Қызылорда облыстық мемлекеттік мұрағатының құрылуы мен қызметі (1938-2008 ж.ж.)

Бір орталыққа бағынған тоталитарлық мемлекетте тарихымыздың көп мәселелері коммунистік идеологияның қағидаларына сәйкес біржақты бағаланып келді. Құжаттарға деген тиісті талдау мен шығармашылық көзқарас болмай, көптеген қорлар негізді-негізсіз жабық тәртіпке көшті. Олардың құжаттарын пайдалануға тиым салу тарихи зерттеулердің ауқымын тарылтпай қойған жоқ. Тарихтағы «ақтаңдақтардың» жиналып қалуы да сондықтан болатын.
Қазақ елінің егемендігін жариялап, тәуелсіз мемлекет болып қалыптасуы тарихымызды ұлттық мүдде тұрғысынан зерттеуге кеңінен жол ашты. Қазіргі таңда тарихымыздың ақтаңдақтарын ашуда мұрағаттың алатын орны ерекше. Сондықтан да мұрағаттардың даму барысын саралап зерттеу, құжаттарының құрамы мен мазмұнын баяндау, тарих ғылымының негізгі бағыттары қатарына жатады. «Құжатсыз тарих жоқ, өткенсіз бүгін жоқ, бүгінсіз болашақ жоқ» деген танымал нақыл сөз өте көлемді тарихи құжаттарды сақтайтын мұрағаттардың мақсат - міндеттері мен маңызын айтарлықтай дәл білдіреді.
Мұрағат құжаттарын пайдаланудың түбірлі өзгерістерге ұшырауы, мемлекеттік-салалық және жеке адамдар мұрағаттарын қалыптастыру қызметі ауқымының кеңейе түсуі, тарихи мұралардың мемлекеттік істерді жүргізуде, идеологияда, әлеуметтік басқару мүддесіне қолданылуы, ғылыми және шығармашылық жұмыста алатын орнының барған сайын артуы мұрағаттардың аясын кеңейте түсумен қатар оның маңызын да өсірді.
ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаев Мәдени мұра мен оның негізгі құрамдас бөлігі болып келетін Ұлттық мұрағат қорының сақталуы мен ұлғайтылуына жоғары қызығушылық танытып және тұрақты түрде қамқорлығын көрсетіп келеді. Көп ұлтты Қазақстан халқының рухани байлығын пайдалану мен сақтау жөніндегі жұмыс біздің еліміздің мемлекеттік және мәдени құрылысының маңызды бөлігі ретінде қарастырылады. Ұлттық мұрағат қорының құжаттарында мемлекет пен қоғамның саяси, әлеуметтік-экономикалық, ғылыми, мәдени қызметінің жан-жақты қырлары көрініс табады. Елімізде мұрағат ісі Қазақстан Республикасының «Ұлттық мұрағат қоры және мұрағаттар туралы» Заңымен, мұрағат және іс жүргізу туралы нормативтік - құқықтық актілермен, Үкіметтің «Мұрағат ісі мен құжаттама жүйелерін дамытудың 2007-2009 жылдарға арналған бағдарламасында» негізделген. Қазақстан Республикасының мұрағаттар туралы Заңында Қазақстан Республикасының ұлттық мұрағат қоры - Қазақстан халқының тарихи - мәдени мұрасының ажырамас бөлігі» деп көрсетілген. [1]
Қазіргі таңда технократиялық ойлау жүйесі қалыптасып, үлкен қарқын алуда. Осы тұста мемлекеттің және қоғамның саналы өкілдері өткен тарихи кезеңдердегі деректерді болашақ ұрпаққа жеткізу мақсатында сақтап қалдыру жауапкершілігіне ерекше мән беріп, біршама іс-шаралар жасауда. Қоғамдық қатынастардың дамуы ақпараттық ресурстарға деген сұраныстарды арттырып отыр. Ақпараттық ресурстардың қоғам өміріндегі шынайы мәні, зор ақпараты бар құжаттардың үлкен жиынтығын сақтайтын мұрағат мекемелері екені рас.
Республикамыздың мұрағат құжаттары - баға жетпес байлық, халықтың асыл қазынасы. Бүгін де, ертең де, келер ғасырларда да толыға беретін,

Пайдаланылған деректер тізімі:
1. Ұлттық мұрағат қоры және мұрағаттар туралы. //Егемен Қазақстан.-1998.-29 желтоқсан.
2. В.В.Максаков «Архивное дело в первые годы Советской власти».- М,1959-176с, «История и организация архивного дела в СССР (1917-1945г.г)».-Москва, 1969-196 с.
3. В.В.Крайская.В.Челлини.Архивоведение. –Москва,1986-240 с, Е.М.Бурова. История и современные тенденции развития экспертизы ценности документов: Учебное пособие. –Москва,1985-143с, Е.В.Алексеева. Л.П.Афанасьева. Е.М.Бурова. Архивоведение. –Москва, 2002-272 с.
4. Основные положения развития системы научно-справочного аппарата к документам государственных архивов.-Москва,1981-135с; Основные правила работы государственных архивов СССР. –Москва, 1984-165 с; Основные декреты и постанавления Советского правительства по архивному делу. 1918-1919 г.г.- Москва,1985-220с.
5. Перечень типовых документов, образующихся в деятельности госкомитетов, министерств, ведомств и других учреждений, организаций, предприятий с указанием сроков хранения.-Москва,1989-230 с, Подготовка межархивных справочников: Метод. Рекомендации.-Москва,1991-144 с, Создание и ведение системы каталогов государственных архивов СССР.-Москва, 1989-146 с, Издание документов в научно-популярных целях. –Москва, 1976-245 с, Теория и практика архивного дела в СССР.-Москва, 1980-205 с, Методические рекомендации по работе с особо ценными документами в государственных архивах.-Москва, 1983-203 с, Организация использования документов ГАФ СССР: Пособие для архивистов.-Москва, 1991-173 с.
6. Архивное стройтельство в Казахской ССР (1918-1980 г.г.)./Сборник законодательных и руководящих документов.- Алматы, 1980-353 с.
7. Абилова Т.Е. Личные фонды в государственных архивах КазССР конец 50-х-начало 80-х г.г./проблемы комплектования и научной организации. // Автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата исторических наук.- Москва, 1986-30 с.
8. С.Байжанов. Архив-айғақ.- Алматы, 1980-240 б.
9. Т.Медеуов. Мұрағаттардағы жеке қор. //Қазақ тарихы, 2002-№2-25 б.
10. М.Дакенов, Б.И.Нурпеисова, М.Ж.Хасанаев. Архивоведение. –Алматы, 2003-144 с.
11. Р.Сариева. Мұрағат және тарих.- Алматы, 2004-292 б.
12. Ж.Нұрқұлов. Т.Мәмиев. Архив-халық қазынасы.// Ленин жолы-1981-17 апрель, Б.Бөлегенова. Сыр елінің архив шежіресін жасайық. //Коммунизм шамшырағы, 1981-19 февраль, Т.Мәмиев. Архив шежіресіне қамқорлық керек. //Ленин жолы, 1982- 20 октябрь, Д.Исахаев.Халық қазынасына жаңашылдық керек. //Өскен өңір, 1987-4 июль, Ы.Ысқақов Қамқорлық. Облыстық мемлекеттік архив туралы. //Ленин жолы, 1990-2 сәуір,
13. Қызылорда облыстық мемлекеттік мұрағаты (ҚОММ) 148-қор,1л-тізбе, 1-іс.
14.Е.В.Алексеева.Л.П.Афанасьева.Е.М.Бурова.Архивоведение.Москва,2002-272
15. ҚОММ. 148-қор, 1-тізбе, 60- іс.
16. ҚОММ. 148-қор, 1-тізбе, 498- іс.
17. Ғасырлармен тілдескен мұрағат.-Астана, 2009-136 б.
18. Б.Бөлегенова. Архивке-айрықша қамқорлық.// Сыр бойы, 1999-12 қаңтар.
19. ҚОММ. 148-қор, 1-тізбе, 37-іс.
20. ҚОММ. 148-қор, 2-тізбе, 835- іс.
21. Б.Бөлегенова. Архив-өткеніміздің шежіресі, болашағымыздың болжамы.
// Ақмешіт апталығы, 1998-15 мамыр.