің негізіне 2 негізгі
критерии жатады:
- банк клиентінің кіріс мөлшері;
- банк өнімдеріне қойылатын талаптар.
Сонымен қатар бөлшек нарықта сегменттеудің дәстүрлі принциптері де
пайдаланылуы мүмкін:
- географиялық принцип;
- демографиялық принцип, кіріс деңгейін, отбасы құрамын, нәсілін т.б.
ескереді.
- психографиялық (өмір салты, жеке басы типі);
- мінез-құлық, сатушы мінез-құлығының әртүрлі аспектілерін ескереді.
Географиялық сегментация критериі ретінде аумақтық құрылымдар,
экономикалық аудандар, елдің, қаланың және қала мөлтекаудандарының
әкімшілік бірліктері болады. Банк, әдетте, өз назарын жақын жердегі нарыққа
шоғырландырады.
Демографиялық сегментация халықты әлеуметтік-кәсіби (жынысы, жасы,
кірісі т.б бойынша) бөлуге негізделген. Банк өзі үшін қызықты клиенттер
тобын айқындап, оларды барынша тарту үшін жұмыс істейді.
Соңғы уақытта психографиялық сегментацияның рөлі артуда, бұл
клиенттердің банк ұсынатын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 БАНК НАРЫҒЫН СЕГМЕНТТЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ЖӘНЕ ОНЫҢ БАНКТІК
МАРКЕТИНГ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУДАҒЫ АТҚАРАТЫН ҚЫЗМЕТТЕРІ
1.1 Банк нарығын сегменттеу түсінігі және мақсаттары.
1.2 Банк нарығын сегменттеудің түрлері
1.3 Банк нарығын сегменттеу негізінде банктік маркетинг тиімділігін
арттырудағы атқаратын қызметтер негізі
2 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БАНК НАРЫҒЫН СЕГМЕНТТЕУ АРҚЫЛЫ БАНКТІК МАРКЕТИНГ
ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ
2.1 Банктердің ұсынылатын қызметтері бойынша сегменттеу
2.2 Банк клиенттерінің топтары бойынша сегменттеу
2.3 Банктің ең тартымды болып келетін сегменттерін іріктеп алу негізіне
банктегі маркетинг жүйесінің тиімділігін арттыру
3 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БАНК НАРЫҒЫН СЕГМЕНТТЕУ АРҚЫЛЫ БАНКТІК МАРКЕТИНГ
ТИІМДІЛІГІН ЖЕТІЛДІРУ ... ... ... ... ... ... ..51-70
3.1 Банктік өнімдер мен қызметтер нарығын сегменттеуде туындайтын
мәселелерді шешу
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.2 Банктік маркетингінің дамуындағы жаңа
тендециялар ... ... ... ... ... ... ..52
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..76
Библиография ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...78
Қосымшалар
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Заңды тұлғаларға салынатын салықтар заңды тұлға
болып табылатын кәсіпорындар, өнеркәсіптер, корпоративтер және тағы басқа
ұйымдар мен мекемелердің салық салынатын объектілері және салық салуға
байланысты объектілергет салынатын салықты айтамыз. Бұл салықтың
экономикадағы алатын орны мен мәнін көру үшін ең алғашқыда заңды тұлға
болып табылатын ұйымдар мен мекемелердің маңызын ұғынуымыз керек.
Салықтық бақылауды мемлекеттік бақылаудың арнайы түрі мемлекеттік
қаржылық бақылаудың ерекше бір түрі деп түсіндіруге болады. Сонымен бірге
ол салықтық қызметтің және салық салу саласындағы мемлекеттік басқарудың
құрамында да тұрақты көрініс табады.
Салықтық бақылау: салық заңдарының бұзылуы жөніндегі деректерді
айқындау; салықтық құқықтық қатынасқа қатысушының өз міндеттерін
жеткіліксіз орындағаны туралы деректерді айқындау; кінәлілерді табу және
оларды белгіленген заңды жауапкершілікке тарту; салық заңдарының бұзылуын
(орындалмауын немесе сапасыз орындалуын) жою; салық берешегін мәжбүрлеп
өндіріп алу түріндегі шараны қолдану арқылы мемлекеттің материалдық
мүддесін қорғау; салық заңдарының бұзылуын болдырмау тәрізді мақсаттарды
көздейді.
Салықтық бақылау әрқашанда тексеру немесе тексеру мақсатында қадағалау
болғандықтан: ақпараттар жинау; ақпараттарды бағалау; жиналған ақпараттар
бойынша іс- қимылдар атқару кезеңдері арқылы жүзеге асырылады. Ал салықтық
тексерудің өзіне тән кезеңдеріне: тексеруге дайындалу; тексеруді жүргізу;
тексеру нәтижелерін жазбаша түрде белгілі бір тәртіпке келтіру; салық
заңдарын бұзу көрініс тапқан жағдайда оны жою жөніндегі бұйрық- талаптың
атқарылуына бақылау жүргізу жатады.
Экономиканың дамуындағы жалпы ішкі өнім үлесіндегі қосымша құн өскен
сайын бюджет көздері толықтанып, халықтық әлеуметтік және рухани шығындарын
қанағаттандыра түсіру үшін нарықтық қатынастардың құқықтығы күшейе
түсуіндегі барлық бағыттарды бақылау жүргізу әділеттіліктің негізгі даму
бағыты. Сайып келгенде, зерттелінген тақырыптың ғылыми және іс-тәжірибелік
маңыздылығы зор бастамалардың бірі екенін айта аламыз.
Осы жоғары келтірілген мәселелер зерттелетін тақырыптың таңдалуына,
мақсатына және қарастырылатын мәселелер шеңберіне негіз болып отыр.
Дипломдық жұмыстың мақсаты кәсіпорын қызметінідегі салықтық бақылауды
анықтап, кәсіпорын қызметінідегі қаржылық көрсеткіштердің қалыптасуына
салықтардың ықпалының экономикалық категориясы ретінде мазмұнын, мақсатын
және мүдделі міндеттерін ашу үшін әдебиет көздерін зерттеу және мәліметтер
мен деректерді, заңнамаларды елеу негізінде, оның қызметінің теориялық
сипатын беру, салық салуды ұйымдастыруды жетілдіруге, тиімділігін
арттырудың жолдарына әдістемелік және іс тәжірибелік ұсыныстарын жасау.
Қойылған мақсаттарға қол жеткізу үшін төмендегідей міндеттер қойылды:
- Кәсіпорынның салық төлеуіне бақылау жасаудың ғылыми-әдістемелік
негіздерін зерттеу;
- ҚазМұнайГаз Барлау Өндіру АҚ корпоративтік және жеке табыс
салықтарының төленуін талдау;
- ҚазМұнайГаз Барлау Өндіру АҚ мүлік, жер және көлік құралдарына
салықтарының төленуін талдау;
- Қазақстан Республикасының кәсіпорындарында салықтық бақылаудың даму
перспективаларын зерттеу;
- ҚР салық қызметіндегі салық бақылауды жетілдіру мен тиімділігін
арттыру бойынша нақты ұсыныстар жасау және оларды негіздеу.
Зерттеудің объектісі. Қазақстан Республикасындағы салықтық қатынастар
мен салықтық бақылауды заңдық негіздеріне сүйене отырып, кәсіпорындарда
салықтық бақылауды ұйымдастыру және басқару жүйесін зерттеу. Осыған орай,
Қазақстан Республикасы және Атырау облысы бойынша салық салуды басқаруды
ұйымдастыру және ҚазМұнайГаз Барлау Өндіру АҚ қызметін зерттеу объектісі
ретінде алынған.
Зерттеу пәні – кәсіпорын қызметінідегі қаржылық көрсеткіштердің
қалыптасуына төте салықтардың ықпалының мазмұны болып табылады.
Зерттеудің әдістемесі негізі. Қазақстан Республикасы Конституциясы,
Салық Кодексі, Азаматтық Кодекс тағы басқа заңдар мен нормативтік құқықтық
актілер (оларға түсіндірмелер) мен әлемдік экономика ғылымының
классиктерінің, Ресей және Қазақстандық ғалым-экономистер мен маман-
практиктердің еңбектері, қарастырылып отырған мәселеге байланысты әр түрлі
нысандағы есептілік мәліметтері қолданылған.
Дипломда Қазақстан Республикасы Салық комитетінің нормативтік
құжаттары мен инструктивтік материалдар, сонымен қатар ғылыми
конференциялар мен кезеңдік баспалар материалдары кеңінен қолданылды.
Зерттеу барысында жүйелік талдау, жинақтау, топтау, салыстыру,
монографиялық және тағы басқа экономика-математикалық әдістер
пайдаланылған.
Диплом жұмысын зерттеудің ақпараттық базасы Қазақстан Республикасы
Салық комитетінің 2010 жылғы есебі, Қазақстан Республикасы Экономика және
бюджеттік жоспарлау министрлігінің 2009-2011 жылдарға арналған
республикалық бюджет туралы Ережесі Қазақстан Республикасының салықтық
қызметі туралы жаршысы 2010 жыл, Қазақстан және оның аймағы 2007-2009
жылдар аралығы, ҚазМұнайГаз Барлау Өндіру АҚ 2010 жыл және тағы да
басқа.
Алға қойылған мақсаттарға жету барысында жылдық, тоқсандық
есептіліктері және жедел ақпараттары, сонымен бірге осы қарастырылып
отырған мәселеге тиесілі шеңберіндегі арнайы материалдарға, жалпы
экономикалық және құқықтық әдебиеттерге жүгініп негізделінген.
Диплом кәсіпорынға салық салуды басқару қызметі мәселесі және оның
тиімділігін арттыру бойынша зерттелген жұмыстардың алғашқыларының бірі.
Жұмыста кәсіпорынға салық салуды басқаруды ұйымдастырудың қазіргі іс
жүзіндегі барысы жан-жақты ғылыми жолмен зерттелініп, оның ерекшеліктерімен
жетіспеушіліктері айқындалған.
Зерттеу жұмысының пәні мен объектілері. Зерттеу жұмысының пәні
нарықтық жағдайда кәсіпорындағы салықтық бақылауды ұйымдастыру және басқару
жүйесіндегі мемлекет пен меншік иелері арасында салық қатынастарын зерттеу
болып табылады. Зерттеу объектісі болып Қазақстан Республикасындағы жеке
тұлғаларға салынатын салық жүйесі саналады.
Зерттеу болжамы – экономикалық-әлеуметтік мемлекет қалыптастыру
жолындағы кәсіпорындағы салықтық бақылауды талдау еліміздің тарихи және
рухани даму ерекшеліктері ескеріле отырып, алдыңғы қатарлы дамыған әрі
қаржылық мемлекет қалыптастырған елдердің озық тәжірибесі оңтайлы
пайдаланылған жағдайда тиімді әрі жүйелі түрде жүзеге асырылады деген
болжамға негізделген.
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы. Экономикалық дамудың қазіргі
талаптарына сай қолданыстағы кәсіпорындағы салықтық бақылауды ұйымдастыру
және басқару қажеттігін негіздеу, осы салықты енгізудің ұйымның қаржы-
шаруашылық қызметіне, бюджет кірісін қалыптастыруға және азаматтардың әл-
ауқаты деңгейіне әсерін зерттеу және жетілдіру бойынша ғылыми негізделген
ұсыныстар жасау болып табылады.
Негізгі ғылыми жаңалықтардан тұратын зерттеу жұмысының маңызды
нәтижелері болып мыналар саналады:
- Қазақстан Республикасындағы кәсіпорындағы салықтық бақылауды
ұйымдастыру және басқару анықтамасына ғылыми негізделген тұжырым берілді;
- кәсіпорындағы салықтық бақылауды ұйымдастыру және басқарудың әлемдік
тәжірибесін сараптай отырып, жылжымайтын мүлікке салынатын салықтың
жетістіктері мен артықшылықтарының негізінде, оны ҚР-на енгізу
қажеттілігінің негізгі және дәлелді белгілері анықталды;
- нарықтық қатынастарға өту кезеңінен бастап еліміздегі кәсіпорындағы
салықтық бақылауды ұйымдастыру және басқару анықталып, оның жергілікті
бюджетті қалыптастырудың көзі ретінде басымды ерекшеліктері айқындалды;
- салықтық ауыртпалықты салық төлеушілер арасында тең бөлудің
ұстамдарына және нарықтық бағаға негізделген жылжымайтын мүлікке салынатын
салықты енгізудің негізгі алғышарттары мен қажеттілігі ғылыми тұрғыдан
негізделінді;
- кәсіпорындағы салықтық бақылауды ұйымдастыру және басқарудың нақты
нәтижелердің сипаттамасы анықталды.
Қорғауға шығарылған негізгі ұсыныстар:
1. кәсіпорындағы салықтық бақылауды ұйымдастыру және басқарудың
теориялық және әдістемелік негізін зерттеудің нәтижесінде заңыды тұлғаларға
салынатын салықтардың рөлі мен маңызына талдау жүргізіліп, мүлік салығының
объективті қажеттілігі теориялық тұрғыдан негізделді;
2. Қазіргі уақыттағы кәсіпорындағы салықтық бақылауды ұйымдастыру және
басқаруды жүйесін талдау арқылы заңды тұлғаларға салынатын салықтардың
механизмі мен заңдық базасындағы кемшіліктері анықталды;
3. Қазақстан Республикасында кәсіпорындағы салықтық бақылауды
ұйымдастыру және басқаруды енгізудің негізгі белгілері мен алғышарттары
анықталды;
4. Нарықтық қатынастар жағдайында республикадағы кәсіпорындағы салықтық
бақылауды ұйымдастыру және басқарудың қолданыстағы жүйесін салынатын
салыққа ауыстырудың артықшылықтары мен тиімділігі анықталды.
Зерттеу жұмысының ғылыми-тәжірибелік маңыздылығы. Дипломда берілген
ұсыныстар мен қорытындылар жеке тұлғаларға салынатын салық жүйесін
жетілдіру бойынша тәжірибелік міндеттерді шешуге бағытталған.
Зерттеу нәтижелерiн салық комитеттері жеке тұлғаларға салынатын салық
жүйесін жетілдіруде пайдалана алады, сондай-ақ қаржы және несие мамандарын
дайындайтын жоғары оқу орындарында пайдалануға болады.
Практикалық маңызы - дипломдық жұмыстағы ұсыныстарды, қорытындылар мен
тұжырымдарды кәсіпорындағы салықтық бақылауды ұйымдастыру және басқаруды
оңтайландырудың басым бағыттарын айқындаудағы және қалыптасу үрдісіндегі
қаржылық саясат үлгісін жетілдіруде үкіметтік құжаттар мен актілерді жасау
үшін, үкіметтің қаржылық саясатты жетілдіру бағытындағы іс-шаралары мен
бағдарламаларын іске асыру үшін, билік, саяси институттар, азаматтық
ұйымдар арасындағы өзара ықпалдастық пен байланысты реттеуде кеңінен
пайдалануға болады. Дипломдық жұмыс материалдарын Қазақстан Республикасы
жоғары оқу орындарында теориялық және қолданбалы саясаттану бойынша дәріс
материалдарына немесе арнаулы курстар жасау үшін қолдануға болады.
Практикалық базасы Қазақстан Республикасындағы қаржылық саясаттың даму
бағыттарының теориялық тұрғыдан дәйектелуіне ұмтылыс жасалуында. Дипломдық
жұмыстағы Қазақстанның кәсіпорындағы салықтық бақылауды ұйымдастыру және
басқаруды талдау нәтижелері мен қорытындыларын мемлекеттік бюджет жүйесін
реттеуде, мемлекеттік билік органдарының рөлі мен орнын анықтауда
саясаттану, әлеуметтану, заң ғылымдары мен экономика ғылымдарының қажетті
салаларында пайдалануға болады.
Дипломның құрылымы мен көлемі. Дипломдық жұмыс компьютерде терілген 83
бетте (оның ішінде 20 кесте, 8 сурет, 4 қосымшада баяндалған, ол
кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен
тұрады. Сандық материалдар кестелерде, суреттерде және қосымшаларда
келтірілген.
1 БАНК НАРЫҒЫН СЕГМЕНТТЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ЖӘНЕ ОНЫҢ БАНКТІК
МАРКЕТИНГ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУДАҒЫ АТҚАРАТЫН ҚЫЗМЕТТЕРІ
1.1 Банк нарығын сегменттеу түсінігі және мақсаттары
Нарықты нақтырақ талдау үшін оны сегменттеудің маңызы зор, бұл өз
мүмкіндіктерімен салыстырғанда артықшылықтарын анықтау үшін банк өзіне
қолайлы нарық сегментін іздеп табады дегенді білдіреді. Бұдан соң банк
банктың аса көңілін тартатын нақты тұтынушылар тобын анықтайды, және
соларға қатысты қарқынды зерттеулер жүргізеді және қызметтер көрсету
ілгерілетеді.
Банк нарығын сегменттеу – әртекті нарықты бұдан да ұсақ, біртекті
сегменттерге бөлу, сөйтіп, мүддесі мен қажеттіктері бірдей клиенттер тобын
бөліп қарау.
Сегменттеу –сипаттамалары ұқсас біртекті нарықтық топтарды бөліп қарау
процесі.
Банктік маркетинг тәжірибесінде сегменттеудің үш түрі қолданылады:
а) банк қызметін ұсыну сипаты бойынша сегменттеу (несиелік,
операциялық, инвестициялық және т.б.);
б) клиенттер бойынша сегменттеу (заңды және жеке тұлғалар,
корпорациялар, корреспондент банктер, мемлекеттік органдар);
в) бірнеше айнамалылар бойынша сегменттеу (а,б)
Банк маркетингісі – бұл клиентураның нақты қажеттіліктерін ескере
отырып, банк өнімдерінің ең тиімді әрі пайдалы нарықтарын іздестіруге және
пайдалануға бағытталған қызмет түрі.
Пайданы тұрақты түрде өсіріп отыру, клиентураны тарту, өз қызметтерін
өткізудің салаларын ұлғайту, нарықты жаулап алу кез келген банктің мақсаты
болып табылады. Бүгінгі таңда банктің әрбір басшысы мен әр мемены
маркетингтің сарапшысы болуы керек. Банктің барлық персоналы қаржылық
қызметтерді өткізетін сатушыға айналуы қажет.
Банк саласындағы маркетинг несие ресурстарының нарығын зерделеуге,
клиенттің қаржылық жағдайын талдауға, және осы базада банкке салым ақшаны
тартудың мүмкіндіктерін, өзгерістерді болжауға, сондай-ақ, жаңа клиенттердң
тартуға, банктің қызмет көрсету салаларын ұлғайтуға септігін тигізетін
шарттармен қамтамасыз етуге бағытталады.
Банк саласындағы маркетингтің өзіндік ерекшелігі мынада: коммерциялық
банктер салымшылардың қаражатын тартуға тартуға күрделі емес, сонымен қатар
олар таратылған қаражатты әр түрлі кәсіпорындарды және т.б. несиелеу арқылы
белсенді пайдалануға да мүдделік танытады. Бұл маркетингті коммерциялық
банктердің салымшылармен қатынасында және несие салымында кешенді түрде
дамытудың қажеттілігін тудырады. Бұл екі саланың мақсаттары әр түрлі:
біріншісі – банкке клиентті салымшы ретінде тарту; екіншісі – банк үшін
ресурстарды ең тиімді жолмен пайдаланатын салаларға несие ресурстарын
бағыттау.
Банк маркетингісі түпкі есебінде бірыңғай мақсатты жүзеге асыруға –
табысты және шаруашылықтағы уақытша босаған ақшалай қаражатты ұтымды
пайдалануға бағытталады.
Бүгінгі маркетинг – бұл тиянақты дайындауды, терең әрі жан-жақты
талдауды, басшыдан бастап төменгі буынға дейінгі барлық банк бөлімшелерінің
белсенді жұмысын қажет ететін банктің стратегиясы мен философиясы.
Банктер ең алдымен өз қніміне емес, клиенттердің нақты қажеттіліктеріне
бағдарлануы керек. Сол себепті де нарықты бүге – шегесіне дейін зерделеп,
клиенттердің банк қызметіне қатысты өзгеріп отыратын талғамдарын және
олардың қандай қызмет түріне артықшылық беретінін талдау қажет. Әр клиентке
қатысты қаржылық қызмет көрсетудің нақты формасын анықтап, әрбір мәміленің
пайдалылығын көрсете бәлу керек.
Банктің маркетингілік қызметін жүзеге асыруға қажетті жалпы принциптері
мынадай:
1. Нақты нарықтық мақсатқа – барлық банк жұмыскерлерінің қозғалыстағы
еңбек мотивіне қол жеткізу.
2. Маркетинг – бұл кешенді міндеті бар жүйе (жоспарлау, талдау, реттеу
және бақылау).
3. Маркетингті ағымдағы кезеңге де, алдағы кезеңге де және бір-бірімен
өзара байланыстырып жоспарлау.
4. Маркетингі нақты іс жүзіне асырудың негізіне қабылданған
маркетингілік ишешімдерді тұрақты түрде бақылау жатады.
5. Маркетингтің сәтті болуы әрбір жұмыскердің бастамасын және
белсенділігін тұрақты түрде ынталандырып, олардың біліктілігін
арттырып отыруға байланысты.
6. Маркетингі ұжымда қолайлы психологиялық ахуалды қалыптастырғанда
ғана сәтті жүзеге асыруға болады.
Банк маркетингісінің негізгі мақсаттары:
1. Сұранысты тудыру әрі ынталандыру.
2. Жұмыс жоспарларын және қабылданатын шешімдерді негіздеу.
3. Көрсетілетін қызметтің ауқымын ұлғайту.
4. Банк табысын барынша арттыру және нарықтық үлесті көбейту.
Әлеуметтік фактордың рөлі артқан бүгінгі жағдайда маркетинг банк
жұмыскерінің жаңашыл ойын және мақсатты бағыты бар әлеуметтік саясатты
нақты нақты техникалық әдістермен ұштастыратын құрал ретінде түсіндірілетін
болады.
Жаңа тәсілдеменің негізінде Барлығы клиент үшін дейтін принцип жатыр.
Банк клиенттің айтылған пайданы алуына жауапты. Басымдықтардың ішінде: ең
алдымен – клиент пайдасы, содан кейін – банк мүддесі. Клиентке бағдарлану –
жетістікке жеткізетін басты фактор.
Банктегі маркетингтің негізгі міндеттері:
1. Қаржы нарығында орын алып жататын ұдайы өзгерістер жағдайында банк
жұмысының пайдалылығын қамтамасыз ету.
2. Көрсетілетін қызметтің ауқымы, құрылымы және сапасы бойынша
клиенттің талап-тілегін барынша қанағаттандыру арқылы онымен
тұрақты қатынасты қалыптастыру.
3. Банктің коммерциялық, ұйымдастырушылық және әлеуметтік
проблемаларын олардың кешенінде және өзара байланыстырып шешу.
4. Несиегерлермен әрі салымшылармен ынтымақтастық құрудың және банк
имиджін жасаудың маңызды шарты ретінде банк өтімділігін қамтамасыз
ету.
Бұл міндеттер сәтті шешімін табатын болса банктің әлеуметтік-
экономикалық даму көрсеткіші жақсарады.
Маркетингілік қызметті ұйымдастырудың негізгі элементтері:
1. Нарықтың жағдайын және оның даму келешегін кешенді түрде зерделеу
арқылы тауарлар мен қызмет көрсетулерге сатып алушының әлеуетті
сұранысын жедел әрі шынайы анықтау.
2. Өнімнің жаңа үлгілерін жасау бойынша ғылыми-зерттеу қызметін тиімді
ұйымдастыру, сондай-ақ тұтынушылардың көптеген талап-тілегін
қанағаттандыратын тиісті қызмет көрсету өндірісін ұйымдастыру.
3. Өндірісті және қаржыландыруды үйлестіру әрі жоспарлау.
4. Өнімді өткізудің және бөлудің оңтайлы жүйелерін құру әрі жетілдіру.
5. Барлық қызметті өткізуді ұлғайту шараларының аясында өзгерген
жағдайларға сәйкес жүйелі түрде реттеу әрі түзету.
Маркетингінің құрамдық элементтері мен әр түрлі шараларында оның
бірнеше түрі болады.
Банк маркетингісінің тәсілдері:
• Клиенттермен тіл табысу;
• Акционерлерге дивиденттерді және пайдалы қызметті қамтамасыз ету;
• Өзге несиелік және банктік емес мекемелердің өнімдерімен салыстырғанда
банк қызметін падалану барысында клиенттерге артықшылықтар тудырады;
• Банк жұмыскерін қызмет көрсетулерді өткізуге материалдық тұрғыдан
мүдделі етіп қою.
Клиентпен тіл табысу аясында банк маркетингісі белсенді маркетингке
айналады.
Белсенді банк маркетингісі мыналарды:
• Тікелей маркетингті, яғни, поштаны, телефонды және теледидарды
пайдаланатын белсенді жарнаманы;
• Халықтың арасында, оның ішінде, көшеде сауалдама жүргізуді;
• Әлеуетті клиентпен жеке тіл табысуды, оның қажеттілігін зерделеуді,
оның ішінде, оның қажеттілігін банк жұмысының процесінде зерделеуді;
• Жекелеген маркетингілік проблеманы талқылау үшін банк ұйымдастыратын
пікірталас клубына ұқсас клубты білдіретін фокус-групп құруды
қамтиды.
Бәсең маркетинг –банктің қызметі мен жағдайы, оның қызмет пайдасы
туралы материалдардың баспасөзде жариялануы. Нарықтағы өз орнын нығайтқысы
келетін банктер маркетингтің осы екі тәсілін пайдалануы керек.
Қазіргі заманғы банк іс-тәжірибесінде, әсіресе клиентке дербес қызмет
көрсетуге айрықша көңіл бөлінеді. Тікелей маркетинг бағдарламасының негізгі
мақсатына бұл келешегі зор, яғни, перспективалық клиентке көрсетілетін
қызмет туралы толық ақпарат беріп қана қоймай, оны дереу әрекетке жетелеу
жатады.
Коммерциялық банктер өз өнімдерін нарықта жылжытудың жаңа әдістерін
әзірледі. Сатуға қолайлы жағдай тудыру бойынша бағдарламаның қаншалықты
сәтті жүзеге асырылғанын бағалауда бірқатар жалпылама көрсеткіштер
пайдаланылады. Ең алдымен, бұл дербес банк бөлімшесінің қызметкерлерін
қамтитын пайда орталығының банкте болуы.
Банк маркетингісінің құрамдық бөліктері:
1. Нарықты тануға қажетті ақпараттарды алу (жинау);
2. Тауарларды зерделеу және оның бағаларын анықтау (тауар-баға);
3. Көрсетілетін қызметтерді өткізуді ұйымдастыру.
Ақпаратты алу (жинау) мақсатына коммерциялық банктің нақты әрі әлеуетті
нарығын анықтау, оның қажеттіліктері мен алдан күткендерін зерделеу жатады.
Нарық сипаттамасы үшін банкке тиесілі жалпы үлес, оның ішінде, қағазлар мен
депозиттердің үлесі және жекелеген қызмет көрсету түрлері нарығының үлесі
анықталады әрі коммерциялық банк нарығы өзге де бәсекелесуші бір тұрпаттағы
несие мекемелерінің нарығымен салыстырылады.
Банктік қызмет көрсету нарығын және оның әлеуетті тұтынушыларын
зерделеу үшін банктер тұрпаттандыру және сегменттеу секілді өнеркәсіп
маркетингісінің дәстүрлі тәсілдерін пайдаланады.
Тұрпаттандыру тұтынушылардың тобын әлеуметтік сипаттамаларына қарай,
сондай-ақ әлеуметтік-экономикалық және демографиялық факторлар бойынша
анықтауды ұйғарады. Тұрпаттандырудың құралы ретінде сараланған табыс және
тұтыну балансысының талдауы, жинақтамалық зерттеуі пайдаланылады.
Нарықтық сегменттеу нарықты тұтынушылар сұранысының өзіндік
ерекшелігімен де, ұсыныстың өзіндік ерекшелігімен де сипатталатын жекелеген
учаскілерге бөлуді ұйғарады.
Сегменттеудегі мақсат – жекелеген тұтынушы тобының көрсетілетін нақты
қызмет түріне қатынасын анықтау. Банктер нарықты сегменттерге бөлу арқылы
көрсетілетін қызметке өатысты ұсынысты тұтынушыларға және әлеуетті
нарықтарға сәйкес реттеуге әрі ұзақ мерзімді нарықтық стратегияны әзірлеуге
мүмкіндік алады.
Нарықты сегменттеу – банктің қызмет көрсетудің үлкен іс-тәжірибесін
және білімін қажет ететін күрделі әрі еңбек сыйымдылығы бар процесс.
Сегменттеудегі мақсат – қандай да бір тұтынушылардың тобын белгілі бір
нарыққа бөліп қана қоймай, сонымен бірге, банктің осы қызмет түріне әр
түрлі талап қоя алатын тұтынушылар мен пайдаланушыларды іздеп табу.
Нарықты сегменттеудің негізіне банктік қызмет көрсету сипаты (несиелік,
операциялық, инвестициялық), клиентуралық белгі (заңды және жеке тұлғалар,
корпорация, үкімет) жатады.
Кәсіпорын нарығын сегменттеу барысында кәсіпорының ауқымы, қызмет
саласы, онда жұмыс істейтін жұмысшылардың саны, басшының деңгейі және
сұраныс сипаты ескеріледі.
Демографиялық сегменттеу жеке тұлғалар нарығымен байланысты. Бұл
сегменттеу халықты әлеуметтік-кәсіби жағынан (жұмысшыларға, қызметкерлерге,
еркін кәсіп иелеріне, дәрігерлерге, сәулетшілерге, заңгерлерге және жеке
тұлғаларға) бөлуге, сондай-ақ жасына, жынысына, отбасы жағдайына, табысына,
білім деңгейіне қарай бөлуге негізделеді.
Демографиялық сегменттеудің құнды қағаздар нарығын дамытуда маңызы зор,
өйткені, бұл жағдайдағы коммерциялық банктің негізгі салымшыларына халық
жатады.
Банктің маркетинг стратегиясы. Нарықтағы жетістік, маркетингтің үлкен
жетістігі ахуалды жүйелі түрде ұғуға, банктің күш-жігерін нақты
үйлестіруге, мақсаттар мен міндеттерді дәл белгілеуге және жетістіктерді
бағалаудың ең жетілген әдістерін пайдалануға мүмкіндік беретін стратегиялық
жоспардың сапасымен анықталады.
Маркетинг стратегиясы кез келген банк үшін стратегиялық жоспардың
негізгі элементі болуы тиіс.
Бұл саладағы жоспарлау банктің күшті және әлсіз жақтарын, банк өз
қызметіне алдағы 3-5жыл ішінде кездестіруі мүмкін қолайлы және жағымсыз
факторларды детальды түрде талдай алатын экономикалық болжау бойынша
тәжірибелі мамандарды жасақтаудан басталады. Бұл арада банк жұмыс істейтін
орта мен жағдай тиянақты талданатын болады. Саяси және экономикалық
факторлардың ықтимал ықпалы, банк заңдарының ықтимал өзгерістері,
технологиялық және әлеуметтік факторлар қарастырылады.
Сонымен қатар соңғы 2-3 жыл ішіндегі банк қызметінің пайдасы, активтегі
табысы, операциялардың өскен мөлшері, басқа банктермен салыстырғандағы
банкаралық нарықтағы позициясы, төленген дивидендтердің мөлшері,
жұмыскерлердің саны мен кәсіби дайындық деңгейі және өзге де шешуші
көрсеткіштері параллельді түрде талданады.
Маркентинг стратегиясын банк мақсатына маркетинг мақсатына маркетинг
құралы арқылы қол жеткізудің ең жақсы жолы ретінде анықтауға болады.
Бұл саладағы жоспарлау банктің күшті және әлсіз жақтарын, банк өз
қызметіне алдағы 3-5жыл ішінде кездестіруі мүмкін қолайлы және жағымсыз
факторларды детальды түрде талдай алатын экономикалық болжау бойынша
тәжірибелі мамандарды жасақтаудан басталады. Бұл арада банк жұмыс істейтін
орта мен жағдай тиянақты талданатын болады. Саяси және экономикалық
факторлардың ықтимал ықпалы, банк заңдарының ықтимал өзгерістері,
технологиялық және әлеуметтік факторлар қарастырылады.
Сонымен қатар соңғы 2-3 жыл ішіндегі банк қызметінің пайдасы, активтегі
табысы, операциялардың өскен мөлшері, басқа банктермен салыстырғандағы
банкаралық нарықтағы позициясы, төленген дивидендтердің мөлшері,
жұмыскерлердің саны мен кәсіби дайындық деңгейі және өзге де шешуші
көрсеткіштері параллельді түрде талданады.
Маркентинг стратегиясын банк мақсатына маркетинг мақсатына маркетинг
құралы арқылы қол жеткізудің ең жақсы жолы ретінде анықтауға болады.
Маркетингтің оның ішінде банк маркетингтінің басты міндеті нарықты
зерттеу болып табылады. Осы проблема төңірегінде нарықты зерттеу үшін
ақпараттар жинақтау, тауарды зерттеп білу және оның бағасын анықтау,
қызметтерді өткізуді ұйымдастыру жүзеге асырылады. Ақпараттарды жинақтау
коммерциялық банктің нақты және артықшылықты нарықтарын айқындауға, сол
нарықтың қажеттілігі мен келешегін анықтап білу қажет. Нарықты бағалау үшін
банкке жататын үлес, соның ішінде қарыздар мен депозиттер нарығы үлесі
нақтыланады.
Нарықты бөлшектеп талдау үшін сегменттеу ерекше ролге ие. Банк өзінің
бәсекелестерімен салыстырғанда өзінің артықшылықтарын анықтау үшін оған ең
қолайлы келетін нарық сегментін табады, тұтынушылардың нақты топтарын
анықтайды. Нарықты сегменттеу негізіне банк қызметтерінің сипаты (несиелік,
операциялық, инвестициялық және басқалары) және клиенттік белгі (заңды және
жеке тұлғалар, корпорациялар, корреспондент банктер, мемлекеттік органдар).
Тәжірибеде сонымен қатар, географиялық, демографиялық, психомәдени және
мінез-құлықтық сегменттеу қолданылады.
Географиялық сегменттеу объектісі ретінде аумақтық құрылымдар,
экономикалық құрылымдар, елдің әкімшіліктік бірліктері, қалалар мен
қалалардың ықшамаудандары жүреді. Банк, әрине, өзінің көңілін бірінші
кезекте жақын нарықтарға бөледі.
Демографиялық сегменттеу тұрғындарды жасы бойынша, табыстары бойынша
әлеуметтік-кәсіби бөлуге негізделеді. Банк өзін қызықтыратын тұрғындар
топтарын айқындап алып, салымдарды көптеп тартуға, несиелерді ұтымды
орналастыруға жұмыс жасайды.
Соңғы мезгілде санамәдени сегменттеудің ролі едәуір артты. Ол жеке
тұлғалардың банк ұсынатын қызметтерге қарым қатынасын ескереді. Қатынас
сипаты әлеуметтік жағдайға, сондай-ақ адамның өзіндік ерекшеліктеріне
тәуелді. Мұндай сегменттеуде тұрақты белгілері негізінде тұрғындарды
әртүрлі әлеуметтік топтарға біріктіру жүргізіледі.
Мінез-құлықтық сегменттеу банктегі әрбір клиентке жинақталған құжаттар
жинағын зерттеп білу негізінде жүзеге асырылады. Өзінің мінез-құлықтары
бойынша тұрғындар келесі түрде сыныпталуы мүмкін: бүгінгі күнмен өмір
сүруші адамдар, авантюристер-тәуекелге барушылар, белсенділігі шамалы,
бірақ материалдық құндылықтарға құрметпен қарайтын реалистер, оқиғаның
ортасында болуға ұмтылушы тұлғалар.
Банк үшін мақсатты нарықтарды анықтау мен сегменттеу ауадай қажет.
Белгілі бір қызмет түрінен тек белгілі бір клиенттер тобы ғана пайда көре
алады. Басқа топтар үшін мұндай қызметтер не өте қымбат немесе сол кезеңде
пайдасыз болуы мүмкін. Берілген қызметке сәйкес келетін клиенттер тобы
мақсатты нарықтарды құрайды. Банк клиенті бірнеше мақсатты нарықтардың
бөлімі ретінде жүруі мүмкін. Маркетингтік қызметтің міндеті- банк
көрсететін қызметтер үшін мақсатты нарықтарды дұрыс бағалау.
Банкте бар клиенттер шегінде мақсатты нарықтарды зерттеумен байланысты
маркетингтік стратегияның екі түрі бар. Бір жағдайларда банк “өнімнен”
келіп шығады, яғни қызметтің нақты бір түрін таңдайды да өзінде бар
лкиенттер туралы ақпараттар негізінде мұндай қызметтерге кімдердің зәру
екендігін анықтайды. Басқа бір жағдайда қарама-қайшы сату әдісі
қолданылады, яғни қандай да бір операцияны жүзеге асыру сәтінде банк
қызметкерлері клиентке жаңа немесе қосымша қызмет көрсетуді ұсынады.
Өнімді нарыққа қозғалту және өткізу үшін клиенттерге жеке тұрғыдан
келіп, берілген өнімді тұтынушы ретінде жүре алатындарын анықтау керек.
Клиенттердің талғамдары мен қажеттіліктері әртүрлі. Оларды зерттеу және
оларға әсер ету керек, ол үшін әртүрлі маркетингтік стратегия қолданылады.
Біртекті емес нарықты ұсақ біртекті сегменттер қатарына бөлуді
білдіретін нарықты сегменттеу әдісі мүдделері мен қажеттіліктері бірлей
немесе ұқсас клиенттер топтарын бөлуге мүмкіндік береді.
Сегменттеу мыналарға мүмкіндік береді:
-клиенттер қажеттілігі тұрғысынан мақсатты нарықтарды ең дәл анықтауға;
-нақты нарықты игеруде банк қызметінің артықшылығы мен кемшілігін
айқындауға;
-мақсаттарды дұрыс қоюға және маркетингтік бағдарламаны табысты жүзеге
асырудың нақтылығын болжамдауға .
Сегменттеуді жүргізу үшін келесі шарттарды сақтау керек:
-нарыққа жаңа қызметтерді қозғалту бойынша жүргізілген кампаниямен
байланысты шығындар ақталу үшін сегмент жеткілікті түрде салмақты болу
керек;
-мақсатты нарық ретінде алынған адамдар немесе компаниялар тобының
банктің іс-әрекетіне әсерлесу жауабы басқа сегменттер әсерлесуінен пайдалы
түрде ерекшеленуі керек.
Клиенттік нарықта әдетте бес сегментті бөліп көрсетеді:
1. Меншік иелері болып табылатын немесе қозғалмайтын мүлікпен
операцияларды жүргізуші заңды және жеке тұлғалар.
2. Корпорациялар, қаржылық-өнеркәсіптік топтар.
3. Институционалды нарықтар (корреспондент-банктер).
4. Үкіметтік нарық (республиккалық басқару органдары және жергілікті
билік органдары).
5. Сенім қызметтері желісі бойынша заңды және жеке тұлғалар.
Сегменттеуді ұйымдастыру және жүзеге асыруда әртүрлі нұсқалар мүмкін.
Айталық, кейбірде барлық нарықты олардың орналасуына байланысты
географиялық белгісі бойынша сегменттей отырып, жеке бөлімшелерге бөледі.
Клиенттерді жасына қарай бөлу адамдардың “өмірлік циклі” түсінігімен
байланысты. Жеке адам өмір сүру ағымында бірқатар жалғасымды сатылардан
өтеді, олардың әрбіреуіне белгілі бір қажеттіліктер тән. Мұндай тұрғыдан
келгенде өмірлік циклдің бірдей сатыларында тұрған клиенттерді біріктіріп
сегменттеген дұрыс.
Жасы бойынша бөлу банкке клиенттердің жалпы салмағынан мақсатты
нарықтарды анықтауға мүмкіндік береді (1,2 кестелерге сәйкес ).
Кесте 1
Жас белгісі бойынша банк клиенттерін сегменттеу
Топ Өмірлік циклдің сипатты белгілері
Жастар Студенттер, жұмысқа алғашқы рет тұрушы адамдар, некеге
(16-22 жас) отыруға дайындалып жүрген ересек адамдар
Жаңадан жанұя құрғанАлғашқы рет үй және ұзақ пайдаланылатын тұтыну
жас адамдар тауарларын сатып алушы адамдар
(25-30 жас)
“Стажы бар” жанұяларҚалыптасқан карьерасы бар , бірақ қаржылық
(25-45 жас) іс-әрекеттері шектеулі адамдар. Бірінші кезектегі
мақсаттары- тұрғынүй жағдайларын жақсарту, жанұяның
қаржылық қорғалуын қамтамасыз ету, балалардың білім
алуларына мүмкіндік беру
“Салиқалы жастағы” Бұл категориядағы адамдарда қаржылық міндеттемелердің
адамдар азаюына байланысты табыстың өсуі байқалады. Маңызды
(40-55 жас) мақсаты- зейнеткерлік қамтамасыз етуді жоспарлау
Зейнеткерлікке Жинақталған капиталы бар және сақталуын және тұрақты
кетуге дайындалып табыс әкелуін қамтамасыз етуге ұмтылушы адамдар
жүрген адамдар (55
және одан жоғары)
Дерек көзі: Севрук В.Т. Банковский маркетинг. Масква.: Дело ЛТД, 1994. б.12
Кесте 2
Клиенттердің әртүрлі категориялары үшін банк өнімдері
Банктік қамтамасыз ету мысалдары
Жастар Топ мүшелеріне жоғары ұтқырлық , үйден тыс жерлердегі
өмір тән. Оларға ақшаларды аудару бойынша қызметтер,
қысқамерзімді қарыздар, қарапайым жинақтар, туризмге
байланысты банктік қызметтер қажет.
Жаңадан жанұя Бұл топ күйеуі мен әйелі үшін банктік шоташуға,
құрған жас адамдар тауарларды сатып алуға несиелік карточкаларға әртүрлі
нычандағы жаңартылатын несиелерге мұқтаж.
“Стажы бар” Төлеу мерзімін кейінге қалдырып, тауарлар сатып алуға
жанұялар және тұрғвн үй жағдайларын жақсартуға тұтыну несиелерін
кеңінен пайдаланады. Ата-аналары және балалары үшін
жинақ шоттарын пайдаланады. Білімді қаржыландыру,
жинақтарды инвестициялау, салық салу, сақтандыру, мұраға
жарлық ету мәселелері бойынша ақыл- кеңестерге мұқтаж.
Салиқалы жастағы Банк клиенттерінің ең тұрақты тобы. Банк шоттарында
және зейнеткерліккеқомақты қаражаттары бар. Жоғары деңгейде қамтамасыз
кеткелі жүрген етуді талап етеді. Оның ішінде қаржылық кеңес беру,
тұлғалар капиталға иелік етуге көмектесу, мұраға жарлық ету және
т.б.
Дерек көзі: Севрук В.Т. Банковский маркетинг. Масква.: Дело ЛТД, 1994. б.16
1.2 Банк нарығын сегменттеудің түрлері
Маркетингтік қызметтің түрлерін қарастыру маркетингтің негізгі
тәсілдерін зерттеумен қоса қабаттасып жүреді. Оқу әдебиеттері неғұрлым
маңызды деген екі тәсілді – бірыңғайлау (типологизация), нарықтық
сегменттеу тәсілін бөліп көрсетеді.
Бірыңғайлау (типологизация) - әлеуметтік сипаттамаларына, демографиялық
және әлеуметтік-экономикалық факторларға сәйкес тұтынушыларды жеке ыңғайда
қарастыру және топтастыру процесі.
Нарықтық сегменттеу – банк үшін неғұрлым болашағы зор болып саналатын
нарық тұтынушыларын нақты топтарға бөлу процесі. Банк қызметінің сипаты,
клиенттердің географиялық, демографиялық, психомәдени, мінез-құлық
белгілері, негізінен, сегменттеу белгілері болып қатысады.
Банк қызметтерінің сипаты бойынша олар несие, операциялық,
инвестициялық, делдалдық және басқа да сегменттерге бөлінеді.
Клиентуралық белгі нарықты заңды және жеке тұлғаларға, корпорацияларға,
банк-корреспонденттерге, мемлекеттік органдарға бөледі.
Аумақтық құрылымдар, экономикалық аудандар, әкімшілік бірліктер
геграфиялық сегменттеу объектілері болып саналады. Демографиялық сегменттеу
халықты жас мөлшері, кірістері бойынша әлеуметтік-кәсіби тұрғыдан бөлуге
негізделеді.
Психомәдени сегменттеу – бұл жеке тұлғалардың банктердің көрсететін
қызметіне қатынасы.
Мінез-құлықтық сегменттеу банктің әрбір клиентінің бос уақытын
зерттеуге негізделеді.
Ал нарықты сегменттеу мен анықтау банктің өзіне қажет. Белгілі бір
қызмет түрлерінен алынатын тиімділіктер клиенттердің белгілі бір топтары
үшін ғана пайдалы болып табылады. Ал басқа бір топтар үшін мұндай қызмет
түрлері қымбат немесе дәл сол сәтте пайдасыз болуы мүмкін. Аталмыш қызмет
түрлері қызықтыратын клиенттердің топтары мақсатты нарықты құрады.
Банк нарығын сегменттеудің 3 тобын бөліп қарайды:
1. Ұсынылатын қызметтер сипаттамасы бойынша сегменттеу.
2. Тұтынушы топтары бойынша сегменттеу.
3. Бірнеше айнымалылар бойынша сегменттеу.
1. Банк қызметін ұсыну сипаты бойынша сегменттеу.
Банк қызметін ұсыну сипаты бойынша сегменттеу клиенттер үшін ең
тартымды банк қызметтерінің қандай да бір түрін анықтауға рұқсат етеді.
Өнім принципі клиенттердің кейбір топтарының банк қызметі түрлеріне
реакциясын зерттеуге негізделген.
Банк қызметінің нәтижесі банк өнімі болып табылады, бұл ұсынылатын
қызмет көрсетуден және төлем құралдарын жасаудан (төлем тапсырмаларын
жасау, вексель, аккредитив, чектер т.б. жасау) тұрады.
Банк қызмет көрсетуі түрлерін белгілі бір принциптер бойынша жіктеуге
болады (3-кестеге сәйкес):
Кесте 3
Банк қызмет көрсетуінің жіктелуі.
№ Жіктеу критериі Қызметтер көрсету типі
1.Банк қызметі ерекшелігіне ерекше қызмет көрсету
сәйкестігіне байланысты ерекше емес қызмет көрсету
2.Қызмет көрсетуді алған заңды тұлғаларға
субъектерге байланысты жеке тұлғаларға қызмет көрсету
3.Ресурстарды құру және белсенді
орналастыру тәсіліне белсенсіз
байланысты
4.Қызмет көрсеткені үшін ақылы
төлемақыға байланысты ақысыз
5.Материалдық өнім қозғалысына таза қызмет көрсету (мат.өнімге
байланысына байланысты байланыссыз)
мат.өнім қозғалысына байланысты
Өнім белгілеріне қарай нарықты сегменттеген кезде банк қызмет
көрсетуінің 4 тобын бөліп қарайды:
1. несие қызметін көрсету
2. депозиттік қызмет көрсету
3. инвестициялық операциялар
4. басқа да қызметтер көрсету
1. Несие қызметін көрсету – бұл банктің ең өзіне тән қызмет көрсетуі,
ссуда капиталы қозғалысына байланысты. Несие қызметіне мынадай белгілер тән
болады:
- ақылылығы;
- мерзімділігі;
- қайтарымдылығы;
- кепілдендірілуі.
Несие беру тетігі мынадай болып келеді.
Банк клиенттері ссуда алуға өтініш береді, оған мынадай құжаттар
тізбесі жалғанады:
1. Заем алушы кәсіпорынының соңғы айдың 1-не қарағандағы балансы жалғанады.
2. Кооперативтер кірісі мен шығысы туралы декларация тапсырады.
3. Белгілі бір кезеңдегі ақша қаражаты мен төлемдердің түсу графигі табыс
етіледі.
4. Несиеленетін мәміленің өзін өзі ақтау мерзімі мен рентабельдігі деңгейін
сипаттайтын техникалық-экономикалық есеп жалғанады.
5. Несиеленетін мәмілені растайтын келісім-шарт көшірмелері.
6. Басқа банктен алған несиелер туралы мәліметтер.
7. Заем алушының кәсіпорнының құрылтайшы құжаттар көшірмесі.
Егер банк ссуда беру туралы оң шешім қабылдаса, онда мынадай құжаттар
қосымша тапсырылуы тиіс:
- уәкілетті тұлғалардың қолдарының үлгісі мен мөрдің бас-таңбасының үлгісі
бар кәртішке толтырылады;
- ссуданың қамтамасыз етілетінін растайтын құжаттар (мүлік кепілдігінің
келісім-шарты, сақтандыру полисі, 3-ші тұлғалар кепілдігі және т.б.)
тапсырылады;
- ссуда беруге арналған бланк толтырылады.
Егер ссуда өте үлкен болмаса, ссуда беру туралы шешімді несие комитеті
қабылдайды, ал егер ссуда өте үлкен болса- түпкілікті шешімді банк
басқармасы қабылдайды.
Барлық ссудаларды мына белгілері бойынша жіктеуге болады:
1. Қайтару шарты мен өтеу мерзімдері бойынша: қысқа мерзімді, ұзақ мерзімді
(мерзімді) және мерзімсіз.
2. Қамтамасыз етілу сипаты бойынша: қамтамасыз етілген және қамтамасыз
етілмеген.
3. Беру әдістері бойынша: заем алушының өтініші бойынша жеке тәртіпте
берілетін ссудалар; несиелеу лимитімен күні бұрын белгіленген шамадағы
ссудалар.
4. Мақсатты маңызы бойынша: жабдықтар сатып алуға; құрылыс салуға; тұтынуды
кеңейтуге және т.б.
2. Депозит қызметін көрсету.
Банктің салымдық немесе депозиттік операциялар аясында мынадай түрлері
болады:
1. талап етілетін салым;
2. мерзімді;
3. жинақтаушы салымдар.
Талап етілетін салымдар немесе чек салымдары – бұл депозиттердің ең кең
таралған түрі. Депозиттердің 60-70 % -ға жуығы талап етілетін салымдарға
келеді. Талап етілетін салымдар бойынша ағымдағы шот ашылады, соған чектер
жазып беріледі, чектердің көмегімен төлем жасап тұруға болады. Кейде талап
етілетін салымдар бойынша пайыздар жазылмауы мүмкін, ал әрбір инкассаланған
чек үшін қосымша ақы алынуы мүмкін. Кәсіпорындар үшін талап етілетін
салымдар банк векселін ресімдеу үшін негіз болып табылады, соның көмегімен
де төлемдер жасауға болады. Талап етілетін салымдар ұлттық валютамен де,
шетелдік валютамен де ресімделуі мүмкін.
Мерзімді салымдарға мынадай ерекшеліктер тән келеді:
- қатаң белгіленген сақтау мерзіміне ресімделеді;
- мерзімді салым сомасы секірмелі түрде өзгеріп тұрады, яғни, келісім-
шартта алдын ала аталған әрбір мерзімнен кейін пайыз қосылуы мүмкін,
яғни, кірісті капиталдандыруы мүмкін, және салымға қосымша жаңа жарналар
қосылып толығуы мүмкін.
- Жинақтаушы салымдар ақша жинақтарын жинақтап, салып отыруға ең тартымды
салым. Сақтау мерзімі бойынша жинақтаушы салымдар мерзімді салымдардан
асады, демек, кіріс деңгейі де үлкен болады. Жинақтаушы салымдарды
ресімдеген кезде алып қою туралы хабарламаның келісім-шарттың мерзімі
көрсетіледі. Жинақтаушы салымды ешбір шектеусіз қосымша жарналармен
толықтыруға болады. Жинақтаушы салымдар ашылғаннан кейін 6 айдан ерте
емес мерзімде жабылады, егер бұдан бұрын жабылса, кіріс талап етілетін
салым бойынша тәрізді болады.
3. Инвестициялық операциялар – бағалы қағаздармен жасалатын
операциялар. Бұлар комиссиялық негізде де, меншікті қаражат есебінен де
шығарылуы мүмкін. Бағалы қағаздар нарығында банктер кәсіби қызметтің 4
түрін жүзеге асыра алады:
1. Делдалдық қызметін көрсетеді, клиенттердің қаражаты есебінен және
тапсырмасы бойынша банк бағалы қағаздарды салып алып сатады, сол үшін
комиссиялық пайыз алады.
2. Коммерциялық қызметті меншікті қаражаты есебінен көрсетеді, бұл бағалы
қағазды сату бағасы мен сатып алу бағасы арасындағы айырма түріндегі
пайданы алуға бағытталған.
3. Инвестициялық қор қызметіне екі операция түрі кіреді:
- банк өз акцияларын шығарып сатады;
- түскен ақшаға басқа эмитенттердің жоғары өтімді бағалы қағаздарын сатып
алады.
Банк кірісі жоғары өтімді акциялар кірісі мен банк акциясы бойынша
дивидендтер төлеу шығындары арасындағы айырма есебінен болады.
4. Депозитариилар қызметіне бағалы қағаздарды сақтау, акционерлер тізілімін
жүргізу, бағалы қағаздар бойынша есептер жүргізу және акционерлердің
бағалы қағаздарды салып алу-сату туралы тапсырмаларын орындау жөніндегі
операциялар кіреді.
4. Басқа да банк қызмет көрсетуі өте сал алуан, және мынадай топтарға
бөлінеді:
- кассалық есептесу қызметін көрсету жөніндегі операцияла;
- валюталық операциялар және сыртқы экономикалық қызметпен байланысқан
қызметтер көрсету;
- аккредитивтерді пайдаланып, құжаттық есеп беру.
- Кепілдіктер мен кепілгерлік беру;
- Консультациялық қызметтер көрсету;
- корреспонденттік шоттар ашу жөніндегі операциялар;
- инженерлік-экономикалық сараптама жөніндегі қызметтер көрсету;
- Траст қызметін көрсету;
- Лизинг;
- Аудитор қызметін көрсету;
- Бағалы заттарды сақтау жөніндегі қызмет көрсету;
- Клиенттердің жарнамасын банк мекемесі желісі арқылы орналастыру.
2. Клиенттер бойынша сегменттеу
Бүкіл банк қызметтері нарығы осы нарық субъектілері және сатып алу-сату
объектілері тұрғысынан алғанда белгілі бір топтарға бөлінеді. Осыған орай
мына субъектер бойынша сегменттеу жүргізіледі:
- Корпоративтік нарық
- бөлшек нарық
- үкіметтік нарық
- қаржы-несие мекемелерінің нарығы.
I. Корпоративтік нарық
Корпоративтік нарықта сегменттеу көрсеткіштерінің үлкен мөлшері бар.
Солардың негізінде тек бірінші сегменттеу жүзеге асырылады. Мұны бірнеше
немесе сегментациялық айнымалылары тобын пайдалану негізінде екінші реттік
сегменттеумен толықтыру қажет. Корпоративтік нарықтың бірінші сегменттелуін
жүргізген кезде ең типтік сегменттациялық айнымалылар ретінде мына
айнымалылар пайдаланылады:
1. Кәсіпорын айналымы көбіне өткізілген өнімнің немесе өткізгеннен
түскен түсімнің мөлшері бойынша анықталады. Сонымен қатар, айналым мөлшері
бойынша кәсіпорынның қызмет жасау тиімділігі туралы айтуға болмайды.
Әлемдік тәжірибеде кәсіпорынның жылдық айналымы 50 млн. $. асса, бұл
корпорация банк үшін қызметін көрсетуге өте тартымды, мұндай кәсіпорынға
банк қызметінің кез келген түрі көрсетіледі.
2. Географиясы немесе қызмет көрсетілетін кәсіпорындардың, тіпті
табысты және қол жетімді дегендерінің географиялық шашырап орналасуы,
жекелеген банк өнімдерін ұсынуды қиындатады. Ірі банктер географиялық
факторды көбіне ескермейді, ал ұсақ банктер мұны абсолютке айналдырады. Іс
жүзінде географиялық факторды ескеруге ойланып амал жасау керек, бұл басқа
да сегменттік айнымалыларды толықтыруы тиіс.
3. Кәсіпорынның өндіріс ерекшелігін ескеру. Өндірістік ерекшеліктеріне
байланысты клиенттердің қандай банк өнімдеріне мұқтаж екенін және қызмет
көрсету сапасы қандай болғаны оларды қанағаттандырады дегенді анықтауға
болады. Мысалы, сауда-делдалдық фирмалар олардың жұмыс ерекшелігіне сәйкес
есептесуді тез жүргізу жүйесіне мұқтаж болып келеді, және бұларға қысқа
мерзімді несиенің тұрақты көлемі қажет болып тұрады. Құрылыс салу ұйымдары
үшін ұзақ мерзімді сенімді қаржыландыру және несиені ұтымды жабу шарттары
бірінші орында тұрады.
4. Қызмет көрсетілетін кәсіпорындарда еншілес компанияларының болуы.
Мұндай кәсіпорындарды тартымды қылатын өте жоғары сенімділігі мен кең
географиялық қамтылуы болады.
5. Кәсіпорында жұмыс істейтін қызметкерлердің саны. Сегменттеудің ең
қолайлы және қарапайым көрсеткіші, соның негізінде бірқатар өндірістік
коэффициенттер есептеледі, бұлар: - 1 қызметкерге келетін капитал мөлшері;
- бір қызметкер өндіретін қосымша құн мөлшері. Бұл көрсеткіш те дербес
қызметтер жүйесін анықтаған кезде бастапқы болып саналады.
6. Кәсіпорын айналымының ішіндегі экспорттық сату деңгейі. Айналым
құрылымы ішіндегі экспорттың үлес салмағы есептелінеді. Әлемдік нарыққа
бағдарлану банк үшін жоғары пайдалы қызметтерге сұраныстың өсуіне әкеледі.
Мысалы,: валюталық операциялар, әлемдік қаржылық нарықтың конъюнктурасы
бойынша консультациялар өсуіне әкеледі.
7. Шетелдік офистер мен филиалдарының саны мен орналасу көрсеткіштері.
8. Кәсіпорында айналым қаражаты болуы. Бұл көрсеткіш бойынша айналым
қаражатына деген сұраныстың мөлшерін, оларды кәсіпорынның пайдалану
тиімділігін анықтауға, сондай-ақ овердрафт қажеттігін бағалауға болады.
Овердрафт – бұл клиенттің ағымдағы шотындағы қысқамерзімді ссуда формасын
алған теріс қалдығы.
9. Ағымдағы міндеттемелер.
10. Негізгі қаражат құрамы мен мөлшері. Негізгі қаражат қызмет істеуші
және запастағы капитал деп бөлінеді. Капиталды белсенді және белсенсіз деп
бөлу құрылымы да сұраныс мөлшеріне, негізгі капиталдың өсуін қаржыландыруға
арналған несиеге әсер етуі мүмкін.
11. Кәсіпорынның ұзақ мерзімді және қысқамерзімді берешегі. Берешегі
меншікті капиталдың 50% -на аспауы керек.
K= ∑ зад. капит. * 100% = 50%
12. Берешегін және сол бойынша пайызды жабу ырғақтығы көрсеткіші.
Әлемдік стандарт бойынша несиені жабу жиілігі жылына 5 жарнадан кем болмауы
тиіс.
13. Кәсіпорынға қызмет көрсеткен кезде банк пайдалылығының мөлшері.
Салық төлегенге дейінгі және төлегеннен кейінгі пайда мөлшері бөлек
есептеледі.
14. Жекелеген кәсіпорындарға қызмет көрсеткен кезде бәсекелестермен
қатынасы. Осы кәсіпорын үшін басқа банктер бәсекелес күресте кәсіпорынның
қол жетімділігін көрсетеді. Сөйтіп, корпоративтік нарықты сегменттерге
бөлген кезде аталған барлық сегменттациялық айнымалылар ескеріледі, бұлар
кешенді пайдаланылып, банктің ішкі мүмкіндіктері де ескерілуі тиіс.
II. Бөлшек нарық
Бөлшек банк нарығын сегменттеу принциптерінің негізіне 2 негізгі
критерии жатады:
- банк клиентінің кіріс мөлшері;
- банк өнімдеріне қойылатын талаптар.
Сонымен қатар бөлшек нарықта сегменттеудің дәстүрлі принциптері де
пайдаланылуы мүмкін:
- географиялық принцип;
- демографиялық принцип, кіріс деңгейін, отбасы құрамын, нәсілін т.б.
ескереді.
- психографиялық (өмір салты, жеке басы типі);
- мінез-құлық, сатушы мінез-құлығының әртүрлі аспектілерін ескереді.
Географиялық сегментация критериі ретінде аумақтық құрылымдар,
экономикалық аудандар, елдің, қаланың және қала мөлтекаудандарының
әкімшілік бірліктері болады. Банк, әдетте, өз назарын жақын жердегі нарыққа
шоғырландырады.
Демографиялық сегментация халықты әлеуметтік-кәсіби (жынысы, жасы,
кірісі т.б бойынша) бөлуге негізделген. Банк өзі үшін қызықты клиенттер
тобын айқындап, оларды барынша тарту үшін жұмыс істейді.
Соңғы уақытта психографиялық сегментацияның рөлі артуда, бұл
клиенттердің банк ұсынатын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz