Ақуыз молекуласының құрамына кіретін аминқышқылдар
Я. Беккори 1736 жылы тұңғыш рет бидай ұнынан желімтіктелген ақуыз алды. Бірақ ақуыздың құрамы тек жүз жылдан кейін ғана басқа ғалымдардың тәжірибелері негізінде анықталды. Оны анықтау үшін жасалған алғашқы қадам ақуызды ыдырату анықталды. Егер ақуызды күшті қышқылмен (тұз қышқылымен) араластыра отырып қыздырса, ол өте кішкене бөлшектерге ыдырайды. Бұл бөлшектерді мұқият зерттегенде олардың құрамында карбоксил (СООН) тобының қышқылдық және амин (NH2) тобының негіздік қасиет көрсететіндігі дәлелденді. Кейіннен осы топтарды аминқышқылдары деп атады. Ақуыз молекуласының құрамына кіретін аминқышқылдарының саны – 20, олар молекуласының құрылымы жөнінен әр текті болып келеді. Осы 20 түрлі аминқышқылын ашуда қажымас қайрат, көп уақыт қажет болды. Мәселен, 1806 жылы Р. Воклен мен К. Робике ақуыздың ыдырауынан пайда болған аминқышқылын аспарагус өсімдігінің сөлінен бөліп алып, аспарагин деген ат берді.
1820 жылы француз ғалымы А. Браконно ақуызды ыдырату арқылы аминқышқылы – глицинді алды, осыдан кейін аминқышқылдарын жүйелі түрде зерттеу басталды. Ең соңғы жиырмасыншы аминқышқылы – треонин 1935 жылы фибрин ақуызының құрамынан алынған болатын. Сөйтіп, ақуыз құрамына кіретін 20 түрлі аминқышқылын ашуға 130 жыл уақыт кетті.
Биополимерлердің ішіндегі мөлшері мен маңызы жөнінен ерекше орын алатыны ақуыз молекуласы. Ақуыз макромолекулаға жатады.
Ақуыз молекуласы органикалық заттардың ішіндегі алыбы екенін мына сандардан көруге болады. Мысалы, органикалық зат этил спиртінің молекулалық массасы – 60, ал жұмыртқа ақуызы – альбуминдікі – 36000, гемоглобиндікі (қанның қызыл түйіршіктері) – 152000. Ақуыз молекуласының алып болуы заңды да, себебі оны құруға мыңдаған атомдардан тұратын мономерлер қатысады. Ақуыз полимері
1820 жылы француз ғалымы А. Браконно ақуызды ыдырату арқылы аминқышқылы – глицинді алды, осыдан кейін аминқышқылдарын жүйелі түрде зерттеу басталды. Ең соңғы жиырмасыншы аминқышқылы – треонин 1935 жылы фибрин ақуызының құрамынан алынған болатын. Сөйтіп, ақуыз құрамына кіретін 20 түрлі аминқышқылын ашуға 130 жыл уақыт кетті.
Биополимерлердің ішіндегі мөлшері мен маңызы жөнінен ерекше орын алатыны ақуыз молекуласы. Ақуыз макромолекулаға жатады.
Ақуыз молекуласы органикалық заттардың ішіндегі алыбы екенін мына сандардан көруге болады. Мысалы, органикалық зат этил спиртінің молекулалық массасы – 60, ал жұмыртқа ақуызы – альбуминдікі – 36000, гемоглобиндікі (қанның қызыл түйіршіктері) – 152000. Ақуыз молекуласының алып болуы заңды да, себебі оны құруға мыңдаған атомдардан тұратын мономерлер қатысады. Ақуыз полимері
Я. Беккори 1736 жылы тұңғыш рет бидай ұнынан желімтіктелген ақуыз
алды. Бірақ ақуыздың құрамы тек жүз жылдан кейін ғана басқа
ғалымдардың тәжірибелері негізінде анықталды. Оны анықтау үшін
жасалған алғашқы қадам ақуызды ыдырату анықталды. Егер ақуызды
күшті қышқылмен (тұз қышқылымен) араластыра отырып қыздырса, ол өте
кішкене бөлшектерге ыдырайды. Бұл бөлшектерді мұқият зерттегенде
олардың құрамында карбоксил (СООН) тобының қышқылдық және амин
(NH2) тобының негіздік қасиет көрсететіндігі дәлелденді. Кейіннен
осы топтарды аминқышқылдары деп атады. Ақуыз молекуласының құрамына
кіретін аминқышқылдарының саны – 20, олар молекуласының құрылымы
жөнінен әр текті болып келеді. Осы 20 түрлі аминқышқылын ашуда
қажымас қайрат, көп уақыт қажет болды. Мәселен, 1806 жылы Р.
Воклен мен К. Робике ақуыздың ыдырауынан пайда болған аминқышқылын
аспарагус өсімдігінің сөлінен бөліп алып, аспарагин деген ат берді.
1820 жылы француз ғалымы А. Браконно ақуызды ыдырату арқылы
аминқышқылы – глицинді алды, осыдан кейін аминқышқылдарын жүйелі
түрде зерттеу басталды. Ең соңғы жиырмасыншы аминқышқылы – треонин
1935 жылы фибрин ақуызының құрамынан алынған болатын. Сөйтіп, ақуыз
құрамына кіретін 20 түрлі аминқышқылын ашуға 130 жыл уақыт кетті.
Биополимерлердің ішіндегі мөлшері мен маңызы жөнінен ерекше орын
алатыны ақуыз молекуласы. Ақуыз макромолекулаға жатады.
Ақуыз молекуласы органикалық заттардың ішіндегі алыбы екенін
мына сандардан көруге болады. Мысалы, органикалық зат этил
спиртінің молекулалық массасы – 60, ал жұмыртқа ақуызы – альбуминдікі
– 36000, гемоглобиндікі (қанның қызыл түйіршіктері) – 152000. Ақуыз
молекуласының алып болуы заңды да, себебі оны құруға мыңдаған
атомдардан тұратын мономерлер қатысады. Ақуыз полимері мономерлерінің
рөлін аминқышқылдары атқарады.
Ақуыз химиялық құрамы жөнінен гетерополимерлерге (грекше
hetezos - әр түрлі) жатады.
Табиғатта 200-ден астам аминқышқылдарының түрлері бар. Ақуыз
молекуласының құрамына кірмейтіндері зат алмасудың нәтижесінде
реакция аралық қосылыстар түрінде пайда болып, кейбір ерекше
бактериялар үшін қоректік зат ретінде жұмсалады.
Ақуыз молекуласының құрамына кіреті н аминқышқылда-
рының ерекшелігі неде? Басқа аминқышқылдары неліктен ақуыз
молекуласының құрамына кірмейді деген заңды сұрақ еріксіз туады. Бұл
сұрақтардың жауабы мынадай мағлұматтар негізінде түсіндіріледі.
Жоғарыда айтып кеткендей, табиғатта 200-ден астам аминқышқылдары
болады, бірақ, ақуыз молекуласының құрамына соның 20 түрлі
аминқышқылы ғана кіреді. Себебі бұл аминқышқылдарының амин тобы да,
карбоксил тобы да бір көміртегі атомымен байланысқан және ол
көміртегі атомы аминқышқылының молекуласындағы бірінші тұрған
көміртегі болып саналады. Ол көміртегі атомы α- жағдайдағы деп
аталады. Аминқышқылы молекуласындағы тізбектің құрамына кіретін
екінші көміртегі – β, үшіншісі – γ, төртіншісі – δ, т.б болып
белгіленеді..
Ақуыз молекуласының құрамына тек α – жағдайындағы аминқышқылы
кіреді, ал қалғандары жасушаның басқа қызметтері үшін жұмсалады. α
- жағдайындағы аминқышқылдары өзара қалай байланысады? Мұны
түсіндіру үшін, α – көміртегі аминқышқылының иіні делік те, ол
иіннен шығып тұрған амин және карбоксил топтарын аминқышқылдарының
оң және сол қолдары делік. Міне, осы қолдарымен аминқышқылдары
бір – бірімен ұстасып, ақуыз молекуласының тізбегін құрайтындығын
полпептидтік байланыстан көруге болады. Сонда аминқышқылының иінін α
– көміртегі, ал қолдарының рөлін барлығында бірдей NH2 мен СООН
топтары атқарады. Ендеше аминқышқылдарының бір – бірінен айырмашылығы
неде?
Мұнда иін қызметін атқаратын α –көміртегі аминқышқылдарының
денесі болып табылады да, құрамы жөнінен сәйкес келеді.
Молекуласының құрамы жөнінен сәйкес келмейтін бөлігі R – тізбегін
құрайды. Мұны түсіну үшін
төменде үш амин қышқылы берілді.
Ақуыз молекуласы аминқышқылдарынан тұратыны дәлелденгеннен кейін
ғалымдар олардың бір – бірімен қалай байланысатынын зерттей бастады.
Әсіресе, ХХ ғасырдың басында ақуыз құрылысын зерттеумен неміс
ғалымы - Э. Фишер айналысты. Э. Фишер сол ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
алды. Бірақ ақуыздың құрамы тек жүз жылдан кейін ғана басқа
ғалымдардың тәжірибелері негізінде анықталды. Оны анықтау үшін
жасалған алғашқы қадам ақуызды ыдырату анықталды. Егер ақуызды
күшті қышқылмен (тұз қышқылымен) араластыра отырып қыздырса, ол өте
кішкене бөлшектерге ыдырайды. Бұл бөлшектерді мұқият зерттегенде
олардың құрамында карбоксил (СООН) тобының қышқылдық және амин
(NH2) тобының негіздік қасиет көрсететіндігі дәлелденді. Кейіннен
осы топтарды аминқышқылдары деп атады. Ақуыз молекуласының құрамына
кіретін аминқышқылдарының саны – 20, олар молекуласының құрылымы
жөнінен әр текті болып келеді. Осы 20 түрлі аминқышқылын ашуда
қажымас қайрат, көп уақыт қажет болды. Мәселен, 1806 жылы Р.
Воклен мен К. Робике ақуыздың ыдырауынан пайда болған аминқышқылын
аспарагус өсімдігінің сөлінен бөліп алып, аспарагин деген ат берді.
1820 жылы француз ғалымы А. Браконно ақуызды ыдырату арқылы
аминқышқылы – глицинді алды, осыдан кейін аминқышқылдарын жүйелі
түрде зерттеу басталды. Ең соңғы жиырмасыншы аминқышқылы – треонин
1935 жылы фибрин ақуызының құрамынан алынған болатын. Сөйтіп, ақуыз
құрамына кіретін 20 түрлі аминқышқылын ашуға 130 жыл уақыт кетті.
Биополимерлердің ішіндегі мөлшері мен маңызы жөнінен ерекше орын
алатыны ақуыз молекуласы. Ақуыз макромолекулаға жатады.
Ақуыз молекуласы органикалық заттардың ішіндегі алыбы екенін
мына сандардан көруге болады. Мысалы, органикалық зат этил
спиртінің молекулалық массасы – 60, ал жұмыртқа ақуызы – альбуминдікі
– 36000, гемоглобиндікі (қанның қызыл түйіршіктері) – 152000. Ақуыз
молекуласының алып болуы заңды да, себебі оны құруға мыңдаған
атомдардан тұратын мономерлер қатысады. Ақуыз полимері мономерлерінің
рөлін аминқышқылдары атқарады.
Ақуыз химиялық құрамы жөнінен гетерополимерлерге (грекше
hetezos - әр түрлі) жатады.
Табиғатта 200-ден астам аминқышқылдарының түрлері бар. Ақуыз
молекуласының құрамына кірмейтіндері зат алмасудың нәтижесінде
реакция аралық қосылыстар түрінде пайда болып, кейбір ерекше
бактериялар үшін қоректік зат ретінде жұмсалады.
Ақуыз молекуласының құрамына кіреті н аминқышқылда-
рының ерекшелігі неде? Басқа аминқышқылдары неліктен ақуыз
молекуласының құрамына кірмейді деген заңды сұрақ еріксіз туады. Бұл
сұрақтардың жауабы мынадай мағлұматтар негізінде түсіндіріледі.
Жоғарыда айтып кеткендей, табиғатта 200-ден астам аминқышқылдары
болады, бірақ, ақуыз молекуласының құрамына соның 20 түрлі
аминқышқылы ғана кіреді. Себебі бұл аминқышқылдарының амин тобы да,
карбоксил тобы да бір көміртегі атомымен байланысқан және ол
көміртегі атомы аминқышқылының молекуласындағы бірінші тұрған
көміртегі болып саналады. Ол көміртегі атомы α- жағдайдағы деп
аталады. Аминқышқылы молекуласындағы тізбектің құрамына кіретін
екінші көміртегі – β, үшіншісі – γ, төртіншісі – δ, т.б болып
белгіленеді..
Ақуыз молекуласының құрамына тек α – жағдайындағы аминқышқылы
кіреді, ал қалғандары жасушаның басқа қызметтері үшін жұмсалады. α
- жағдайындағы аминқышқылдары өзара қалай байланысады? Мұны
түсіндіру үшін, α – көміртегі аминқышқылының иіні делік те, ол
иіннен шығып тұрған амин және карбоксил топтарын аминқышқылдарының
оң және сол қолдары делік. Міне, осы қолдарымен аминқышқылдары
бір – бірімен ұстасып, ақуыз молекуласының тізбегін құрайтындығын
полпептидтік байланыстан көруге болады. Сонда аминқышқылының иінін α
– көміртегі, ал қолдарының рөлін барлығында бірдей NH2 мен СООН
топтары атқарады. Ендеше аминқышқылдарының бір – бірінен айырмашылығы
неде?
Мұнда иін қызметін атқаратын α –көміртегі аминқышқылдарының
денесі болып табылады да, құрамы жөнінен сәйкес келеді.
Молекуласының құрамы жөнінен сәйкес келмейтін бөлігі R – тізбегін
құрайды. Мұны түсіну үшін
төменде үш амин қышқылы берілді.
Ақуыз молекуласы аминқышқылдарынан тұратыны дәлелденгеннен кейін
ғалымдар олардың бір – бірімен қалай байланысатынын зерттей бастады.
Әсіресе, ХХ ғасырдың басында ақуыз құрылысын зерттеумен неміс
ғалымы - Э. Фишер айналысты. Э. Фишер сол ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz