Құрамында эфирлі майы бар препараттар
Жоспар:
I.Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
II. Әдебиетке шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
III.Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
3.1. Құрамында эфирлі майы бар препараттар туралы ұғым ... ... ... ... ...7
3.2 Майлы препараттар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
3.3 ¬Өсімдік майлы дақылдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
IV.Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
V. Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...26
I.Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
II. Әдебиетке шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
III.Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
3.1. Құрамында эфирлі майы бар препараттар туралы ұғым ... ... ... ... ...7
3.2 Майлы препараттар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
3.3 ¬Өсімдік майлы дақылдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
IV.Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
V. Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...26
I. Кіріспе
Майлы препараттар әртүрлі ботаникалық тұқымдарға жатады: астыра тұқымдасына- күнбағыс, мақсары, қырыққабат тұқымдасына ақ және көкшіл қыша, рапс, арыш, қышабас, крамбе, яснотка тұқымдасына-көкнәр, ләллеманция, сүттіген тұқымдасына-майкөне, бұршақ тұқымдасына-жер жаңғағы, күнжіт тұқымдасына-күнжіт. Солтүстік Қазақстанда өндірістік маңызы бар дақылдарға кұндағыс, майлы зығыр, жаздық рапс, көкшіл қыша және арыш жатады.
Әртүлі ботаникалық тұқымдастардың өкілдері бола отырып (қырыққабат тұқымдасынан басқалары) майлы дақылдар вегетативтік және генеративтік органдарының құрылысы бойынша бір-бірінен қатты ажырасады.
Майлы дақылдардың тұқымдары (немесе жемістері) қолайлы жағдай туғанда, (жылу, ылғыл, оттегі) тұқым жарнақтарының жапырақтарынан егін көгін түзе өседі. Тұқым жарнақтарының жапырақтары ашылып, ассимиляциялау қызметін бастағаннан кейін, олардың арасында орналасқан бүршіктен алғашқы нағыз жапырақтар пайда бола бастады. Тұқым жарнақты жапырақтардың да, алғашқы нағыз жапырақтардың да пішіні, мөлшері және түктілігі бойынша бір-бірінен айтарлықтай айырмашылықтары болады.
Егін көгі шыққаннан кейін сабақтың қалыптасуы мен жапырақтардың түзілуі сабақтың төбесіндегі өсу нүктесінде болады. Майлы дақылдар сабақтын биіктігі, бұтақтылығы көлденең қимасының пішіні мен түктілігі бойынша жақсы ажырасады.
Майлы дақылдар жапырақтарының құрылысы мен мөлшері, сабаққа орналасқан (кезектесіп, қарама-қарсы), типі, тақтасының пішіні мен ара тістілігі – ажыратылады. Капуста тұқымдас майлы дақылдарды бір-бірінен айыру қиынырақ.
Шынықтану және гүлдену кезеңдері өсімдіктер дамуының маңызды сатылары болып табылады, бұл кезеңдерде гүл шоғыры мен гүлдер түзіледі. Майлы дадылдарда әртүрлі типтегі гүл шоғыры мен гүлдер болады, олар күлтеше жапырақшалардың пішіні, мөлшері мен түстері бойынша ажыраталады. Жер жаңғағы мен күнгіт гүл шоғырын түзбейді, тек қана жекелеге гүлдері жапырақтар қолтығында отырады.
Майлы препараттар әртүрлі ботаникалық тұқымдарға жатады: астыра тұқымдасына- күнбағыс, мақсары, қырыққабат тұқымдасына ақ және көкшіл қыша, рапс, арыш, қышабас, крамбе, яснотка тұқымдасына-көкнәр, ләллеманция, сүттіген тұқымдасына-майкөне, бұршақ тұқымдасына-жер жаңғағы, күнжіт тұқымдасына-күнжіт. Солтүстік Қазақстанда өндірістік маңызы бар дақылдарға кұндағыс, майлы зығыр, жаздық рапс, көкшіл қыша және арыш жатады.
Әртүлі ботаникалық тұқымдастардың өкілдері бола отырып (қырыққабат тұқымдасынан басқалары) майлы дақылдар вегетативтік және генеративтік органдарының құрылысы бойынша бір-бірінен қатты ажырасады.
Майлы дақылдардың тұқымдары (немесе жемістері) қолайлы жағдай туғанда, (жылу, ылғыл, оттегі) тұқым жарнақтарының жапырақтарынан егін көгін түзе өседі. Тұқым жарнақтарының жапырақтары ашылып, ассимиляциялау қызметін бастағаннан кейін, олардың арасында орналасқан бүршіктен алғашқы нағыз жапырақтар пайда бола бастады. Тұқым жарнақты жапырақтардың да, алғашқы нағыз жапырақтардың да пішіні, мөлшері және түктілігі бойынша бір-бірінен айтарлықтай айырмашылықтары болады.
Егін көгі шыққаннан кейін сабақтың қалыптасуы мен жапырақтардың түзілуі сабақтың төбесіндегі өсу нүктесінде болады. Майлы дақылдар сабақтын биіктігі, бұтақтылығы көлденең қимасының пішіні мен түктілігі бойынша жақсы ажырасады.
Майлы дақылдар жапырақтарының құрылысы мен мөлшері, сабаққа орналасқан (кезектесіп, қарама-қарсы), типі, тақтасының пішіні мен ара тістілігі – ажыратылады. Капуста тұқымдас майлы дақылдарды бір-бірінен айыру қиынырақ.
Шынықтану және гүлдену кезеңдері өсімдіктер дамуының маңызды сатылары болып табылады, бұл кезеңдерде гүл шоғыры мен гүлдер түзіледі. Майлы дадылдарда әртүрлі типтегі гүл шоғыры мен гүлдер болады, олар күлтеше жапырақшалардың пішіні, мөлшері мен түстері бойынша ажыраталады. Жер жаңғағы мен күнгіт гүл шоғырын түзбейді, тек қана жекелеге гүлдері жапырақтар қолтығында отырады.
V. Қолданылған әдебиеттер тізімі:
1. Әрінов, Қ. Өсімдік шаруашылығы / Қ.Мұсынов, А.Апушев, Н.Серекпаев, Н.Шестакова, С.Арыстанғұлов //Алматы.-2011.- С.475- 477.
2. Мельников, В. Исходный материал для селекции сортов подсолнечника/ Вестник сельскохозяйственной науки Казахстана.-2005.-№10.-С.11.
1. О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Торғауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова Аурудың алдын алу және сақтандыру бойынша орысша-қазақша терминологиялық сөздік. Шымкент. “Ғасыр-Ш”, 2005 жыл. ISBN 9965-752-06-0
3. Т. Мұсақұлов, ОРЫСША-ҚАЗАҚША ТҮСІНДІРМЕЛІ БИОЛОГИЯЛЫҚ СӨЗДІК І-том ҚАЗАҚМЕМЛЕКЕТБАСПАСЫ, Алматы — 1959, Редакциясын басқарған: Биология ғылымының докторы профессор Т. Дарқанбаев.
4. Бабенко О. В. Экстремальное химическое воздействие соединениями тяжелых металлов : первыми страдают дети / О. В. Бабенко, В. И. Агапов, М. М. Авхименко // Мед. помощь. – 2000. – № 6. – С. 35–39.
5.Гичев Ю. П. Загрязнение окружающей среды и здоровье человека (печальный опыт России) / Ю. П. Гичев. – Новосибирск : СО РАМН, 2002. – 230 с.
6.Дмитриева Е. А. Оценка эффективности применения ингаляций эфирных масел в комплексной терапии внебольничных пневмоний : автореф. дис. … канд. мед. наук / Е. А. Дмитриева. – М., 2006. – 22 с.
7.Игнатова Г. Л. Состояние процессов перекисного окисления липидов при хроническом бронхите / Г. Л. Игнатова [и др.] // Терапевт. арх. – 1998. – Т. 70, № 3. – С. 36.
8.Измеров Н. Ф. Медицина труда на пороге XXI века / Н. Ф. Измеров // Медицина труда и пром. экология. – 2000.– № 10.– С. 1–5.
9.Кащенко Г. Ф. Эфирные масла – аромат здоровья : древний и современный опыты профилактики и лечения заболеваний эфирными маслами / Г. Ф. Кащенко [и др.]. – Симферополь, 1996. – С. 96.
10.Крылов А. А. Фитотерапия в комплексном лечении заболеваний внутренних органов / А. А. Крылов. – Киев, 1992.
11.Куликов В. Ю. Стресс и адаптация : учебно-методич. пособие / В. Ю. Куликов, Н. Б. Пиковская. – Новосибирск : НГМА, 2001. – 64 с.
12.Мамчур Ф. И. Справочник по фитотерапии / Ф. И. Мамчур. – Киев, 1996.
13.Невидимова Т. И. Немедикаментозные методы иммунотерапии / Т. И. Невидимова // Справочник по иммунотерапии. – СПб. : Диалог, 2002. – 176 с.
14.Невидимова Т. И. Роль сенсорных систем в формировании и терапии отклоняющегося поведения и иммунопатологии / Т. И. Невидимова [и др.] // Сиб. вестн. психиатрии и наркологии. – 2003. – № 1 (27). – С. 24 – 26.
15.Николаевский В. В. Биологическая активность эфирных масел / В. В. Николаевский, А. Е. Еременко, И. К. Иванов. – М. : Медицина, 1987.
16.Сидорова Л. Д. Применение новой лекарственной формы - резонансных ультрадисперсных аэрозолей эфирных масел лекарственных растений в лечении хронических заболеваний органов дыхания / Л. Д. Сидорова [и др.] // Новые медицинские технологии на основе отечественного оборудования : Всероссийская научно-практич. конф. (10 –13 ноября ). – Омск, 1998.
17.Сюрин С. А. Ароматерапия в реабилитации больных хронической обструктивной болезнью легких / С. А. Сюрин, А. А. Деревоедов // Физиотерапия, бальнеология и реабилитация. – 2005. – № 4. – С. 10 – 14.
18.Терпугова О. В. Профилактика дисэлементозов и дисбиоза : научно-практич. пособие / О. В. Терпугова, В. Ю. Ведутов, А. И. Калмыкова. – Новосибирск, 2001. – 53 с.
19.Чучалин А. Г. Механизмы защиты органов дыхания / А. Г. Чучалин // Пульмонология (приложение). – 1992. – № 1. – С. 8–15.
20.Чучалин А. Г., Княжеская Н.П., Потапова М.О. Место небулайзеров в ингаляционной терапии хронических обструктивных заболеваний легких / А. Г. Чучалин, Н. П. Княжеская, М. О. Потапова // Рус. мед. журн. – 2006. – Т. 14, № 7. – С. 521 – 524.
