Ірі қара малының листериоз ауруын балау, дауалау және онымен күресу шаралары.

Жоспар:

1.Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3 Әдебиетке шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
2. Негізгі бөлім.
2.1Шаруашылықты аурудан сауықтырудың күнтізбелік жоспары ... ... ... 25
2.2Ауруды жою және одан сақтандыру шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27 2.3 Шаруашылықтың эпизоотологиялық жағдайы туралы акт ... ... ... ... ... 31
2.4 Акт ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 33
3. Қорытынды және ұсыныстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...37
4.Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .39

Кіріспе

Ауыл шаруашылығының саласы – ірі қара шаруашылығын дамытуда сиырлардан алынатын өнімді арттырып, ірі қара басын көбейту жолында кедергі болатын негізгі себептердің бірі – жұқпалы аурулар.
Листериоз- орталық жұйке жүйесі, жыныс мүшелері, желін зақымданып, өлітию ретінде өтетін жұқпалы ауру. Осы ірі қара шаруашылығының өнімін және басын көбейтуде инфекциялық ауруларға дер кезінде балау жасап, аурудың алдын алудың маңызы зор.
Сиырлардың іш тастауымен, бұзаулардың және ересектерінің жүйке жүйесінің зақымдануымен, бұзаулардың катарлы энтеритке шалдығуымен, т.б. сипатталатын листериоз ауруы шаруашылыққа көп экономикалық зиян келтіреді.
Листериоздың ең қауіпті таратушылары және негізгі табиғи қорламасы- тышқан тектес кемірушілер. Олардың бөлінділерімен жайылым, жемшөп, су және топырақ ластанып, одан барып басқа жануарларға жұғады. Ал ауыл шаруашылық малдары үшін ең басты жұғу көзі болып сүрлем саналады.
Листериозға белгілі бір аймаққа орын тебу және табиғи ошақтылық тән. Ірі қараларда маусымдылық байқалмайды, кез келген маусымда ауруға шалдығуы мүмкін.
Әдетте ауру қоздырушысы ірі қара денесіне негізінен ауыз арқылы, сонымен қатар, тыныс жолдары, көз конъюктивасы, зақымдалған тері арқылы енеді. Қан сорғыш жәндіктер: кене, бүрге, бит, т.б. қатысуымен трансмиссивті жолмен таралуы мүмкін. Көп жағдайда малдардың арасында листериозға шалдығуына кемірушілер арасында таралған індет себепкер болуы мүмкін.
Листериозды болдырмау үшін шеттен әкелінген ірі қараларды бұл аурудан сау шарушылықтан алу керек. Жемшөптің, әсіресе, сүрлемнің сапасын үнемі бақыланып, кемірушілермен күрес жүргізіледі.
Листериоз шыққан фермада малдарды жаппай қарап, ішінара ыстықтарын өлшейді. Орталық жүйке жүйесінде зақымданулар бар ірі қараларды бірден союға жібереді. Ауруы күдікті және ауру ірі қараларды оқшаулап, емдейді. Листерия алып жүруші және ауруы жасырын жануарларды анықтау үшін жаппай қан алып, АР және КБР бойынша тексереді. Оң нәтиже берген жануарларды да бөліп алып емдейді. Барлық қалған шартты түрде сау жануарларды АУФ штаммынан жасалған вакцина егілмесе бірден жемге антибиотиктер қосып береді.

Курстық жұмысымның мақсаты мен міндеттеріне мыналар жатады: ірі қара листериозына диагноз қойып, оған қарсы АУФ вакцинасын қолданып, осы препаратты листериоздың алдын алу үшін шаруашылықта қолдану. Көрсетілген мақсатты орындау үшін алдымызға келесі міндеттерді қойдым:
1) Шаруашылықтағы сиырларды және бұзауларды листериозға тексеру;

4. Қолданылған әдебиеттер тізімі

1. Сайдулдин Т.«Ветеринарлық індеттану», 1,2-кітап, Алматы, 1999ж.
2. Сайдоллоұлы Т.«Ветеринарлық індеттану», Алматы, 1999ж.
3.Урбан В.П.Практикум по эпизоотологии. Учебное пособие. М.,Колос,
4. Ветеринарлық законодательство РК, Астана, 2005 г, т 1,2,3.
5. А.А.Поляков «Ветеринарная санитария», Учебное пособие, М.,
Колос,1979 г.
6. А.Д.Третьяков «Ветеринарнаязаконодательство» под.ред. М., Колос, 1972г.
7. А.А.Конопаткина «Эпизоотология и инфекционные болезни» Учебник под.ред. М.,Колос, 1993г.
8. А.А.Конопаткина., А.А.Глушков «Инфекционные болезни с/х животных в тропических странах» М., МВА, 1984г.
9. И.А.Бакулов и др. «Руковотство по общей эпизоотологии» под.ред. Колос, 1979г.
10. И.А.Бакулов «Карантинные и малоизвестные болезни животных» Колос, 1983г.
11. Е.Н.Данилов «Болезни пушных зверей» под.ред. Колос, 1984г.
12. М.Т.Таршис., В.М.Константин «Математические методы в эпизоотологии»М.,Колос, 1975г.
13. А.А. Сидорчука Инфекционные болезни животных. Учебник, под редак., М.: «Колос», 2007.
14. Бакулов И.А. Індеттану және микробиология негіздері. Алматы, 1993.
15. Кадымов Р.А. и др. Инфекционные болезни овец. М.: «Колос», 1987.
16. Осидзе Д.Ф. Инфекционные болезни животных. М. Агропромиздат, 1987.
17. Таршис М.Г.и др. Болезни животных, опасные для человека. М. «Колос», 1997.
18. Юров К.П. и др. Инфекционные и паразитарные болезни лошадей. М.:
«Колос», 2010.
19. Частная эпизоотология. Под ред. В.В. Максимовича. Минск, 2010.
20. Мырзабаев К.Е., Есенғалиев Ғ.Ғ. Індеттану және індетті аурулар пәнінен курстық жұмысты орындауға арналған әдістемелік нұсқау. БҚАТУ, 2009.
21. Қазақстан Республикасының Ветеринарлық заңнамасы. Т. 1,2,3, Астана, 2005.
22. Сидорчук А.А. и др. Общая эпизоотология. М.: «Колос», 2004.

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

1.Кіріспе ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .3 Әдебиетке
шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 5
2. Негізгі бөлім.
2.1Шаруашылықты аурудан сауықтырудың күнтізбелік жоспары ... ... ... 25
2.2Ауруды жою және одан сақтандыру
шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27
2.3 Шаруашылықтың
эпизоотологиялық жағдайы туралы акт ... ... ... ... ... 31
2.4
Акт ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 33
3. Қорытынды және
ұсыныстар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 37
4.Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
9
Кіріспе

Ауыл шаруашылығының саласы – ірі қара шаруашылығын дамытуда
сиырлардан алынатын өнімді арттырып, ірі қара басын көбейту жолында кедергі
болатын негізгі себептердің бірі – жұқпалы аурулар.
Листериоз- орталық жұйке жүйесі, жыныс мүшелері, желін зақымданып,
өлітию ретінде өтетін жұқпалы ауру. Осы ірі қара шаруашылығының өнімін және
басын көбейтуде инфекциялық ауруларға дер кезінде балау жасап, аурудың
алдын алудың маңызы зор.
Сиырлардың іш тастауымен, бұзаулардың және ересектерінің жүйке
жүйесінің зақымдануымен, бұзаулардың катарлы энтеритке шалдығуымен, т.б.
сипатталатын листериоз ауруы шаруашылыққа көп экономикалық зиян келтіреді.
Листериоздың ең қауіпті таратушылары және негізгі табиғи қорламасы-
тышқан тектес кемірушілер. Олардың бөлінділерімен жайылым, жемшөп, су және
топырақ ластанып, одан барып басқа жануарларға жұғады. Ал ауыл шаруашылық
малдары үшін ең басты жұғу көзі болып сүрлем саналады.
Листериозға белгілі бір аймаққа орын тебу және табиғи ошақтылық тән.
Ірі қараларда маусымдылық байқалмайды, кез келген маусымда ауруға шалдығуы
мүмкін.
Әдетте ауру қоздырушысы ірі қара денесіне негізінен ауыз арқылы,
сонымен қатар, тыныс жолдары, көз конъюктивасы, зақымдалған тері арқылы
енеді. Қан сорғыш жәндіктер: кене, бүрге, бит, т.б. қатысуымен
трансмиссивті жолмен таралуы мүмкін. Көп жағдайда малдардың арасында
листериозға шалдығуына кемірушілер арасында таралған індет себепкер болуы
мүмкін.
Листериозды болдырмау үшін шеттен әкелінген ірі қараларды бұл аурудан
сау шарушылықтан алу керек. Жемшөптің, әсіресе, сүрлемнің сапасын үнемі
бақыланып, кемірушілермен күрес жүргізіледі.
Листериоз шыққан фермада малдарды жаппай қарап, ішінара ыстықтарын
өлшейді. Орталық жүйке жүйесінде зақымданулар бар ірі қараларды бірден
союға жібереді. Ауруы күдікті және ауру ірі қараларды оқшаулап, емдейді.
Листерия алып жүруші және ауруы жасырын жануарларды анықтау үшін жаппай қан
алып, АР және КБР бойынша тексереді. Оң нәтиже берген жануарларды да бөліп
алып емдейді. Барлық қалған шартты түрде сау жануарларды АУФ штаммынан
жасалған вакцина егілмесе бірден жемге антибиотиктер қосып береді.

Курстық жұмысымның мақсаты мен міндеттеріне мыналар жатады: ірі қара
листериозына диагноз қойып, оған қарсы АУФ вакцинасын қолданып, осы
препаратты листериоздың алдын алу үшін шаруашылықта қолдану. Көрсетілген
мақсатты орындау үшін алдымызға келесі міндеттерді қойдым:
1) Шаруашылықтағы сиырларды және бұзауларды листериозға тексеру;
2) Сиыр түсіктерін, аурудан өлген жануарлардың өлекселерін, ауру
бұзаулардың көз конъютивасын, аузынан, жыныс мүшелерінен бөлінген
сораларды листериозға тексеру;
3) Ірі қара листериозына қарсы вакцинаны шаруашылықта қолданып,
тиімділігін анықтау.
Міне, осы жоғарыда аталған жайттарды ескере отырып, мен осы
өзімнің курстық жұмысымда ірі қаралардың листериозы індетін балаудың және
алдын алудың тиімділігін, сонымен қатар осы ауру кезінде жүргізілетін
ветеринариялық-санитариялық шаралардың неғұрлым озық нәтижелерін және
тәсілдерін анықтап, қолдануды мақсат еттім.

2. Әдебиетке шолу
Т.Сайдуллиннің дерегіне сүйенсек листериоз-(histeriosis) нерв
жүйесінің зақымдануымен,септицемиялық құбылыстармен,іш тастау және
желінсаулармен сипатталатын малдардың жұқпалы ауруы. Листериозға адамдар да
бейімді.
Малдардың листериозы жер шарындағы 56 елде,оның ішінде біздің елде де
кездеседі.
Қоздырушы-histeria mocytogenes-оң грамды шеттері дөңгелектенген
таяқша,спора мен капсула құрамайды. Әсіресе үй температурасында өсірілген
жаңа культурадағылары қозғалуға қабілетті,фокультативті сенагроб, глицрені
бар бауырлық ортада өседі. Листерин газсыз қышқыл құраумен қабат
глюкозаны,рамкозаны ферметтейді,каталазаны шығарады. Листерийлардың күрделі
антигендік құралы бар. Қазіргі уақытта олардың 15 санатикалық және 5
жгутикалық сентигендері табылған. Барлық әртүрлі сентигендік қатынастағы
листерий түрлерінің өкілдері екі сералогиялық топқа бірігеді. Штамдарда
типтеу мен аурудың диагнозын қоюға пайдаланылатың листериоздық бактерифак
алынады. Листерийлар ерекше шығарады. Әртүрлі факторлардың ықпалымен,оның
ішінде пеницилиннің,листерийлердің а-формаларын құрайтың қабілеті
анықталды.
Листерийлер ұзақ уақыт сырт ортада сақталады,төменгі температурада,өлі
тканьдерде өсіп-өну қабілеті бар,кебекте және сулыда 105 күнге
дейін,пішенде және ет-сүйекті ұнтақта 134 күнге дейін өмір сүре
алады,төменгі температурада тұздалған етте ұзақ уақыт өлмейді. Ластаған
топырақта,қыста-8-ден 115 күнге дейін жерге көмілген өлекселерде 45-күннен
4-айға дейін сақталған Листерийлер 5% лизол ерітіндісінің немесе креолиннің
әрекетінен 10 минуттан кейін өледі.2,5% формальдегид немесе күйдіргіш
натрийдің ерітінділері оларды 20 минуттан кейін,ал 100мг активті хлорлы
әктің 1л ерітіндісінде 1сағаттың ішінде өледі.[1]
Листериозға қойлар, ешкілер, ірі қара малы, шошқалар,жылқы,үй
қояндары,тауықтар бейімділік білдіреді. Листериоз басты қауіпті қойларға
төндіреді,өйткені оларда айтарлықтай аурулық тен жоғары өніммен аяқталуды
байқауға болады,әсіресе жас мал мен буаз малдар ерекше сезімтал.
Инфекцияның қоздырушысы көзі-мұрын сорабынан,жыныс органдарынан,іш
тасталған ұрықпен несеппен, сүтпен бөліп шығаратын ауру малдар.
Листериоздың қауіпті таратушылары тышқан тәріздес кеміргіштер деп
саналады.Клиникалық дені сау ауыл шаруашылық малдары мен кеміргіштерде ұзақ
листерий тасушылық анықталған.
Шошқаның листериозының маусымдық сапасы бар және қоздырушының берілу
механизімінің активтелуіне және малдардың резистенттілігінің төмендеуіне
байланысты қысқы-көктемгі мерзімде білінеді. Листериоздың және ірі қара
малының қатерлі катаральдік қозбасының,листериоз бен обаның, Ауески
ауруының,сальшонеллездің немесе шошқа пастереллезінің листериоз бен
тауықтардың пуллорозының бір мезгілде өтетінді жазылған.
Табиғи жағдайда залалдану мұрын және ауыз қуыстарының кілегей
қабықтары,көздің дәнекер қабығы,асқорыту жолы сондай-ақ зақымдалған тері
арқылы болады. Листериоз жекелеген жайлармен,сирегірек індетті түрде
көрінеді. Нервтік формаларында өліммен аяқталуы 98-100%,септиколықта 50%-ке
жетеді. Листерийларда ортада ұзақ уақыт сақталуына листерий тасушы
малдардың бар болуына,сондай-ақ ауру жабайы фаунада қолдау табатын және
ауыл шаруашылығы малдарына әр түрлі жолдармен берілетіндігіне байланысты
кейбір пункттарда аурудың қайталануы-сипатты нәрсе.
Листерийлердің организимге енуі сепсистің дамуына,сонымен қатар
симптомсыз ауруға әкеп соғады.Органимге листерийлердің таралуы нерогендік
және гиматогендік жолдар арқылы болады ересек малдарда жиірек орталық нерв
жүйесі,ал буаздық мезгілде жыныс ал кейінірек генерализденген гранулематоз
дамиды.[2]
жасырын кезеңі 7-10 күн. Аурудың өтуі жіті,өкітілеу,созылмалы болады. Ауру
бірнеше клиникалық формуда білінеді. Нервтік септицемиялық,
аралас,симтомсыз, сондай-ақ жыныс жүйесі мен желімнің зақымдануымен.
Шошқалардың жиірек орталық нерв жүйесі зақымданады. Ауру
енжарлықтан, босандықтан, тәбеттің төмендеуіме,қалыптан тыс мінезден
басталады.1-7 күннен айналма қимылдар тепе-теңдікті жоғалту,діріл,көздің
дәнекер қабағының қабынуы,стаматиттер байқалады. Дене температурасының
көтерілуі аурудың басында болады немесе қалыпты жәйінде қалады. Аурудың
ұзақтығы 10 тәулікке дейін.Басқа формасы жыныс жүйесінің зақымдануы іш
тастаумен,шу түспеумен және метриттермен көрінеді. Листериоздың себебінен
қоздырушының сүтпен ұзақ
бөлініп шығуымен жүретін желінсау пайда болады.Бұзаулар мен қозылардың
листериозы септицемия түрінде,кейбір жағдайда орталық нерв жүйесінің
зақымдануымен өтеді.
Листериозы бірталай аурудан ерекшелеу керек.Қатерлі катарльдік қызба
дене температурасының жоғарылығымен керотиттермен, рениттарымен және
столатиттарымен бөлектенеді: Бруцелез,компияобортериоз және трихомоноз
негізінен тек қана іш тастаумен, орхит пен эпидемиттермен сипатталады
осыған орай листериоздың клиникалық белгілері әр түрлі және жиірек алдыңғы
қатарда орталық нерв жүйесінің зақымдануы тұрады. Листериозға диогноз
қойғанда аралас инфекцияның мүмкіндігін естен шығармау керек.
Ең жақсы тиімділікті шартты сау мал тобын сақтандыру терапиясы береді.
Ең тиімділері-хлортетрациклин, окситетрациклин,тетрациклин.
Профилактикалық мақсатпен хлортетрациклинді 20гр
дозасында,окситетрациклинді 1кг тірі массасында 25 г дозасында,
окситетрациклинді 30 мг дозасында 1 кг тірі массасына 2-3 рет күніне
клиникалық айығу сәтіне дейін және бірнеше күн өткен соң аурудың
қайталануын профилактикалау үшін тағайындайды.
Листериозбен ауырып айығу процесінде малдың қанында аглютининдер мен
комплемент байланыстырушы антителдер жиналады.Бірақ листериоздық сарысулар
мен олардан бөлініп алынған гаммоглобулиндердің профилактикалық та,емдік те
қасиеттері жоқ.
Листериоз ауруымен тұрған мал қораларын тазалайды және
дезинфекциялайды,қораларға 20 % сулық ерітіндідегі формальдегидпен,
формалинмен немесе формалиндік қоспамен аэорзольдік дезинфекция жасалынуы
мүмкін, көңді залалсыздандырады. Мал қораларындағы және ферма аумағындағы
кеміргіштерді жояды. Шарасыз сойылған малдардың басын, зақымданған ішкі
органдарын,ішектерді утильдейді.Ұша мен зақымданбаған ішкі органдарды 2 кг-
нан аспайтын бөліктер күйінде 2 сағат қайнатады. Малды сойған және
утильдеген кезде
адамдардың өзінің профилактикасын сақтауға ерекше көңіл бөледі.
Листериозбен ауырған мал табылған шаруашылықты аурудан сәтсіз деп
хабарлайды.Соңғы әкетілетінінен басқа мал әкелуге, не әкетуге, пісірілген
бұйымдар жасауға . қайта өңдеу үшін ет комбинатына әкетілгендерінен
басқасын, листеризбен ауырған малдармен жанастырылған жем-шөпті шығарып
әкетуге тыйым салынады.Шаруашылықты аурудан сәтті деп ақырғы клиникалық
ауру мал бөліп алынғаннан кейін 2 айдан соң және қорытынды механикалық
тазалау мен ферма территориясы мен қораларын дезинфекциялағаннан кейін
хабарлайды.Сиыр листериозы-орталық жүйке жүйесі, жыныс мүшелері, желін
зақымданып, өлітию ретінде өтетін жұқпалы ауру.
А.В.Жаров,В.П.Шмиковтың дерегі бойынша қой листериозы-жетілмеген қан
түзу мүшелері мен лимфоидты торшалардағы ісікті ұлпалардың таралуымен
сипатталатын,тұқым қуалайтын созылмалы ауру.
В.А.Бусолдың деректерінде комплемент балау реакциясы үшін
листериозбен ауырған ірі қара малдың ұлпалық антигенін қолданылады және
серофлюоресценция реакциясы үшін листериозбен ауырған сиырлардың қан
сарысуын пайдаланылады [3].
В.Д.Егорова, Л.И.Притуланың дерегі бойынша ірі қара малдың
листериозын балау мақсатымен қан сарысуын және ауру сиырлардың лимфа
бездерінің 10%-тік сығындысын қолданды. Бірақ та мұндай антигендер өз
түріне тән (типоспецификалық) қан сарысуымен айқын оң қорытындылар бермеді.
Оның үстіне агар геліндегі преципитация реакциясына ауру сиырлардың ядро-
цитоплазмалық және митохондриалды-сомальды фракциясының ұлпа клеткалары
қолданылып, ол ойдағыдай тиімділік бермеген [4].
В.Д. Егорованың айтуы бойынша агглютинация реакциясын қоюға
листериозбен ауырған ірі қараның лейкоциттерінің жиынтығын антиген ретінде
қолданды. Бұл жағдайда оң, теріс реакциялардың қорытындылары бірдей болған,
сондықтан мұндай антиген ірі қараның лейкоз ауруын балауға жарамсыз [5].
Осыған сәйкес А.Д. Валихов және т.б өз жұмыстарында лейкоцитарлық
антиген алу жолдарын біршама жетілдірді. Бұл үшін олар онковирустық С
типінің себіндідегі жиынтығын аяқ асты ауырған сиырдан алды. Себіндідегі
вирустың белсенділігін жоюға эфир қолданды. Осы антиген ірі қараның 86
процентіне дейін листериоз вирусыменен залалданғанын анықтауға мүмкіндік
берді. Дегенмен листериозбен ауырған немесеонковирутың С типімен
залалданған ірі қараның лейкоциттерінен біртектес себінді
( монокультура) алу Қазақстанда жүргізілмеген.

199-ортаға ірі қараның 2% есебімен қан сарысуын қостық, 10мл клетка
тұнбасына 10 мл-ге 0,2 мг есебімен фитогеммаглютинин (ФГА), 100 Едмл
пенициллин және 50 мкгмл стрептомицин қостық. Сонымен сау сиырлардан
алынған лейкоциттерге ірі қараның 20%-тік қан сарысуы, 10 мл клетка
тұнбасына 0,2 мл есебімен ФГА, 100 СДмл пенициллин және 50 мкгмл
стрептомицин қостық. Клетка тұнбасын жеке-жеке көлемі 50 см3 Павлецский
флаконына септік. Одан соң, оларды ыстықтағы 37С0 термостатқа орналастырып,
6-9 тәулік өсірдік. Қоректік ортаға 20 мкгмл көлемде инсулин 3гл глюкоза
қосып, 35%-тік полиэтиленглюколмен өңделген ірі қараның 10%-тік қан
сарысуын қостық.
2-3 флаконда жаппай бірқатар лейкоциттер түзілген соң, әр партиядан
жекелеп алдық, ал қалған флакондардағы клеткаларды версенмен түсіріп алып,
1:2 қатынасында қан сарысуы, ФГА, пенициллин, срептомицин, инсулин РН 7,2-
7,4 ортада термостатта алғашқы субкультура алғанша қайта өсірдік.
Жүргізілген тәжірибелердің нәтижесінде in vitro лейкоциттердің
себіндісін өсіргенде 48, 72, 96 сағат өткен соң лимфоциттер мен
лейкоциттердің алғашқы және субкультуралары алынып, мембраналарында
бүршіктелген бөлікшелер бар көп ядролы синцития түзейтіндігіне көз жетті.
Бұл лимфоциттер мен лейкоциттер клеткалардың өсінділерінде лейкоз вирусының
өсіп өнетінін көрсетті [6].
Ж.Б.Ахметов дерегі бойынша лейкоздар деп қан жасаушы клеткалардың
жүйелі және үдемелі түрде өсіп кетуімен сипатталатын ісіктерді түсінеді
[7].
Н.А.Радчук дерегінде қанның түріне қарап – ақ қан ауруы деген ат
берген болатын.Кейін ол лейкемия деген (лейкоциттер санының қанда көбейіп
кетуі) терминге ауыстырылды. Бірақ лейкоздардың алейкемиялық, яғни қанда
лейкоциттер санының көбеймейтін түрі түрі де бар, сондықтан біздің
ғасырымыздағы 20- жылдарында лейкоз - яғни қан жасаушы ұлпаның жүйелі
гиперплазиясы деген термин қабылданды. Қазіргі кезде лейкоздың орнынына
гемобластоз термині қоданыла бастады. Бұл сөз қан жасаушы ұлпалар ісігі
деген мағынаны береді [8].
А.А.Канопаткиннің дерегінше тауықтар листериозын вирус қоздыратынын
дәлелдеген. Одан кейін тышқан, құстар, теңіз шошқасы, ит, мысық лейкоздарын
да вирустар тудыратыны анықталды. Дегенмен де адам лейкозының вирустар
арқылы қоздырылуы әлі де толық дәлелденбеген. Тек Энштейн-Барр вирустарының
Бернет лимфомасының дамуына қатысы бар екендігі жөнінде ғылыми деректер
жиналуда [9].
И.А.Бакулов,Е.И.Буткиннің айтуынша құс листериозы – қан түзгіш
тканьнің уытты ісігімен сипатталатын созылмалы жұқпалы ауру.Сол ісіктерді
құрайтын қан клеткаларының құрамына қарай лимфоидты,миелоидты,
ретикулоэндотелиолды,эритробласталы қ болып жіктеледі.Солардың ішінде ең көп
тарағаны лимфоидты лейкоз [10].
А.Ф.Валихановтың көптеген зерттеулеріндегі деректер бойынша иондаушы
радиацияның лейкоз пайда болуындағы ролін көрсетіп отыр. Мысалы, атомдық
жарылысты басынан кешірген Хиросима мен Нагасаки тұрғындарының арасында
басқа жапондықтарға қарағанда лейкоз 11-18 есе жиі ұшырайтыны анықталған.
Семейдегі ядролық полигон айналасындағы тұрғындар арасында лейкоздар мен
лимфосаркомалар санының Қазақстанның басқа аймақтарымен салыстырғанда
бірнеше рет көбейгені анық болып отыр. Рентгенологтар басқа дәрігерлерге
қарағанда лейкозбен 8 рет жиі ауыратыны белгілі [11].
В.М.Лемештің дерегінше листериоз өнім берушілік деңгейіне тәуелсіз
әр түрлі жастағы малдарда кездесе береді,негізінен малдың 4-8 жас
аралығында [12].
Ф.М.Орловтың айтуынша ірі қара листериозы кезінде олардың
бүйректерінде өте қатты зақымдалулар мен ұлғаюлар жүреді.Тіліп қараған
жағдайда бүйректен ақшыл-сұр ошақты ісіктерді көруге болады [13].
К.Б.Бияшев пен Б.К.Толыcбаевтың деректері бойынша листериоздың шығуы
мен дамуы спецификалық вирус әрекетінің себебінен,инфекцияланған малдың
генетикалық бейімділігі менолардың организмінің иммундық қорғанысының
төмендеуінен болады [14].
В.М.Нахмансон мен Л.Т.Бурбаның айтуынша көптеген химиялық
канцерогендер (бензпирен, холантрен және т.б. ) ісіктерімен қатар
листериозды шақыра алады. Лейкоздардың пайда болуында гендер мутациясының
маңызы зор. Мысалы, созылмалы миелолейкозда 22-жұптағы аутосоманың
біреуінің көлемінің кішілігі әрдайым кездесетін құбылыс. Оны филадельфия
хромасомасы деп атайды [15].
Х.С.Жұмабеков,К.Ю.Дербышевтың дерегінде листериоз туралы алғашқы
хабарлар Германияда бұл дертке адам (Р. Вирхов), жылқы мен шошқа
(Лейзеринг), сиыр (Зидамгродский) шалдығатындығы туралы басылғаны жөнінде
айтылған..Аурудың шығуы мен дамуы спецификалық вирус әрекетінің
себебінен,инфекцияланған малдың генетикалық бейімділігі мен олардың
организмінің иммундық қорғанысының төмендеуінен болады. Қазіргі уақытта бұл
ауру барлық жануарларда, тіптен салқын қандыларда да (балық, рептилий)
анықталып отыр [16].
А.Жанұзақовтың зерттеулері бойынша листериоз ауруының белгілі бір
тұқымдармен линияларға жататын малдың арасында басымдықпен таралуы жөнінде
бақылаулар бар [17].
В.Г.Гавримнің дерегі бойынша листериоздың қоздырушысын ауруды тек
эндогендік және экзогендік факторлардың активтенуінен соң тудыратын
латентті вирустарға жатқызады [18].
В.П.Фролов,В.А.Макаровтың айтуынша листериоз ауруын таратпаудың
негізгі шарасы –аурудан сәтті шаруашылықтарға лейкоздың вирусын
тасымалдаушы малдар мен оны бөліп шығарушыларды әкелуден алдын –ала
сақтандыру.Сәтсіз шаруашылықтан ірі қараны әкелуге тиым салынады [19].
Г.Е.Аленечкинаның деректерінде ірі қара малдың қанындағы антигендерді
табудың негізгі әдісі – иммуннодиффузия әдісі.Оған қоса осы мақсатта
иммунноферменттік тест қолданылады [20].
Ө.Ы.Ығылманұлының дерегінше ірі қара малының лейкозының вирусына қойлар мен
ешкілер бейімді [21].
Миеломды сырқат (плазмоцитома ) - Рустицкий – Калер сырқаты сүйек
ұлпасында ісікке тән, лимфаоплазмобласт қатарына жататын, қан
элементтерінің өсіп кетуімен сипатталады. Бұларды миеломды клеткалар деп те
атайды. Оларды сүйек майында өсіп, сүйектердің пышақпен кесілетіндей
жұмсарып кетуіне немесе сәл басқанда сынатындай морт болуына соқтырады.
Кесіп қарағанда ми сауытында, төс сүйегінде, қабырғалар мен омыртқаларда
қоңыр-қызыл, жұмсақ ісік түйіндері табылады. Рентгенмен қарағанда сол жерде
әртүрлі дефектер көрінеді. Микроскоппен тексергенде сүйектерде остеолизис
және остеопороз құбылыстары байқалып ісік түйіндерінің әртүрлі клеткалардан
тұратыны анықталады. Миеломды клеткаларды плазмоцитты, плазмобласты, көп
пішінді клеткалы және майда клеткалы деп ажыратады.

2. Шаруашылыққа жалпы сипаттама
Казталовка ауданы, Қайнар ЖШС шаруа қожалығында барлығы- 2000
шошқа, 500- ірі қара,200- жылқы. Шаруашылықтың аймақтық агроклиматтық
факторы- қоңыржай,оңтүстікте – субқоңыржай белдеуде орналасқан.Кәдімгі
жайылым ландшафтары басым, мал шаруашылығын жүргізуге алғышарттар
жеткілікті.Шаруашылыққа тән биомассасы жануар мен өсімдіктен
құралады.Жабайы өсімдіктердің ішінде жайылымды құрайтын өсімдіктерді басым
келеді. Жер қоры секілді, бұл да сарқылатын,бірақ көп мақсатта
пайдаланылатын,қалпына келетін байлық.
Казталовка Қайнар ЖШС шаруашылығы өнімділігі бойынша шошқа және ірі
қара шаруашылығына көңіл аударылған.Онда көбінесе шошқаларды
және ірі қара малдарды етті бағытта мамандандырылған.Төлдегіштер, ет
өнімділігі аналыққа шаққанда өсірілген төлден алынған өніммен бағалайды.
Етті ірі қара шаруашылығы болғандықтан төлдегіштікті көтеруге селекция
жүргізілген..
Сиыр шаруашылығының технологиясына өзара байланысты ұйымдастырушылық
шаралары мен ұдайы өсіп-өндіру жөніндегі практикалық әдістер, сиырларды
азықтандыру және күтіп-бағу кіргендіктен, шаруашылықта бұл саланы жүргізу
жүйесінің әртүрлі технологиялық жүйелеріне орай жүзеге асырылған.Ірі қара
шаруашылығында әртүрлі технологиялық жүйелердің жұмыс істеуіне табиғи-
климаттық жағдай әсер етеді.
Бұл шаруашылықта табиғи шөбі бар жерлерде қыстық күндерінің өзінде
шошқаларды жасақтау, үйек салу, төлдету, жас малдарды өсіру және басқалары
сала технологиясының маңызды құрамдас бөлігі болып саналады.

3.Шаруашылық экономикасындағы мал шарашылығының маңызы
Мал шаруашылығындағы тауар өндірісінің құнының 90 % құрайды, соның
ішінде ет өндіру 70%.
Өсірілетін негізінен етті бағытындағы шошқалар.Бұл тұқымның шошқалары
аймақтық қуаншылық табиғатына көнбісті келеді және сирек өсімдік
жамылғысына жайылып, жақсы салмақ қосады.
Жалпы алдын-алу шараларына малдарды толық қоректі азықтармен,жарамды ішер
сумен, талапқа сай қора-жайлармен қамтамасыз етіп,тиімді күтіп-бағу
жағдайларын туғызу жатады. Бұлар шаруашылық өндірістік жұмыстар қатарында
болғанымен де азықтық,судың сапасына, малдардың денсаулығына, фермада мал
дәрігерлік гигиеналық және санитарлық нормативтер мен ережелерін сақтауына
күнделікті қадағалауды қажет етеді. Жалпы алдын алу мал дәрігерлік шаралар
ретінде ерекшелеген жұмыстардың бірі - клиникалық байқау.
Клиникалық байқаудың диагностикалау және профилактикалауда маңызы өте
зор. Клиникалық байқаулар шаруашылықта жоспар бойынша немесе лажсыздан
жүргізіледі және олар жекеше, топтық,жалпы, жоспарлы және жоспардан тыс
болып бөлінеді.Шаруашылық өндірістік бағытта, байқаудың көздеген мақсатына
орай оны жылына 2 рет,тоқсан сайын, ай сайын, одан да жиі жүргізуге
болады.Жоспарлы байқаулар көктемгі және күзгі науқандар қарсаңында
жүргізіледі.
Клиникалық байқаулар нәтижесінде акт рәсімделіп, байқаудан өткен
малдардың тізімі жасалады,онда бастапқы диагноз емдеу
шаралары,азықтандыру,бағып-күту,ола рды жұқпалы аурулардан алдын алу, жалпы
толық қоректі азықтармен жарамды талапқа сай қора-жайлармен қамтамасыз
етіп,тиісті күтіп-бағу жауларын туғызу шаруашылық экономикасына үлкен
ықпалын тигізеді.

4. Ірі қара мал шаруашылық саласына сипаттама беру.
Ірі қара мал шаруашылығы халық шаруашылығын етпен, қамтамасыз
етеді.Бірақ, негізінен сиыр шаруашылығының басты өнімі-ет. Қайнар шаруа
қожалығында жеткілікті табиғат жағдайын ескере отырып, мұнда негізінен етті
бағытындағы шошқа өсіріледі.
Жазғы мезгілде сиырлар 2000 бастан құрап,жайылымдарда жайылады.Жазғы
мезгілде сиырлар тек қана жайылым шөбімен, анда-санда жеммен
азықтандырылады.
Сонымен қатар,шаруашылықта қолмен ұрықтандыру пункті бар.Қысқы мезгілде
шошқалар арнайы типтік қораларда ұсталады.Шөп салу қолмен жүргізіледі.
Торайлау мезгілі-сәуір, наурыз айларында басталады.Торайлар енсінің
қасында 4-5 айға дейін болады және айыру кезінде 25-30 кг жетеді.Сол кезде
шошқаны етке өткізіледі.Ал союға арнайы шағын сою пункті бар.
Қыс мезгілінде әрбір сиырға басына 7 кг шөп, 3 кг жем беріледі және
әртүрлі сүрлемдер беріледі.
Қысқы мезгілде тұрған жерлеріне жүйелі түрде дизинфекция өткізіліп
тұрады.

5. Ауыл шаруашылық малдарының ауруына, мал басының өлім-жітіміне талдау
жасау.
Шаруашылықтағы малдардың ауруына профилактикалық шаралар жоспарын
құру.Мал басының өлім-жітіміне талдау жасау жоспарын мал шаруашылығы
кәсіпорындар, ауданның, облысының, келер жылғы жасап отырады.Бұл жоспардың
ветеринарлық қызметінің барлық буындарына бірдей міндетті түрде сақталуға
тиісті бекітілген ресми үлгісі бар.
Соған орай жоспар кестесінде жыл бойындағы және тоқсан сайындағы жұмыс
көлемінің сандық мағналары,сонымен қатар препараттарға,материалға басқа да
керек-жараққа мұқтаждығының көлемі мен бағасы көрсетіледі.
Жоспарды құру үшін қажетті бастапқы деректерді алдың-ала
дайындайды,оларға жататындар:қолда бар мал басының саны,жыл басына шығатын
мал саны,жыл басында алатын төл саны, ауданның,елді-мекеннің шаруашылық
індеттік жағдайы. Бастапқыда жоспар шаруашылық басшысымен,маманның
мәжілісінде талқыланады,онда қаржы және материалдық қамтамасыз ету
мәселелерін шешеді.Содан соң жоспар ауданның бас мал дәрігерінің қарауына
ұсынылады.Ол өз тарапынан өзгертулер кіргізген соң жоспар деректерін аудан
көлеміндегі жоспарға қосады.Аудандық жоспарды аудан әкімшілігі қарап
бекітеді.Осы кезеңмен өткен жоспар көлемінде және барлық шаруашылықтарда
заңды күшіне енеді.Бұл жоспар орындалуға міндетті құжат.Жыл бойында
індеттік жағдайдың өзгеруіне байланысты ветеринарияны басқарушылық
органдароған өзгерістер түзетулер өткізуге құқылы.
Талдау жасау үщін фермадағы елді мекеннің қора-жайдың,
азықтандыру,серуендету ошақтарының, жазғы мал тұрақтарының,мал өнімі мен
шикізаттарын сақтайтын қойманың ауданың анықтайды.Сонымен қатар жоспар
қамтитын аймақтағы індеттік жағдайда анықтайды.Қолда бар санитарлық
техникамен жарақаттың жеткіліктігі мен мүмкіншілігін бағалайды.
Осы деректерді талдау нәтижесінде жыл бойында жүргізілетін шаралар
арқылы анықталып жоспар кестесінде көрсетіледі.Содан соң жылдың сұранысқа
қосылу үшін жоспарды жүзеге асыруға қажетті материалдық шығынның мөлшерін
есептейді.

Жоспар шаруашылыққа жасалынады.
2009-2010 ж.ж. мал басының өнім жітіміне талдау.
Түлік атауы 2009 жыл (мал саны) 2010 жыл (мал саны)
Шошқа малы 1200 2000
Ірі қара малы 200 500
Жылқы малы 110 200

6. Шаруашылықтың мал дәрігерлік қызметіне сипаттама беру.
Шаруашылықтағы малдәрігерлер саны -2. Осы малдәрігерлер өздерінің
білімділігіне сай көптеген қызметтер атқарады:емдеу,аурулардың алдын
алу,малдәрігерлік мақсаттағы дәрі-дәрмек жасап шығару мен сату,азықтық
қоспаларды оның ішінде жануарларға арналған дәстүрден
тыс,минеральді,витаминді,үстем азықты өндіру мен сату,биологиялық
дәрілерді,зоогигиеналық құралдар мен зооветеринарлық мақсаттағы
атрибуттарды сату:мал шаруашылығы нысандарын дезенфекциялау,тератизациялау
жатады.
Шаруашылықта қабылдау ғимараттары,емдеу кабинеті,су,жылу,ауа
алмастыру,құбыр жүйесі,жұмыс қалдықтарын сақтайтын орны,бактериоциттік
шамды,дезинфектанттар және тағы басқа талаптарға сай қамтамасыз
етілген.Емдік,алдын-алу жұмысын жүргізуші малдәрігері жұмыс орнының
санитарлық жағдайын сақтау,тек қана рұқсат берілген жұмыстарымен
шұғылдану, оны жоғары сапалы орындау,малдәрігерлік ережелер мен талаптарды
орындайды.Мемлекеттік малдәрігерлік органға есеп,қауіпті аурулар туғаны
туралы жедел хабар беруге және өз жұмысын тиісті үлгілер бойынша тіркейді,
орындап отырады. Сонымен қатар егу жұмысымен шұғылдану үшін биопрепараттар
сақтайтын тоңазытқыштар,құрал-саймандарды залалсыздандыратын аспап,егетін
малды ұстап бекітетін жарақтары жеткілікті.
Малдәрігерлік фармакологиялық,биологиялық препараттарды,таңғыш
материалдар мен саймандарды сату үшін де сауда орнына белгілі талаптар
қойылған. Оларға жуып,тазалауға қолайлы еден болуы,ауа алмастырушы жүйенің
дұрыс жұмыс істеуі және тағы басқалар жатады.
Малдардың денсаулығын, жай-күйін анықтау, клиникалық
байқаулар,диагностикалық және диспансерлік зерттеулер арқылы
жүргізу.Сонымен қатар олар азық жем сапасын тексеріп,малды бағып-
күту,ұрықтандыру,өсіру,көбейту ережелерін орындайды.
Шаруашылықта малдардың орнын алмастыруға,малдәрігерлік гигиена
талаптарына сай келмейтін қора-жайларды,мал ұстауға сапасы жарамсыз азық
пен су қолдануға,болмайтын нашар өнімдерді шығаруға тағы да басқа
міндеттерді қадағалап отырады.

Шаруашылықтағы құрал-жабдықтар тізімі
№ Аспаптардың атауы Өлшем бірлігі Саны
1. Таңу материалдарына арналған дана 5
қайшы
2. Анатомиялық қайшы дана 7
3. Лупа дана 3
4. Әртүрлі пипеткалар дана 15
5. әртүрлі пинцеттер дана 15
6. Термометр дана 6
7. Шприцтер дана 25

Шаруашылықтық мүліктер
№ Атауы Өлшем бірлігі Саны
1. Өртке қарсы аспаптар жинағы дана 2
2. Аспаптарға арналған үстел дана 2
3. Аспаптарға арналған шкаф дана 2
4. Арнайы киімдер жинағы дана 4

Шаруашылықтағы нысандар
Нысан Тағайындалуы Орналасқан жері
Ветеринарлық Емдік-профилактикалық, Мал шаруашылығы
пункт диагностикалық, вет-сан
шаралар
Изолятор Ауру және ауруға күдіктіМал тұрақтары
малдарды ұстау
Санитарлық сойыс Малдарды амалсыздан сою Мал шаруашылығы
пункті
Карантиндеу орны Шаруашылыққа келген Сырттан әкелінген малдарды
малдарды қабылдау,ұстау,топтастыру кезіндегі мал
диагноз қоюға,зерттеулершаруашылығы
жүргізуге жәневет-сан
өңдеуден өткізуге
Сою алаңдары Амалсыздан сою, Мал шаруашылығы
өліктерді жарып-сою,
утильдеу
Жануарларды Теріні,тұяқтарын Мал шаруашылығы
өңдеуден өткізу паразиттерге қарсы
дезинфекциялық заттармен
залалсыздандыру
Ветеринарлық Жануарларды Мал тұрақтары
емхана амбулаториялық және
стационарлық емдеу,
профилактикалық және
вет-сан шаралар

Шаруа қожалығында 2000 бас шошқа бар.Қойдың коэффиценті-0,6 –ға
тең.Шаруашылықта мал дәрігерлік қызмет атқару үшін қанша маман керектігін
анықтау үшін формуланы пайдаланамыз.
А*К1+Б*К2+В*К3+ т.б. 2000*0,16+500*1,0+200*0,66
Х= 850 = 850 =0,59.
мұндағы:А,Б,В – түлік түрлерімен мал топтарының саны;К1,К2.К3-
коэффиценттер;850-әр маманға жүктелген нормативтегі шартты мал саны;

І Ауруға сипаттама.

1.1. Аурудың тарихи деректері мен қоздырушылары.

Листериоз- орталық жүйке жүйесі, жыныс мүшелері, желін зақымданып,
өлітию ретінде өтетін жұқпалы ауру.
Тарихи деректер. Бірінші рет бұл ауруды үй қоянында Lucet (1892)
сипаттады, ал D.A. Gill (1931) қойда анықталғаннан кейін құстың, сиырдың
және басқа да жануарлардың ауыратындығы белгілі болды.
Қоздырушысы- Listeria monocytogenes грамм теріс, таяқша тәрізді
бактерия, мөлшері- 0,5-2 х 0,3-0,5 мкм, ұштары дөңестеніп бітеді, спора
және қауашақ түзбейді, жіпшелері бар, қозғалады, жартылай ауасыбағалы,
кәдімгі қоректік орталарда (рН 7,2-7,4) өседі. ЕПАда мөлдіреген шық тәрізді
шоғыр түзеді, ЕПС бірінші тәулікте лайланады да, кейіннен өсіп пробирканың
түбіне шөгіп, қоректік орта мөлдірленеді. Шөгінді шайқаған кезде перде
тәрізді көтеріледі, өсу үшін ең қолайлы температура 30-37ºС, бірақ бөлме
температурасында да, тіпті төменгі температурада да өсе береді.
Листерияның денесінде О-, қылшаларында Н- антигендері болады. Біріншісі
жоғары температурада төзімді, 15 түрі белгілі. Екіншісі қыздыруға,
формалинге төзімсіз. Егер микроб бөлме температурасында өсірілсе, қылшалары
мол болып, перитрих ретінде орналасады. 37ºСда өскен қылшалары аз болып,
бір шетінде ғана болады немесе мүлдем болмайды. Н- антигенінің 5 түрі бар:
А, В, С, Д, Е. Антигендік құрамы бойынша бұл микроб 5 вариантқа бөлінеді.
Бұлардың екеуінің індеттік маңызы зор: кемірушілердің және күйіс
қайыратындардың листериялары. Біріншісі алғаш рет кемірушілерден, екіншісі
сифрдан бөлініп алынған. Екеуі де жануарлардың және құстардың барлық
түрінде кездеседі.
Төзімділігі. Листериялар сыртқы ортада ұзақ уақыт бойы сақталады және
төменгі температураларда әртүрлі субстракт және сүрлемде өсіп- өне алады.
Кебек пен сұлыда 105, ал шөп пен ет- сүйек ұнында 134 күнге дейін
тіршілігін жоймайды, тұздалған етте төменгі температурада ұзақ уақыт бойы
өлмейді. Мал қораларында 24-48 күн, көңмен ластанған даладағы топырақта 8
күннен (жазда) 115 (қыста) күнге дейін, жерге көмілген өлекседе 1,5-4 айға
дейін сақталады. Дезинфектанттар ретінде қолданылатын 5% лизол немесе
креолин ерітіндісі 10 мин, 2% формальдегид немесе күйдіпгіш натрий 20 мин
ішінде өлтіреді. 100ºС қыздырғанда 5 мин, ал 75-90ºСта 20 минутта өледі.

1.2. Індеттік ерекшеліктері
Листериозға қой, ешкі, сиыр, шошқа, жылқы, қоян, күзен, күрке тауық,
тауық, қаз, үйрек бейім. Сонымен қатар ит, мысық және маймылдардың да
ауыратындығы белгілі болды. Жалпы алғанда листериялар 92 түрлі жабайы
жануарлар, одан қала берді иксод және гамза кенелері, бит пен бүрге,
бөгелектің балапан құрттарынан да бөлініп алынған. Бұның бәрі листериоздың
үй жануарларына жұғуы үшін қауіпті. Әсіресе, кемірушілер арасында байқалып,
оқтын- оқтын тышқан тектестерді көп шығын,а ұшырататын індет мал
шаруашылығы үшін аса қауіпті.
Қазақстанда және көршілес елдерде басқа малдармен салыстырғанда
негізінен қой ауырады да, бқл түліктің ауруға шалдығу көрсеткіштері де,
өлім көрсеткіші де жоғары болады. Басқа елдерде сиырдың ауруы да жиі
ұшырайды. Листериозбен жануарлар кез келген жаста ауырады, әйтсе де, жас
төл мен буаз малдардың бейімділігі жоғары болады.
Қазақстанда қодың листериозы солтүстік облыстың орманды және далалы
аймақтарында жиі кездеседі. Бұған табиғи себептермен қатар қоздырушысы үшін
қолайлы орта болып табылатын сүрлемді мал азығына кеңінен пайдалану да әсер
етеді. Листериоздың қоздврушысының бастауы- ауырған және аурудан сауыққан
шошқалар. Олар листерияларды сыртқы ортаға несеп, нәжіс, сүт және көзден,
танаудан, жыныс мүшелерінен аққан соралармен бөліп шығарады. Ауырып
жазылған жануарлар ұзақ уақыт бойы, қой мен ешкі 30 күн, кейбір кемірушілер
260 күнге дейін, листериоздан болған желінсау кезінде сүтпен саулықтар 90,
ал сиырлар 300 күнге дейін сыртқы ортаға микроб бөліп шығарып отырады.
Иксод кенелерінде 500 күнге дейін тіршілігін жоймайды.
Листериоздың ең қауіпті таратушылары және негізгі табиғи қорламасы-
тышқан тектес кемірушілер. Олардың бөлінділерімен жайылым, жемшөп, су мен
топырақ ластанып, одан барып басқа жануарларға жұғады. Ал ауыл шаруышылық
жануарлары үшін ең басты жұғу факторы сүрлем болып саналады, әсіресе,
сапасы төмен, қышқылы аз сүрлемде ауаның температурасы төмен, 0ºСтан біраз
ған жоғары жағдайда да листериялар зардаптылығын сақтап, өсіп- өне береді.
Листериозға белгілі бір аймаққа орын тебу және табиғи ошақтылық тән.
Қойда көбінесе қыс пен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.