Манипуляторлар: түрлері және мінездемесі

МАЗМҰНЫ

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1.1 Тышқанның пайда болу тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1.2 Ағаш тышқаны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
1.3 Оптико.механикалық тышқан. Оптикалық тышқан ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
1.4 Тышқанды компьютерге қосу типі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
1.5 Трекбол ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18
1.6 Джойстик ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
1.7 Трекпоинт ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
1.8 Тачпад ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21
1.9 Жарықтық қылқалам ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22
1.10 Дигитайзер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
2. Сымсыз тышқандар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..23
3. Тышқан қосылатын порттың жиілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24
4. Тышқан кілемшесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
5. Оптиканың тез әрекеттілігін бақылау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
6. Ойындарға арналған тышқандар: оптикалық немесе шарикті? ... ... ... ... ... ...26
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Бойцов И. История про мышей и шары для боулинга. – Режим доступа: www.ci.ru
2. Гончаров К. Компьютерной мыши исполнилось 50 лет. – Точка доступа: http://www.nnm.ru
3. Дуглас Энджелбарт – Режим доступа: http://www.ci.ru
4. История компьютерной мыши – Режим доступа: www.marsiada.ru
5. Киричинский А. История изобретения «Компьютерная мышь» – Режим доступа: www.thg.ru
6. Компьютерная мышь: интересные факты из истории изобретения - Режим доступа: www.rusactive.ru
7. Информатика и компьютеры, М.: Аст, 1998. - 269 с.
8. Ахметов К. С., Борзенко А.Е. Современный персональный компьютер. - М.: ТОО фирма «Компьютер-Пресс», 2003. - 317 с.
9. Немнюгин C.A. Turbo Pascal: учебник. – СПб.: Издательство “Питер”, 2003. – 432 с.
10. Современный самоучитель профессиональной работы на компьютере: Практ. пособие // Грошей С. В., Коцюбинский А. О., Комягин В. Б. М.: ТРИУМФ, 1998.-. 448 с.
11. Евсеев Г.А., Пацюк С.Н., Симонович С.В. Вы купили компьютер: Полное руководство для начинающих в вопросах и ответах. - М.: АСТ-ПРЕСС: Инфорком-Пресс, 2002. - 464 с.

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 21 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Қазіргі кезде компьютерде тышқансыз жұмыс жасауды тіпті көзге
елестету қиындап барады. Тышқанның көмегімен әрекетті тез орындауға болады.
"Тышқан" манипуляторының программалық қамсыздандыруы $33 (это
справедливо только для ДОСа и не USB мышей) үзілісін қолдануға негізделген.
Бұл үзіліс MS-DOS, BIOS емес, яғни BIOS микросхемасының бір жерінде емес
операциялық жүйелік программалық қамсыздандыруында орындалады (яғни егер
операциялық жүйе "тышқанды" қолдамаса, онда онымен жұмыс жасау үшін
программаны өзіңіз қондыруыңыз керек болады). [1, 10]
Қазіргі кезде көптеген адамдар ақпараттық технологиялар туралы біледі.
Бәріміз де компьютердің жанында тышқанның болғанына әбден үйреніп алғанбыз.
Тышқан қазіргі кезде компьютердің ажырамас құрылғысына айналып барады.
1.1 Тышқанның пайда болу тарихы

1-сурет.

Компьютер қолданушыларының арасында Билл Гейтстің есімі кең таралған.
Иә, қазіргі заманауи компьютерлердің жұмыс істеуі сол кісінің арқасында
десек те, артық емес. Бірақ қазіргі заманауи компьютердің пайда болуына тек
бір адамның еңбегі түрткі болмады. Неге тышқанды ойлап тапқан адамның
есімін білмейміз? Оның да жасаған еңбегі бар емес пе? Бұл олқылықтың орнын
толтыру үшін біз компьютер тарихын парақтап, тышқанды ойлап тапқан адам
туралы айтпақпыз.
Мына мақаланы тышқан құрылғысын ұстап алып, оқып отырған боларсыз.
Солай емес пе? Олай болса, заманауи тышқанның прототипі Дуглас Карл
Энгельбарттың құрылғысы туралы кеңінен білгеніңіз жөн.
Карл Дуглас 1925 жылы 30 қаңтар күні Портленд қаласының маңында дүниеге
келген. Балақай жергілікті мектепті бітіргеннен кейін, сол жердегі инженер-
электр мамандығы бойынша университетке оқуға түседі. Бірақ екінші
дүниежүзілік соғыс жас жігіттің жоспарын түгелдей өзгертеді. Дуглас Карл
филлиппиндік әсери теңіз базасына түсіп, радиотехник мамандығы бойынша
борышын өтеді. Сол кезде Дугластың қолына есептеуіш машиналардың маманы
Ванневар Буштың "Ойлау қабілетіміз каншалықты тез" атты мақаласы түседі.
Бұл мақалада автордың адам баласының жады мен сыртқы ақпарат тасушылардың
айырмашылығы жайлы жазылған ой-толғаныстары айтылады. Мақалада жазылған
ойлар Дуглас Карлға фантастика болып көрінгенімен, ол сол тақырыпқа қатты
қызығып кеткен екен. Бұған қарамастан, бұл мақала күрделі техникалық әскери
мәселелерді шешіп, жаңа құрылғыларды ойлап табуға итермеледі. [2, 45]
Соғыс аяқталғасын Энгельбарт туған жеріне оралады. Сол жерден оны NACA
(кейін NASA деп өзгертілді) зертханасына алып кетіп, электротехник
мамандығы бойынша жұмыс береді. Жаңа тұрақты жұмысы пайда болғасын Дуглас
Карл Калифорния штатына көшуді жөн санайды. Университетті бітіргеннен
кейін, 1995 жылы Дуглас арманына қадам жасай бастайды. Оның бар арманы
компьютердің дамуына септігін тигізу еді. Ол NASA-дан кетіп қалып,
электротехник профессорының орынбасары болады. Әскерилердің тарапынан
қаржыландырылған CALDIC атты суперкомпьютердің жобасының пайда болуына
белсенді түрде атсалысты. Бір жылдан кейін Энгельбарт Стенфордтың ғылыми-
зерттеу университетінде өз жобаларын коммерциялық жолға қоюды іске асыра
бастағанымен, оның ойлап тапқан газды-плазмалық сандық құрылғысы мен 12
магнитті жады аппараттарын сату сәті түспеді.
Алғашқы компьютерлік тышқан "Х және Y позицияларының индикаторы" деген
атауға ие болатын. Бұл құрылғы ARPANet Network Information Center жобасы
іске асып жатқан кезде пайда болды.
Сол кезде қолданыста болған манипулятор жұмыс істеуде ыңғайсыз әрі
өлшемі жағынан үлкен болғандықтан, Дуглас Карл жаңа құрылғыны ойлап табуды
көздейді.
Қарапайымдылығы мен тиімділігімен көзге түскен құрылғыны Дугластың
әріптестері белсенді түрде жетілдіре бастайды. Кейін Билл Инглиш тышқанның
жұмыс істейтін нұсқасын халық назарына ұсынған. Қазір бұл құрылғыға
қарасақ, тышқан деп айту қиынға соғып тұр. Энгельбарттың тышқаны ағаш
корпус пен темірден жасалған дөңгелектермен жабдықталды. Бұған қоса,
құрылғыда қызыл пернесі болды. Бірақ 40 жылдан кейін бұл құрылғы
миллиондаған компьютер қолданушылардың нағыз көмекшісіне айналды.

2-сурет. Ағаш тышқан

Жобаны Энгельбарт 10 мың долларға сатып, кішкентай ғана үйді сатып
алды.

3-сурет.
Тышқанның құрылымы
Тышқанды әртүрлі өндірушілер көлемі мен өлшемін неше түрлі етіп
шығаруда. Тышқанның сыртқы түрі өзгергенмен, олардың барлығының жұмыс
принципі бірдей. Құрылғының негізгі компоненттері мыналар (1-сурет):
• корпус;
• тышқанды жылжытуға арналған шарик – датчик;
• команданы беруге арналған бірнеше батырмалар (жалпы екеу);
• тышқанды компьютерге жалғау кабелі;
• компьютерге қосатын айырғыш. [3, 78]

1-сурет. Тышқанның құрылымы

Корпус пластмассадан жасалады, онда жылжитын бөлік жоқ. Корпустың
жоғарғы жағында саусақ астында батырмалар орналасады. Батырмалар саны
әртүрлі болуы мүмкін, бірақ көбінесе екі батырмалы тышқан қолданылады.
Корпус астында тышқанды қозғалтқанда үстел үстімен қозғалатын резинкамен
жабылған кесілген металл шарик бар. Шариктің айналуы электрлік сигналдарға
ауысып, компьютерге беріледі. Қосылатын айырғыштың типі қолданатын
интерфейске байланысты.
Тшқан құрылымы өте қарапайым. Шарик екі білікшеге тиіп, оның біріншісі
X немесе Y остерінің бойымен қозғалады. Білікшесі бар бір оске тесігі бар
диск орнатылған, сол арқылы сәйкес қор көзінен инфрақызыл сәуле ағыны
өтеді. Диск айналғанда сәуле ағындары периодты түрде үзіледі де сәйкес
фотодатчиктерде тіркеледі. Шағылысудан өткен әрбір импульс бр координатаның
қадамымен қозғалуын көрсетеді.
Мұндай оптико-механикалық ауысу тетігі кең тараған. Қазір "оптикалық"
тышқан кең тарауда. Оларда ауналу бөлігі жоқ. Осыған байланысты оларға
кілем керек емес және бүлінбейді. Яғни әрдайым тазалауды талап етпейді.
Тышқанды қосу үш тәсілмен жүзеге асуы мүмкін:
• тізбекті немесе СОМ-порты арқылы. Бұл ескі интерфейстердің ең кең
тарағаны. Тышқан осы порттың ресурстарын қолданады және басқа
құрылғылармен келіспеуі мүскін.
• PS2 арнайы порты арқылы. Бұл порталғаш рет 1987 жылы PS2
компьютерлерінде пайда болды, осыдан оның аты шыққан. Уақыт өте келе
порт кең қолданысқа ие болды.
• USB шинасы арқылы. Бұл шина 1996 жылы, ал о,ан арналған тышқан жарты
жылдан кейін пайда болды. USB шинасы қосылу қарапайымдылығы мен
ақпаратты жөнелту жылдамдығымен ерекшеленеді.
Қазір жаңа өнімдер жарыққа шығуда. Жеке жағдайда тышқанның "тумалары:
track-ball, touch-screen, touch-pad, track-point, соңғы екеуі ереже бойынша
негізінен ноутбкутер мен басқа да портативті құралдарда қолданылады.
Touch-pad - бұл жіңішке пластикадан жасалған пластина, оған жанасуды
бірден оның астндағы сезімтал қабат сезеді. Курсорды осы құрылғының
көмегімен басқару үшін сіз тек пластинка бетімен саусағыңызды жылжытуыңыз
керек. Екі рет шертуді орындау үшін пластинканы жай екі реттүртсеңіз
жеткілікті. Тouch-pad технологиямы ноутбуктарда қолданылады.
Track-point – бұл G, және H пернелері арасындағы кішкене резинке брус.
Сұқ саусақпен брусокқа басу арқылы экранда басқарудың орнын ауыстыруға
болады. Орын алмастыру резинке астындағы қысым датчигімен жүзеге асырылады.
Яғни, брусқа неғұрлым қатты бассаңыз, соғұрлым экранда нұсқағышты тез орнын
ауыстыруға болады. Нұсқағыштың бағытын басу бағытын өзгерту арқылы жүзеге
асыруға болады. Таңдау батырмасы пернетақтадағы бос орын пернесінің
көмегімен жүзеге асырылады. Бұл технология да ноутбуктарда қолданылады.
Қазір көбісі графикалық планшет немесе дигитайзерге қызығады.
Дигитайзердің көмегімен арнайы планшетте қылқаламмен сурет салу арқылы
компьютерге суреттерді енгізуге болады. Тышқан секілді бұл енгізу құрылғы
қылқаламында орналасқан екі пернесі бар, ол дигитайзерді тышқан орнына
пайдалануға мүмкіндік береді. Графикалық планшеттің негізгі мақсаты - сурет
салу, себебі ол ол тек қылқалам жылжуын ғана емес, сонымен қатар басу күшін
де ескереді. [4, 98]

1.2 Ағаш тышқаны

1967 жылдың 21 маусымында Даг Энгельбарт Индикатор координат X - Y для
системы вывода изображений патентін алды, қазір ол тышқан манипуляторы
ретінде кең тараған. Бірінші тышқан ауыспалы резистормен байланысқан екі
дөңгелектен тұрды. Мұндай тышқанның орын ауыстыруы ауыспалы резисторлар
қарсылығының өзгеруіне пропорционал болды. Бұл құрылғымен Энгельбарт 10
жылдам астам уақыт жұмыс жасады. Презентация Сан-Франциско орталығының
жәрмеңкесінде мыңдаған компьютерлік мамандардың қатысуымен компьютерлік
конференцияның күзгі сессиясында өтті.

4-сурет. Бірінші ағаш тышқан

Бұл компьютерлік тышқанның алғашқы ашық көрмесі болды. Ол типыл ағаштан
жасалған, қызыл батырмасы мен сымы болды. Оның көмегімен экрандағы барлық
объектілерді манипуляциялау алатын болды. Тышқаннан басқа көрмеде теруді
бір сол жағымен жазуға мүмкіндік беретін "аккордты пернетақта" деп аталған
көпбатырмалы "кірпі" ұсынылды. Бірақ "кірпі" көрермендерге ұнамады, ал
тышқан керісінше.[5, 64]

5-сурет. Даг Энгельберг, тышқанның екі түрі: біріншісі және 1984
жылғысы

Басқа құрылғыларды зерттеуде біз тышқанға тең келері жоқ деген
шешімге келдік. Өндіруші топ бірнеше нұсқаларын жасаған, солардың ішінен
тышқан қолдануға өте ыңғайлы болып шықты.
Даг Энгельбарт
Қазір дүние жүзінде тек Logitech фирмасының 350 миллионнан астам
компьютерлік тышқан қолданылады. Бұл фирма лидер атанып, жылына 50 миллион
данасын шығарады. Сондықтан бұл идея өте оңтайлы болды. Өз кезегінде
Энгельберг Стенфордтық ғылыми-зерттеу орталығынан $10 мың көлемінде чек
алды.
Қазір Энгельбарт – Logitech жоғары жалақылы, компьютерлік тышқандар
шығаратын қызметкері.
Қазіргі заманғы тышқандарды оның компьютерге қосылуына қарап
ажыратуға болады:
1) СОМ-порты арқылы
2) Компьютердің аналогты серияларында қолданылған PS2 порты
арқылы.олардың қосылуы үшін miniDIN 6 айырғышы қолданылады.
3) Шиналық интерфейске.
Физикалық түрде әрбір тышқанның шетінде DB-9 типті айырғышы болады.
Кейбір жиындарда DB-25 жалғастырғыш тетігі болады.
Кесте - 1. Тышқан айырғышының сигналдары
Контакт Сигнал Функция
1. _____ _____
2. TRANSMIT Жөнелту
3. RECEIVE _____
4. DTR Қоректену
5. GROUND Жер
6. _____ _____
7. RTS Қоректену
8. _____ _____
9. _____ _____

Порттармен тышқан кабель арқылы немесе қашықтан - радиосигнал мен
инфрақызыл сәуле арқылы байланыса алады. Тышқан әрекеттері принцип бойынша
мыналарға бөлінеді:
1) оптико-механикалық
2) оптикалық.

1.3 Оптико-механикалық тышқан

Оптико - механикалық тышқанның негізгі бөлігі шарик болып табылады.
Шарик резинкадан жасалған деп айтады, бірақ ол қате. Ол металдан жасалып,
беті қалың емес резинкамен жабылады. Шарик өзінің жеке орнына орналасады да
үш білікшемен байланысады. Тышқанды қозғалтқанда шарик үстел бетіне
жабысады да артынан білікшелерді ертіп айналады. Бір білікшенің айналу
осінің бағыты "оңға - солға". Остерде кесіндісі бар диск орнатылған, олар
екі "кубик" арасында айналады. Біріншісінде жарық көзі орналасады
(невидимый глазу частотный диапазон), басқасында - оған жарықтың берілуін
тексеретін фотоэлемент орнатылған. Мұндай расторлық диск екеу болғандықтан
фотожлементтерді жарықтандыру реті тышқанның бағытымен анықталады, ал жарық
диодты импульс шығысындағы жиілігі жылдамдықпен анықталады. Импульстер
контроллердің көмегімен сәйкес РС мәліметтерімен өзгеріп, процессорға
беріледі. Оптикалық тышқан орнатылған және жұмыс принципі ұқсас. [6, 78]
Ерекшеліктері оның конструкцисында шарик те білікше де жоқ. Мұндай
тышқанның негізгі бөлігі - жарық көзі мен фотоэлемент тобы. Жарық тышқан
жатқан беткі жаққа өтеді. Тіпті бір түсті бетте түстік градиация, үрілу
және т.б. ақаулар болады. Сезімтал фотоэлементтер жарық шағылысуын қағып
алып, бейнені тышқан жадында сақтайды. Одан кейін бет қайтадан фотоға
түсіреді және осылай секундына бірнеше рет жасалады. Тышқан процесі – екі
бейнені салыстырып, нәтиже шығарады: ол қайда орналасқанын анықтайды.

6-сурет. MouseMan Dual Optical

Жалпақ тілмен айтсақ: екі қара және екі сұры тіктөртбұрыш сурет
сәйкесінше үстінде және астында болды. Келесі сурет – жоғарысында жасыл
дөңгелегі және астында екі қара тіктөртбұрышы бар сурет. Сурет төмен тұсіп
кеткен, оған дәлел тышқан жоғары дәлірек айтсақ алға қозғалады. Бұл
технология алғаш шыққан кезде міндетті түрде кілемше керек болды. Ал
қазіргі модельдер әйнектен басқа барлық бетте өте жақсы жұмыс жасайды. 6-
суретте MouseMan Dual Optical тышқаны көрсетілген. Бұл тышқанның
микропроцессоры екі оптикалық сенсордың қайсысы шағылысу бетінен ыңғайлы
бұрышта тұрғанын таңдайды.
Оптикалық тышқандардың артықшылығы – шарике, білікке және фотоэлементке
қарағанда қазіргі заманғы құрылғы. Оптикалық тышқандарды әрдайым тазалаудың
қажеті жоқ және уақыт өте келе оның дәлдігі де өзгермейді.
Оптико-механикалық тышқан корпустың төменгі жағында орналасқан арнайы
шариктің арқасында жұмыс жасайды. Жұмыс жасау принципі өте қарапайым.
Тышқанды кілемшемен қозғай бастағанда шарик тышқан курсорының көлденең және
тігінен орын ауыстыуын қамтамасыз ететін екі ролигін айналдырады. Бұл
роликтер орын ауыстыруды курсор қозғалысын анықтайтын арнайы тетікке сигнал
береді. Мұндай тышқандар кілемшесіз жұмыс жасай алады, бірақ тәжірибе
көрсеткендей олар тез ластанады (7-сурет).

7-сурет. Оптико-механикалық тышқан

Оптикалық тышқанға кілемше таңдау оңай емес. Бір жағынан ол сусып қолға
тұрмауы керек, ал екінші жағынан оптикалық сенсордың толық жұмысын
қамтамасыз ету керек. Осылайша пластик бұлыңғыр болғаны жақсы.
Бәрімізге белгілі оптикалық тышқанның түрлері Hewlett-Packard
коорпорациясының Agilent Technologies ғылыми зертте зертханасында
енгізілген болатын.
Оптикалық тышқандар оптико-механикалық тышқандардан корпус астындағы
сканерлеу датчигімен ерекшеленеді. Осының арқасында тышқан өзі тұрған бетті
сканерлейді және сурет өзгергенде өзгеру жылдамдығы мен бағытын анықтап,
жаңа ақпаратты курсорға жібереді. Оптико-механикалық тышқаннан тағы бір
ерекшелігі ол кейбір беттерде жұмыс жасай алмайды. Оған кейбір беттерде
тышқан тезірек қозғалып, датчик сигналды қабылдап үлгермейді. Соның
әсерінен монитор экранында курсордың жылдамдығы өте тез болады. [7, 58]
Оптикалық тышқанның конструкциясында шарик те білікше де жоқ. Мұндай
тышқанның негізгі бөлігі - жарық көзі мен фотоэлементтер ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.