21.Шиман А. Применение ароматерапии в косметологии / А. Шиман, С. Пирогова // Косметика & медицина. – 2005. – № 5. – С. 74 – 79.
1. Әрінов, Қ. Өсімдік шаруашылығы / Қ.Мұсынов, А.Апушев, Н.Серекпаев, Н.Шестакова, С.Арыстанғұлов //Алматы.-2011.- С.475- 477.
2. Мельников, В. Исходный материал для селекции сортов подсолнечника/ Вестник сельскохозяйственной науки Казахстана.-2005.-№10.-С.11.
1. О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Торғауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова Аурудың алдын алу және сақтандыру бойынша орысша-қазақша терминологиялық сөздік. Шымкент. “Ғасыр-Ш”, 2005 жыл. ISBN 9965-752-06-0
3. Т. Мұсақұлов, ОРЫСША-ҚАЗАҚША ТҮСІНДІРМЕЛІ БИОЛОГИЯЛЫҚ СӨЗДІК І-том ҚАЗАҚМЕМЛЕКЕТБАСПАСЫ, Алматы — 1959, Редакциясын басқарған: Биология ғылымының докторы профессор Т. Дарқанбаев.
4. Бабенко О. В. Экстремальное химическое воздействие соединениями тяжелых металлов : первыми страдают дети / О. В. Бабенко, В. И. Агапов, М. М. Авхименко // Мед. помощь. – 2000. – № 6. – С. 35–39.
5.Гичев Ю. П. Загрязнение окружающей среды и здоровье человека (печальный опыт России) / Ю. П. Гичев. – Новосибирск : СО РАМН, 2002. – 230 с.
6.Дмитриева Е. А. Оценка эффективности применения ингаляций эфирных масел в комплексной терапии внебольничных пневмоний : автореф. дис. … канд. мед. наук / Е. А. Дмитриева. – М., 2006. – 22 с.
7.Игнатова Г. Л. Состояние процессов перекисного окисления липидов при хроническом бронхите / Г. Л. Игнатова [и др.] // Терапевт. арх. – 1998. – Т. 70, № 3. – С. 36.
8.Измеров Н. Ф. Медицина труда на пороге XXI века / Н. Ф. Измеров // Медицина труда и пром. экология. – 2000.– № 10.– С. 1–5.
9.Кащенко Г. Ф. Эфирные масла – аромат здоровья : древний и современный опыты профилактики и лечения заболеваний эфирными маслами / Г. Ф. Кащенко [и др.]. – Симферополь, 1996. – С. 96.
10.Крылов А. А. Фитотерапия в комплексном лечении заболеваний внутренних органов / А. А. Крылов. – Киев, 1992.
11.Куликов В. Ю. Стресс и адаптация : учебно-методич. пособие / В. Ю. Куликов, Н. Б. Пиковская. – Новосибирск : НГМА, 2001. – 64 с.
12.Мамчур Ф. И. Справочник по фитотерапии / Ф. И. Мамчур. – Киев, 1996.
13.Невидимова Т. И. Немедикаментозные методы иммунотерапии / Т. И. Невидимова // Справочник по иммунотерапии. – СПб. : Диалог, 2002. – 176 с.
14.Невидимова Т. И. Роль сенсорных систем в формировании и терапии отклоняющегося поведения и иммунопатологии / Т. И. Невидимова [и др.] // Сиб. вестн. психиатрии и наркологии. – 2003. – № 1 (27). – С. 24 – 26.
15.Николаевский В. В. Биологическая активность эфирных масел / В. В. Николаевский, А. Е. Еременко, И. К. Иванов. – М. : Медицина, 1987.
16.Сидорова Л. Д. Применение новой лекарственной формы - резонансных ультрадисперсных аэрозолей эфирных масел лекарственных растений в лечении хронических заболеваний органов дыхания / Л. Д. Сидорова [и др.] // Новые медицинские технологии на основе отечественного оборудования : Всероссийская научно-практич. конф. (10 –13 ноября ). – Омск, 1998.
17.Сюрин С. А. Ароматерапия в реабилитации больных хронической обструктивной болезнью легких / С. А. Сюрин, А. А. Деревоедов // Физиотерапия, бальнеология и реабилитация. – 2005. – № 4. – С. 10 – 14.
18.Терпугова О. В. Профилактика дисэлементозов и дисбиоза : научно-практич. пособие / О. В. Терпугова, В. Ю. Ведутов, А. И. Калмыкова. – Новосибирск, 2001. – 53 с.
19.Чучалин А. Г. Механизмы защиты органов дыхания / А. Г. Чучалин // Пульмонология (приложение). – 1992. – № 1. – С. 8–15.
20.Чучалин А. Г., Княжеская Н.П., Потапова М.О. Место небулайзеров в ингаляционной терапии хронических обструктивных заболеваний легких / А. Г. Чучалин, Н. П. Княжеская, М. О. Потапова // Рус. мед. журн. – 2006. – Т. 14, № 7. – С. 521 – 524.
21.Шиман А. Применение ароматерапии в косметологии / А. Шиман, С. Пирогова // Косметика & медицина. – 2005. – № 5. – С. 74 – 79.
Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университеті
Эпизоотология, паразитология
және ВСС кафедрасы
Р Е Ф Е Р А Т
Тақырыбы: Құрамында эфирлі майы бар препараттар
Орындаған: ВМ-31 топ студенті
Тексерген:
Жоспар:
I.Кіріспе ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
II. Әдебиетке шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
III.Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
3.1. Құрамында эфирлі майы бар препараттар туралы ұғым ... ... ... ... ...6
3.2. Майы препараттар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
3.3 - Өсімдік майлы дақылдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
IV.Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
V. Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
I. Кіріспе
Майлы препараттар әртүрлі ботаникалық тұқымдарға жатады: астыра тұқымдасына- күнбағыс, мақсары, қырыққабат тұқымдасына ақ және көкшіл қыша, рапс, арыш, қышабас, крамбе, яснотка тұқымдасына-көкнәр, ләллеманция, сүттіген тұқымдасына-майкөне, бұршақ тұқымдасына-жер жаңғағы, күнжіт тұқымдасына-күнжіт. Солтүстік Қазақстанда өндірістік маңызы бар дақылдарға кұндағыс, майлы зығыр, жаздық рапс, көкшіл қыша және арыш жатады.
Әртүлі ботаникалық тұқымдастардың өкілдері бола отырып (қырыққабат тұқымдасынан басқалары) майлы дақылдар вегетативтік және генеративтік органдарының құрылысы бойынша бір-бірінен қатты ажырасады.
Майлы дақылдардың тұқымдары (немесе жемістері) қолайлы жағдай туғанда, (жылу, ылғыл, оттегі) тұқым жарнақтарының жапырақтарынан егін көгін түзе өседі. Тұқым жарнақтарының жапырақтары ашылып, ассимиляциялау қызметін бастағаннан кейін, олардың арасында орналасқан бүршіктен алғашқы нағыз жапырақтар пайда бола бастады. Тұқым жарнақты жапырақтардың да, алғашқы нағыз жапырақтардың да пішіні, мөлшері және түктілігі бойынша бір-бірінен айтарлықтай айырмашылықтары болады.
Егін көгі шыққаннан кейін сабақтың қалыптасуы мен жапырақтардың түзілуі сабақтың төбесіндегі өсу нүктесінде болады. Майлы дақылдар сабақтын биіктігі, бұтақтылығы көлденең қимасының пішіні мен түктілігі бойынша жақсы ажырасады.
Майлы дақылдар жапырақтарының құрылысы мен мөлшері, сабаққа орналасқан (кезектесіп, қарама-қарсы), типі, тақтасының пішіні мен ара тістілігі - ажыратылады. Капуста тұқымдас майлы дақылдарды бір-бірінен айыру қиынырақ.
Шынықтану және гүлдену кезеңдері өсімдіктер дамуының маңызды сатылары болып табылады, бұл кезеңдерде гүл шоғыры мен гүлдер түзіледі. Майлы дадылдарда әртүрлі типтегі гүл шоғыры мен гүлдер болады, олар күлтеше жапырақшалардың пішіні, мөлшері мен түстері бойынша ажыраталады. Жер жаңғағы мен күнгіт гүл шоғырын түзбейді, тек қана жекелеге гүлдері жапырақтар қолтығында отырады.
Өздерінің жеке дамуында көптеген майлы дақылдар төмендегідей фенологиялық кезеңдерден өтеді; тұқымның өнуі, көктеу, шанақтану, гүлдену, пісу.
Майлы дақылдарда тұқымдық материалға жемістері де (күнбағыс, мақсаты, крамбе), нағыз тұқымдары да (қыша, рапс, арыш, зығыр, майкене, күнжіт, көкнәр, ляллеманция) пайдаланылады. Майлы дақылдардың жемістері мен тұқымдары бір-бірінен пішіні, мөлшер, бет сипаты мен түсі бойынша жеңіл ажыратылады. Капуста тұқымдас майлы дақылдар кейбір өзгешеліктермен ерекшеленеді: олардың жемістері мен тұқымдарында көп ұқсастықтар болады.
II. Әдебиетке шолу
Ғылыми - дәрiгерлiк әдебиет иммун дефицит күйлердiң құрастыру және респиратор аппаратының патологиясының үдеуiндегi бастаушы рөлдерi туралы көп дауланбайтын мәлiметтермен, созылмалы обструктивтiсi аурулары бар психоэмоциялық мәртебенiң бұзушылықтарының өзара байланысы жеңiл - Хобл психосоматиялық корреляция туралы қазiргi ұғымның зерттеуiне түрткi болды. Және зерттеулер негiзiнде, Т.И.Невидимовалар, В.Я.Семкаға, Н.М.Попова және басқа соавторлардың маңызды қорытындылары жасалды.
Негізінде қолқа-өкпе, басқа да ауруларға эфир майлары созылмалы ауруларды емдеуге 1975 жыл кең ауқымды эксперименталдi және клиникалық зерттеулер жасалғаны туралы айтылған. Атап айтқанда клеткалы, орган және жүйелiк деңгейде пульмонология денсаулығының табыс және күшейту бағытталған эфир маселдерiнiң эффекттерiнiң ғылыми - дәлел база негiзделген Ақтауларда арома емдеудiң қолдануын бiрiншi позитивтi тәжiрибе РФ ҒАның эксперименталдi дәрiгерлiктiң Ниясындағы Ялта қаласында және осы шақтың С қаласының онкологияның Ниясы iске асырып, пульмонология Ақтауы барлық кезеңдерi және пульмонология профилактикасындағы олардың iске асыруы үшiн, комплекстi программадағы әсерiнiң ароматерапевті әдiстемелері жасалды.
Е.А.Дмитриевалардың мәлiметтері және меншiктi зерттеулердiң нәтижелерi бойынша, 2006 жылында резонанстық - ультра-дыбыс ингалятордың көмегiмен алған эфир майларының пневмониялық ауруларды емдеуде маңызы зор.
С.А.Сюринмен және А.А.Деревоедов 2005 жылда санатория тәжiрибесiне кең енгiзу үшiн толық емес ремиссиядағы Хоблы Ақтау комплекстi программасы жасалды. Оның негiзiне В.В.Николаевский, А.Е.Еременко, А.А.Тихомирова және соавторлардың ұсыныстары бойынша емдiк әдiстерi, процедуралар, аппаратты физиотерапия, массаж және эфир майлары бар ингаляцияларының курстары жетілдірілген. Дәрi-дәрмекпен терапия (бронхолитиктер, қақырық түсiретiн дәрi-дәрмек және витаминдар) жасалған.
Қазiргi жаттығу пульмонологиясының өте көкейкестi және маңызды бағыты пульмонология профилактикасы болып табылады. 1999 В.Н.Николаевский эфир майларының ауруларды алдын алу профилактикалық ингаляциялары қолдану мақсатқа қойылды.
Май IFRA парфюмериядағы қолдануына шектеулерi және косметикаға алмайды. Түбегейлi оның сандары тұрмыстық химияның тауарлары үшiн отдушкаларында жүргiзiледi А.В.Станислав 1997 жылда аласа баға артынан орташа - 3 ам. кг доллар ) ол жасанды эфир маселдерiнiң жасауында негiзбен жиi қызмет көрсетедi - лимон, бергамот тағы басқалар тәттi ашық сары майдың негiзгi бөлiгi бiрақ сусындар, кондитер бұйымы және сағыз үшiн азық-түлiк хош иiстi эссенцияларында қолданылады.
III. Негізгі бөлім
3.1 Құрамында эфирлі майы бар препараттар туралы ұғым
Егістіктерде 20-дан астам эфирмайлы препараттар кезедеседі, олар әртүрлі ботаникалық тұқымдастарға жатады. Кең тарағандары, кориандр, анис, тмин, фенхель балдыркөктер тұқымдасынан; бұрышты жалбыз (мята), мускатты шатраш(шалфей), нағыз лаванда яснотка тұқымдасынан, эфирлі майлы раушангүл раушангүл гүлдер тұқымдасынан, қызыл қазтамақ(герань розовая) қазтамақтар тұқымдасынан. Солтүстік Қазақстан жағдайында кориандр, тминь, анис, жалбыз өсіп жетілудің толық циклін өтеді және оларды өсіруге болады. Аталған эфир майлы препараттардың вегетативтік және өнімділік органдарын сипаттайтын жиынды деректер 1- кестеде келтірілген.
1 кесте Эфирлі майлы препараттардың гүлденген күйіндегі айырмашылық белгілері
Препарат-тар
Сабағы
Жапырақтар
Гүл шоғыры
Гүлдері
Кориандр
Тік өседі, қатты бұтақтанғандомалақ қырлы, биіктігі 60-120 см.
Кезектескен, сағақты, төменгілері домалақ жүрек тәрізді, аз тарамдалған, жоғарғылары қатты тарамдалған, қауырсынды қиықты
Күрделі, шатырша, негізінде орамды
Ұсақ, ақ күнгірт, қызылдау немесе күлгін түсті
Тмин
Тік өседі, қатты бұтақтанғандомалақ тегіс, биіктігі 40-70 см.
Кезектескен, үш қауырсынды, ұзынша сағақты, төменгілері жүрек тәрізді ұзынша, әлсіз тарамдалған, жоғарғылары күшті тарамдалған,
Күрделі, шатырша, негізінде орамсыз
Ұсақ, ақ немесе көк қызғылт түсті
Анис
Тік өседі, жоғарғы жағынан бұтақтанғанұзынша ойықты, түкті, биіктігі 30-60 см.
Кезектескен, ұзынша сағақты, домалақ, тісті, жоғарғылары сағақсыз, үштілікті, қатты тарамдалған,
Күрделі, шатырша, негізінде орамсыз
Ұсақ, ақ немесе сарғыш түсті
Бұрышты жалбыз
Тік өседі, күшті бұтақтанғантөртқырлы, биіктігі 30-80 см.
Қарама қарсы орналасқан, қысқа сағақты, сопақ ланцетті өткір тісті
Жартылай жұмыр, масақ тәрізді гүл шоғырына жинақтал
ған
Ұсақ, ақшыл көк немесе күлгін қызыл түсті
Жай эфирлер молекуласындағы екі көмірсутек радикалы оттек атомы арқылы байланысқан қосылыстар. Жай эфирлердің жалпы формуласы: R -- О -- R'.
Жай эфирлерді су молекуласындағы екі сутек атомының орнын алкил топтары басқан қосылыстар деп қарауға болады. Формулада екі радикал бірдей немесе әр түрлі болуы мүмкін. Әр түрлі радикалдары бар эфирлерді аралас эфирлер деп атайды.
2 кесте Эфирлі майлы препараттардың жемістерінің айырмашылық белгілері
Дақыл
Түрі
Пішіні
Мөлшері
Беті
Түсі
Кориандр
Қостұқымды
Шар тәрізді
3-4 мм
Әлсіз ұзынша қырлы
Сабанды қоңыр
Тмин
Қостұқымды
Ұзынша сопақ, әлсіз иілген, қысылған
Ұзындығы 3-5 мм, ені 1,0-1,5 мм
ұзынша қырлы
Сабанды қоңыр
Анис
Қостұқымды
Ұзынша сопақ, әлсіз иілген, қысылған
Ұзындығы 3-5 мм, ені 0,8-1,3 мм
ұзынша қырлы, ұсақ талшықтармен көмкерілген
Жасылдау сұр
3.2 Майлы препараттар
Майлы препараттар -- май алу үшін қолдан өсірілетін бір жылдық және көп жылдық ағаш, бұта, шөптесін өсімдіктер. Күрделі гүлділерден -- күнбағыс, мақсары; бұршақ тұқымдасынан -- соя жаңғағы; еріндігүлділерден -- перилла; майшетен тұқымдасынан -- зәйтүн; орамжапырақ тұқымдасынан -- рапс; қыша, т.б. тұқымынан, жемісінен, тамыр түйнегінен май алынады.
Майлы препараттардың тұқымы, жемісіндегі майдың мөлшері:
күнбағыста 29 -- 57%
сояда 15 -- 26%
қышада 20 -- 45
кенедәнде 47 -- 59%
зығырда 35 -- 52%
арахиста 41 -- 57%
рапста 45 -- 50%
майшетенде 25 -- 67%
күнжітте 50 -- 56% болады.
Сондай-ақ май талшықты (мақта, салалы зығыр, кенепшөп), эфирлі-майлы препараттардан (кориандр, тмин, анис), жаңғақ-жемісті ағаштардан (грек жаңғағы, бадам, самырсын), шабдалы, өрік (дәнек майы), бидай мен жүгері тұқымынан, т.б. алынады.
Майдың құрамы мен сапасы: Майлы препараттардың түріне және сортына, ауа райына және топырақтың түрі мен құнарлылығына, сондай-ақ, жүргізілетін агротехникалық шараларға байланысты. Қазақстанда күнбағыс, соя, қыша, кенедән, зығыр, күнжіт тұқымдасы, т.б. егіледі.
Қызылбас, қарабас шөптің тамыры мен тамыр сабағы - Rhizomata cum radicbus Sanguisorbae. Биіктігі 1м ге дейін жететін, көп жылдық шөпті өсімдік. Дәрілік зат ретінде тамыры мен тамырсабағы күзде жиналып алынады. Құрамында 25% дубильди зат, 30% крахмал, эфир майы, аскорбин қышқыл, минералды тұздар, фитонцидтер бар. Әсері шайқурай шөбінің әсеріндей. Малдәрігерлік тәжірибеде оның қайнатпасын асқазан мен ішектердің ауруларында, ішектерде қан аққанда, күйікте, кілегей қбықтардың қабынуларында қолданады.
Дәрілік түймедақ гүлі-Flores Chamomillae. Дәрілік зат ретінде гүлі жиналады. Оның құрамында эфир майы, органикалық қышқылдар, фитостериндер, каротин және т.б. заттар бар. Препараттың залалсыздандыратын, тер шығаратын, ауырсынғандықты басатын, ішектерде ауш процессіне және қабынуға қарсы тұратын қасинттері бар. Малдәрігерлік тәжірибеде оның тұнбасы ас қорыту жүйесінің ағзаларына қабынғанда, мал уланғанда, ішектер түйілгенде, асқазан мен алдыңғы қарыншақтар газбен керілгенде қолданылады. Сырттай экземаларда, жараларда, күйіктерге оларға ванна, тампон, жуу ретінде қолданылады. Ауыз қуысы қабынғанда оны шаяды. Буын ауруларында былау ретінде қолданады.
Жалбыз жапырағы - Folia Salviae officinfles. Жазда жинап кептірілген өсімдіктің жапырағында дубильдізаттар мен эфирлі майы болады. Тұнбасы тұтқырлығыш, жергілікті қабынуға қарсы әсер ететін және антисептикалық зат ретінде ауыз қуысы, жұтқыншақ, жоғарғы тыныс жолдары қабынғанда оларды шаю үшін; ас қорыту жүйесінің ағзаларының қабынуында ауыз қуысы арқылы, басқа микробтарға қарсы қолданылатын дәрілермен бірге, ішке жібереді.
Жалбыз препататтары. Дәрілік заттар ретінде жалбыздың жапырағы, майы, суы және тұнбасы пайдаланылады. Олардың құрамында эфир майлары бар. Препараттардың тітіркендіретін,антисептикалық, спазмолотикалық, өт айдағыштық және дезодоранттық әсертері бар. olum
Ментол-Mentholum. Суда нашар, спирт, эфир, майларда жақсы еритін; жалбыз иісі бар, түссіз кристалл. Тіріге және кілегей қабықтарға сезімтал нерв талшықтарын тіріркендіреді жеңіл күйдіргендік пен піскілегендік және суықтық сезіледі. Ішке бергенде антисептикалық, ауырсынғандықты басатын, асқазан мен ішектердің секрет бөлу және жирылу тонустарын жақсартатын, қалшылдап-дәрілдеуге қарсы әсерлері байқалады. Невралгияда, еттердің қабынуында, тамыр қынабының қабынуында қолданады. Жоғарғы тыныс жолдарының ауруларында ингаляция арқылы жіберген жақсы нәниже береді. Ментол көптеген дайын дәрілік заттардың құрамына кіреді. Ментол майы, бороментол препараттары да қолданылады.
Эвкалипт препараттары - жапырағы, тұнбасы, майы. Құрамында пинеол эфир майы бар. Антисептикалық, қабынуға қарсы әсерлері жоғары тыныс алу жолдарының ауруларына қолданады Тұнбасын ауыз қуысы арқылы ас қорыту жүйесінің, бұлшық еттердің ауруларында қолданады. Сырттай жараларды, жыланкөзді, ойық жараларды тазалап жуғанда залалсыздандыратын әсері бар. Грануляцияны жақсартады, ірінді ісіктерде қолдануға болады.
Қыша (горчица) ұрығы. Ұрығырының 2% эфир майы пайдаланылады. Жергілікті тітіркендіретін, малдың көңілін басқа жаққа аударатын әсері бар. Организмде қанның қайта бөліну процесі жүреді. Көбінесе сырттай жағу арқылы тыныс алу жүйесінің ауруларында қолданады. Ал ауыз қуысы арқылы малдың тәбетін қоздыру, астың қорытылуын жақсарту үшін қолданады.
Скипидар- Oleum Terebintinae. Қарағай ағашынан алынытын эфир майы. Жергілікті тітіркендіретін жансыздандыратын, антисептикалық әсерлері бар. Суда ерімейді, сипиртте ериді. Өзіне тән иісі бар, түссіз, мөлдір сұйық. Тері арқылы терең сіңеді, рефлекс арқылы организмде көптеген өзгерістер тудырады. Теріде гиперемия пайда болады. Рефлекс арқылы жүректің қызметін жақсартады, дем алыс үдей түседі, нерв жүйесігің тонусы жоғарылайды организмінің қорыс қабілетілігі күшейеді, қан айнылысы жақсарады, ауырсынғаны басылады. Тіндердің грануляциясы жақсарады, жаралардың жазылуы жалдымдайды. Ауыз қуысы арқылы қолданғанда малдың тәбеті жақсарады, асқазанның сөлі жақсы бөлінеді, ішектердің жиырылуы артады, микроптарға ашу процесіне қарсы әсері бар. Өкпелер арқылы бөлініп қақырық түсіреді және антисептикалық әсер етеді. Сырттай, ішке, ингаляция арқылы, терінің астына, венаның ішіне жіберуге болады.
Препарат ас қорыту, тыныс алу жүйелерінің алруларында; бауыр ауруларында өттің бөлінуін жақсарту үшін қолданады.
Бауыр мен бүйректердің паренхималары жарақаттанған малдарға және соятын малдарға қолдануға болмайды. Скипидардың майы, линименті невралгияда, ревматизмде, еттердің қабынуында қолданылады.
Жабайы жоңышқа. Өсімдік толық гүлденген кезде оның гүлін тостағаншасымен бірге жинап алады. Оның құрамында гликозиттер, эфир майлары, аскорбин қышқылы, каротин, В тобының витаминдері, алкалоидтар, қара май тәрізді заттар, изофлавондар, А брохиноны бар.
Тыныс алу жүйесінің ауруларында қайнатпа түрінде қақырық түсіру үшін қолданады.
Меруертгүл тұнбасы - Tinctura Convalllariae. Өсімдіктің жапырағы гүлімен бірге қолданылады. Құрамында конваллотоксин, конваллозид, конваллотоксол, сабан- конваллорин, эфир майы, қант, лимон және алма қышқылдары, крахмал бар. Негізгі белсенді заттары-конваллотоксин және конваллозид. Ал сабында конваллоринді іш өткізетін және тітіркендіретін әсерлері бар.
Меруертгүл гликозидтерінің әсерлері оймақгүлдің гликозитерінің әсерлеріне ұқсас. Олардың тұрақтылығы төмен және кумуляциясы жоқ.
Препарат орталық нерв жүйесіне тыныштандыратын әсер етеді. Сондықтан оны жүрек неврозында, кардиосклерозда, жүрек қызметінің жеткіліксіздігінде қолдануға болады. Оны валериана және долана препараттарымен бірге жиі қолданады.
Дала қырқбуыны. Жасыл жапырақты өсімдік жазда дайындайды. Құрамында алкалоид, флавоноидтар, сабындар, органикалық қышқылдар, эфир майы, кіріктіргіш және басқа да заттар бар.
Ісікті жүрек ауруларында, куықтың және зәр шығаратын жолдарының қабынуларында зәр айдайтын және залалсыздандыратын дәрі ретінде қолданады. Бүйректерді тітіркендіретіндіктен нефрит, нефроз ауруларында қолданбайды.
Ақ қайың бүршіктері. Оларды жазғытұрым ерте, бүршіктер ісінген кезде жинайды. Құрамында эфир майы, сабындар, фитонцидтер, флавоноидтар, С витамині, кіріккіш және т.б. заттар бар.
Қайың бүршіктерінен зәр, өт және тен айдайтын қасиеттері бар. Оның қайнатпа, тұнбаларын жүрек, бүйрек ісіктерінде, қуық ауруларында, холециститте қолданады.
Арша тұқымы- Fructus Yuniperi. Қара-көк түсті, күздің аяғында жинап алатын тұқым. Кептірілген жемісінде 40 %-дай қантты заттар; 0,5 % эфир майы; органикалық қышқылдар; қара май және т.б. заттар бар.
Препарат зәр айдайды, ас қорыту процессін жақсартады, бронхы бездерінің секретін ұлғайтады. Эфир майы ащу процессінде және микроорганизмдерге қарсы әсер етеді. Ол организмнен бүйректер және бронхы бездері арқылы бөлінеді; оларды тітіркендіреді; зәрдің, бронхы секретінің бөлінуін үдетеді.
Құм салаубас шөбінің гүлі. Гүл сабағының жоғарғы жағымен қоса жиналып, кептірілген гүл тостағаншасы. Құрамында флавондар, кіріккіш заттар, эфир майлары, қышқылдар, К және Е витаминдері бар. Тұнба, экстракт, қосылыстар ретінде бауырдың, қуықтың, өт жолдарының жіті және созылмалы ауруларында ауыз қуысы арқылы қолданады.
Препараттың құрғақ концентраты да қолданылады. Ол ыстық суда жақсы ериді.
Жүгері шашағы. Бұршақтың дәні жетілген кезде жиналып алынған препараттың құрамында синэстрол, стигмастерол, эфир майы, ащы гликозид заттары, сабын, аскорбин және патотен қышқылдары, К витамині және т.б. заттар бар.
Өт және зәр айдайтын қасиеттері бар. Оның тұнбасын холециститте, гипатитте, бүйректерде тас түзілгенде, жүрек жеткіліксіздігінен пайда болатын ісіктерде қолданады. Өттің бөлінуі ұлғаяды, онда билирубин азаяды, диурез үдейді. Қанда протромбин көбейеді, оның ұяы жылдамдайды.
3.3 - Өсімдік майлы дақылдар
Бүгінгі күні өсімдік майының өндірісі - күрделі технологиялық процесс, сонымен қатар кез-келген елдің ішкі нарығы үшін маңыздылығы жоғары, өйткені бұл өнімсіз бүгін ешбір аспазшы өз жұмысын бастай алмайды.
Барлығы егін жинаудан басталады. Қазіргі заманғы комбайндар күнбағысты жинап қана қоймай, бағалысы - дәмдерін ала алады. Егістіктерден жүк машиналары оларды қоймаға апарады. Арнайы құрылғының арқасында өсімдік шикізаты мұнда ұзақ уақыт сақталады. Бұл тұқымды таулар - болашақ кұнбағыс майлары. Оның өндірісіне күнбағыстың арнайы сұрыптары қолданылады. Олардың атауы да сондай - майлы. Бұл сол тұқымдар, бірақ майлылық құрамы жоғарылау.Үнділік алтын гүл, күн шөбі, перуандық бақыт гүлі немесе жәй ғана күнбағыстың Солтүстік Америкадан Ресейге әкелінгеніне біраз уақыт өтті. Әлем бойынша үй шаруасындағы әйелдер Петр 1-ге өз алғыстарын білдірулері керек. Еуропада ол уақытта күнбағыстың дәмдерін өңдеу білген. Ал күнбағыс дәмдерінің өнеркәсіптік өңдеулері 1834 жылдан бастау алған. Дәл сол уақытта Бокарев атты көпес бірінші май зауытын ашқан. Орташа алғанда, бір граммдық тұқымда 0,3 миллиграмм май бар. Қарапайым санаулардың көрсетуінше, бір тонна күнбағыс тұқымынан 300 келі май және 700 жом алуға болады. Арнайы техниканы қолданып, тұқымдарды жерасты бункерге салады.
Дәл осындай күнбағыс майын өндіру процессі орын алады. Арнайы құбырлы тасымалдағыш - силоспен - бункер-жинаушыдан тұқымдар тазалануға жіберіледі. Тұқымдардан тастардан, топырақтан және басқа да қажетсіз қоспалардан тазалау елек-суырғының арқасында жүзеге асады. Ұшырғыштың жүрегінде елек орналасқан. Торлардың диаметрі өзінен күнбағыс тұқымдарын жібереді. Одан да майда қоқыс сұрыпталып, тұндырғышқа кетеді. Ұнтақталған тұқым да қоқыс боп есептеледі. Өйткені өз тұтастығын жоғалтқан тұқым қажетті май бере алмайды.
Елек-суырғы машинаның принципі келесіде: Елек темір корпашада кішкене бұрышта орнатылған. Бірінші ұшырғыш торының диаметрі піскен тұқымның көлеміндей. Дәл осындай көлем ірі қоқысты жіберуге мүмкіндік бермейді. Екінші қабатта тұқым одан да майда қоқыстан тазаланады. Електің қайта-қайта тербелуі күнбағыс тұқымдарының ұшырғыштың айналасымен түсірілуін қамтамасыз етеді. Соның арқасында құм, тастар және басқа да қажет емес қомпоненттердің қалдықтары сұрыпталады.
Алайда, бұл да тазартудың ең соңғы сатысы емес. Ұшырғыштан кейін тұқымдар ауа конвейеріне жіберіледі. Шығыс мұржасының үстіне шаңтүтқыш орнатылған. Ол былай құралған: майда қоқыс, шаң мен қабықтар сорғыш клапан арқылы пайдалануға кетеді. Ал ауыр тұқым өз салмағымен конвейерге түседі, ол жерден сығуға дайындыққа кетеді. Тұқымдарды сыққышқа жібермес бұрын - оны қыздырады.
Тұқымдарды сығуға дейінгі температура - 18-20 градус цельчий. Жылытқыштан өтіп оның температурасы 30 градусқа дейін көтеріледі. Алдымен тұқымдар мұржалы конвейер арқылы жылытқыш багына түседі. Сулы монша эффектісі пайда болады. Тұқымдардың қозғалу жылдамдығы пісіп кетпеуін қамтамасыз етеді. Тек қана дәмнің майлы компоненттері ысытылады. Содан соң 30 градусқа дейін ысытылған тұқымдар сығуға түсіріледі. Майды алу 4 кезеңде мынандай құрылғыда жасалады. Сыққыш машиналар зеерлер деп аталады.
Сыққыш-пішіннің ерекшелігі - қадамдық сығуында. Зеердің құрылымы еттартқышқа ұқсайды. Тұрбаның кеңістігін азайтудың арқасында сығу жасалады, қысым мен үйкелудің арқасында тұқымдардан май шығарылады.
Сығу өсімдік майларын алудың дәстүрлі тәсілі болып табылады. Бұл көне технологияда тек қана құрылғылар жаңартылып тұрған. Бүгін диірмен тастарының орнына гидравликалық сыққыштар жұмыс істейді. Жаратынды майды алу үшін қадамдық тәртібі бар технология қолданылады. Бұл тұқымның дәнін жақсылап сығып, майды біртіндеп алуға мүмкіндік береді.
Сыққыштың негізгі жұмыс мүшелері - шнек толқыны мензеерлік цилиндр. Орамның қадамы шығысқа қарай азаяды, ал орам денесінің диаметрі көбейеді. Шнек толқынының айналуының кішкене жиілігі бар - минутына 5 тен 30 айналымға дейін. Сыққыш электрқозғаушының арқасында қозғалысқа келеді. Зеерлік цилиндр 4 кесімді пластинадан тұрады және кеңістік құрайды, онда шнек толқыны орналасқан. Зеерлік цилиндрдің ішкі бетінің бойы әр түрлі ені бар саңылауларға толы. Бірінші пластинаның көлемі 0,65 мм. Келесісі - 0,55 мм. Екі пластина тұқымдардан майды толығымен сығып алады, соның арқасында саңылаулар азаяды. Алдымен 35 мм, содан соң 0,25 мм. Сығылған май зеерлік барабанда саңылаулар арқылы өтеді және қажетті тұғырықта жинақалады. Жом зеерден шығарылады, оны шығыста реттеу құрылғысы қарсы алады, ол осы шығындарды кішкене кесектерге бөледі. Бұл жүйе еттартқышқа ұқсас. Цилиндрдің, шнек толқынының мұндай құрамы мен материалды дайындау сыққыштық нтижелі жұмысын қамтамсыз етеді. Содан соң, май күбіге құйылады, ол жерде суытылып қойылады. Бірнеше сғаттан соң майдың температурасы 16 градусқа төмендейді. Оны майда бөлшектерінің отыруы үшін жасайды. Бұл майды тазалаудың бірінші қадамы.
Дайын өнім арнайы фильтрде сүзіп алынады. Диаметрі небәрі он бөліктің бірін құрайтын майда елек арқылы май айдалады. Мұнда дәннің өзі қосымша сүзіледі, нақтырақ айтсақ оның бөлігі - ұнтақталған қабығы сүзіледі. Ол тордың бетіне жабысады және қосымша сүзгіш болып табылады. Қысым арқылы майдың бәрі осындай сүзгіш арқылы өтеді, ал бөлшектері қалып қояды. Одан кейін май одан да майда тазартуға жіберіледі. Бұл кезеңде орташа және майда көздері бар 2 торлы сүзгіш күтеді. Одан кейін - шырағдан сүзгіш бар. Ендә қайтадан күнбағыс май демалып алу керек. 12 сағат бойы ол бұқтырылады және құйылуға дайындалады. Мынандай шыны сауыттан 5 литрлік бөтелке шығару үшін пішінді ысытады.
Температураның әсерімен пластик одан кейінгі өңдеулер үшін иілгіш болып келеді. Бар керегі - шыны сауытты ыстық ауаға толтыру. Сыққыш-пішін болашақ бөтелкенің пішінін қайталайды. Сондықтан ыдыс дұрыс және түзу болып шығады. Шыны сауытты ысыту арнайы пеште біркелкі жасалады. Блашақ бөтелкенің бетін басөа бөліктерінен жоғарырақ ысытады - 74 градусқа дейін. Өйткені мұнда сұйықтықтың қабырғасы орналасқан. Төменірек температура 70 градусқа азайтылады. Ортасы мен бһтелкенің түбі үшін 45-50 градус ыстық жеткілікті.
Температураның мұндай ауытқулығы кездейсоқ таңдалмаған. Егер осы көрсеткіштерді орындамаса - бөтелке қорыту кезінде деформацияланады немесе бұлдырап кетеді. Сосын ысытылған пішіндер сыққыш-пішінге салынады, онда бөтелкені ауа қысымымен үрлейды. 5 атмосфералық қысым күші шыны сауытты созады. Ауаның екінші ағымы 20 атмосфералы - сыққыш-пішіннің трафаретіне пластикті жапсырады. Сыққыш-пішіннің өзі әрдайым суық болып қала береді. Осы процесстің бәріне 10 секундтай уақыт кетеді.
Айтпақшы, шыны сауыт - болашақ бөтелкелердің дайындалуы қазақстандық өндірушілерден түседі. Сондықтан қостанайлық кәсіпорынды толығымен қазақстандық деп айтуға болады. Мұндағы бар шикізат отандық , ал өнім негізінен сыртқа шығарыады. Бөтелкелер дайындалғаннан кейін - олар құйылу желісіне жіберіледі. Толтырулар автоматты түрде жұреді. Оператор тек жұмыс барысын бақылайды. Мұнда келесі өлшеу бірлігі қолданылады: 1 литр су майға қайта есептегенде 920 граммды құрайды. Өйткені майдың қоюлығы басқа сұйықтыққа қарағанда жоғарырақ. Сосын әрбір бөтелке белгіленеді. Қақпағы жабылып, заттаңбасы жапсырылады. Болды - өнім дайын.
Өсімдік майы дүкен сөрелеріне тұспес бұрын осындай өндірістік жолдан өтеді. Содан соң ас бөлмелерге де барады, қамқоршыл үй шаруасындағы әйелдер өздерінің аспаздық қабілеттерімен таң қалдыру үшін. Тұқымның майға сиқырлы айналуы көптеген технологиялық нюанстардан тұрады. Оларды дұрыс орындап шығу - ең маңызды іс. Өйткені осындай майда істерге дайын өнімнің сапасы тәуелді және әрине, оның бағасы да. Егер осы екі көрсеткіштің арасалмағы тұтынушы үшін қолайлы болса, тауар еш уақытта сөреде қалып қоймайды. Құрамында пинеол эфир майы бар. Антисептикалық, қабынуға қарсы әсерлері жоғары тыныс алу жолдарының ауруларына қолданады Тұнбасын ауыз қуысы арқылы ас қорыту жүйесінің, бұлшық еттердің ауруларында қолданады. Сырттай жараларды, жыланкөзді, ойық жараларды тазалап жуғанда залалсыздандыратын әсері бар. Грануляцияны жақсартады, ірінді ісіктерде қолдануға болады.
Кұнбағыс өсімдіктер әлеміндегі әмбебап дақыл десе болады. Ықылым заманнан бері күнбағыс адамзат өркениетінде қоректі дақыл ретінде қолданысқа ие. Дәрумен ретінде де, дәрілік қасиетіне қарай да халық медицинасында кеңінен қолданылады.Майлы күнбағыс өсімдігінің негізі қолданылуы - тағам өнімдерін дайындауда жәнетехникалық қажеттіліктерге қарай пайдаланылатын күнбағыс майын алу үшін өндірілуі. Кұнбағыс майының гидрогенизациясы нәтижесінде маргарин алынады. Сондай-ақ, май лактеу, сырлауда, сабын қайнату өндірісінде кеңінен қолданылады. Кейбір елдерде өңделген асхана майы мотор жанармайына ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университеті
Эпизоотология, паразитология
және ВСС кафедрасы
Р Е Ф Е Р А Т
Тақырыбы: Құрамында эфирлі майы бар препараттар
Орындаған: ВМ-31 топ студенті
Тексерген:
Жоспар:
I.Кіріспе ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
II. Әдебиетке шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
III.Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
3.1. Құрамында эфирлі майы бар препараттар туралы ұғым ... ... ... ... ...6
3.2. Майы препараттар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
3.3 - Өсімдік майлы дақылдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
IV.Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
V. Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
I. Кіріспе
Майлы препараттар әртүрлі ботаникалық тұқымдарға жатады: астыра тұқымдасына- күнбағыс, мақсары, қырыққабат тұқымдасына ақ және көкшіл қыша, рапс, арыш, қышабас, крамбе, яснотка тұқымдасына-көкнәр, ләллеманция, сүттіген тұқымдасына-майкөне, бұршақ тұқымдасына-жер жаңғағы, күнжіт тұқымдасына-күнжіт. Солтүстік Қазақстанда өндірістік маңызы бар дақылдарға кұндағыс, майлы зығыр, жаздық рапс, көкшіл қыша және арыш жатады.
Әртүлі ботаникалық тұқымдастардың өкілдері бола отырып (қырыққабат тұқымдасынан басқалары) майлы дақылдар вегетативтік және генеративтік органдарының құрылысы бойынша бір-бірінен қатты ажырасады.
Майлы дақылдардың тұқымдары (немесе жемістері) қолайлы жағдай туғанда, (жылу, ылғыл, оттегі) тұқым жарнақтарының жапырақтарынан егін көгін түзе өседі. Тұқым жарнақтарының жапырақтары ашылып, ассимиляциялау қызметін бастағаннан кейін, олардың арасында орналасқан бүршіктен алғашқы нағыз жапырақтар пайда бола бастады. Тұқым жарнақты жапырақтардың да, алғашқы нағыз жапырақтардың да пішіні, мөлшері және түктілігі бойынша бір-бірінен айтарлықтай айырмашылықтары болады.
Егін көгі шыққаннан кейін сабақтың қалыптасуы мен жапырақтардың түзілуі сабақтың төбесіндегі өсу нүктесінде болады. Майлы дақылдар сабақтын биіктігі, бұтақтылығы көлденең қимасының пішіні мен түктілігі бойынша жақсы ажырасады.
Майлы дақылдар жапырақтарының құрылысы мен мөлшері, сабаққа орналасқан (кезектесіп, қарама-қарсы), типі, тақтасының пішіні мен ара тістілігі - ажыратылады. Капуста тұқымдас майлы дақылдарды бір-бірінен айыру қиынырақ.
Шынықтану және гүлдену кезеңдері өсімдіктер дамуының маңызды сатылары болып табылады, бұл кезеңдерде гүл шоғыры мен гүлдер түзіледі. Майлы дадылдарда әртүрлі типтегі гүл шоғыры мен гүлдер болады, олар күлтеше жапырақшалардың пішіні, мөлшері мен түстері бойынша ажыраталады. Жер жаңғағы мен күнгіт гүл шоғырын түзбейді, тек қана жекелеге гүлдері жапырақтар қолтығында отырады.
Өздерінің жеке дамуында көптеген майлы дақылдар төмендегідей фенологиялық кезеңдерден өтеді; тұқымның өнуі, көктеу, шанақтану, гүлдену, пісу.
Майлы дақылдарда тұқымдық материалға жемістері де (күнбағыс, мақсаты, крамбе), нағыз тұқымдары да (қыша, рапс, арыш, зығыр, майкене, күнжіт, көкнәр, ляллеманция) пайдаланылады. Майлы дақылдардың жемістері мен тұқымдары бір-бірінен пішіні, мөлшер, бет сипаты мен түсі бойынша жеңіл ажыратылады. Капуста тұқымдас майлы дақылдар кейбір өзгешеліктермен ерекшеленеді: олардың жемістері мен тұқымдарында көп ұқсастықтар болады.
II. Әдебиетке шолу
Ғылыми - дәрiгерлiк әдебиет иммун дефицит күйлердiң құрастыру және респиратор аппаратының патологиясының үдеуiндегi бастаушы рөлдерi туралы көп дауланбайтын мәлiметтермен, созылмалы обструктивтiсi аурулары бар психоэмоциялық мәртебенiң бұзушылықтарының өзара байланысы жеңiл - Хобл психосоматиялық корреляция туралы қазiргi ұғымның зерттеуiне түрткi болды. Және зерттеулер негiзiнде, Т.И.Невидимовалар, В.Я.Семкаға, Н.М.Попова және басқа соавторлардың маңызды қорытындылары жасалды.
Негізінде қолқа-өкпе, басқа да ауруларға эфир майлары созылмалы ауруларды емдеуге 1975 жыл кең ауқымды эксперименталдi және клиникалық зерттеулер жасалғаны туралы айтылған. Атап айтқанда клеткалы, орган және жүйелiк деңгейде пульмонология денсаулығының табыс және күшейту бағытталған эфир маселдерiнiң эффекттерiнiң ғылыми - дәлел база негiзделген Ақтауларда арома емдеудiң қолдануын бiрiншi позитивтi тәжiрибе РФ ҒАның эксперименталдi дәрiгерлiктiң Ниясындағы Ялта қаласында және осы шақтың С қаласының онкологияның Ниясы iске асырып, пульмонология Ақтауы барлық кезеңдерi және пульмонология профилактикасындағы олардың iске асыруы үшiн, комплекстi программадағы әсерiнiң ароматерапевті әдiстемелері жасалды.
Е.А.Дмитриевалардың мәлiметтері және меншiктi зерттеулердiң нәтижелерi бойынша, 2006 жылында резонанстық - ультра-дыбыс ингалятордың көмегiмен алған эфир майларының пневмониялық ауруларды емдеуде маңызы зор.
С.А.Сюринмен және А.А.Деревоедов 2005 жылда санатория тәжiрибесiне кең енгiзу үшiн толық емес ремиссиядағы Хоблы Ақтау комплекстi программасы жасалды. Оның негiзiне В.В.Николаевский, А.Е.Еременко, А.А.Тихомирова және соавторлардың ұсыныстары бойынша емдiк әдiстерi, процедуралар, аппаратты физиотерапия, массаж және эфир майлары бар ингаляцияларының курстары жетілдірілген. Дәрi-дәрмекпен терапия (бронхолитиктер, қақырық түсiретiн дәрi-дәрмек және витаминдар) жасалған.
Қазiргi жаттығу пульмонологиясының өте көкейкестi және маңызды бағыты пульмонология профилактикасы болып табылады. 1999 В.Н.Николаевский эфир майларының ауруларды алдын алу профилактикалық ингаляциялары қолдану мақсатқа қойылды.
Май IFRA парфюмериядағы қолдануына шектеулерi және косметикаға алмайды. Түбегейлi оның сандары тұрмыстық химияның тауарлары үшiн отдушкаларында жүргiзiледi А.В.Станислав 1997 жылда аласа баға артынан орташа - 3 ам. кг доллар ) ол жасанды эфир маселдерiнiң жасауында негiзбен жиi қызмет көрсетедi - лимон, бергамот тағы басқалар тәттi ашық сары майдың негiзгi бөлiгi бiрақ сусындар, кондитер бұйымы және сағыз үшiн азық-түлiк хош иiстi эссенцияларында қолданылады.
III. Негізгі бөлім
3.1 Құрамында эфирлі майы бар препараттар туралы ұғым
Егістіктерде 20-дан астам эфирмайлы препараттар кезедеседі, олар әртүрлі ботаникалық тұқымдастарға жатады. Кең тарағандары, кориандр, анис, тмин, фенхель балдыркөктер тұқымдасынан; бұрышты жалбыз (мята), мускатты шатраш(шалфей), нағыз лаванда яснотка тұқымдасынан, эфирлі майлы раушангүл раушангүл гүлдер тұқымдасынан, қызыл қазтамақ(герань розовая) қазтамақтар тұқымдасынан. Солтүстік Қазақстан жағдайында кориандр, тминь, анис, жалбыз өсіп жетілудің толық циклін өтеді және оларды өсіруге болады. Аталған эфир майлы препараттардың вегетативтік және өнімділік органдарын сипаттайтын жиынды деректер 1- кестеде келтірілген.
1 кесте Эфирлі майлы препараттардың гүлденген күйіндегі айырмашылық белгілері
Препарат-тар
Сабағы
Жапырақтар
Гүл шоғыры
Гүлдері
Кориандр
Тік өседі, қатты бұтақтанғандомалақ қырлы, биіктігі 60-120 см.
Кезектескен, сағақты, төменгілері домалақ жүрек тәрізді, аз тарамдалған, жоғарғылары қатты тарамдалған, қауырсынды қиықты
Күрделі, шатырша, негізінде орамды
Ұсақ, ақ күнгірт, қызылдау немесе күлгін түсті
Тмин
Тік өседі, қатты бұтақтанғандомалақ тегіс, биіктігі 40-70 см.
Кезектескен, үш қауырсынды, ұзынша сағақты, төменгілері жүрек тәрізді ұзынша, әлсіз тарамдалған, жоғарғылары күшті тарамдалған,
Күрделі, шатырша, негізінде орамсыз
Ұсақ, ақ немесе көк қызғылт түсті
Анис
Тік өседі, жоғарғы жағынан бұтақтанғанұзынша ойықты, түкті, биіктігі 30-60 см.
Кезектескен, ұзынша сағақты, домалақ, тісті, жоғарғылары сағақсыз, үштілікті, қатты тарамдалған,
Күрделі, шатырша, негізінде орамсыз
Ұсақ, ақ немесе сарғыш түсті
Бұрышты жалбыз
Тік өседі, күшті бұтақтанғантөртқырлы, биіктігі 30-80 см.
Қарама қарсы орналасқан, қысқа сағақты, сопақ ланцетті өткір тісті
Жартылай жұмыр, масақ тәрізді гүл шоғырына жинақтал
ған
Ұсақ, ақшыл көк немесе күлгін қызыл түсті
Жай эфирлер молекуласындағы екі көмірсутек радикалы оттек атомы арқылы байланысқан қосылыстар. Жай эфирлердің жалпы формуласы: R -- О -- R'.
Жай эфирлерді су молекуласындағы екі сутек атомының орнын алкил топтары басқан қосылыстар деп қарауға болады. Формулада екі радикал бірдей немесе әр түрлі болуы мүмкін. Әр түрлі радикалдары бар эфирлерді аралас эфирлер деп атайды.
2 кесте Эфирлі майлы препараттардың жемістерінің айырмашылық белгілері
Дақыл
Түрі
Пішіні
Мөлшері
Беті
Түсі
Кориандр
Қостұқымды
Шар тәрізді
3-4 мм
Әлсіз ұзынша қырлы
Сабанды қоңыр
Тмин
Қостұқымды
Ұзынша сопақ, әлсіз иілген, қысылған
Ұзындығы 3-5 мм, ені 1,0-1,5 мм
ұзынша қырлы
Сабанды қоңыр
Анис
Қостұқымды
Ұзынша сопақ, әлсіз иілген, қысылған
Ұзындығы 3-5 мм, ені 0,8-1,3 мм
ұзынша қырлы, ұсақ талшықтармен көмкерілген
Жасылдау сұр
3.2 Майлы препараттар
Майлы препараттар -- май алу үшін қолдан өсірілетін бір жылдық және көп жылдық ағаш, бұта, шөптесін өсімдіктер. Күрделі гүлділерден -- күнбағыс, мақсары; бұршақ тұқымдасынан -- соя жаңғағы; еріндігүлділерден -- перилла; майшетен тұқымдасынан -- зәйтүн; орамжапырақ тұқымдасынан -- рапс; қыша, т.б. тұқымынан, жемісінен, тамыр түйнегінен май алынады.
Майлы препараттардың тұқымы, жемісіндегі майдың мөлшері:
күнбағыста 29 -- 57%
сояда 15 -- 26%
қышада 20 -- 45
кенедәнде 47 -- 59%
зығырда 35 -- 52%
арахиста 41 -- 57%
рапста 45 -- 50%
майшетенде 25 -- 67%
күнжітте 50 -- 56% болады.
Сондай-ақ май талшықты (мақта, салалы зығыр, кенепшөп), эфирлі-майлы препараттардан (кориандр, тмин, анис), жаңғақ-жемісті ағаштардан (грек жаңғағы, бадам, самырсын), шабдалы, өрік (дәнек майы), бидай мен жүгері тұқымынан, т.б. алынады.
Майдың құрамы мен сапасы: Майлы препараттардың түріне және сортына, ауа райына және топырақтың түрі мен құнарлылығына, сондай-ақ, жүргізілетін агротехникалық шараларға байланысты. Қазақстанда күнбағыс, соя, қыша, кенедән, зығыр, күнжіт тұқымдасы, т.б. егіледі.
Қызылбас, қарабас шөптің тамыры мен тамыр сабағы - Rhizomata cum radicbus Sanguisorbae. Биіктігі 1м ге дейін жететін, көп жылдық шөпті өсімдік. Дәрілік зат ретінде тамыры мен тамырсабағы күзде жиналып алынады. Құрамында 25% дубильди зат, 30% крахмал, эфир майы, аскорбин қышқыл, минералды тұздар, фитонцидтер бар. Әсері шайқурай шөбінің әсеріндей. Малдәрігерлік тәжірибеде оның қайнатпасын асқазан мен ішектердің ауруларында, ішектерде қан аққанда, күйікте, кілегей қбықтардың қабынуларында қолданады.
Дәрілік түймедақ гүлі-Flores Chamomillae. Дәрілік зат ретінде гүлі жиналады. Оның құрамында эфир майы, органикалық қышқылдар, фитостериндер, каротин және т.б. заттар бар. Препараттың залалсыздандыратын, тер шығаратын, ауырсынғандықты басатын, ішектерде ауш процессіне және қабынуға қарсы тұратын қасинттері бар. Малдәрігерлік тәжірибеде оның тұнбасы ас қорыту жүйесінің ағзаларына қабынғанда, мал уланғанда, ішектер түйілгенде, асқазан мен алдыңғы қарыншақтар газбен керілгенде қолданылады. Сырттай экземаларда, жараларда, күйіктерге оларға ванна, тампон, жуу ретінде қолданылады. Ауыз қуысы қабынғанда оны шаяды. Буын ауруларында былау ретінде қолданады.
Жалбыз жапырағы - Folia Salviae officinfles. Жазда жинап кептірілген өсімдіктің жапырағында дубильдізаттар мен эфирлі майы болады. Тұнбасы тұтқырлығыш, жергілікті қабынуға қарсы әсер ететін және антисептикалық зат ретінде ауыз қуысы, жұтқыншақ, жоғарғы тыныс жолдары қабынғанда оларды шаю үшін; ас қорыту жүйесінің ағзаларының қабынуында ауыз қуысы арқылы, басқа микробтарға қарсы қолданылатын дәрілермен бірге, ішке жібереді.
Жалбыз препататтары. Дәрілік заттар ретінде жалбыздың жапырағы, майы, суы және тұнбасы пайдаланылады. Олардың құрамында эфир майлары бар. Препараттардың тітіркендіретін,антисептикалық, спазмолотикалық, өт айдағыштық және дезодоранттық әсертері бар. olum
Ментол-Mentholum. Суда нашар, спирт, эфир, майларда жақсы еритін; жалбыз иісі бар, түссіз кристалл. Тіріге және кілегей қабықтарға сезімтал нерв талшықтарын тіріркендіреді жеңіл күйдіргендік пен піскілегендік және суықтық сезіледі. Ішке бергенде антисептикалық, ауырсынғандықты басатын, асқазан мен ішектердің секрет бөлу және жирылу тонустарын жақсартатын, қалшылдап-дәрілдеуге қарсы әсерлері байқалады. Невралгияда, еттердің қабынуында, тамыр қынабының қабынуында қолданады. Жоғарғы тыныс жолдарының ауруларында ингаляция арқылы жіберген жақсы нәниже береді. Ментол көптеген дайын дәрілік заттардың құрамына кіреді. Ментол майы, бороментол препараттары да қолданылады.
Эвкалипт препараттары - жапырағы, тұнбасы, майы. Құрамында пинеол эфир майы бар. Антисептикалық, қабынуға қарсы әсерлері жоғары тыныс алу жолдарының ауруларына қолданады Тұнбасын ауыз қуысы арқылы ас қорыту жүйесінің, бұлшық еттердің ауруларында қолданады. Сырттай жараларды, жыланкөзді, ойық жараларды тазалап жуғанда залалсыздандыратын әсері бар. Грануляцияны жақсартады, ірінді ісіктерде қолдануға болады.
Қыша (горчица) ұрығы. Ұрығырының 2% эфир майы пайдаланылады. Жергілікті тітіркендіретін, малдың көңілін басқа жаққа аударатын әсері бар. Организмде қанның қайта бөліну процесі жүреді. Көбінесе сырттай жағу арқылы тыныс алу жүйесінің ауруларында қолданады. Ал ауыз қуысы арқылы малдың тәбетін қоздыру, астың қорытылуын жақсарту үшін қолданады.
Скипидар- Oleum Terebintinae. Қарағай ағашынан алынытын эфир майы. Жергілікті тітіркендіретін жансыздандыратын, антисептикалық әсерлері бар. Суда ерімейді, сипиртте ериді. Өзіне тән иісі бар, түссіз, мөлдір сұйық. Тері арқылы терең сіңеді, рефлекс арқылы организмде көптеген өзгерістер тудырады. Теріде гиперемия пайда болады. Рефлекс арқылы жүректің қызметін жақсартады, дем алыс үдей түседі, нерв жүйесігің тонусы жоғарылайды организмінің қорыс қабілетілігі күшейеді, қан айнылысы жақсарады, ауырсынғаны басылады. Тіндердің грануляциясы жақсарады, жаралардың жазылуы жалдымдайды. Ауыз қуысы арқылы қолданғанда малдың тәбеті жақсарады, асқазанның сөлі жақсы бөлінеді, ішектердің жиырылуы артады, микроптарға ашу процесіне қарсы әсері бар. Өкпелер арқылы бөлініп қақырық түсіреді және антисептикалық әсер етеді. Сырттай, ішке, ингаляция арқылы, терінің астына, венаның ішіне жіберуге болады.
Препарат ас қорыту, тыныс алу жүйелерінің алруларында; бауыр ауруларында өттің бөлінуін жақсарту үшін қолданады.
Бауыр мен бүйректердің паренхималары жарақаттанған малдарға және соятын малдарға қолдануға болмайды. Скипидардың майы, линименті невралгияда, ревматизмде, еттердің қабынуында қолданылады.
Жабайы жоңышқа. Өсімдік толық гүлденген кезде оның гүлін тостағаншасымен бірге жинап алады. Оның құрамында гликозиттер, эфир майлары, аскорбин қышқылы, каротин, В тобының витаминдері, алкалоидтар, қара май тәрізді заттар, изофлавондар, А брохиноны бар.
Тыныс алу жүйесінің ауруларында қайнатпа түрінде қақырық түсіру үшін қолданады.
Меруертгүл тұнбасы - Tinctura Convalllariae. Өсімдіктің жапырағы гүлімен бірге қолданылады. Құрамында конваллотоксин, конваллозид, конваллотоксол, сабан- конваллорин, эфир майы, қант, лимон және алма қышқылдары, крахмал бар. Негізгі белсенді заттары-конваллотоксин және конваллозид. Ал сабында конваллоринді іш өткізетін және тітіркендіретін әсерлері бар.
Меруертгүл гликозидтерінің әсерлері оймақгүлдің гликозитерінің әсерлеріне ұқсас. Олардың тұрақтылығы төмен және кумуляциясы жоқ.
Препарат орталық нерв жүйесіне тыныштандыратын әсер етеді. Сондықтан оны жүрек неврозында, кардиосклерозда, жүрек қызметінің жеткіліксіздігінде қолдануға болады. Оны валериана және долана препараттарымен бірге жиі қолданады.
Дала қырқбуыны. Жасыл жапырақты өсімдік жазда дайындайды. Құрамында алкалоид, флавоноидтар, сабындар, органикалық қышқылдар, эфир майы, кіріктіргіш және басқа да заттар бар.
Ісікті жүрек ауруларында, куықтың және зәр шығаратын жолдарының қабынуларында зәр айдайтын және залалсыздандыратын дәрі ретінде қолданады. Бүйректерді тітіркендіретіндіктен нефрит, нефроз ауруларында қолданбайды.
Ақ қайың бүршіктері. Оларды жазғытұрым ерте, бүршіктер ісінген кезде жинайды. Құрамында эфир майы, сабындар, фитонцидтер, флавоноидтар, С витамині, кіріккіш және т.б. заттар бар.
Қайың бүршіктерінен зәр, өт және тен айдайтын қасиеттері бар. Оның қайнатпа, тұнбаларын жүрек, бүйрек ісіктерінде, қуық ауруларында, холециститте қолданады.
Арша тұқымы- Fructus Yuniperi. Қара-көк түсті, күздің аяғында жинап алатын тұқым. Кептірілген жемісінде 40 %-дай қантты заттар; 0,5 % эфир майы; органикалық қышқылдар; қара май және т.б. заттар бар.
Препарат зәр айдайды, ас қорыту процессін жақсартады, бронхы бездерінің секретін ұлғайтады. Эфир майы ащу процессінде және микроорганизмдерге қарсы әсер етеді. Ол организмнен бүйректер және бронхы бездері арқылы бөлінеді; оларды тітіркендіреді; зәрдің, бронхы секретінің бөлінуін үдетеді.
Құм салаубас шөбінің гүлі. Гүл сабағының жоғарғы жағымен қоса жиналып, кептірілген гүл тостағаншасы. Құрамында флавондар, кіріккіш заттар, эфир майлары, қышқылдар, К және Е витаминдері бар. Тұнба, экстракт, қосылыстар ретінде бауырдың, қуықтың, өт жолдарының жіті және созылмалы ауруларында ауыз қуысы арқылы қолданады.
Препараттың құрғақ концентраты да қолданылады. Ол ыстық суда жақсы ериді.
Жүгері шашағы. Бұршақтың дәні жетілген кезде жиналып алынған препараттың құрамында синэстрол, стигмастерол, эфир майы, ащы гликозид заттары, сабын, аскорбин және патотен қышқылдары, К витамині және т.б. заттар бар.
Өт және зәр айдайтын қасиеттері бар. Оның тұнбасын холециститте, гипатитте, бүйректерде тас түзілгенде, жүрек жеткіліксіздігінен пайда болатын ісіктерде қолданады. Өттің бөлінуі ұлғаяды, онда билирубин азаяды, диурез үдейді. Қанда протромбин көбейеді, оның ұяы жылдамдайды.
3.3 - Өсімдік майлы дақылдар
Бүгінгі күні өсімдік майының өндірісі - күрделі технологиялық процесс, сонымен қатар кез-келген елдің ішкі нарығы үшін маңыздылығы жоғары, өйткені бұл өнімсіз бүгін ешбір аспазшы өз жұмысын бастай алмайды.
Барлығы егін жинаудан басталады. Қазіргі заманғы комбайндар күнбағысты жинап қана қоймай, бағалысы - дәмдерін ала алады. Егістіктерден жүк машиналары оларды қоймаға апарады. Арнайы құрылғының арқасында өсімдік шикізаты мұнда ұзақ уақыт сақталады. Бұл тұқымды таулар - болашақ кұнбағыс майлары. Оның өндірісіне күнбағыстың арнайы сұрыптары қолданылады. Олардың атауы да сондай - майлы. Бұл сол тұқымдар, бірақ майлылық құрамы жоғарылау.Үнділік алтын гүл, күн шөбі, перуандық бақыт гүлі немесе жәй ғана күнбағыстың Солтүстік Америкадан Ресейге әкелінгеніне біраз уақыт өтті. Әлем бойынша үй шаруасындағы әйелдер Петр 1-ге өз алғыстарын білдірулері керек. Еуропада ол уақытта күнбағыстың дәмдерін өңдеу білген. Ал күнбағыс дәмдерінің өнеркәсіптік өңдеулері 1834 жылдан бастау алған. Дәл сол уақытта Бокарев атты көпес бірінші май зауытын ашқан. Орташа алғанда, бір граммдық тұқымда 0,3 миллиграмм май бар. Қарапайым санаулардың көрсетуінше, бір тонна күнбағыс тұқымынан 300 келі май және 700 жом алуға болады. Арнайы техниканы қолданып, тұқымдарды жерасты бункерге салады.
Дәл осындай күнбағыс майын өндіру процессі орын алады. Арнайы құбырлы тасымалдағыш - силоспен - бункер-жинаушыдан тұқымдар тазалануға жіберіледі. Тұқымдардан тастардан, топырақтан және басқа да қажетсіз қоспалардан тазалау елек-суырғының арқасында жүзеге асады. Ұшырғыштың жүрегінде елек орналасқан. Торлардың диаметрі өзінен күнбағыс тұқымдарын жібереді. Одан да майда қоқыс сұрыпталып, тұндырғышқа кетеді. Ұнтақталған тұқым да қоқыс боп есептеледі. Өйткені өз тұтастығын жоғалтқан тұқым қажетті май бере алмайды.
Елек-суырғы машинаның принципі келесіде: Елек темір корпашада кішкене бұрышта орнатылған. Бірінші ұшырғыш торының диаметрі піскен тұқымның көлеміндей. Дәл осындай көлем ірі қоқысты жіберуге мүмкіндік бермейді. Екінші қабатта тұқым одан да майда қоқыстан тазаланады. Електің қайта-қайта тербелуі күнбағыс тұқымдарының ұшырғыштың айналасымен түсірілуін қамтамасыз етеді. Соның арқасында құм, тастар және басқа да қажет емес қомпоненттердің қалдықтары сұрыпталады.
Алайда, бұл да тазартудың ең соңғы сатысы емес. Ұшырғыштан кейін тұқымдар ауа конвейеріне жіберіледі. Шығыс мұржасының үстіне шаңтүтқыш орнатылған. Ол былай құралған: майда қоқыс, шаң мен қабықтар сорғыш клапан арқылы пайдалануға кетеді. Ал ауыр тұқым өз салмағымен конвейерге түседі, ол жерден сығуға дайындыққа кетеді. Тұқымдарды сыққышқа жібермес бұрын - оны қыздырады.
Тұқымдарды сығуға дейінгі температура - 18-20 градус цельчий. Жылытқыштан өтіп оның температурасы 30 градусқа дейін көтеріледі. Алдымен тұқымдар мұржалы конвейер арқылы жылытқыш багына түседі. Сулы монша эффектісі пайда болады. Тұқымдардың қозғалу жылдамдығы пісіп кетпеуін қамтамасыз етеді. Тек қана дәмнің майлы компоненттері ысытылады. Содан соң 30 градусқа дейін ысытылған тұқымдар сығуға түсіріледі. Майды алу 4 кезеңде мынандай құрылғыда жасалады. Сыққыш машиналар зеерлер деп аталады.
Сыққыш-пішіннің ерекшелігі - қадамдық сығуында. Зеердің құрылымы еттартқышқа ұқсайды. Тұрбаның кеңістігін азайтудың арқасында сығу жасалады, қысым мен үйкелудің арқасында тұқымдардан май шығарылады.
Сығу өсімдік майларын алудың дәстүрлі тәсілі болып табылады. Бұл көне технологияда тек қана құрылғылар жаңартылып тұрған. Бүгін диірмен тастарының орнына гидравликалық сыққыштар жұмыс істейді. Жаратынды майды алу үшін қадамдық тәртібі бар технология қолданылады. Бұл тұқымның дәнін жақсылап сығып, майды біртіндеп алуға мүмкіндік береді.
Сыққыштың негізгі жұмыс мүшелері - шнек толқыны мензеерлік цилиндр. Орамның қадамы шығысқа қарай азаяды, ал орам денесінің диаметрі көбейеді. Шнек толқынының айналуының кішкене жиілігі бар - минутына 5 тен 30 айналымға дейін. Сыққыш электрқозғаушының арқасында қозғалысқа келеді. Зеерлік цилиндр 4 кесімді пластинадан тұрады және кеңістік құрайды, онда шнек толқыны орналасқан. Зеерлік цилиндрдің ішкі бетінің бойы әр түрлі ені бар саңылауларға толы. Бірінші пластинаның көлемі 0,65 мм. Келесісі - 0,55 мм. Екі пластина тұқымдардан майды толығымен сығып алады, соның арқасында саңылаулар азаяды. Алдымен 35 мм, содан соң 0,25 мм. Сығылған май зеерлік барабанда саңылаулар арқылы өтеді және қажетті тұғырықта жинақалады. Жом зеерден шығарылады, оны шығыста реттеу құрылғысы қарсы алады, ол осы шығындарды кішкене кесектерге бөледі. Бұл жүйе еттартқышқа ұқсас. Цилиндрдің, шнек толқынының мұндай құрамы мен материалды дайындау сыққыштық нтижелі жұмысын қамтамсыз етеді. Содан соң, май күбіге құйылады, ол жерде суытылып қойылады. Бірнеше сғаттан соң майдың температурасы 16 градусқа төмендейді. Оны майда бөлшектерінің отыруы үшін жасайды. Бұл майды тазалаудың бірінші қадамы.
Дайын өнім арнайы фильтрде сүзіп алынады. Диаметрі небәрі он бөліктің бірін құрайтын майда елек арқылы май айдалады. Мұнда дәннің өзі қосымша сүзіледі, нақтырақ айтсақ оның бөлігі - ұнтақталған қабығы сүзіледі. Ол тордың бетіне жабысады және қосымша сүзгіш болып табылады. Қысым арқылы майдың бәрі осындай сүзгіш арқылы өтеді, ал бөлшектері қалып қояды. Одан кейін май одан да майда тазартуға жіберіледі. Бұл кезеңде орташа және майда көздері бар 2 торлы сүзгіш күтеді. Одан кейін - шырағдан сүзгіш бар. Ендә қайтадан күнбағыс май демалып алу керек. 12 сағат бойы ол бұқтырылады және құйылуға дайындалады. Мынандай шыны сауыттан 5 литрлік бөтелке шығару үшін пішінді ысытады.
Температураның әсерімен пластик одан кейінгі өңдеулер үшін иілгіш болып келеді. Бар керегі - шыны сауытты ыстық ауаға толтыру. Сыққыш-пішін болашақ бөтелкенің пішінін қайталайды. Сондықтан ыдыс дұрыс және түзу болып шығады. Шыны сауытты ысыту арнайы пеште біркелкі жасалады. Блашақ бөтелкенің бетін басөа бөліктерінен жоғарырақ ысытады - 74 градусқа дейін. Өйткені мұнда сұйықтықтың қабырғасы орналасқан. Төменірек температура 70 градусқа азайтылады. Ортасы мен бһтелкенің түбі үшін 45-50 градус ыстық жеткілікті.
Температураның мұндай ауытқулығы кездейсоқ таңдалмаған. Егер осы көрсеткіштерді орындамаса - бөтелке қорыту кезінде деформацияланады немесе бұлдырап кетеді. Сосын ысытылған пішіндер сыққыш-пішінге салынады, онда бөтелкені ауа қысымымен үрлейды. 5 атмосфералық қысым күші шыны сауытты созады. Ауаның екінші ағымы 20 атмосфералы - сыққыш-пішіннің трафаретіне пластикті жапсырады. Сыққыш-пішіннің өзі әрдайым суық болып қала береді. Осы процесстің бәріне 10 секундтай уақыт кетеді.
Айтпақшы, шыны сауыт - болашақ бөтелкелердің дайындалуы қазақстандық өндірушілерден түседі. Сондықтан қостанайлық кәсіпорынды толығымен қазақстандық деп айтуға болады. Мұндағы бар шикізат отандық , ал өнім негізінен сыртқа шығарыады. Бөтелкелер дайындалғаннан кейін - олар құйылу желісіне жіберіледі. Толтырулар автоматты түрде жұреді. Оператор тек жұмыс барысын бақылайды. Мұнда келесі өлшеу бірлігі қолданылады: 1 литр су майға қайта есептегенде 920 граммды құрайды. Өйткені майдың қоюлығы басқа сұйықтыққа қарағанда жоғарырақ. Сосын әрбір бөтелке белгіленеді. Қақпағы жабылып, заттаңбасы жапсырылады. Болды - өнім дайын.
Өсімдік майы дүкен сөрелеріне тұспес бұрын осындай өндірістік жолдан өтеді. Содан соң ас бөлмелерге де барады, қамқоршыл үй шаруасындағы әйелдер өздерінің аспаздық қабілеттерімен таң қалдыру үшін. Тұқымның майға сиқырлы айналуы көптеген технологиялық нюанстардан тұрады. Оларды дұрыс орындап шығу - ең маңызды іс. Өйткені осындай майда істерге дайын өнімнің сапасы тәуелді және әрине, оның бағасы да. Егер осы екі көрсеткіштің арасалмағы тұтынушы үшін қолайлы болса, тауар еш уақытта сөреде қалып қоймайды. Құрамында пинеол эфир майы бар. Антисептикалық, қабынуға қарсы әсерлері жоғары тыныс алу жолдарының ауруларына қолданады Тұнбасын ауыз қуысы арқылы ас қорыту жүйесінің, бұлшық еттердің ауруларында қолданады. Сырттай жараларды, жыланкөзді, ойық жараларды тазалап жуғанда залалсыздандыратын әсері бар. Грануляцияны жақсартады, ірінді ісіктерде қолдануға болады.
Кұнбағыс өсімдіктер әлеміндегі әмбебап дақыл десе болады. Ықылым заманнан бері күнбағыс адамзат өркениетінде қоректі дақыл ретінде қолданысқа ие. Дәрумен ретінде де, дәрілік қасиетіне қарай да халық медицинасында кеңінен қолданылады.Майлы күнбағыс өсімдігінің негізі қолданылуы - тағам өнімдерін дайындауда жәнетехникалық қажеттіліктерге қарай пайдаланылатын күнбағыс майын алу үшін өндірілуі. Кұнбағыс майының гидрогенизациясы нәтижесінде маргарин алынады. Сондай-ақ, май лактеу, сырлауда, сабын қайнату өндірісінде кеңінен қолданылады. Кейбір елдерде өңделген асхана майы мотор жанармайына ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz