Қысқа мерзімді міндеттемелердің есебі және аудитін ұйымдастыру, оны пайдалану тиімділігін жақсарту

КІРІСПЕ

Адам өмірінде қарыздар ажырамас серігі ретінде кіріп, оның айналасына енді десем, артық айтқан сөзім болмас. Қазіргі уақытта ақшалай қарыздық міндеттемелер адам өмірінде ерекше орын алады. Қарыздардың көлемі, оның берілу уақыты, алу себебі, пайдалану мақсаты алуан түрлі. Бір-бірімзден алынған қарыздар бірнеше тиыннан бірнеше миллиард сомаларға дейін барады. Бірақ та қарыздар шаруашылық субъектілердің, яғни кәсіпорындар, өндірістік ұйымдар, банктер, инвестициялық және сақтандыру компанияларында өздерінің түр-түріне де қарамастан болатын құбылыс.

Аталған шаруашылық жүргізуші субъектілерде қарыздардың тұрақты түрде бар болуы, олардың өздерінің ақша қаражаттарының жоқтын қасын көрсетпейді, олар қарыздады тек өз өнімдерін өндіру (қызмет көрсету, жұмыс атқару) үшін кеткен шығындарды, бюджет алдындағы қарыздарын жабу, өз қызметкерлері алдындағы еңбекақы бойынша қарыздары өтеу немесе басқа да бір қарыздарын төлеу ғана үшін емес, соынмен қатар өз ақша қаражаттарын басқа бір кәсіпорынға қарызға беру арқылы, не өзге кәсіпорынның ақшалай қаражаттарын қолдану арқылы бар сомадан артық пайда табу мақсатына алады.

Қазіргі таңда, кәсіпорындардың қарыздары үйреншекті және міндетті түрде болуға тиісті құрал ретінде көрінеді.

Міндеттемелер екі жақ тараптарыдың арасында пайда болған бәсекелесте, не келісімде пайдала болатын құбылыс.

«Несие» деген сөз ақша сияқты тарихи экономикалық дәреже болып табылады. "Кредит, қарыз, несие" деген сөз деген "kredo" - (сенемін) деген мағына беретін латынша "kreditium" деген сөзінен шығады. Ол экономикалық дәреже ретінде әр түрлі экономикалық қоғамдарда қызмет етеді.

Несие не қарыз - бір заңды тұлғаның екінші бір заңды тұлғаға немесе жеке адамның заңды тұлғаға, әдетте келісілген мөлшерде пайыз, өсім (процент) алу үшін белгілі бір уақытқа заттай немесе ақшалай уақытша ақша беруге байланысты пайда болатын экономикалық қарым - қатынас жүйесі болып табылады.

Осы несие, қарыз деген сөздерден міндеттемелер деген сөз тіркесі пайда болады.

Міндеттемелер дегеніміз кәсіпорынның жабдықтаушылар мен мердігерлер, өзінің қызметкерлері мен жұмысшылары, бюджет және басқа да органдар алдындағы қарыздары.

Кәсіпорын өзінің қаржы-шаруашылық қызметін жүзеге асыру кезінде, кредиторлық берешектер сипатына, құрылымына, құқытық режимі мен берілу уақыты және өтеу мерзіміне, берілген мақсатына қарай әр түрлі болып бөлінеді.

Кәсіпорындарда қарыздың алу уақытына қарай екі түрі бар: қысқа және ұзақ мерзімді қарыздары, өтеу уақытына қарай: кешіктірілген және кешіктірілмеген, берілу мақсатына қарай: тұтыну, ипотекалық, овердрафт, автокөлік, жобалық және т. б.

Міндеттемелердің бар болуы кәсіпорынның қаржы-шаруашылық жағдайына әсер етеді. Олар тек бар болуы ғана емес, сонымен қатар олардың пайда болу себептері, олардың көлемі мен қайтарылу мерзімі, пайдалану мақсаты, оны өтей алу қабілеті өте маңызды болып табылады.

Бір жағынан, міндеттемелер кәсіпорынға кері әсерін тигізеді, яғни белгілі бір уақыт аралығында кәсіпорын өз ақша қаражаттарымен міндеттемерін өтеуге міндетті болып табылады, бірақ та әр заттың екі жағы бар дегендей, міндеттемелердің бар болуы кәсіпорынға оң әсері бар, себебі, кәсіпорын өзге кәсіпорынның ақшалай немесе заттай құралын қолдану арқылы, өзіне одан пайда көреді.

Міндеттемелерді басқару мақсатында оны талдап, кәсіпорынның қаржылық жағдайын бағалауға қатысты сұрақтардың байланысын қарастыру болып табылады.

Міндеттемелер қаржылық есеп берудің бірінші нысаны «Бухгалтерлік балансты» құрайтын баптардың біреуі. Қаржылық жағдайға міндеттемелердің тек қалдығы емес, оның айналымдылығы да әсер етеді. Жоғарыда айтылғанның бәрі дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігін көрсетеді.

Дипломдық жұмыстың мақсаты - қысқа мерзімді міндеттемелердің есебі және аудитін ұйымдастыру, оны пайдалану тиімділігін жақсарту. Осы мақсатқа сәйкес қойылған міндеттер:

• міндеттемелердің теориялық аспектілерін қарастыру;
• міндеттемелердің заңдық-нормативті актілермен реттелеуі;
• міндеттемелердің түрлерін жеке-жеке қарастыру;
• міндеттемелер есебін ұйымдастыру;
• міндеттемелер аудитін қарастыру;
• міндеттемелерді тиімді пайдалануды қарастыру.

Осы дипломдық жұмысты жазу барысында Қарасу ауданыныдағы Қалалық Аурухана зерттеу объектісі саналып, мәліметтері жұмысты орындау сәтінде қолданды.

Дипломдық жұмыс кіріспеден, негізгі бөлімнен, қорытындыдан тұрады. Негізгі бөлім өзі 3 бөлімнен тұрады.

1-ші бөлімде міндеттемелер туралы, оның түрі мен пайдалану аясы, теориялық аспектілері, арнайы құжаттармен реттелуі айтылды. Сонымен қатар, міндеттемелердің түрлеріне: бюджет бойынша есеп айырысу, жабдықтаушы және мердігерлермен есеп айырысу, еңбекақы бойынша есеп айырысу, несиелер бойынша және өзге де міндеттемелердің есеп айырысуларының есебі айтылды.

2-ші бөлімде зерттеу объектісі Қарасу ауданыныдағы Қалалық Аурухана туралы мәліметтер, оның негізгі қызметі, өз саласына байланысты ерекшеліктері, басқару органдары мен табыстарды бөлу және тағы басқа мәліметтер көрсетілді. Сонымен қатар, кәсіпорынның технико-экономикалық жағдайы талданып, өз қызметтеріде есеп саясатын қолдануы жазылды.

3-ші бөлімде міндеттемелердің аудиті, яғни осы шекте аудитор тексеру барысында қандай мәселелерге көңіл бөлетінгін, оларды тиімді пайдалану мен тез өтеу туралы ақыл-кеңестері айтылады.

Дипломдық жұмыс заңнама-құқықтық актілер, кодекстер, жалпы ережелер және «Қаржылық есеп», «Қаржылық есепті талдау» мен «Аудит» пәндер бойынша әдебиеттер, интернет көздері мен ресурстары негізінде жазылды.

1. ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ МІНДЕТТЕМЕЛЕРДІҢ ЕСЕБІН ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ-НОРМАТИВТІ ҚҰЖАТТАРМЕН РЕТТЕЛУІ

Қарасу ауданыныдағы Қалалық Аурухана өзінің қызметін жүзеге асыру барысында басқа заңды және жеке тұлғалармен қарым-қатынаста болды. Ол, өзінің қызметтерін көрсету үшін басқа адамдар алдында қызмет көрсетумен айналасады, осыған байланысты екі жақты қарым-қатынастар орнатылады. Аурухананың өткен оқиғалары нәтижесінде болашақта өтеуге тиісті міндеттемелері пайда болады, осыны біз кредиторлық берешек деп атаймыз. Кредиторлық берешек кәсіпорынның басқа жеке және заңды тұлғалар, банк және банктен тыс мекемелер, салық органдары алдындағы қарыздары туралы мәліметтерді көрсетеді.

Кредиторлық берешек өзінің қалыптасу сипаты (1 сурет) мен берілу мерзіміне (2 сурет) байланысты бөлінеді.

1 сурет - Кредиторлық берешек қалыптасу сипатына қарай бөлінуі

2 сурет - Кредиторлық берешек берілу мерзіміне қарай бөлінуі

Қысқа және ұзақ мерзімді кредиторлық берешектер құрамына келесілер кіреді.

Қысқа мерзімді міндеттемелер құрамы:

3000 Қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелер

3010 Қысқа мерзімді банктік қарыздар.

3020 Уәкілетті органның және Ұлттық банктің лицензиясыз, банктік операцияларды жүзеге асыратын ұйымдардан алынған қысқа мерзімді қарыздар

3030 Қатысушылардың дивиденттері және кірістері бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек

3040 Ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелерінің ағымды бөлігі

3100 Салықтар бойынша міндеттемелер

3110 Төлеуге тиісті корпорациялық табыс салығы

3120 Жеке табыс салығы

3130 Қосылған құн салығы

3140 Акциздер

3150 Әлеуметтік салық

3160 Жер салығы

3170 Көлік құралдарына салық

3180 Мүлікке салық

3190 Өзге де салықтар

3200 Басқа да міндетті және еркін төлемдер бойынша міндеттемелер

3210 Әлеуметтік сақтандыру бойынша міндеттемелер

3220 Зейнетақы аударымдары бойынша міндеттемелер

3230 Басқа міндетті төлемдер бойынша өзге де міндеттемелер

3240 Басқа еркін төлемдер бойынша өзге де міндеттемелер

3300 Қысқа мерзімді кредиторлық берешек

3310 Жабдықтаушылар мен мердігерлерге берілетін қысқа мерзімді берешек

3320 Еншілес ұйымдарға берілетін қысқа мерзімді кредиторлық берешек

3330 Қауымдастырылған және бірлескен ұйымдарға берілетін қысқа мерзімді кредиторлық берешек

3340 Филиалдарға және құрылымдылық бөлімшелерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек

3350 Еңбекақы төлеу бойынша қысқа мерзімді берешек

3360 Жалдау бойынша қысқа мерзімді берешек

3370 Ұзақ мерзімді кредиторлық берешектің ағымдағы бөлігі

3380 Төленуге тиісті қысқа мерзімді сыйақылар

3390 Өзге де қыска мерзімді кредиторлық берешек

3400 Қысқа мерзімді бағалау міндеттемелері

3410 Қысқа мерзімді кепілдік міндеттемелер

3420 Заңды наразылықтар бойынша қысқа мерзімді міндеттемелер

3430 Қызметкерлерге сыйақылар бойынша қысқа мерзімді бағалау міндеттемелер

3440 Өзге де қысқа мерзімді бағалау міндеттемелері

3500 Өзге де қысқа мерзімді міндеттемелер

3510 Алынған қысқа мерзімді аванстар

3520 Алдағы кезеңдердің кірістері

3530 Сатуға арналған істен шығатын топтың міндеттемелері

3540 Өзге де қысқа мерзімді міндеттемелер

Ал, олар өзінің құқықтық режиміне (3 сурет) қарай үшке, ал өтеу уақытына (4 сурет) қарай екіге бөлінеді.

3 сурет - Кредиторлық берешек заңды және құқықтық режиміне байланысты бөлінуі

4 сурет - Кредиторлық берешек өтеу уақытына байланысты бөлінуі

Кредиторлық берешек пайда болу алдында, міндетті түрде екі жақтың қарым-қатынастарын реттейтін келісім-шарт құжаты құрылады. Келісім-шарт екі тараптың қатынастарын реттейді. Келісім шарт тек жабдықтаушылар мен мердігерлермен есеп айырысу кезінде ғана емес сонымен қатар, банктік және банктің емес мекемелерден несие алу кезінде, салықтар мен алымдарды төлеу кезінде қолданылады. Келісім шарттың өзінің пайдалану аясына байланысты құрылымы мен құрамы әр түрлі болып табылады. Бірақ, стандартты келісім шарттарда келесідей мәліметтер көрсетіледі:

• Екі жақ тараптардың міндеттері мен құқықтары, жауапкершіліктері (жабдықтаушылар мен мердігерлер, банк және банктен тыс мекемелер және т. б. ) ;
• Тауарды жеткізу орны мен уақыты (несие түрі) ;
• Тауарды жеткізуге қойылатын талаптар (несиені алуға қойылатын талаптар) ;
• Тауар бағасы мен келісім-шарттың жалпы құны (несие сомасы және оның үстеме пайызы) ;
• Ақыны төлеу шарты (несиені өтеу шарты) ;
• Міндеттемелерді орындау кепілдемелері;
• Дүлей күш жағдайлары (форс-мажор) .

Егер, келісім-шартты орындау кезінде туындайтын талас мәселелер келіссөздер арқылы шешіледі, және туындаған уағдаластықтар, қол қойылғаннан кейін келісім-шарттың ажырамас бөлігі болатын, міндетті түрде тараптардың қосымша келісімімен реттеледі.

1. БАНК ЖӘНЕ БАНКТЕН ТЫС МЕКЕМЕЛЕРДЕН АЛЫНҒАН НЕСИЛЕР БОЙЫНША ЕСЕП АЙЫРЫСУДЫҢ ЕСЕБІ

Қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді несиелерді беру Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкісі бекіткен “Қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді несиелендіруді ұйымдастыру ережелеріне” сәйкес жүргізіледі.

Несие беру және оның операцияларын жүргізу лицензия берілген Ұлттық банктің шешімімен айқындалған ресми статусы бар банкілер арқылы жүзеге асырылады. Несие негізінен оны өтеу қабілеті бар кәсіпорындарға беріледі.

Несиені өтеу қабілеттілігі деп кәсіпорынның өзінің борышты міндеттемелерін толығымен және уақытында есептесе алуын айтамыз. Кәсіпорындарға несие, негізінен, өнеркәсіптің тиімділігін арттыруға және оның ғылыми техникалық деңгейін көтеруге, тиімділігі жоғары жаңа өнім түрлерін шығаруға, ынталандыруға, халыққа түрлі қызметтерді көрсетуге, халық үшін экспортқа тауар шығаруға байланысты шаралар мен мақсаттарға беріледі. Олардың ішінен жете көңіл бөлінетіндері өз міндеттемелерін дер кезінде орындайтын клиенттерге, өз қаржыларын осы банктің депозиттеріне және шоттарына сақтайтын банк акционерлеріне, кәсіпорындарға және ұйымдарға беріледі.

Несие мерзімділік, қайтарымдылық және төленетін жағдайында коммерциялық және келісім шарт негізінде беріледі.

Несие беру бенктердің өздерінде бар несие қорларынан көлемінде жүзеге асырылады. Банк қарыздары бұрындары берілген ссуда бойынша қайтару мерзімі өтіп кеткен қарыздары жоқ болса ғана беріледі. Банк мекемесі табысы төмен кәсіпорындарға несие беру үлкен қауіп туғызатындықтан, ондай кәсіпорындармен несие қатынастарын орнату мәселесі жан жақты зеттеледі.

Кәсіпорын несие алу үшін несиенің сомасы және пайдалану мақсаты, өтеу мерзімі, сондай ақ несиеленетін шараның қысқаша сипаттамасы және оны жүзеге асырудың экономикалық тиімді дәлелденген жағдайда жазбаша түрінде банкке өтініш білдіреді. Банк жасалған өтініштің негізінде, егер кәсіпорынның қарызы жоқ болса және бұрындары аталмыш кәсіпорын олардың берген несиесін оқтын - оқтын пайдаланып отырған болса, онда кәсіпорынның берген өтініштің оң шешімін табуы мүмкін.

Әдетте, қарыз (ссуда) шоттары банктерде есеп айырысу шоты ашылған жерінде ашылады. Бұл үшін кәсіпорын банкке төменде келтірілген өтініш міндеттемесін ұсынуы керек.

Сонымен қатар, банктен несие алу үшін бірінші рет барған кәсіпорын өзінің жарғысын, ұйымдастыру құжаттарының көшірмесін, ережелерін, жалға алу келісімдерін, тіркеу куәлігін және клиенттің несие алу құқығының барлығын растайтын басқа да құжаттарын банкке ұсынады. Қарыз алушының несиені алғаш рет алып отырғандығына немесе несиені үнемі пайдаланып жүргендігіне қарамастан несиені алудың мақсаты, пайдалану мерзімі зерттеледі, содан соң ғана несиелендірілетін шараның техникалық экономикалық негіздемесі, күтілетін түсімнің есебі; жылдық пен тоқсандық бухгалтерлік және статистикалық есептер, қаражат нәтижесі жөніндегі есептері, басқа банктердегі ашылған шоттардың көшірмесі; қарыз алушының несиені қайтару қабілеттілігі және қаражат және қаражат жағдайын анықтайтын басқа да деректер; банк тәжірибесінде қабылданған нысандағы несиені уақытында қайтаруды қамтамасыз ететін мүмкіндігі (кепілдікке салынатын мүліктері, сақтандыру куәлігі және т. б. ) және басқа да құжаттарының көшірмесі банкке ұсынылады.

Аталған құжаттар болған жағдайда банкке заңмен белгіленген талаптарға, санитарлық тазалық, экологиялық және басқа да нормаларға жауап беретін кәсіпорындардың құрылысының (қалпына келтіруге) жобасы (жұмыс жобасы), сондай ақ жоғарыда аталған нормалардың, мердегерлік келісімдердің сақталатындығын растайтын сараптау мекемелерінің және смета құжаттары бар болса ғана несиелеу саясатының оң шешімін табуы мүмкін.

Несие беру келісім шарты бекітілгенге дейін банк қарыз алушының несие қайтару қабілеттілігін мұқият талдауға, қарыздың (ссуданың) өтелмеуіне әсер ететін факторларын: қарыз алушының атағын, бұрын алынған ссудасын уақытында өтеуі (соның ішінде басқа банктерден де), басқа міндеттемелерге қатынасын, қарыз алушының экономикалық және қаражаттық жағдайын, балансы бойынша төлем қабілеттілігін және несиені пайдалану тиімділігін және т. б. мүмкіндігін зерттеуге міндетті.

Қарыз беруші банк қарыз алушыдан негізгі қарызын да, оған төленетін пайызын да өндіріп алуға және оларда кепілдік мүліктерін талап етуге құқығы бар. Тауарлы материалдық құндылықтарды, өнімдерді және басқа да кепілдік салуға болатын мүліктерін ұсынған жағдайда банк несиесі береді.

Қарыз алушының мүлкіне банк олардың арасында жасалған келісім шарт бұзылған жағдайда ғана иелік ете алады. Сондай ақ, кепілге алу міндеттемесі қарыз алушы төлеуге қабілетсіз және банкротқа ұшыраған кезде, кепілге салынған мүлікті өткізуден түскен түсімді несиені өтеуге жатқызылады. Кепілге салу жөніндегі келісім тұрған үйді кепілге салуды қоспағанда, нотариалдық куәліксіз жазбаша түрде жасалады. Қарыз алушыға тиесілі тауарлы - материалдық құндылықтарды немесе шығарылуына қарай дайын өнімді кепілге салу, кепілге салудың бір түрі болып табылады.

Кепілге салуға ақшалай бағаланатын мүліктер, соның ішінде бағалы қағаздар да ұсынылуы мүмкін. Кепілге салынған құндылықтар, әдетте қарыз алушының иелігінде қалады, қарыз алушы кепілге салынған тауарлы - материалдық құндылықтарды басқа құндылықтарды ауыстырған жағдайда сатуға немесе өз өндірісінде қайта өңдеуге құқылы. Кепілге салынған бағалы қағаздар несие келісімінде қол қойылғаннан кейін, банкке сақталуға беріледі және несие толық өтеліп, ол бойынша пайыз төлегеннен кейін қарыз алушыға қайтарылады.

Борышкер кепілге салумен қамтамасыз етілген міндеттемесін орындамаған жағдайда «Кепілге салынған» мүліктің құнынан банктің талабын қанағаттандыру соттың шешімі бойынша жүзеге асырылады. Банк мүлікті кепілге салуға қабылдаған кезде, әсіресе, кепілге салынған мүлікті сақтау кезінде оның толық сақталуы қамтамасыз етілмеген жағдайда, қарыз алушының есебінен оның толық сақталуын талап етуге құқылы. Кепілге салынған мүлік жойылған жағдайда, егер ол сақтандырылған болса, банк талабын сақтандыру өтемінен қанағаттандырудың айрықша құқыған пайдалана алады. Банк шартта белгіленген тәртіпке сай, қарыз алушының кепілге салған мүлігінің құнына несиенің сомасын өндіріп алуға құқылы.

Кепілдеме негізінен жазбаша түрде ұсынылады және ол несиені пайызымен бірге өтеудің міндеттемесі болып табылады. Қарызданушы кепілдеме хатын өзінің шоты тұрған жердегі банк мекемесіне ұсынады. Бұл жерде қарыз да, оның проценті де толығымен өтелгенге дейін сақталады. Қарызданушы банкісіне кепілші банктің кепілдеме қабылдағаны жөнінде (яғни, банк мөрімен бекітілген кепілші банктің басшысы мен бас бухгалтерінің қолы қойылған) белгісі бар көшірме ұсынылады. Кепілдеме қарыз берілгенге дейін беріледі. Ол қарыз бойынша төлемді кейінге қалдыруы жөнінде банкке барған қарыз алушыдан да талап етілуі мүмкін. Толтырылған кепілдеме хаты төменде келтірілген.

Кепілшінің шотынан даусыз түрде қаржыны есептен шығару төлем - талап тапсырмасы ұсынылған кезден бастап жүзеге асырылады. Қарыз алушының өтелмеген несиесі үшін жауапкершілігін сақтандыру «Сақтандыру жөніндегі» ҚР ның Заңына сәйкес жүзеге асырылады. Банк қарыз алушыға берілген несиені сақтандыру компаниясымен несиелік тәуелділігімен өз еркімен сақтандыру жөніндегі шарт жасасу жолымен, өз бетінше сақтандыра алады. Бұл жағдайда банк несиелік шартта қарыз алушының несиені өтемегені үшін жауапкершілігін өз еркімен сақтандыру шарты бойынша банк төлеген сақтандыру төлемінің сомасын банкке қарыз алушының қайтаруын қарастыруы мүмкін.

Қарыз алушыға несие жасалынған шартына сай беріледі. Бұл келісімде несиенің мақсаты, мөлшері және мерзімі, құжаттар тізімі және олардың банкке ұсынылу мерзімділігі, несиенің мақсатты пайдалануының және қамсыздандырылуын тексеру нысандары, несие бойынша қарыздарды өтеудің барысында кепілге салынған мүліктерді өткізудің рәсімдеу тәртібі, қамсыздандыруды тексеру үшін банкке ұсынылатын ақпараттардың мазмұны ашылды.

Банк қарыз алушыға несиелік қызмет көрсету үшін онымен бір жылға немесе одан ұзақ мерзімге шарт жасайды және әрбір несие берудің жағдайын әрбір клиент бойынша жеке дара анықтайды.

Қысқа мерзімді несие, әдетте, 12 айдан аспайтын мерзімге несиеленетін материалдық құндылықтардың айналымдылығына және шыққан шығынның өзін - өзі ақтауына негізделіп беріледі. Жекелеген жағдайларда өндіріс циклінің ерекшелігіне байланысты несиелер неғұрлым ұзағырақ мерзімге де, бірақ екі жылдан аспайтын мерзімге де берілуі мүмкін.

Несие, әдетте, қарыз алушының есеп айырысу шотында қаражаттың бар болуына қарамастан, қолма - қолсыз тәртіпте беріледі немесе оның есеп айырысу шотына аударылады.

Банк несиелік келісім шартты жасамастан бұрын, қарыз алушының (қарызданушының) несиені өтеу қабілеттілігінің, қарызданушының репутациясының, қаржылық және экономикалық жағдайын, баланс өтімділігін, айналым қаражатының пайдалану тиімділігін басқа да жағдайларын жан жақты талдап зерттейді.

Тұрақты түрде несиеленетін қарызданушының банкке қойған кепіліне бухгалтерлік баланстың мәліметтері бойынша бақылау жасалынады. Олардың әрбір тоқсан сайын запастары мен шығындарының өзгерісі, дебиторлық және кредиторлық қарызы талданады, ал керек болған жағдайда, қойма мәліметтері және бухгалтерлік есептегі натуралдық көрінісі зерттеледі.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс