А. С. Поповтың радионы ойлап табуы. радиобайланыс принцптері
Жоспар.
Кіріспе:
а) А. С. Поповтың радионы ойлап табуы.
Негізгі бөлім:
а) Радиобайланыс принциптері.
б) Модуляция мен детектирлеу қалай жүзеге асырылады.
Қортынды:
а) Электромагниттік толқындардың қасиеті.
Кіріспе:
а) А. С. Поповтың радионы ойлап табуы.
Негізгі бөлім:
а) Радиобайланыс принциптері.
б) Модуляция мен детектирлеу қалай жүзеге асырылады.
Қортынды:
а) Электромагниттік толқындардың қасиеті.
Кіріспе.
Герц тәжірибелері 1888 ж. жарияланып шығысымен дүние жүзінің физиктерін қызықтырады. Ғылымдар электромагниттік толқындарды шығарушыны және қабылдағышты жетілдіру жолдарын іздей бастады.
Радиобайланыс принципі былай. Хабарлаушы антеннада жасалған жиілігі жоғары айнымалы электр тогы айналадағы кеңістікте тез өзгеретін электромагниттік өріс туғызады да, ол электромагниттік толқын түрінде тарайды. Қабылдауышы антеннаға жеткеннен кейін, электромагниттік толқын хабарлағыш қандай жиілікпен істейтін болса, жиілігі дәл сондай айнымалы ток туғызады.
Сендер модуляция мен детектирлеудің не екенің білесіңдер. Енді осы процестердің қалай іске асырылатындығын қарастырайық.
Герц тәжірибелері 1888 ж. жарияланып шығысымен дүние жүзінің физиктерін қызықтырады. Ғылымдар электромагниттік толқындарды шығарушыны және қабылдағышты жетілдіру жолдарын іздей бастады.
Радиобайланыс принципі былай. Хабарлаушы антеннада жасалған жиілігі жоғары айнымалы электр тогы айналадағы кеңістікте тез өзгеретін электромагниттік өріс туғызады да, ол электромагниттік толқын түрінде тарайды. Қабылдауышы антеннаға жеткеннен кейін, электромагниттік толқын хабарлағыш қандай жиілікпен істейтін болса, жиілігі дәл сондай айнымалы ток туғызады.
Сендер модуляция мен детектирлеудің не екенің білесіңдер. Енді осы процестердің қалай іске асырылатындығын қарастырайық.
Тақырыбы: А. С. Поповтың радионы ойлап табуы. Радиобайланыс принцптері.
Жоспар.
Кіріспе:
а) А. С. Поповтың радионы ойлап табуы.
Негізгі бөлім:
а) Радиобайланыс принциптері.
б) Модуляция мен детектирлеу қалай жүзеге асырылады.
Қортынды:
а) Электромагниттік толқындардың қасиеті.
Кіріспе.
Герц тәжірибелері 1888 ж. жарияланып шығысымен дүние жүзінің
физиктерін қызықтырады. Ғылымдар электромагниттік толқындарды шығарушыны
және қабылдағышты жетілдіру жолдарын іздей бастады.
Радиобайланыс принципі былай. Хабарлаушы антеннада жасалған жиілігі
жоғары айнымалы электр тогы айналадағы кеңістікте тез өзгеретін
электромагниттік өріс туғызады да, ол электромагниттік толқын түрінде
тарайды. Қабылдауышы антеннаға жеткеннен кейін, электромагниттік толқын
хабарлағыш қандай жиілікпен істейтін болса, жиілігі дәл сондай айнымалы ток
туғызады.
Сендер модуляция мен детектирлеудің не екенің білесіңдер. Енді осы
процестердің қалай іске асырылатындығын қарастырайық.
а) А. С. Поповтың радионы ойлап табуы.
Ресейде ең алғашқылардың бірі болып электромагниттік толқындарды
зерттеумен шұғылданған Кронштадтағы офицерлер курсының мұғалімі Александр
Степанович Попов еді. Ол Герц тәжірибелерін жаңғыртып жасап көріп, содан
кейін электромагтиттік толқындарды тіркеудің анағұрлым сенімді, әрі сезгіш
тәсілін тапты.
Электромагниттік толқындарды тікелей сезетін тетік есебінде
А.С.Попов когерерді қолданды. Бұл прибор - екі электроды бар шыны түтік.
Түтік ішінде ұсақ металл үгінділері салынған. Бұл прибордың қызметі электр
зарядтрының металл ұнтаққа тигізетін әсерінен негізделген. Кәдімгі жағдайда
когерердің кедергісі үлкен болады, өйткені үгінділердің бір-біріне тиісі
(контактісі) нашар. Келген электромагниттік толқын когерер ішінде жиілігі
жоғары айнымалы ток туғызады. Үгінділер арасында ұсақ ұшқындар шығады да
үгінділерді пісіріп тастайды. Нәтижесінде когерердің кедергісі күрт
төмендейді (А.С.Поповтың тәжірибесінде 1000000Омнан 1000-500 Омға, яғни 100-
200 есе төмендейді). Приборды сілкіп қалса, ол бұрынғы үлкен кедергісіне
қайта ие болады. Сымсыз байланысты іске асыруда, автоматты қабылдауды іске
асырып тұту үшін, А.С.Попов сигналды қабылданғаннан кейін когерерді сілкіп
қалып тұратын қоңыраулы құрылғыны пайдаланды. Электромагнитті толқын келген
кезде қоңырауының тізбегі когерер арқылы тұйықталады. Толқын қабылдау
аяқталысымен, қоңырау жұмысы бірден тоқтатылады, өйткені қонңыраудың
балғасы қоңыраудың табақшасын да, когерерді де соғады. Когерерді соңғы
сілкінгенде аппарат жаңа толқынды қабылдауға дайын тұрады. А. С. Поповтың
қабылдағышының схемасы келтірілген, ол оның Орыстың физика-химия қоғамының
журналындағы мақаласынан алынған.
Сонан соң аппараттың сезгіштігін арттыру үшін А.С. Попов когерердің
бір ұшын жерлестірді, ал екіншісін жоғары шаншылған сымға қосып – осылай ең
тұнғыш рет қабылдаушы антенна жасады. Сөйтіп жерлестіру Жердің өткізгіш
бетін ашық тербелмелі контурдың бір бөлігіне айналдырады да, осыдан
қабылдау қашықтығы артады.
1-сурет
Осы кездегі радиоқабылдағыш А. С. Поповтың радиоқабылдағышына онша
ұқсамағанмен, жұмыс істеу принципі бәрібір оның приборындағыдай. Осы
кездегі қабылдағышта да антенна бар, толқын оның бойында өте әлсіз электр
тербелістерін туғызады. Поповтың қабылдағышындағы сияқты осы тербелісьердің
энергиясы тікелей қабылдау үшін пайдаланылмайды. Бәсең сигналдар келесі
тізбектерді қоректендіретін энергия көзін ғана басқарады. Қазір ондай
басқару электрондық шамдардың және жартылай өткізгішті приборлардың
көмегімен іске асырылады.
1895 жылы 7 майда А. С. Попов Петербургте, Орыстың физика-химия
қоғамының мәжілісінде, шын мәнісінде дүниеде тұнғыш радиоқабылдағыш болып
табылған, өзінің приборының қызметін көрсетті. 7 май радионың туған күні
болды. Қазіргі кезде бұл күн, жыл сайын аталып өтеді.
А. С. Попов қабылдаушы және хабар таратушы апаратураны
табандылықпен жетілдіре берді. Ол хабарларды аса шалғайда жеткізетін прибор
жасауды өзінің тікелей мақсаты деп санады.
Алғашқы радиобайланыс 250 м қашықтыққа жасалған еді. Қажымай-талмай
өз өнерін әрі жетілдіріп, Попов көп кешікпей байланыс аралығын 600 м-ден
әрірекке жеткізді. Сонан соң 1899 жылы Қара теңіз флотының маневрлері
кезінде ғылым радиобайланысты 20 км-ге жеткізді, ал 1901 ж.
радиобайланыстың алыстағы 150 км қашықтыққа дейін барды. Мұнда
хабарлағыштың жаңа конструкциясы маңызды роль атқарды. Ұшқындық аралық
тербелмелі контур ішінде орнатылды, ал контур жіберіп-таратушы антеннамен
индуктивті байланыста және онымен резонанстық күйге келтірілген болатын.
Сигналды тіркеу тәсілдері де елерліктей өзгерді. Қоңырауға параллель
телеграф аппараты жалғанды, ал ол сигналдарды автоматты түрде жазуға
мүмкіндік берді. 1899 жылы телефон арқылы сигнал алу мүмкіндігі бары
білінді. 1900 жылдың басында Фин шығанағында қауіпке ұшырағандарды құтқару
жұмысында, радиобайланыс ойдағыдай пайдаланылды. А. С. Поповтың қатысуымен
Ресей флоты мен армиясында радиобайланысты ендіру басталды.
Шетелдерде ондай приборды жетілдіруді итальян инженері Г. Маркони
ұйымдастырған фирма жүргізді. Кеңінен жүргізілген тәжірибелер Атлант мұхиті
арқылы радиотелеграфпен хабар беруді жүзеге асыруға мүмкіндік берді.
Негізгі бөлім.
а) Радиобайланыс принциптері.
Радиобайланыстың дамуындағы ең бір маңызды кезең 1913 жылы өшпейтін
электромагниттік тербелістердің генераторын жасау болды.
Электромагниттік толқындардың қысқа және ұзақтау
импульстеріненқұралатын телеграф сигналдарын ғана жеткізумен қатар,
электромагниттік толқындардың көмегімен сөзді, музыканы жеткізу мүмкіндігі
туды, яғни сенімді және жоғары сапалы радиотелефон байланысы іске
асырылады.
Радиотелефон байланысы. Радиотелефон байланысында дыбыс
толқынындағы ауа қысымының тербелісі микрофонның көмегімен дәл сондай
электр тербелістеріне айналдырады. Бір қарағанда, егер осы тербелістерді
күшейтіп, антеннаға жеткізсе, электромагниттік толқындар арқылы сөз бен
музыканы алысқа жеткізуге болатын сияқты. Бірақ шынында ондай тәсілмен
жеткізу іске аспайды. Мәселе былай: дыбыс жиілігіндегі тербелістер едәуір
баяу тербелістер болады, ал жиілігі төмен (дыбыстікіндей) электромагниттік
толқындар мүлде дерлік шығарылып таратылмайды.
2-сурет
Модуляция. Радиотелефон байланысын жүзеге асыру үшін, антенна күшті
шығарып тарататын, жиілігі жоғары тербелістерді пайдалану қажет. Жиілігі
жоғары өшпейтін гармоникалық тербелістерді генератор, мысалы транзисторлы
генератор өндіріп береді.
3-сурет
Дыбыс жеткізу үшін осы тербелістерді өзгертеді, яғни басқаша
айтқанда, модуляциялайды. Оны жиілігі төмен (дыбыстікіндей) электр
тербелістерінің көмегімен жасайды. Мысалы, жиілігі жоғары тербеліс
амплитудалық модуляция деп атайды. 2-суретте үш график көрсетілген: а)
жиілігі жоғары тербелістердің графигі, осы әкелуші жиілігі деп атайды; ә)
дыбыс жиілігіндей тербелістердің, яғни модуляциялайтын тербелістердің
графигі, в) амплитудасы бойынша модуляцияланған тербелістердің графигі.
Модуляциясыз ең әрі кеткенде, станция жұмыс істей ме, жоқ па соны ғана
бақылай аламыз, одан басқа еш нәрсені істей алмаймыз. Модуляциясыз
телеграфпен де, телефонмен де, телевизиямен де ешбір хабар беруге болмайды.
Модуляция – баяу процесс. Бұл жоғары жиілікті тербелмелі. Бұл
жоғарғы жиілікті тербелмелі жүйедегі өзгерістер процесі, онда ол өздерінің
амплитудасы елерліктей өзгертуден бұрын, өте көп жоғары жиілікті
тербелістер жасап үлгереді.
Детектирлеу. Қабылдағыш ішінде жиілігі жоғары модуляцияланған
тербелістерден жиілігі төмен тербелістерді айырып, бөліп алады. Сигналды
осылай түрлендіру процесін детектирлеу деп атайды.
Детектирлеу нәтижесінде алынған сигнал, хабарлағыштың микрофонына
әсер еткен дыбыс сигналына ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Жоспар.
Кіріспе:
а) А. С. Поповтың радионы ойлап табуы.
Негізгі бөлім:
а) Радиобайланыс принциптері.
б) Модуляция мен детектирлеу қалай жүзеге асырылады.
Қортынды:
а) Электромагниттік толқындардың қасиеті.
Кіріспе.
Герц тәжірибелері 1888 ж. жарияланып шығысымен дүние жүзінің
физиктерін қызықтырады. Ғылымдар электромагниттік толқындарды шығарушыны
және қабылдағышты жетілдіру жолдарын іздей бастады.
Радиобайланыс принципі былай. Хабарлаушы антеннада жасалған жиілігі
жоғары айнымалы электр тогы айналадағы кеңістікте тез өзгеретін
электромагниттік өріс туғызады да, ол электромагниттік толқын түрінде
тарайды. Қабылдауышы антеннаға жеткеннен кейін, электромагниттік толқын
хабарлағыш қандай жиілікпен істейтін болса, жиілігі дәл сондай айнымалы ток
туғызады.
Сендер модуляция мен детектирлеудің не екенің білесіңдер. Енді осы
процестердің қалай іске асырылатындығын қарастырайық.
а) А. С. Поповтың радионы ойлап табуы.
Ресейде ең алғашқылардың бірі болып электромагниттік толқындарды
зерттеумен шұғылданған Кронштадтағы офицерлер курсының мұғалімі Александр
Степанович Попов еді. Ол Герц тәжірибелерін жаңғыртып жасап көріп, содан
кейін электромагтиттік толқындарды тіркеудің анағұрлым сенімді, әрі сезгіш
тәсілін тапты.
Электромагниттік толқындарды тікелей сезетін тетік есебінде
А.С.Попов когерерді қолданды. Бұл прибор - екі электроды бар шыны түтік.
Түтік ішінде ұсақ металл үгінділері салынған. Бұл прибордың қызметі электр
зарядтрының металл ұнтаққа тигізетін әсерінен негізделген. Кәдімгі жағдайда
когерердің кедергісі үлкен болады, өйткені үгінділердің бір-біріне тиісі
(контактісі) нашар. Келген электромагниттік толқын когерер ішінде жиілігі
жоғары айнымалы ток туғызады. Үгінділер арасында ұсақ ұшқындар шығады да
үгінділерді пісіріп тастайды. Нәтижесінде когерердің кедергісі күрт
төмендейді (А.С.Поповтың тәжірибесінде 1000000Омнан 1000-500 Омға, яғни 100-
200 есе төмендейді). Приборды сілкіп қалса, ол бұрынғы үлкен кедергісіне
қайта ие болады. Сымсыз байланысты іске асыруда, автоматты қабылдауды іске
асырып тұту үшін, А.С.Попов сигналды қабылданғаннан кейін когерерді сілкіп
қалып тұратын қоңыраулы құрылғыны пайдаланды. Электромагнитті толқын келген
кезде қоңырауының тізбегі когерер арқылы тұйықталады. Толқын қабылдау
аяқталысымен, қоңырау жұмысы бірден тоқтатылады, өйткені қонңыраудың
балғасы қоңыраудың табақшасын да, когерерді де соғады. Когерерді соңғы
сілкінгенде аппарат жаңа толқынды қабылдауға дайын тұрады. А. С. Поповтың
қабылдағышының схемасы келтірілген, ол оның Орыстың физика-химия қоғамының
журналындағы мақаласынан алынған.
Сонан соң аппараттың сезгіштігін арттыру үшін А.С. Попов когерердің
бір ұшын жерлестірді, ал екіншісін жоғары шаншылған сымға қосып – осылай ең
тұнғыш рет қабылдаушы антенна жасады. Сөйтіп жерлестіру Жердің өткізгіш
бетін ашық тербелмелі контурдың бір бөлігіне айналдырады да, осыдан
қабылдау қашықтығы артады.
1-сурет
Осы кездегі радиоқабылдағыш А. С. Поповтың радиоқабылдағышына онша
ұқсамағанмен, жұмыс істеу принципі бәрібір оның приборындағыдай. Осы
кездегі қабылдағышта да антенна бар, толқын оның бойында өте әлсіз электр
тербелістерін туғызады. Поповтың қабылдағышындағы сияқты осы тербелісьердің
энергиясы тікелей қабылдау үшін пайдаланылмайды. Бәсең сигналдар келесі
тізбектерді қоректендіретін энергия көзін ғана басқарады. Қазір ондай
басқару электрондық шамдардың және жартылай өткізгішті приборлардың
көмегімен іске асырылады.
1895 жылы 7 майда А. С. Попов Петербургте, Орыстың физика-химия
қоғамының мәжілісінде, шын мәнісінде дүниеде тұнғыш радиоқабылдағыш болып
табылған, өзінің приборының қызметін көрсетті. 7 май радионың туған күні
болды. Қазіргі кезде бұл күн, жыл сайын аталып өтеді.
А. С. Попов қабылдаушы және хабар таратушы апаратураны
табандылықпен жетілдіре берді. Ол хабарларды аса шалғайда жеткізетін прибор
жасауды өзінің тікелей мақсаты деп санады.
Алғашқы радиобайланыс 250 м қашықтыққа жасалған еді. Қажымай-талмай
өз өнерін әрі жетілдіріп, Попов көп кешікпей байланыс аралығын 600 м-ден
әрірекке жеткізді. Сонан соң 1899 жылы Қара теңіз флотының маневрлері
кезінде ғылым радиобайланысты 20 км-ге жеткізді, ал 1901 ж.
радиобайланыстың алыстағы 150 км қашықтыққа дейін барды. Мұнда
хабарлағыштың жаңа конструкциясы маңызды роль атқарды. Ұшқындық аралық
тербелмелі контур ішінде орнатылды, ал контур жіберіп-таратушы антеннамен
индуктивті байланыста және онымен резонанстық күйге келтірілген болатын.
Сигналды тіркеу тәсілдері де елерліктей өзгерді. Қоңырауға параллель
телеграф аппараты жалғанды, ал ол сигналдарды автоматты түрде жазуға
мүмкіндік берді. 1899 жылы телефон арқылы сигнал алу мүмкіндігі бары
білінді. 1900 жылдың басында Фин шығанағында қауіпке ұшырағандарды құтқару
жұмысында, радиобайланыс ойдағыдай пайдаланылды. А. С. Поповтың қатысуымен
Ресей флоты мен армиясында радиобайланысты ендіру басталды.
Шетелдерде ондай приборды жетілдіруді итальян инженері Г. Маркони
ұйымдастырған фирма жүргізді. Кеңінен жүргізілген тәжірибелер Атлант мұхиті
арқылы радиотелеграфпен хабар беруді жүзеге асыруға мүмкіндік берді.
Негізгі бөлім.
а) Радиобайланыс принциптері.
Радиобайланыстың дамуындағы ең бір маңызды кезең 1913 жылы өшпейтін
электромагниттік тербелістердің генераторын жасау болды.
Электромагниттік толқындардың қысқа және ұзақтау
импульстеріненқұралатын телеграф сигналдарын ғана жеткізумен қатар,
электромагниттік толқындардың көмегімен сөзді, музыканы жеткізу мүмкіндігі
туды, яғни сенімді және жоғары сапалы радиотелефон байланысы іске
асырылады.
Радиотелефон байланысы. Радиотелефон байланысында дыбыс
толқынындағы ауа қысымының тербелісі микрофонның көмегімен дәл сондай
электр тербелістеріне айналдырады. Бір қарағанда, егер осы тербелістерді
күшейтіп, антеннаға жеткізсе, электромагниттік толқындар арқылы сөз бен
музыканы алысқа жеткізуге болатын сияқты. Бірақ шынында ондай тәсілмен
жеткізу іске аспайды. Мәселе былай: дыбыс жиілігіндегі тербелістер едәуір
баяу тербелістер болады, ал жиілігі төмен (дыбыстікіндей) электромагниттік
толқындар мүлде дерлік шығарылып таратылмайды.
2-сурет
Модуляция. Радиотелефон байланысын жүзеге асыру үшін, антенна күшті
шығарып тарататын, жиілігі жоғары тербелістерді пайдалану қажет. Жиілігі
жоғары өшпейтін гармоникалық тербелістерді генератор, мысалы транзисторлы
генератор өндіріп береді.
3-сурет
Дыбыс жеткізу үшін осы тербелістерді өзгертеді, яғни басқаша
айтқанда, модуляциялайды. Оны жиілігі төмен (дыбыстікіндей) электр
тербелістерінің көмегімен жасайды. Мысалы, жиілігі жоғары тербеліс
амплитудалық модуляция деп атайды. 2-суретте үш график көрсетілген: а)
жиілігі жоғары тербелістердің графигі, осы әкелуші жиілігі деп атайды; ә)
дыбыс жиілігіндей тербелістердің, яғни модуляциялайтын тербелістердің
графигі, в) амплитудасы бойынша модуляцияланған тербелістердің графигі.
Модуляциясыз ең әрі кеткенде, станция жұмыс істей ме, жоқ па соны ғана
бақылай аламыз, одан басқа еш нәрсені істей алмаймыз. Модуляциясыз
телеграфпен де, телефонмен де, телевизиямен де ешбір хабар беруге болмайды.
Модуляция – баяу процесс. Бұл жоғары жиілікті тербелмелі. Бұл
жоғарғы жиілікті тербелмелі жүйедегі өзгерістер процесі, онда ол өздерінің
амплитудасы елерліктей өзгертуден бұрын, өте көп жоғары жиілікті
тербелістер жасап үлгереді.
Детектирлеу. Қабылдағыш ішінде жиілігі жоғары модуляцияланған
тербелістерден жиілігі төмен тербелістерді айырып, бөліп алады. Сигналды
осылай түрлендіру процесін детектирлеу деп атайды.
Детектирлеу нәтижесінде алынған сигнал, хабарлағыштың микрофонына
әсер еткен дыбыс сигналына ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz