Буаз саулық азықтандыру
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3.4
1.1. Әдебиетке шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5.6
ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1.Қойды азықтандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7.11
2.2. Саулықты азықтандыру ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12.16
2.3. Қозыны азықтандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17.18
2.4. Буаз саулықты азықтандыру нормасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19.21
2.5.Қозылы қойларды азықтандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22.24
ІІІ. ҚОРЫТЫНДЫ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25.26
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27.28
КІРІСПЕ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3.4
1.1. Әдебиетке шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5.6
ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1.Қойды азықтандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7.11
2.2. Саулықты азықтандыру ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12.16
2.3. Қозыны азықтандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17.18
2.4. Буаз саулықты азықтандыру нормасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19.21
2.5.Қозылы қойларды азықтандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22.24
ІІІ. ҚОРЫТЫНДЫ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25.26
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27.28
КІРІСПЕ БӨЛІМ
Қой шаруашылығы - ата-бабамыз ежелден айналысқан ата кәсіп, елімізде ежелден дамыған мал шаруашылығының саласы. Ғасырлар бойы қой өсіріп, қоймен тіршілік еткендіктен, бұл саладан халқымыздың тұрмысына қажетті көптеген өнім өндіріледі. Қой еті мен сүті тағамға, жүні мен терісі киім-кешекке, қиы отқа, түяқ пен мүйізі түрлі түйме сияқты бұйымдарға, құйрық майы емге, елтірісі жағаға, асығы мен тобығы ойынға пайдаланылады.
Қойдың өте көп жерге тарап, кез келген халықтың өсіретіндігінде себеп-салдар жоқ емес, соның ең бастысы қойдың алуан-алуан табиғи жағдайларға төзімділігі, бейімділігі. Соған орай қой қысы қатты, қары қалың солтүстікте де, желі ызғарлы, жайылымы шөлейт жерлерде де, жазы ыстық, жайылымы құмды оңтүстікте де өсіріле береді. Оған қойдың биологиялық ерекшеліктері арасындағы ең бір негізгісі - түрлі жайылым отын өте жақсы пайдалана алатындығы мүмкіндік туғызады.
Осындай адам тіршілігіне қажетті жан-жақты қасиеттері үшін қойды түрлі шаруашылықтарда көптеп өсіреді. Қой жүнінен жіп иіріліп, түрлі жүн өнімдері тоқылады, киіз басылып, кілем, сырмақ, текемет сияқты ұлттық өнер бұйымдары дайындалады. Өңделген елтірісінен ішік, тон, шалбар, етік тігіледі. Сүтінен бір жағынан ұлттық, екінші жағынан емдік, диеталық қасиеттері жоғары құрт, ірімшік, айран, қаймақ тағамдары дайындалады.
Жалпы қой шаруашылығының өнімділігін, қазіргі қол жеткен зоотехния ілімі мен технологиясын жақсы қолданумен, ерекше жаңалық жасамай-ақ, көп қаржы шығармай-ақ, едәуір жақсартуға да көбейтуге де әбден болады.
Азықтандыру қоректілігі мен құнарлылығын жақсарту арқылы қой жүнінің ұзындығын - 15-25%, қырқымындағы түсімін 10-12% ұлғайтуға болады.
Қой шаруашылығы - ата-бабамыз ежелден айналысқан ата кәсіп, елімізде ежелден дамыған мал шаруашылығының саласы. Ғасырлар бойы қой өсіріп, қоймен тіршілік еткендіктен, бұл саладан халқымыздың тұрмысына қажетті көптеген өнім өндіріледі. Қой еті мен сүті тағамға, жүні мен терісі киім-кешекке, қиы отқа, түяқ пен мүйізі түрлі түйме сияқты бұйымдарға, құйрық майы емге, елтірісі жағаға, асығы мен тобығы ойынға пайдаланылады.
Қойдың өте көп жерге тарап, кез келген халықтың өсіретіндігінде себеп-салдар жоқ емес, соның ең бастысы қойдың алуан-алуан табиғи жағдайларға төзімділігі, бейімділігі. Соған орай қой қысы қатты, қары қалың солтүстікте де, желі ызғарлы, жайылымы шөлейт жерлерде де, жазы ыстық, жайылымы құмды оңтүстікте де өсіріле береді. Оған қойдың биологиялық ерекшеліктері арасындағы ең бір негізгісі - түрлі жайылым отын өте жақсы пайдалана алатындығы мүмкіндік туғызады.
Осындай адам тіршілігіне қажетті жан-жақты қасиеттері үшін қойды түрлі шаруашылықтарда көптеп өсіреді. Қой жүнінен жіп иіріліп, түрлі жүн өнімдері тоқылады, киіз басылып, кілем, сырмақ, текемет сияқты ұлттық өнер бұйымдары дайындалады. Өңделген елтірісінен ішік, тон, шалбар, етік тігіледі. Сүтінен бір жағынан ұлттық, екінші жағынан емдік, диеталық қасиеттері жоғары құрт, ірімшік, айран, қаймақ тағамдары дайындалады.
Жалпы қой шаруашылығының өнімділігін, қазіргі қол жеткен зоотехния ілімі мен технологиясын жақсы қолданумен, ерекше жаңалық жасамай-ақ, көп қаржы шығармай-ақ, едәуір жақсартуға да көбейтуге де әбден болады.
Азықтандыру қоректілігі мен құнарлылығын жақсарту арқылы қой жүнінің ұзындығын - 15-25%, қырқымындағы түсімін 10-12% ұлғайтуға болады.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Джапаридзе Т. Г., Зарытовский В. С. и др. Овцеводство. М: Колос, 1983.
2. Васильев Н. А., Цельютин В. К. Овцеводство. - М. : Колос, 1979. -201 с.
3. Садықұлов Т. С, Бексеитов Т. К. Мал өсіру және селекция. — Павлодар, 2009. -375 б.
4. Сабденов К. С. т.б. Қой шаруашылығының тиімділігін арттыру жөніндегі ұсыныстар. - Астана, 2008. - 95 б.
5. Сабденов Қ., Абдуллаев М., Қулатаев Б. Қой шаруашылығының технологиясы. - Астана, 2008. - 295 б.
6. Мырзабеков С. Ш., Ерохин А. Овцеводство. - Алматы, 2005. -305 8. Николаев А. И., Ерохин А. И. Овцеводства. - М., 1987. - 350 б.
7. Целютин В. Н., Деревянко О. Ф. Практикум по овцеводству и технологии производства шерсти и баранины. — М., 1990. - 110 с.
8. Попов И. Н. Эдильбаевская овца - Алма-Ата, 1951.
9. А. Доромыслов, «Овцоводство», 1986ж.
10. Иванов М.Ф. Овцеводство. -М.: Сельхозгиз, 1935.
11. Вениаминов А. А. Породы овец мира. - М.: Колос, 1984.
12. Иванов М. Ф. Мясо-сальные овцы.- М., 1964.
13. Иванов М. Ф. Курс овцеводства. -М.: Сельхозгиз, 1947
14. Ермеков М. А., Голодонов А. В. Курдючные овцы Казахстана. -Алма-Ата: Кайнар, 1976
15. Иванов М. Ф. Пути развития овцеводства // Собрание сочине-ний. - М., 1964.
16. Бексеишов Т. К. «Инбридинг и препотентность баранов-произ-водителей». - Павлодар, 2003. — 160 с.
17. Жиряков А. М., Хамицаев Р. С. «Промышленное скрещивание овец». - М.Агропромиздат, 1986. - 260 с.
18. Медеубеков К. У., Нартбаев А. және т.б. «Северо-казахские мериносы».- Шымкент, 1996. - 190 с.
19. Мұхамедгалиев Ф. М. «Актуальные проблемы частной генетики сельскохозяйственных животных». - Алматы, Ғылым, 1981. - 340 с.
20. Чижик И. А. «Альбом по контуции и экстерьеру сельско-хозяй-ственных животных» - Ленинград. Колос, 1972. - 445 с.
25. Алексеев А. В. Мал өсіру негіздері. - Алматы ,1974.
26. Қасымов Қ., Өтесінов Ж. Қой өсіру технологиясы. Алматы: Қайнар, 1988.
27. Несіпбаев Т. Қойды тиімді азықтандырудың фианологиялық негіздері. - Алматы: Қайнар,1980.
1. Джапаридзе Т. Г., Зарытовский В. С. и др. Овцеводство. М: Колос, 1983.
2. Васильев Н. А., Цельютин В. К. Овцеводство. - М. : Колос, 1979. -201 с.
3. Садықұлов Т. С, Бексеитов Т. К. Мал өсіру және селекция. — Павлодар, 2009. -375 б.
4. Сабденов К. С. т.б. Қой шаруашылығының тиімділігін арттыру жөніндегі ұсыныстар. - Астана, 2008. - 95 б.
5. Сабденов Қ., Абдуллаев М., Қулатаев Б. Қой шаруашылығының технологиясы. - Астана, 2008. - 295 б.
6. Мырзабеков С. Ш., Ерохин А. Овцеводство. - Алматы, 2005. -305 8. Николаев А. И., Ерохин А. И. Овцеводства. - М., 1987. - 350 б.
7. Целютин В. Н., Деревянко О. Ф. Практикум по овцеводству и технологии производства шерсти и баранины. — М., 1990. - 110 с.
8. Попов И. Н. Эдильбаевская овца - Алма-Ата, 1951.
9. А. Доромыслов, «Овцоводство», 1986ж.
10. Иванов М.Ф. Овцеводство. -М.: Сельхозгиз, 1935.
11. Вениаминов А. А. Породы овец мира. - М.: Колос, 1984.
12. Иванов М. Ф. Мясо-сальные овцы.- М., 1964.
13. Иванов М. Ф. Курс овцеводства. -М.: Сельхозгиз, 1947
14. Ермеков М. А., Голодонов А. В. Курдючные овцы Казахстана. -Алма-Ата: Кайнар, 1976
15. Иванов М. Ф. Пути развития овцеводства // Собрание сочине-ний. - М., 1964.
16. Бексеишов Т. К. «Инбридинг и препотентность баранов-произ-водителей». - Павлодар, 2003. — 160 с.
17. Жиряков А. М., Хамицаев Р. С. «Промышленное скрещивание овец». - М.Агропромиздат, 1986. - 260 с.
18. Медеубеков К. У., Нартбаев А. және т.б. «Северо-казахские мериносы».- Шымкент, 1996. - 190 с.
19. Мұхамедгалиев Ф. М. «Актуальные проблемы частной генетики сельскохозяйственных животных». - Алматы, Ғылым, 1981. - 340 с.
20. Чижик И. А. «Альбом по контуции и экстерьеру сельско-хозяй-ственных животных» - Ленинград. Колос, 1972. - 445 с.
25. Алексеев А. В. Мал өсіру негіздері. - Алматы ,1974.
26. Қасымов Қ., Өтесінов Ж. Қой өсіру технологиясы. Алматы: Қайнар, 1988.
27. Несіпбаев Т. Қойды тиімді азықтандырудың фианологиялық негіздері. - Алматы: Қайнар,1980.
Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Жәңгір-хан атындағы Батыс Қазақстан Мемлекеттік Университеті
Биотехнология, мал және балық
шаруашылығы кафедрасы
Ауыл шаруашылық малдарын азықтандыру пәнінен
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:
Буаз саулық азықтандыру
Орындаған:
Тексерген:
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...3-4
1.1. Әдебиетке
шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .5-6
ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1.Қойды
азықтандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 7-11
2.2. Саулықты азықтандыру
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .12-16
2.3. Қозыны
азықтандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...17-18
2.4. Буаз саулықты азықтандыру
нормасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19-21
2.5.Қозылы қойларды
азықтандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
-24
ІІІ. ҚОРЫТЫНДЫ
БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...25-26
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27-
28
КІРІСПЕ БӨЛІМ
Қой шаруашылығы - ата-бабамыз ежелден айналысқан ата кәсіп, елімізде
ежелден дамыған мал шаруашылығының саласы. Ғасырлар бойы қой өсіріп, қоймен
тіршілік еткендіктен, бұл саладан халқымыздың тұрмысына қажетті көптеген
өнім өндіріледі. Қой еті мен сүті тағамға, жүні мен терісі киім-кешекке,
қиы отқа, түяқ пен мүйізі түрлі түйме сияқты бұйымдарға, құйрық майы емге,
елтірісі жағаға, асығы мен тобығы ойынға пайдаланылады.
Қойдың өте көп жерге тарап, кез келген халықтың өсіретіндігінде себеп-
салдар жоқ емес, соның ең бастысы қойдың алуан-алуан табиғи жағдайларға
төзімділігі, бейімділігі. Соған орай қой қысы қатты, қары қалың солтүстікте
де, желі ызғарлы, жайылымы шөлейт жерлерде де, жазы ыстық, жайылымы құмды
оңтүстікте де өсіріле береді. Оған қойдың биологиялық ерекшеліктері
арасындағы ең бір негізгісі - түрлі жайылым отын өте жақсы пайдалана
алатындығы мүмкіндік туғызады.
Осындай адам тіршілігіне қажетті жан-жақты қасиеттері үшін қойды түрлі
шаруашылықтарда көптеп өсіреді. Қой жүнінен жіп иіріліп, түрлі жүн өнімдері
тоқылады, киіз басылып, кілем, сырмақ, текемет сияқты ұлттық өнер бұйымдары
дайындалады. Өңделген елтірісінен ішік, тон, шалбар, етік тігіледі. Сүтінен
бір жағынан ұлттық, екінші жағынан емдік, диеталық қасиеттері жоғары құрт,
ірімшік, айран, қаймақ тағамдары дайындалады.
Жалпы қой шаруашылығының өнімділігін, қазіргі қол жеткен зоотехния
ілімі мен технологиясын жақсы қолданумен, ерекше жаңалық жасамай-ақ, көп
қаржы шығармай-ақ, едәуір жақсартуға да көбейтуге де әбден болады.
Азықтандыру қоректілігі мен құнарлылығын жақсарту арқылы қой жүнінің
ұзындығын - 15-25%, қырқымындағы түсімін 10-12% ұлғайтуға болады.
Қой азықтандыру ерекшеліктері: онын жасына, жыныстық ерекшеліктеріне,
алынатын өнімге, физиологиялық әрекетгерге, тұқымына байланысты.
Курстық жұмыстың мақсаты – Ауыл шаруашылық малдарын азықтандыру
пәнінен алыған білімді тереңдету. Қойларды, саулықтарды азықтандыру
ерекшеліктері туралы терең білім алу.
Курстық жұмыстың міндеттері – берілген мақсатқа жету барысында келесі
міндеттер атқарылды:
1. Қойды азықтандырудың ерекшеліктері туралы;
2. Буаз саулықтарды азықтандыру рациондарымен танысу;
3. Буаз саулықтарды азықтандырудың ерекшеліктері туралы мәліметтер
берілді.
1.1. Әдебиетке шолу
1. А.И.Лопыриннің (1929) деректері бойынша биязы жүнді қойдың құрсақтағы
жалқы төлі 20 күндігінде - 0.05 г, 30 күндігінде - 0,77 г, 40
күндігінде - 3,8 г, 50 күндігінде - 17 г, 60 күндігінде - 80 г, 90
күндігінде - 900 г, 120 күндігінде - 2900 г және 150 күндігінде 4300 г
салмақ тартады. Ғылыми деректерге қарағанда іште жалқы төлі бар
саулықтар қысыр қойға қарағаңда буаздылығынын, сонғы 7 апталығында
қоректік заттарды 2 есе артық, ал егіз болса, 2,5-3 есе артық қажет
етеді.
2. Сларкевич В.В. мен Айва В.П., кейін К.Д.Филянский 1923-1936 ж.ж.
ставрополь өлкесінде шығарылған Кавказ қой тұқымын толық зерттеген,
сол үшін мемлекеттік сыйлықтың лауреаты болды.
3. П. Н. Кулешов (1888), А. Доромыслов (1895), С. Н. Боголюбский (1929),
М. Ф. Иванов (1936), М. А. Ермеков, А. В. Голоднов (1977), Қ. Ұ.
Медеубеков, А. Г. Племянников, т. б. (1977) құйрықты қой тұқымдарынан
түсетін өнімдердің халық мұқтажына пайдалануда маңызы ерекше зор екені
барлық деректерде толық келтірілген. Әсіресе, құйрықты қойдан алынатын
ет өнімі, оның сапасы, қой дың бордақылау немесе жайылымда семірту
кезіндегі биологиялық ерекшеліктері жайлы еңбектерінен жан-жақты
мағлұматтар алуға болады.
4. М. А. Ермеков, А. В. Голодновтардың (1977) деректетерінде табиғи
сұрыптау мен қолдан сұрыптаудан шыққан құйрықты қой тұқымдарының бірі
— қазақтың құйрықты қойы. СССР Ғылым академиясы, Орта Азия
университеті мен Москва зоотехникалық институты (1927— 1930 жылдары)
экспедициясының материалдарында Қазақстанда құйрықты қойлардың
географиялық 22 варианты бар екендігі көрсетілген. Осы варианттардың
бір бұтағы Жезқазған облысының шаруашылықтарында шоғырландырылған. Бұл
қойлар шөлді және шөлейтті жерлерге өте шыдамды.
5. Н. А. Воробьев (1959), С. И. Боголюбский (1961) жүргізген зерттеулерде
әр түрлі жүнді, салмағы ауыр қошқарлар мен ірі саулықты
будандастырғанда болмаса, енелерінің салмақтары орташа не ұсақтау
болған жағдайларда қандай қозы туатындығын байқай отырып, селекциялық
шешімге келді.
6. В.А. Бальмонт, М.А. Ермеков, А. Елеманов, Бутарин, Т. Бөкенбаевтар
Қазақстанда 1930 жылдан бастап ғалымдар мал селекциясын жүйелі түрде
қолға алып, ғылыми негізде жұмыс жүргізе бастады.
7. В.А. Бальмонт, Е.В. Баканова, А.И. Пшеничный 1931 жылы жаңа тұқымды
зерттеп анықтады. Авторлары Одақтың мемлекеттік сыйлықтың лауреаттары
атанды.
8. М. Ф. Иванов қойдың арғы тегі - муфлонды биязы жүнді қойдың
саулықтарымен шағылыстырып, қойдың жаңа тұқымын шығарды. Ол жұмыстар
Украинада Аскания-Нова қорығында тегіс жерде жүргізілген.
9. Н. С. Бутарин өз жүмысында таулы жерде өсірілетін тұқым шығару үшін
муфлонның орнына арқарды пайдаланды, өйткені арқар биік 3000-4000
метрден астам тауда өсетін қой тектес жануарларды зерттеген.
10. П.Н. Кулешов (1926) ауыл шаруашылық мал тұқымдарының дамуына
байланысты тарихи шолу жасады.
11. Д.А. Кисловский дүиие жүзі мал шаруашылығының теориясы мен тәжірибесі
жоніндегі кең көлемді деректерді жинақтап, қорытып және П.Н.
Кулешовтың пікірлерін құптай отырып, үй малы адам еңбегінің жемісі
болып табылады деген ғылыми тұжырымды жақтады. Ол тұқымдардың пайда
болуына сыртқы ортаның әсер ететінін мойындаса да шешуші шарт адамның
еңбегі мен техникасы деп санады.
12. В. А. Бальмонттың басқаруымен Е. В. Баканова, А. И. Пшеничный (1931)
Қазақстанда өзінің жергілікті жағдайына лайықты биязы жүнді қойдың
жаңа тұқымын шығару мәселесімен айналысқан. Бұл жұмысты академик жұмыс
істеді. Негізгі селекциялық жұмыстар К. Мыңбаев атындағы тәжірибе
шаруашылығында жүргізілді. Жаңа тұқым шығару үшін қазақы қойларының
тәуірлері іріктеліп алынды, олар таза тұқымды прекос қошқарымен
шағылыстырылды.
ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1.Қойды азықтандыру
Қой — жайылым малы. Оның табиғи жайылымды жақсы пайдалануға бейімділік
және биологиялық қасиеттері өте жоғары. Мүйізді ірі қара мал секілді ас
қорыту жүйесінің құрылысы бойынша күрделі қарынды күйісті малға жатқанымен
қойдың жайылым отын пайдаланып, ас қорытуындағы өзіндік ерекшеліктері бар.
Басқа мал түлігімен салыстырғанда қой жайылым отының өсімдіктерінің
көптеген түрін жеуімен қатар өскен шөпті тереңірек тістеп, үзетіндіктен
толығырақ жеп, жақсы қорытып, жоғары пайдалана алады. Қой тұқымына қарай
түрлі жайылым отын игеруге бейім келеді. Мысалы, байырғы қазақы қой
тұқымдары дала жайылымын жақсы пайдалануға бейім болса, қаракөл тұқымы
шөлейт және шөл жайылымдарын, ал тағы арқармен будандастырылу жолымен
шығарылған арқармеринос тұқымы биік тау жайылымдары жақсы пайдаланады.
Жайылым отын жете пайдалануға мүмкіндік тудыратын қойдың морфологиялық
және биологиялық қасиеттерінің арқасында жайылым жері мол мемлекетімізде
арзан да экологиялық тұрғыдан сапалы қой етін мол өндіру мүмкіндігі бар. Ол
мүмкіндікті іске асыру үшін жайылым пайдаланымын дұрыс жолға қою керек.
Алдымен шаруашылықтағы жайылымдарды тексеріп, инвентаризациялап, көлемі,
суарымы, өнімділігі мен отының қоректілігі бойынша есепке алып, тіркейді.
Тіркеу мәліметтері бойынша шаруашылық жайылымының пайдалану реті мен
тәртібін белгілейді де, жыл мезгілінің барлық мүмкіндік болған күндері
(оңтүстікте — жыл он екі ай бойында) қой басының негізгі жемшөп қоры
ретінде пайдаланады.
Жайылым оты жетіспеген немесе жаюға мүмкіндік болмаған жағдайда қой
азығын басқа да ірі, шырынды, құнарлы жемшөппен толықтырады. Қой азыққа аса
талғампаз болмағанымен жемшөбінің әртүрлі және сапалы болғанын ұнатады. Қой
ұсақ, майда пішенді жақсы жейді, бірақ мүйізді ірі қара малмен
салыстырғанда азық жасунығын нашар қорытады. Жылдың мал жаюға жайсыз
мезгілі мен күздегі күйек алу, қыстағы буаздық және көктемдегі қоздау
кезеңдерінде жайылым отына қосымша пішен, сабан, пішендеме, жем береді.
Жайылым оты мен қосымша жемшөп жетіспеген жағдайда қой қоректену
деңгейінің төмендеуінен, тіршілік сақтаудың биологиялық зандылығы бойынша,
алдымен маңыздылығы екінші реттегі (второстепенные) тері мен оның өнімдері
(жүн, жал, қүйрық, мүйіз, тұяқ) зардап шегеді. Қоректік зат енуі шектелген
жағдайда организм оларды алдымен жүйке жұмысы, қан айналымы, көбеюшілік
жүйе тіршіліктік маңызы зор (жизненноважные) ағзаларға жұмсап, теріге
жұмсалуын шектеуінен бірінші ретте қанмен түбіріне қоректік заттар келуі
шектелген жүн талшықтары жіңішкереді. Кейіннен қой азықтандырылуы
дұрысталып, теріге жеткізілетін қоректік заттар қалпына келгенімен, жүн
талшығының жіңішкерген жері аштық жіңішкеру, аштық ізі немесе белгісі
(голодная тонина, переслед, перехват) түрінде қалып қояды.
Жүн талшықтары бұл жіңішкерген жерінен әлсізденіп үзілгіш келеді де,
қырқылған кейінгі жүннің үзілуге мықтылығын (разрывная прочность) кемітіп,
тауарлық сапасын төмендетеді. Жүн өсуі мен сапасы кератин белогының
түзілуіне тәуелді болғандықтан қой азығында протеин жеткілікті көлемде және
қажетті биологиялық (аминқышқылдық) құндылықта жеткізілуі шарт. Жүн
талшықтарын біріктіретін шайыр (жиропот) құрамына май қышқылдарының түрлі
минералды заттар кіретіндіктен қой азығындағы майлар (липидтер) мен
минералды элементтер (оның ішінде, әсіресе күкірт) де қажетті деңгейде
жеткізілуі керек.
Азықтандыру қоректілігі мен құнарлылығын жақсарту арқылы қой жүнінің
ұзындығын - 15-25%, қырқымындағы түсімін 10-12% ұлғайтуға болады. Мысалы,
биязы жүнді қозылардың азықтандыру деңгейін 5 ай жақсартқанда, олардың
жүнінің ұзындығы 3-5 см ұзарып, жүн қырқымы 1—1,5 кг ұлғайған. Қоректендіру
жағдайын жақсарту арқылы жүнділігімен қоса қой етінің өнімі де артады. Оның
әсіресе қой етін тағамға көп қолданатын біздің еліміздегі маңызы зор. Қой
етін құйрықты қой тұқымдарымен қатар жүнді қой тұқымдарынан да өндіреді.
Алғашқы алты айда қозының бұлшық еті жедел дамитындықтан дәмді, тағамға
жағымды қой етін өндіру үшін 8-10 айлығына дейінгі қозы-тоқтыларды жедел
өсіріп бордақылайды. Қой бордақылау кешендерінде азықтандыру мен суару
технологиясын механикаландыру арқылы өндіріс шығынын азайтады.
Жүн мен еттен басқа қойдан елтірі, тері мен сүт өндіреді. Қой сүтінен
дәмді ірімшік, құрт, айран түріндегі ұлттық тағамдар дайындайды.
Қазақстан - кой шаруашылығы өркендеген мемлекет. ТМД елдеріндегі бүкіл
қой санынын, 28%-ті бізде шоғырланған, кой етінің төрттен бірі бізде
өндіріледі, жүннің бестен бірі, барлық қаракөл елтірісінің үштен бірі
Қазақстанда өндіріледі.
Қой басқа малға қарағанда шөл, шөлейт, құмайт, таулы-тасты жерлердің
жайылымдарында жақсы жайылады. Ал Қазақстанда ондай жайылымдар көп.
Бірден-бір арзан және ең бағалы негізгі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Жәңгір-хан атындағы Батыс Қазақстан Мемлекеттік Университеті
Биотехнология, мал және балық
шаруашылығы кафедрасы
Ауыл шаруашылық малдарын азықтандыру пәнінен
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:
Буаз саулық азықтандыру
Орындаған:
Тексерген:
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...3-4
1.1. Әдебиетке
шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .5-6
ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1.Қойды
азықтандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 7-11
2.2. Саулықты азықтандыру
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .12-16
2.3. Қозыны
азықтандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...17-18
2.4. Буаз саулықты азықтандыру
нормасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19-21
2.5.Қозылы қойларды
азықтандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
-24
ІІІ. ҚОРЫТЫНДЫ
БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...25-26
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27-
28
КІРІСПЕ БӨЛІМ
Қой шаруашылығы - ата-бабамыз ежелден айналысқан ата кәсіп, елімізде
ежелден дамыған мал шаруашылығының саласы. Ғасырлар бойы қой өсіріп, қоймен
тіршілік еткендіктен, бұл саладан халқымыздың тұрмысына қажетті көптеген
өнім өндіріледі. Қой еті мен сүті тағамға, жүні мен терісі киім-кешекке,
қиы отқа, түяқ пен мүйізі түрлі түйме сияқты бұйымдарға, құйрық майы емге,
елтірісі жағаға, асығы мен тобығы ойынға пайдаланылады.
Қойдың өте көп жерге тарап, кез келген халықтың өсіретіндігінде себеп-
салдар жоқ емес, соның ең бастысы қойдың алуан-алуан табиғи жағдайларға
төзімділігі, бейімділігі. Соған орай қой қысы қатты, қары қалың солтүстікте
де, желі ызғарлы, жайылымы шөлейт жерлерде де, жазы ыстық, жайылымы құмды
оңтүстікте де өсіріле береді. Оған қойдың биологиялық ерекшеліктері
арасындағы ең бір негізгісі - түрлі жайылым отын өте жақсы пайдалана
алатындығы мүмкіндік туғызады.
Осындай адам тіршілігіне қажетті жан-жақты қасиеттері үшін қойды түрлі
шаруашылықтарда көптеп өсіреді. Қой жүнінен жіп иіріліп, түрлі жүн өнімдері
тоқылады, киіз басылып, кілем, сырмақ, текемет сияқты ұлттық өнер бұйымдары
дайындалады. Өңделген елтірісінен ішік, тон, шалбар, етік тігіледі. Сүтінен
бір жағынан ұлттық, екінші жағынан емдік, диеталық қасиеттері жоғары құрт,
ірімшік, айран, қаймақ тағамдары дайындалады.
Жалпы қой шаруашылығының өнімділігін, қазіргі қол жеткен зоотехния
ілімі мен технологиясын жақсы қолданумен, ерекше жаңалық жасамай-ақ, көп
қаржы шығармай-ақ, едәуір жақсартуға да көбейтуге де әбден болады.
Азықтандыру қоректілігі мен құнарлылығын жақсарту арқылы қой жүнінің
ұзындығын - 15-25%, қырқымындағы түсімін 10-12% ұлғайтуға болады.
Қой азықтандыру ерекшеліктері: онын жасына, жыныстық ерекшеліктеріне,
алынатын өнімге, физиологиялық әрекетгерге, тұқымына байланысты.
Курстық жұмыстың мақсаты – Ауыл шаруашылық малдарын азықтандыру
пәнінен алыған білімді тереңдету. Қойларды, саулықтарды азықтандыру
ерекшеліктері туралы терең білім алу.
Курстық жұмыстың міндеттері – берілген мақсатқа жету барысында келесі
міндеттер атқарылды:
1. Қойды азықтандырудың ерекшеліктері туралы;
2. Буаз саулықтарды азықтандыру рациондарымен танысу;
3. Буаз саулықтарды азықтандырудың ерекшеліктері туралы мәліметтер
берілді.
1.1. Әдебиетке шолу
1. А.И.Лопыриннің (1929) деректері бойынша биязы жүнді қойдың құрсақтағы
жалқы төлі 20 күндігінде - 0.05 г, 30 күндігінде - 0,77 г, 40
күндігінде - 3,8 г, 50 күндігінде - 17 г, 60 күндігінде - 80 г, 90
күндігінде - 900 г, 120 күндігінде - 2900 г және 150 күндігінде 4300 г
салмақ тартады. Ғылыми деректерге қарағанда іште жалқы төлі бар
саулықтар қысыр қойға қарағаңда буаздылығынын, сонғы 7 апталығында
қоректік заттарды 2 есе артық, ал егіз болса, 2,5-3 есе артық қажет
етеді.
2. Сларкевич В.В. мен Айва В.П., кейін К.Д.Филянский 1923-1936 ж.ж.
ставрополь өлкесінде шығарылған Кавказ қой тұқымын толық зерттеген,
сол үшін мемлекеттік сыйлықтың лауреаты болды.
3. П. Н. Кулешов (1888), А. Доромыслов (1895), С. Н. Боголюбский (1929),
М. Ф. Иванов (1936), М. А. Ермеков, А. В. Голоднов (1977), Қ. Ұ.
Медеубеков, А. Г. Племянников, т. б. (1977) құйрықты қой тұқымдарынан
түсетін өнімдердің халық мұқтажына пайдалануда маңызы ерекше зор екені
барлық деректерде толық келтірілген. Әсіресе, құйрықты қойдан алынатын
ет өнімі, оның сапасы, қой дың бордақылау немесе жайылымда семірту
кезіндегі биологиялық ерекшеліктері жайлы еңбектерінен жан-жақты
мағлұматтар алуға болады.
4. М. А. Ермеков, А. В. Голодновтардың (1977) деректетерінде табиғи
сұрыптау мен қолдан сұрыптаудан шыққан құйрықты қой тұқымдарының бірі
— қазақтың құйрықты қойы. СССР Ғылым академиясы, Орта Азия
университеті мен Москва зоотехникалық институты (1927— 1930 жылдары)
экспедициясының материалдарында Қазақстанда құйрықты қойлардың
географиялық 22 варианты бар екендігі көрсетілген. Осы варианттардың
бір бұтағы Жезқазған облысының шаруашылықтарында шоғырландырылған. Бұл
қойлар шөлді және шөлейтті жерлерге өте шыдамды.
5. Н. А. Воробьев (1959), С. И. Боголюбский (1961) жүргізген зерттеулерде
әр түрлі жүнді, салмағы ауыр қошқарлар мен ірі саулықты
будандастырғанда болмаса, енелерінің салмақтары орташа не ұсақтау
болған жағдайларда қандай қозы туатындығын байқай отырып, селекциялық
шешімге келді.
6. В.А. Бальмонт, М.А. Ермеков, А. Елеманов, Бутарин, Т. Бөкенбаевтар
Қазақстанда 1930 жылдан бастап ғалымдар мал селекциясын жүйелі түрде
қолға алып, ғылыми негізде жұмыс жүргізе бастады.
7. В.А. Бальмонт, Е.В. Баканова, А.И. Пшеничный 1931 жылы жаңа тұқымды
зерттеп анықтады. Авторлары Одақтың мемлекеттік сыйлықтың лауреаттары
атанды.
8. М. Ф. Иванов қойдың арғы тегі - муфлонды биязы жүнді қойдың
саулықтарымен шағылыстырып, қойдың жаңа тұқымын шығарды. Ол жұмыстар
Украинада Аскания-Нова қорығында тегіс жерде жүргізілген.
9. Н. С. Бутарин өз жүмысында таулы жерде өсірілетін тұқым шығару үшін
муфлонның орнына арқарды пайдаланды, өйткені арқар биік 3000-4000
метрден астам тауда өсетін қой тектес жануарларды зерттеген.
10. П.Н. Кулешов (1926) ауыл шаруашылық мал тұқымдарының дамуына
байланысты тарихи шолу жасады.
11. Д.А. Кисловский дүиие жүзі мал шаруашылығының теориясы мен тәжірибесі
жоніндегі кең көлемді деректерді жинақтап, қорытып және П.Н.
Кулешовтың пікірлерін құптай отырып, үй малы адам еңбегінің жемісі
болып табылады деген ғылыми тұжырымды жақтады. Ол тұқымдардың пайда
болуына сыртқы ортаның әсер ететінін мойындаса да шешуші шарт адамның
еңбегі мен техникасы деп санады.
12. В. А. Бальмонттың басқаруымен Е. В. Баканова, А. И. Пшеничный (1931)
Қазақстанда өзінің жергілікті жағдайына лайықты биязы жүнді қойдың
жаңа тұқымын шығару мәселесімен айналысқан. Бұл жұмысты академик жұмыс
істеді. Негізгі селекциялық жұмыстар К. Мыңбаев атындағы тәжірибе
шаруашылығында жүргізілді. Жаңа тұқым шығару үшін қазақы қойларының
тәуірлері іріктеліп алынды, олар таза тұқымды прекос қошқарымен
шағылыстырылды.
ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1.Қойды азықтандыру
Қой — жайылым малы. Оның табиғи жайылымды жақсы пайдалануға бейімділік
және биологиялық қасиеттері өте жоғары. Мүйізді ірі қара мал секілді ас
қорыту жүйесінің құрылысы бойынша күрделі қарынды күйісті малға жатқанымен
қойдың жайылым отын пайдаланып, ас қорытуындағы өзіндік ерекшеліктері бар.
Басқа мал түлігімен салыстырғанда қой жайылым отының өсімдіктерінің
көптеген түрін жеуімен қатар өскен шөпті тереңірек тістеп, үзетіндіктен
толығырақ жеп, жақсы қорытып, жоғары пайдалана алады. Қой тұқымына қарай
түрлі жайылым отын игеруге бейім келеді. Мысалы, байырғы қазақы қой
тұқымдары дала жайылымын жақсы пайдалануға бейім болса, қаракөл тұқымы
шөлейт және шөл жайылымдарын, ал тағы арқармен будандастырылу жолымен
шығарылған арқармеринос тұқымы биік тау жайылымдары жақсы пайдаланады.
Жайылым отын жете пайдалануға мүмкіндік тудыратын қойдың морфологиялық
және биологиялық қасиеттерінің арқасында жайылым жері мол мемлекетімізде
арзан да экологиялық тұрғыдан сапалы қой етін мол өндіру мүмкіндігі бар. Ол
мүмкіндікті іске асыру үшін жайылым пайдаланымын дұрыс жолға қою керек.
Алдымен шаруашылықтағы жайылымдарды тексеріп, инвентаризациялап, көлемі,
суарымы, өнімділігі мен отының қоректілігі бойынша есепке алып, тіркейді.
Тіркеу мәліметтері бойынша шаруашылық жайылымының пайдалану реті мен
тәртібін белгілейді де, жыл мезгілінің барлық мүмкіндік болған күндері
(оңтүстікте — жыл он екі ай бойында) қой басының негізгі жемшөп қоры
ретінде пайдаланады.
Жайылым оты жетіспеген немесе жаюға мүмкіндік болмаған жағдайда қой
азығын басқа да ірі, шырынды, құнарлы жемшөппен толықтырады. Қой азыққа аса
талғампаз болмағанымен жемшөбінің әртүрлі және сапалы болғанын ұнатады. Қой
ұсақ, майда пішенді жақсы жейді, бірақ мүйізді ірі қара малмен
салыстырғанда азық жасунығын нашар қорытады. Жылдың мал жаюға жайсыз
мезгілі мен күздегі күйек алу, қыстағы буаздық және көктемдегі қоздау
кезеңдерінде жайылым отына қосымша пішен, сабан, пішендеме, жем береді.
Жайылым оты мен қосымша жемшөп жетіспеген жағдайда қой қоректену
деңгейінің төмендеуінен, тіршілік сақтаудың биологиялық зандылығы бойынша,
алдымен маңыздылығы екінші реттегі (второстепенные) тері мен оның өнімдері
(жүн, жал, қүйрық, мүйіз, тұяқ) зардап шегеді. Қоректік зат енуі шектелген
жағдайда организм оларды алдымен жүйке жұмысы, қан айналымы, көбеюшілік
жүйе тіршіліктік маңызы зор (жизненноважные) ағзаларға жұмсап, теріге
жұмсалуын шектеуінен бірінші ретте қанмен түбіріне қоректік заттар келуі
шектелген жүн талшықтары жіңішкереді. Кейіннен қой азықтандырылуы
дұрысталып, теріге жеткізілетін қоректік заттар қалпына келгенімен, жүн
талшығының жіңішкерген жері аштық жіңішкеру, аштық ізі немесе белгісі
(голодная тонина, переслед, перехват) түрінде қалып қояды.
Жүн талшықтары бұл жіңішкерген жерінен әлсізденіп үзілгіш келеді де,
қырқылған кейінгі жүннің үзілуге мықтылығын (разрывная прочность) кемітіп,
тауарлық сапасын төмендетеді. Жүн өсуі мен сапасы кератин белогының
түзілуіне тәуелді болғандықтан қой азығында протеин жеткілікті көлемде және
қажетті биологиялық (аминқышқылдық) құндылықта жеткізілуі шарт. Жүн
талшықтарын біріктіретін шайыр (жиропот) құрамына май қышқылдарының түрлі
минералды заттар кіретіндіктен қой азығындағы майлар (липидтер) мен
минералды элементтер (оның ішінде, әсіресе күкірт) де қажетті деңгейде
жеткізілуі керек.
Азықтандыру қоректілігі мен құнарлылығын жақсарту арқылы қой жүнінің
ұзындығын - 15-25%, қырқымындағы түсімін 10-12% ұлғайтуға болады. Мысалы,
биязы жүнді қозылардың азықтандыру деңгейін 5 ай жақсартқанда, олардың
жүнінің ұзындығы 3-5 см ұзарып, жүн қырқымы 1—1,5 кг ұлғайған. Қоректендіру
жағдайын жақсарту арқылы жүнділігімен қоса қой етінің өнімі де артады. Оның
әсіресе қой етін тағамға көп қолданатын біздің еліміздегі маңызы зор. Қой
етін құйрықты қой тұқымдарымен қатар жүнді қой тұқымдарынан да өндіреді.
Алғашқы алты айда қозының бұлшық еті жедел дамитындықтан дәмді, тағамға
жағымды қой етін өндіру үшін 8-10 айлығына дейінгі қозы-тоқтыларды жедел
өсіріп бордақылайды. Қой бордақылау кешендерінде азықтандыру мен суару
технологиясын механикаландыру арқылы өндіріс шығынын азайтады.
Жүн мен еттен басқа қойдан елтірі, тері мен сүт өндіреді. Қой сүтінен
дәмді ірімшік, құрт, айран түріндегі ұлттық тағамдар дайындайды.
Қазақстан - кой шаруашылығы өркендеген мемлекет. ТМД елдеріндегі бүкіл
қой санынын, 28%-ті бізде шоғырланған, кой етінің төрттен бірі бізде
өндіріледі, жүннің бестен бірі, барлық қаракөл елтірісінің үштен бірі
Қазақстанда өндіріледі.
Қой басқа малға қарағанда шөл, шөлейт, құмайт, таулы-тасты жерлердің
жайылымдарында жақсы жайылады. Ал Қазақстанда ондай жайылымдар көп.
Бірден-бір арзан және ең бағалы негізгі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz