Қабандарды азықтандыру ( шошқа)

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі

Жәңгір-хан атындағы Батыс Қазақстан Мемлекеттік Университеті

«Биотехнология, мал және балық

шаруашылығы» кафедрасы

«Ауыл шаруашылық малдарын азықтандыру» пәнінен

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы:

«Қабандарды азықтандыру»

Орындаған:

Тексерген: Ахметова А. Б.

МАЗМҰНЫ

І. КІРІСПЕ БӨЛІМ . . . 3-4

1. 1. Әдебиетке шолу . . . 5

ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ

2. 1. Қабандар мен мегежінді азықтандыру нормасы мен

рациондардың ұрылымы . . . 6-12

2. 2. Өнеркәсіп кешені жағдайында тұқымдық қабандарды

азықтандыру . . . 13-15

2. 3. Бордақылаудағы шошқаны азықтандыру . . . 16-23

2. 4. Қабан шошқаларды бордақылау кезінде пайдаланылатын азықтар . . . 24-25

ІІІ. ҚОРЫТЫНДЫ БӨЛІМ. . 26-27

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 28-29

І. КІРІСПЕ БӨЛІМ

Азық малшаруашылық өнімділігінің өз құндылығының құрылымында жоғары меншікті салмақ алады (сүт шаруашылығында 50-55%, шошқа шаруашылығында 65-70%), сондықтан олардың сапасын жақсартуға өнімнің бірлігіне қоректі заттардың шығынын төмендету үшін алғашқы деңгейлі көңіл аудару керек.

Жануарлардан максималды, экономикалық жағынан ақтайтын өнімділік алу үшін оларды қоректік заттармен, дәрумен, макро-микроэлемент пен негізгі азық және азық қоспамен бірге ағзаға келетін биологиялық активті заттардың қажеттілігін қанағаттандыру керек. Одан басқа, рацион жануарлар үшін тартымды болу керек, олар азықты тәбетпен жеуі тиіс, яғни рацион азықтары белгілі бір дәмді артықшылығы, консентенциясы, температурасы, ұсақтау белгілі өлшемі және т. б. болуы қажет. Азық алынатын өнімділікке ықпал етеді, сондықтан өнімділік бірлігіне азықтың минималды мөлшерімен шығымына сапалы өнімді алуға мүмкіндік беретін рациондағы азықтың оптимальды қатынасы қажет.

Азықтық базаны табиғи-климаттық зона бойынша табиғи және мәдени өсімдік қауымын рационалды пайдаланып нығайту, дайындаудың прогрессивті әдістерін пайдалану, консервілеудің әдістеріннің қалыптасуын, азықтандыру алдындағы дайындық пен азықты сақтаудың-негізгі маңызды міндеттер болып табылады, оларды біздің елдің мал шаруашылығының дамуында шешу керек.

Ауыл шаруашылық малдарын азықтандыру ғылымының қазіргі даму деңгейі клеткалық деңгейде болатын ас қорыту физиалогиясына, зат алмасу болатын биохимиялық үрдістер. Азықты тиімді пайдалануға, денсаулықты сақтауға, өнімділіктің жоғары деңгейін алуға және кәдімгі өнімділік қасиетін сақтауға бағытталған.

Курсық жұмыстың мақсаты - ауыл шаруашылық малдарын азықтандыру пәнінен алған білімді тереңдету, азық технологиясы мен ауыл шаруашылық малдарын, соның ішінде қабанды (шошқаны) толыққанды азындандырудың ерекшеліктерімен тәжірибесін оқып білу.

Курстық жұмыстың мақсатына жету жолында келесі міндеттер орындалады:

• Қабандарды азықтандыру техникасы туралы түсінік беру;
• Қабандарды азықтандыру типтері, ондағы құнарлы жем үлесін анықтау;
• Қабандардың қоректік заттарға, азықтандыру межесіне қажет талаптармен танысу.

1. 1. Әдебиетке шолу

1. В. Ф. Лемештің (1971), Р. Дмитриевтер (1972) зерттеулері сүрлем салынған жоңышқа көптеген жоңышқа көптегенамин қышқылдары азаятынын көрсетеді.
2. И. А. Богданов, (1918) өзінің зерттеу жұмысында тамақтағы белоктан организмге майдың түзілуін түсіндірді. Ол пішіннің, көк азықтың және тағы басқа азықтардың нәрлілігін анықтаудың өзіндік түпнұсқа әдістерін зерттеді.

ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ

2. 1. Қабандар мен мегежінді азықтандыру нормасы мен рациондардың құрылымы

Төлдердің саны және сапасы айтарлықтай дәрежеде аталықтардың физиологиялық әлеуетіне байланысты. Ұзақ уақыт бойы шағылысқа түспеген кезенде, қоректік заттардың барлық түрінің мөлшерін азайту ұсынылады. Сақа аталықтар үшін тірілей салмағы 200-250 кг болғанда - 10%-ке, ал тірілей салмағы 250-350 кг болғанда - 20%-ке азайтылады. Өсіп келе жатқан жас аталықтар үшін 100 кг тірілей салмағына 2 азық өлшемін қосады.

Күніне бір бас аталық шошқаны азықтандырудың мөлшері мына ретте болады.

Аталықтардың рационының құрамында - қоректілігі бойынша 85-90% жем болады (концентраты) оның 20%-ке дейінгісі бұршақ, 10-12%-ті жануар тектес азық 5%-ке дейінгісі - шөп ұны. 10-15%-ке дейін - шырынды немесе көк азықтар. Егер өнеркәсіптің әзірлеген жануар тектес азықтары жоқ болса, онда 1 кг жемге (ковдентратқа) 1 л дейін сүт пайдаланылады.

Аталық шошқаның рационында: арпа - 0, 5 кг, сұлы - 0, 5 кг, жүгері - 0, 6кг, бұршақ - 0, 5кг, шөп ұны - 0, 1кг, күнбағыстын майы алынған калдығы (шрот) - 0, 4кг, балық ұны - 0, 1кг, түйнекті жемістілер мен тамыр жемістілер - 2кг, қаймағы алынған сүт - 1, 4кг, ас тұзы - 17 г, қоректік заттар коспасы - 27 г (премикс) .

Тірілей салмағы - 200-250 кг болатын бір аталық шошқаның бір күндік рационы.

Мегежіннің қоректік мұқтаждығы жасына, тірілей салмағы мен физиологиялық ахуалына байланысты өзгереді. Мысалы, қысыр мегежіннің күйін келтіру үшін ұрықтандырудан 10-14 күн бұрын азықтандыру деңгейінің жалпы қоректілігі 25-30% (негізгі азықтандыру нормасына қосымша 0, 5-0, 6 а. ө. -не) жоғарылатылса, мегежін буаздығының соңына қарай оған қоса және 15-20% (0, 3-0, 4 а. ө. ) жоғарылатылады.

Шошқаның 2 жасқа дейінгі өсетінін ескеріп жас мегежін азықтандыру деңгейін оның салмақ қосып, жетілуіне 1 кг қосымша салмаққа 4 а. ө. (44, 2 МДж АЭ) есебінен өсіреді. Екі жасқа дейінгі мегежінді буаздық кезеңінде тірілей салмағына қарамай тірілей салмағы 181-200 кг мегежін азықтандыру нормасымен қоректеңдіреді.

Жақсы күйлеп, дұрыс ұрықтануы үшін ұрықтандыруға 14 күн қалғанда 100 кг тірілей салмағына шаққанда сақа мегежінге - 1, 5-1, 8 кг, екі жасқа дейінгі жас мегежінге - 1, 8-2, 4кг құрғақ зат келетіндей етіп азықтандырады. Азық құрғақ затының әр 1 кг-да - 1, 5 а. ө., 105 г қорытылатын протеин, 6 г лизин, 140 г «шикі» жасұнық, 5, 8 г ас тұзы, 8, 7 г кальций, 7, 2 г фосфор, 11, 6 мг каротин, 7 мг В, 23 мг В ₂ , 1, 16 мг В ₃ , 29 мг В ₄ , В _І2 витаминдері болуға тиіс. Мегежіннін тым семіруінің де нөтижелі ұрықтануға кері әсер ететінін ескереді.

Қозы көтеріліп, күйі келген мегежін нәтижелі ұрықтанғаннан кейінгі 114 тәуліктен соң әрқайсысының салмағы 1, 2-1, 3 кг тартатын орташа 10-12 торай туады. Мұншама көп төлдің эмбрионалдық өсіп дамуына мегежін денесінен көптеген органикалық және минералдық заттар жұмсалады. Айталық 10-12 бас торайдың эмбрионаддық дамуына 1, 5-1, 7 кг белок, 150-160 г кальций, 80-85 г фосфор жұмсалуын қамтамасыз ету үшін мегежін денесіндегі қоректік заттар қорын 1, 5-2 есе молайтып, оны азықтандырудың жалпы энергетикалық қуаттылығын 25-45% өсіреді. Ол үшін 100 кг тірілей салмағына шаққанда 2 жасқа дейінгі буаз жас мегежінге - 1, 8-2, 4 кг, 2 жастан асқан сақа мегежінге - 1, 2-1, 6 кг, торай емізетін мегежінге 3 кг құрғақ зат жеткізеді. Оның 1 кг-да қысыр және буаз мегежін ғандағы 9% көлемінде болатын торай қанындағы гемоглобин мөлшері екі аптада 3-5% дейін төмендеп, торайлар алиментарлық қан азаюына, яғни анемияға ұшырайды. Олардың анемияға шалдығуына қанында эриторциттердің аз болуы да көмектеседі. Анемияға шалдықтырмау үшін жаңа туылған торайға темірге бай қызыл топырақ (красная глина) жегізіп, қажетті жағдайда 2-3 күндігі мен 3 апталығында темірі бар ферродекс (басына 2 мл) немесе уразоферан (басына 5 мл) ерітінділерін егеді. Өмірінің алғашқы күнінен бастап кальций-фосфорлық қосынды ретінде преципитат, азықтық фосфат беріп, 0, 5% күкірт қышқылды темір мен мыс ерітіндісін жалатады.

Туылғаннан кейінгі 3 аптада торай қоректік мұқтаждығы ене сүтімен қанағаттандырылып, 1-ші он күнде тірілей салмағын 2, 5 есе, 1 айда 5 есе, ал енесінен ажыратылатын 2 айлығында 15-18 есе ұлғайтады. Тез арада өсіп, жылдам жетіліп, қомақты салмақ қосуы үшін торайды енесін емізумен қатар ертерек қосымша азықтар жеуге үйретеді. Оларға алдымен қуырылып ұнтақталған арпа, жүгері дәнін, минералды қосындыларды (кальцийге бай бор, темірге бай қызыл топырақты) жекелеп таза науаға салып қояды. 6 айға дейінгі торай желінген жемшөп каротинінің кашар игеретіндіктен, азығының А витаминімен қамтамасыз етілуі көзделеді. Ас қорыту жолының кілегей қабытын қабындырмау үшін торай азығының құрғақ затындағы ас тұзының мөлшері 0, 34-0, 4%-дан аспауы керек.

Торай азықтандыруға шығарылған арнайы құрамажемге оларды 10-15-күндігінен 20-25 г жегізе бастап, 16-20-күндігінде - 50 г, 21-25-күндігінде - 100 г, 26-30-күндігінде - 225 г, 31-35-күндігінде 350 г жегізеді де, содан арғы әр 5-күндік сайын берілетін жем көлемін 100 г көбейте отырып, 2 айда бір басқа 20 кг жұмсайды.

Екі айдан кейін тірілей салмағы 20-40 кг жеткенше торай салмақ қосуының тежелмей тәулігіне 400-450 г деңгейі де сақталуы үшін қоректенуін енесінің сүтінен біртіндеп өсімдік жемшөпке ауыстыру қажет. Ол үшін азықтандыруды жасына байланысты торай денесіндегі зат алмасу өзгерістерін ескере отырып жүргізу қажет.

Ол өзгерістер денедегі түзу бағытына ықпал етеді. Жас торай денесінде желінген азық энергиясы белок түрінде (тәулігіне 80-100 г көлемінде) байланатын болса, өскен сайын денедегі белок түзуі бәсеңдеп орнына май түзуі артады. Сондықтан азықтандыру қоректілігін де денедегі осы биотүзу бағытын ескере отырып ұйымдастырады.

Алғашқы үш аптада негізінен ене сүтімен қоректенген торай 1 кг салмақ қосу үшін 1, 5-4 кг сүт қажет етеді. Демек, бұл кезеңде жаңа торайлаған мегежіннің барлық туылған торай басын сүтімен жеткілікті қамтамасыз еткізудің маңызы зор.

Сонымен қатар торай өсімталдығына байланысты тез өсетін қоректік заттарға мұқтаждығын қамтамасыз ету үшін, оларды басқа да жеңіл қорытылатын азықтарға үйретеді. Ол үшін туғаннан кейінгі 5-7 күнде енесінен тек торайлар өте алатын тесікті қоршаумен бөлінген қора бөлігінде науаға салынған қуырылған арпа, жүгері дәні, азықтық бор, темірге бай қызыл топырақ азықтарға дағдыландырады.

Алғашқыда торайды тәулігіне 4-5 рет, кейіннен 2-3 рет азықтандырады. Оларға жегізілетін азықтарды алдын ала өндеуден өткізеді. Дәнді ұнтақтап, тамыр-түйнек жемістілерді булап не пісіреді.

Көк азықты да мыжып (плющение) араластырған жөн. 4 айдан асқан тұқымдық шошқа торайын тірілей салмағы 40 кг-нан 150 кг-ға жеткенше тәулігіне 600-650 г салмақ қосып, қаңқасы мен бұлшық етін, ішкі ағзалары мен мүшелерін жақсы дамытатындай етіп азықтандырады. Тұқымдық торай азығына жүгері, арпа, бидай, сұлы, бұршақ секілді 4-6 түрден тұратын құнарлы жем қосындысын, бидай кебегі, дән жармасы, диірмен қалдықтары, күнжара мен шрот секілді техникалық өндірістің азықтық қалдықтарын жұмсайды.

Торай салмағы мен өсу жылдамдығы артқан сайын берілетін азық құрғақ затындағы алмасу энергиясы мен қоректік заттар шоғырлану дәрежесі өсіріледі. Броди деректері бойынша, торай жеген азығының 36-40% энергиясы тіршілігін қамтамасыз етуге, 30-35% денесіндегі 1 г түзуіне - 42-48 кДж АЭ шығындалатын белок (бұлшық ет) пен 1 г жиналуына -53, 5-54, 2 кДж АЭ шығындалатын май байланымына (жироотложение) жұмсалады. Өскен сайын дене салмақ қосуындағы белок (бұлшық ет) байланымының үлесі кеміп, май байланымының үлесі жоғарылауынан, торайдың 1 кг салмақ қосуына энергия шығыны 20-30 кг тартқанда 18-19 МДж болса, 90-100 кг тартқанда 27-29 МДж болып, азық шығыны 4-5 а. ө. -нен 6-8 а. ө. дейін ұлғаяды.

Торайдың тәуліктік салмақ қосымы өскен сайын азық энергиясының тіршілікті қамтамасыз етуге жұмсалған бөлігінің үлесі азайып, өнім түзуге жұмсалатын бөлігінің үлесі ұлғаяды.

Осы заңдылыққа сүйене отырып, бағытты азықтандыру арқылы торай өнімділігін өсіріп, өнім құнын арзандатады. Дұрыс азықтандырылған жағдайда, торайдың туылғандағы салмағы . . . 1 айда - 5 есе, 2 айда - 15-17 есе өсіп, 18-20 кг, 7-8 айда 90-110 кг тартады.

2. 2. Өнеркәсіп кешені жағдайында тұқымдық

қабандарды азықтандыру

Шаруашылықтағы асыл тұқымды қабандар дұрыс азықтандырылып, зауыттық кондицияда болуы шарт. Арықтай не, керісінше семіріп, кеткен қабандардың ұрықтанушылық қабілеті төмендеп, ұрық сапасы нашарлайды. Жас әлі өсіп жетілмеген қабандарға 2 жасқа дейінгі құрғақ зат мөлшерін (100 г тірідей салмағына) 1, 7 килограмға дейін көтереді. Ұзақ мерзім күйекке түспеген және де өндірістік кешендерде биологиялық сапасы жоғары құрама жем берілетін тірі салмағы 200-250 кг қабандардың азықтандыру нормасын 10 процент, 250-350 килограмдықтарінікін 20 процент (орташа 15 процент) кемітеді.

Рациондағы энергия мен қоректік заттардың мұндай деңгейде шоғырлануын мол жеммен (жалпьг қоректілігінің 75-85 процентке жеңіл қорытылатын шырынды. азықтармен) 10-15 процент (протеинді витаминді шөп ұнымен (3-5% процент) жоғары сапалы белокті жануар тектес азықтармен қамтамасыз етеді. Бұл азықтардан көк сүт, балық, ет-сүйек ұнын қолданады. Жемді 2-2, 5 кг арпа, сұлы, жүгері, бұршақ, бұршақ күнжара мен шрот қосындысы түрінде береді. Жеңіл қорытылатын энергия көзі ретінде қызылша, каротинге бай қызыл сәбіз, шөп ұнын қосады. Жазда оларды 1-1, 5кг көк азықтар қосындысымен (жоңышқа, беде, есек мия, бұршақ және бұршақ-астық тұқымдастар көгі) ауыстырады. Көк азықты алдын ала 5-10мм етіп турап немесе мыжып араластырып береді. Өндірістік толық рациондық құрама жемдерді кек сүт не сүт сары суымен ылғалдандырады. Қабандарды тәулігіне 2 рет, күйекке түсерінен 1, 5-2 сағат бұрын азықтандырады.

Тұқымдық қабанның жыныс потенциясын сақтап, қажетті көлемде сапалы ұрық алу үшін жыл бойы дұрыс азықтандырып, зауыттық, яғни асыл тұқымдық (племенная) кондициясын сақтау қажет. Арықтаған не керісінше семіріп кеткен қабанның ұрық өндіру қабілеті төмендеп, ұрық сапасы нашарлайды. Ұзақ мерзім күйекке түспеген жағдайда тірілей салмағы 200-250 кг қабанның азықтандыру нормасын - 10%, тірілей салмағы 250-350 кг қабандікін 15-20% төмендетуге болады жөне қабанға құнарлылығы жоғары барлық көрсеткіштері нормамен теңестірілген құрамажемнің жегізілуін осы шамада азайтуға болады. 2 жасқа дейінгі жас өсіп-жетілуі аяқталмаған қабанға 100 кг тірілей салмағына шаққандағы жегізілетін азық құрғақ затының көлемін 1, 5-1, 7 кг ұлғайтады.

Тұқымдық қабанның энергия мен қоректік затқа мұқтаждығы жасы мен салмағына және ұрық алыну жиілігіне байланысты өзгереді. 100 кг тірілей салмағына сақа қабанға 1, 5 а. ө. (15-16, 6 МДж АЭ) жеткілікті болса, екі жасқа дейінгі өсіп-жетілуі аяқталмаған қабанға 2, 0 а. ө. (22, 2 МДж АЭ) қажет. Азығындағы өр 1 а. ө. -де 4, 8% лизин мен 3, 83% метионин+цистині бар 150 г «шикі» не 120 г қорытылатын протеин, ал құрғақ затында 0, 93% Са мен 0, 76% Р болып, «шикі» жасұнық көлемі 7%-дан аспауға тиіс.

Қабанның энергия мен қоректік затқа деген мұқтаждығын қамтамасыз ету үшін көлемі аз, тез қорытылатын, энергияға қаныққан, протеин мен витаминге бай, құнарлы азықтар беріледі. Ол үшін рацион жалпы қоректілігінің 75-85% құнарлы жемнен (мысалы, 0, 5 кг сұлы, 0, 5 кг арпа, 0, 6 кг бидай, 0, 05 кг жүгері, 0, 1 кг бұршақ, 0, 1 кг күнбағыс шроты, 0, 2 кг балық ұны), 10-15% шырынды азықтан (1-3 кг буланған картоп, қызылша, құрама сүрлем), 3-5% шеп ұнынан (0, 4 кг), 6-8 (жануартектес азықтардан (1-2 кг көк сүт, 0, 2 кг балық, қан, ет-сүйек ұны) құрастырылады. Минералдық қоректілігін арттыру үшін рационға 15-18 г ас тұзы, 13-15 азықтық фосфат, 30-35 г минералды-витаминді қосынды не премикс қосылады.

Қабан азығындағы энергия мен қоректік заттардың жоғары деңгейде шоғырлануын жалпы қоректілігінің 75-85% құнарлы жем берумен және оған жеңіл қорытылатын тамыр-түйнектер түріндегі шырынды азықтарды (жалпы қоректілігінің 10-15%), бұршақ тұқымдастар көгінен дайындалған протеинді-витаминді шөп ұнын (жалпы қоректілігінің 3-5%), азықтық ашытқы, сүт, көк сүт, жұмыртқа, балық ұны, ет-сүйек ұны секілді жануар тектес азықтарды қосумен қамтамасыз етеді.

Тұқымдық қабанға құнарлы жемді 2-2, 5 кг арпа, сұлы, жүгері, бұршақ, күнжара мен шрот қосындысы түрінде береді. Жеңіл қорытылатын энергия көзі ретінде қызылша, каротинге бай қызыл сәбіз, витаминді шөп ұнын қосады. Жазда оларды 1-1, 5 кг жоңышқа, беде, есекмия, бұршақ және бұршақ-астық тұқымдастар көгі түріндегі көк азықпен алмастырады. Көк шөпті қабанға алдын ала 5-10 мм етіп турап немесе мыжып, жеммен араластырып берген жөн. Асыл тұқымды қабан азығына өндірісте дайындалған толық рационды құрамажемді көк сүтпен не сүт сары суымен ылғалдандырып тәулігіне 2 рет берсе болады. Қабанды күйекке түсерінен 1, 5-2 сағат бұрын азықтандыратынын ескереді.

Аталық шошқаларды азықтандыру шаруашылықтағы азық қорына және түрлеріне байланысты - 2-3 немесе 3-4 рет ұйымдастырылады. Толық рационды құрама азықтарды ауданаралық құрама азық әзірлейтін зауыттарда, цехтарда дайындайды (жеміс өзірленген дәннен, белоктық, витаминдік, минералдық қосымшалардан), іріленген өнеркәсіптік кешендерде аталық шошқаларды толық рационды аралас құрама азықтармен азықтандырады (арнайы дайындалған рецептімен) . Бұрынғы Бүкілодақтық мал шаруашылығы институты дайындаған.

- ВИЖ азығы басқа рецептіге қарағанда тиімді. Оның құрамында: жүгері - 16%, арпа - 20%, сұлы - 16%, бидайдың кебегі - 11%, шөп ұны - 8%, майы алынған күнбағыстың қалдығы - 10. 5%, азықтық ашытқы - 6%, ет-сүйек ұны - 7%, малдың майы - 1%, сірне - 1%, сүйек ұны - 1%, бор - 0. 5, тұз - 0. 5%, қоректік заттардың қоспасы - 1%.

2. 3. Бордақылаудағы шошқаны азықтандыру

Шошқа - өсімтал, жылдам жетілгіш мал. Ұрықтандырылған мегежін 3 ай + 3 апта + 3 күн, яғни 114 тәуліктен кейін әр мегежін 10-12 торай табады. Тез өсіп-жетілгіш торайлар ер 1 кг салмақ қосымына басқа мал түлігі төлінен аз - 4-6 а. ө. жұмсап, 7-8 айлығындағы тірілей салмағы 110-120 кг тартады. Сөйтіп шаруашылықта жыл бойы мол ет өндіруге болады. Оған шошқаның азықты талғамай, жегіштігі (всеядные) де көмектеседі. Ас қорыту жүйесінің ерекшелігі жағынан шошқа бірқарынды, желінген азығы негізінен ішекте қорытылатын малға жатады. Сондықтан олардың азығына жеңіл ыдырап, жылдам қорытылатын азықтарды жұмсап, қоректенуінің құнарлылығы мен биологиялық құндылығына баса көңіл аударады. Шошқа азығындағы қиын қорытылатын «шикі» жасунық көлемі шектеліп, желінген азық құрғақ затында 10-12%-дан аспауын қадағалайды.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс