Шошқа тілмесі

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министірлігі

Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық - техникалық университеті

«Эпизоотология, паразитолгия және ВСС» кафедрасы

«Ветеринарлық істі ұйымдастыру» пәнінен

Курстық жұмысы

Тақырыбы: Шошқа тілмесі ауруына қарсы мал дәрігерлік шараларды ұйымдастыру, жоспарлау және оның экономикасы.

Орындаған: ВМ-41топ студенті

Тексерген: аға оқытушы, магистр

Жоспар:

1. Кіріспе . . . 3

2. Шаруашылыққа жалпы сипаттама . . . 5

3. Шаруашылық экономикасындағы мал шаруашылығының маңызы . . . 6

4. Шошқа шаруашылығына сипаттама беру . . . 8

5. Ауыл шаруашылық малдарының ауруына, мал басының өлім-жітіміне сипаттама беру . . . 9

6. Шаруашылықтың мал дәрігерлік қызметіне сипаттама беру . . . 13

7. Кең тараған ауруға сипаттама беру . . . 14

8. Аталып отырған ауруды жою, алдын алу шаралары және оны шаруашылық пен елді-мекендерге таратпау . . . 19

9. Мал дәрігерлік шаралардың экономикалық тиімділігін бағалау . . . 21

10. Қорытынды . . . 24

11. Қолданылған әдебиеттер . . . 25

Кіріспе

Қазақстан Республикасының егеменді ел болу кезеңінде әлеуметтік - экономикалық реформаны дамытуға ветеринарияның маңызы зор. Әлеуметтік экономиканы қайта құру нәтижелі ұйымдастыру деңгейіне байланысты.

Ветеринария ісін ұйымдастыруды нашар жүргізу - шаруашылық ісінің бұзылуына, малдан алынатын өнім сапасының төмендеуіне, мал басының кемуіне және әр түрлі індет ошақтарының пайда болуына әкеп соқтырады.

Республикадағы ветеринарлық істің жағдайы әлеуметтік - экономикалық реформаларға байланысты. Оған жататындар: қоғамдық құрылыс, өндіріс деңгейі, ғылым мен мәдениеттің дамуы, жоғары және арнаулы орта ветеринарлық мекемелерді, өнеркәсіпті және ауыл шаруашылығын білікті мамандармен қамтамасыз ету, сонымен қатар материалдық - техникалық жағынан дұрыс жабдықтау. Мысал ретінде ветеринарлық заңдар ережесі, нормативтік құқықтық құжаттар, білікті мамандарды даярлау, әр түрлі ветеринарлық қызметке арналған құрал - жабдықтар, препараттар, дәрі - дәрмектер мен аспаптар жасау, ветеринарлық басқару қызметін жаңа құрамда қайта құру, мал шаруашылығындағы объектілерге қатаң түрде ветеринарлық санитариялық бақылау жасау және адам мен малға ортақ ауруларға қарсы тиімді күрес шараларын жүргізу сияқты жұмыстар атқарылып жатқаны мәлім.

Ветеринария ісін ұйымдастыруда жіберілген қателіктер- шаралардың бұзылуына, малдардан алынатын өнім сапасының төмендеуіне, мал басының кемуіне және әртүрлі індет ошақтарының пайда болуына әкеп соқтырады. Ветеринария ісінің төмен деңгейде болуы малдың ауруын орасан зор экологиялық зиян шегуне, індеттермен күресуге қомақты шығын жасауға мәжбүр етеді.

Еліміздегі ветеринария ісінің жағдайын нығайту үшін ҚР үкіметі және мемлекеттік ветеринария ұйымдары соңғы уақытта көптеген құқықтық-нормативтік құжаттар қабылдады. Соның бірі 25 шілде 1995 жылы

қабылданып, ҚР Ветеринария туралы заңы және қазіргі заман талаптарына сай 10-шы шілде 2002жылы қабылданып, жаңа заң Үкімет тарапынан мемлекеттік және жеке меншік кәсіпкерлік ветеринарлық қызыметінің құрылымын жетілдіру, мамандар дайындау сапасын арттыру, материалдық-техникалық, ветеринарлық-санитарлық жағдайына, шаралардың тиімділігіне қатаң талап қою сияқты жұмыстар жүргізілуде. Ветеринария ісінің арнайы шаралар жүйесі ретінде халық шаруашылығына немесе экономикалық зор маңызы бар. Мәселен, ветеринарлық қызыметтің тікелей қатысуымен мал ауруларнын сақтандыру, малдан сапалы өнім алу қамтамасыз етіледі.

Ал ветеринарлық әлеуметтік маңызы -оның халықты зооантропонозды аурулардан сақтау, қорғау шараларын жүргізуде көрінеді. Ветеринария ісі сонымен қатар қорғаныстық мағынада да беріледі, мысалы шекарадағы экспорттық тауар алмасу кезінде елімізді шет елдерден қауіпті жұқпалы мал ауруларының енуінен қорғау- шекаралық ветеринарлық бақылау мекемелеріне жүктелген.

Міндеттері: жануарларды аурудан қорғау және емдеу, халықтың денсаулығын қорғау.

Ветеринарлық заңдылық деп - ветеринария туралы үкімет тарапынан жарияланған заңдар басқарушы органдар бекіткен нұсқаулар, типтік анықтамалар, ережелер және т. б. құжаттар жинағы болып табылады.

Ветеринарлық қызметті ұйымдастыру пәні ветеринарлық істің экономикасы мен статистика, іс қағаздар жүргізу, құрылыс салу салаларымен тығыз байланысты.

Сондықтан мен өзімнің курстық жұмысымды жалпы лептоспирозы ауруы кезіндегі шаруашылықтағы ветеринарлық - санитарлық шаралар мен аурудың шаруашылыққа келтірген зияны яғни шығынын есептеу негізінде экономикалық тиімділікті анықтадым. Осы бағытта жеке курстық жұмысымды орындауға тырыстым.

2. Шаруашылыққа жалпы сипаттама

«Атамекен» жеке шаруа қожалығы Батыс Қазақстан облысындағы Теректі ауданында Ақсуат ауылдық округіндегі орналасқан. Бұл қожалықтың малдәрігері М. О. Суханберлиев. «Атамекен» шаруа қожалығы тек қана мал шаруашылығымен шұғылданады.

Жалпы географиялық тұрғыдан қарасақ қоныржайлы аймақ болып есептеледі. «Атамекен» жеке шаруашылығының бірден-бір ерекшілігі, мұнда тек мал қоймай, егістік өсірумен, көкеніс шаруашылығымен кеңінен айналысады. Яғни шөбі шүйгін. Шаруашылықта малды жайылымда ал қысқы кезеңдерде қораларда ұсталады. Қоралар жылы, микроклимат көрсеткіштері сақталған, төбесі жабылған, желдеткіштер орнатылған. Сонымен қатар оқшаухана мен карантиндик аулалар санитарлық көрсеткіштерге сай жабдықталған. Малдәрігерлік шағын дәріхана мен мал зираты қазылған.

Шаруашылықта шошқаға қосымша рационға құнды азықтар енгізілген. Соңғы жылдары осының нәтижесінде шаруалық сапалы өнім алуға қол жеткізді.

Климаты кұбылмалы жаз айларында атмосфералық жауын -шашынны жеткілкті мөлшерде жауады. Жазы орташа және басқа жыл мезгілдерімен салыстырғанда қысқа болып келеді. Күзгі салқындық қазан айында күшейеді, бірақ қыркүйек айының ортасына ауысуы мүмкін. Аязсыз периодтың орташа ұзақтығы 5 ай, ал 0 С температура жоғары күндер саны 8 ай. Қолайлы жылдық мөлшері 250-280мм, ал қолайсыз жылдық мөлшері 80-110мл ғана, тұрақты қар жамылғысы бар қыс периодының ұзақтығы 100-120 күн. Қыс айларында максимальді қар қабатының қалыңдығы 50 - 60. Қыстың ең салқын айлары желтоқсан және қаңтар айлары, оның орташа температурасы 28 - 30°С - ка дейін барады. Қыс айларының орташа жел жылдамдығы шамамен 4 - 4, 5 м/с.

Қар жамылғысы сәуір айының соңғы күндері epin бітеді. Көктемгі суық желдері мен аяз күндері сәуірдің ортасынан басталып наурыз айларының алғашқы күндеріне дейін созылады.

Жаз айлары салқындау, жауын - шашын көп жауады. Ең ыстық айлары шілде айының аяғы мен тамыз айлары, шамамен орташа температурасы 30°С, жаздың шілде айларының абсолютті максимумі 30 - 33°С дейш жетуі мүмкін.

Теректі ауылдық округіндегі «Атамекен» шаруа қожалығының жер көлемі 25000 га. Мал шаруашылығына пайдаланатын жер көлемі 15000 га., шабындық жер көлемі 3000 га, жайылымдық жер көлемі 5900 га. Шаруашылықтың негізгі бағыты етті бағыттағы мал шаруашылығы. Шаруашылықта 1800 бас мүйізді ірі қара, 1400 бас қой, 1300 бас шошқа, 180 бас жылқы.

3. Шаруашылық экономикасындағы мал шаруашылығының маңызы.

«Атамекен» жеке шаруашылығы халық шаруашылығында ең манызды орынға ие.

Өлкенің табиғи экономикалық жағдайлары мен шабындық жерлерімен ұшан теңіз, мал басының өсіп өнуіне әрдайым қолайлы әсер етіп келген.

Мал шаруашылығында тауар өндірісінің құны - 80 пайыз құрайды, соның ішінде ет өндіру 60 пайыз.

Шаруашылықтың негізгі бағыты етті бағыттағы шошқа шаруашылығы. Шаруашылықтағы соңғы 3 жылдағы мал санын екінші кестеден көре аламыз.

Жыл аймағындағы мал басы. 1-кесте.

Мал шаруашылығы өнімінің өндірілуі. 2-кесте

4. Шошқа шаруашылығына сипаттама беру

Теректі ауылдық округіндегі «Атамекен» шаруа қожалығының жергілікті табиғат жағдайын ескере отырып, мұнда негізінен етті бағыттағы шошқа өсіріледі. Сонымен қатар мегежіндер төл алу мақсатында өсіріледі.

«Атамекен» шаруа қожалығында 1300 бас шошқа бар. Оның 700 басы мегежіндер, 300 басы торайлар, 300 басы ересек шошқалар. Жазғы мезгілде шошқалар далада жайылады.

Бұл кезеңде шошқалар тек қана жайылым шөбімен, анда-санда жеммен және сумен азықтандырылады. Шошқаларды көбінесе далалы жайылымда жайған тиімдірек, себебі мол өнім береді сонымен қатар еркін жайылады. Ал қора жайда ұстағанда дұрыс азықтануымен қатар қора жайдың жалпы жағдайының тазалығын қатаң түрде сақталуын тексеріп отыру керек.

Шошқаларды қораға кіргізер алдында және жайылысқа шығарғанда қора ішіне дезенфекция, дератизация, дезенсекция шараларын міндетті түрде өткізіп отыру шарт және де форточкалар арқылы қора ішінің ауасында тазалап отыру керек.

Қыста шошқаларды жеммен, көк шөппен, сүрлеммен азықтандырады. Азық құрамында организмге қажетті витаминдердің болуы шарт. Қысты күндері үш мезгіл суарылады. Қорадағы лас ауа табиғи жүйелі желдеткішті қолданады, яғни терезе, форточка т. б. арқылы ауа алмасады. Тұрған жерлері жүйелі түрде залалсыздандырылып тұрады. Қоралары уақытылы желдетіліп, және онда ветеринарлық - санитарлық шаралар ережеге сай жүргізіліп отырылады. Және дезинфекция, дератизация, дезинсекция шаралары уақытылы жүргізіледі.

5. Шаруашылықтың мал дәрігерлік қызметіне сипаттама беру

Шаруашылықтағы мал дәрігерлік қызметінің ең бастысы жоғарғы өнімді, дені сау малдың болуы, мал шаруашылығы өнімінің сапалығы үшін күресу. Олар жоспарлы түрде мынадай ұйымдық шараларды атқарады: мал ауруларының алдын алу мен жоюдың профилактикалық жұмыстары, малды дайындағанда, сатқанда, сатып алғанда, тасымалдағанда, сондай-ақ мал шаруашылығы өнімдерін дайындағанда, қайта өңдегенде, тасығанда мал дәрігерлік санитарлық шаралар жүргізу, мал мен адамға бірдей жұғатын аурулардан адамды қорғау. Бөлімшелік- ветеринарлық емхана ведмоствалық және жекеменшік, кәсіпкерлік ветеринарлық қызмет жұмысына әдістемелік басшылық және бақылау жасайды.

Ветеринарлық бөлімше шағын мекеме, оның құрамында дәрігер және санитарлар бар. Олар шаруашылықтағы ветеринарлық қызмет жұмысын қадағалайды. Ветеринарлық көмек көрсеткіші үшін төлемақы келісімшарттық бағалар бойынша алынады. Олар эпизоотиялармен күрес және тағы басқа ветеринарлық мәселелерді жоспарлайды.

Бас дәрігер шаруашылықтағы мал дәрігерлік қызмет жұмысын басқару, ұйымдастыру, жоспарлау немесе материалдық-техникалық жағынан қамтамасыз етумен шұғылданады. Сол үшін ол жүргізілетін алдын-алу сақтандыру шараларын жасап, шаруашылық басшыларының қарауына ұсынып, белгілі тәртіппен бекітеді. Осындай жұмыс нәтижесінде беті ашылған кемшіліктерді жою үшін және жоспарға сәйкес емдеу, аурулардың алдын-алу, сақтандыру, сауықтыру ұйымдастырылады.

Бас дәрігер шаруашылықта жүргізілген мал дәрігерлік жұмыстарды жоспарлау, тіркеу, есеп беру тағы басқа іс-қағаздарын жүргізуді ұйымдастырады және оны құжаттардың сапалы құрылуын тиісті тәртіппен сақталуын қадағалайды. Шаруашылықта мал дәрігерлік қызмет атқару үшін мына формуланы пайдаланамыз.

Х=А*К ₁ +Б*К ₂ + В*К ₃ + . . . /850

Мұндағы: А, Б, В- түлік түрлері мен мал топтарының саны.

К ₁ , К ₂ , К ₃ - коэффициенттер;

850- әр маманға жүктелген нормативтегі шартты мал саны;

Х =1800*1, 0+1400*0, 6+1300*0. 16+180*0. 66/850=1800+840+208+118, 8/850=3

Шаруашылықта мал дәрігерлік қызмет атқаруға мал дәрігері және оның көмекшісі керек. Шаруашылықтағы мал дәрігердің айлық еңбек ақысы - 29 000 тг. Ал көмекшісінің айлық еңбек ақысы - 18 000тг. Бір күндік еңбек ақысын табу үшін 25, 6 күнге бөлеміз. Шошқаның тілмесі ауруын емдеуге 15 күн кетті және қалған 680 бас шошқаны вакцинациялайды. 1 бас шошқаны вакцинациялауға 30 тг. қарастырылған.

Жалпы шаруашылықта 1300 бас шошқа бар.

Шаруашылықтың материалдық техникалық базасына келетін болсақ, ветеринарлық обьектілер құрамына: оқшаулағыш, стационарлық пункт, құрал- саймандарды сақтайтын бөлмелер, стационарлық дезқұрылғылар, санитарлық пункт, азық қоймалары, дәріхана, қасапхана, және 2 автокөлікпен қамтамасыз етілген. Шаруашылықтан 25 км қашықтықта өлекселерді көметін мал моласы жасалынған. Бас мал дәрігері жыл сайын эпизоотияға қарсы шаралар жөнінде жоспар құрып отырады. Мал жылына екі рет диагностикалық тексерістен өтеді. Сонымен қоса профилактикалық иммундеу және емдік профилактикалық шара өткізіледі. Мал дәрігерлік жұмыстарды жоспарлау, тіркеу, есеп беру жұмыстары ұйымдастырылған. Негізгі құжаттар есебінде «ауру тарихы» есептелінеді. Осы құжаттармен қатар ветеринарлық есеп журналы толтырылады, яғни №1 үлгі «Жануарлардың жұқпалы ауруы жөніндегі есеп» және №2 үлгі «Эпизоотияға қарсы шаралар жөніндегі есеп» форма түрінде. Шаруашылықтағы барлық обьектілер кестеде көрсетілген.

Шаруашылықтағы обьектілер 3-кесте

Шаруашылықтағы құрал жабдықтар тізімі. 4-кесте.

Жиһаз және шаруашылық мүліктері. 5-кесте.

Дезинфекциялағыш заттар. 6-кесте.

Шошқа қораларындағы микроклимат көрсеткіштері. 7-кесте.

6. Ауыл шаруашылығы малдарының ауруына, мал басының өлім -

жітіміне талдау жасау

«Атамекен» шаруа қожалығында жалпы ауыл шаруашылық малдары етті бағытта өсіріледі. Шаруашылықтағы жалпы малдар саны төмендегідей: м. і. қ. -1800 бас; жылқы малы-180 бас; шошқа - 1300 бас; қой- 1400 бас.

Соңғы жылдары шаруашылықта кездесіп тұрғаны - шошқалардың тілмесі- инфекциялық аурулар түріне жатады. 2010 жылы осы аурумен 15бас шошқа ауырып, 3-еуі өліп қалды. Қалған 685 бас шошқа вакцинациялаудан өткізілді. Қазіргі уақытта шаруашылық басқа індеттік аурулардан сау. Соңғы үш жылғы дерек бойынша ауруларға шалдығу пайызы келесідей:

7. Кең тараған ауруға сипаттама беру

Шошқаның тілмесі -жіті өткенде өлі тиіп, терінің қабынып қызаруымен, ал созылмалы түрде жүрек пен буындардың қабынуымен сипатталатын жұқпалы ауру.

Қоздырушысы-Erysipelothrix insidiosia-Lactobacillacea тұқымдыастығы, Erysipelothrix туыстастығына жатады. Ұзындығы 0, 5-1, 5мкм, көлденеңі0, 2-0, 3мкм, қозғалмайтын, спора және капсула түзбейтін грамоң, полиморфты қысқа таяқша.

Төзімділігі. Ауру қоздырушысы спора түзбегенімен де сыртқы орта жағдайында төзімді келеді. Ауызы балқытылып бекітілген сұйық қоректік ортада 17-35 жыл шіріген өлекседе бірнеше ай, өзен суында 73 тәулік, несепте-203 тәулік, нәжісте-94тәулік, топырақ тұнбасында 108 тәулік сақталады. Жоғары температураға төзімсіз 50С қыздырғанда 15 минутта, ал

70С-та 5 минутта күшін жояды. Алайда етті уақтамай қайнатқанда тек кана 2, 5сағаттан кейін өледі.

Індеттік ерекшеліктері. Тілме бактериясы жануарлар әлемінде ең кеңінен тараған микробтардың қатарына жатады. Шошқада тілме спорадия немесе індет түрінде дүниежүзінде барлық елдерінде дерлік кездеседі. Ауруға көбінесе 3-12 айлық шошқалар бейім келеді. Сондай ақ табиғи жағдайда тілмемен тауық үйрек күрке тауық көгершін кемірушілер ауырады. Тілмемен адам да ауырады.

Ауру қоздырушысының бастауы-ауру және микроб алып жүруші шошқалар. Микроб алып жүрушілерде ауру қоздырушысы әдетте жұтқыншақ сөл түйіндерінде және ішек фолликулаларында орналасып әр түрлі стресстердің әсіресе протейннің жетіспеушілігі және сыртқы ортаның ыссылығының әсерінен аурудың клиникалық белгілері байқалады. Осы себептен тілме шаруашылыққа көбінесе басқа жактан әкелінбейді, өз ішінен шығады.

Ауру негізінен қоректік жолмен, ал сирегірек жанасу және трансмиссивтік жолдармен жұғады.

Өтуі мен симптомдары. Аурудың жасырын кезеңі 2-5 тәулік, кейде одан да ұзаққа созылады. Шошқаның тілмеге бейімділік дәрежесіне қоздырушысының уыттылығына және мөлшеріне, ену жолдарына және сыртқы ортаның жағдайларына байланысты аса жіті, жіті, жітіден төмен, созылмалы түрде өтеді. Сонымен қатар аурудың өлітиюлік, терілік және жасырын түрлерін ажыратады.

Өлекседегі өзгерістер . Өлекседегі өзгерістер дерттің өтуіне түріне байланысты болып келеді. Аурудың жіті түрінде өлекседегі өзгерістер өлітиюге байланысты болады. Кеуде тұсы шабынның терісі көкшіл тартып бүйірінде жонында әр түрлі келген қоқшыл-қызғылт дақтар кездеседі. Ішкі қуыстар мен ағзалардың сірі қабықтарында уақ қан құйылулар, фибрин талшықтары кездеседі. Сөл түйіндері қанға толып, көлемі ұлғаяды. Көкбауыр үлкейіп бауырда дистрофиялық өзгерістер кездеседі. Бүйрек қабынып қанталаулар байқалады. Өкпе домбығып, қабыну ошақтары кезігеді. Жүрек еті бозғылт тартып жұмсарады. Қарынның аш ішектің кілегейлі қабығында қанталаулар болады. Аурудың созылмалы түрінде жүрек қақпақшаларында буындарында өзгерістер кездеседі.

Емі. Тілмеге қарсы арнайы сарысу мен антибиотиктердің емдік қасиеті жоғары. Гипериммундік қан сарысуыды ауру малдың тірі салмағының әр кг-на 1-105мл мөлшерінде тері астына не бұлшық етке жібереді. Жануарды. халі өте ауыр болса, жіберілетін сарысудың жзартысын құлақтың қан тамырына жібереді. Сондай-ақ пенициллин, стрептомицин, окситетациклин, экмоновациллин, эритромицин, т. б емдік антибиотиктер емдік нәтиже береді.

Арам өлген немесе амалсыздан сойылған торайдың орташа тірілей салмағы -60 кг., торайдың орташа салмақ қосу 0, 4 кг тең болады. Торайдың 1кг тірілей салмағының сатып өткізу бағасы - 250тг.

Төлдің туған кездегі құны торай-4905 тг.

Ветеринарлық шараларды ұйымдастыруға кеткен шығындар - еңбек шығыны және материалдық шығынды құрайды.

Еңбек шығыны дегеніміз - ветеринарлық мамандары мен жұмысшылардың еңбек ақысынан құралады

29000:25, 6=1132тг

18000:25, 6=703тг

1132*15=16980тг

703*15=10545тг

16980+10545=27525тг

Яғни, 27525тг еңбек шығынын құрайды

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс