Әлеуметтік психологиялық әдістер

Пән: Менеджмент
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 33 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . . . . 2

1. Басқарудың әлеуметтік- психологиялық тәсілдерінің түсінігі . . . 3

1. 1. Басқару ғылымыныц даму тарихы . . . 3

1. 2. Басқарудың әлеуметтік -психологиялық әдістерінің рөлі………. . ……11

2. Әлеуметтік психологиялық әдістер . . . 13

2. 1. Басқарудың әлеуметтік -психологиялық аспектілері . . . 13

2. 2. Еңбек ұжымын басқаруда әлеуметтік- психологиялық факторларды пайдалану және жеке адам . . . 15

3. Басқарудың әлеуметтік-психологиялық әдістері . . . 16

3. 1. Әлеуметтік-психологиялық әдістердің жалпы сипаттамасы . . . 16

3. 2. Басқару іс-әрекетінінің әлеуметтік-психологиялық мазмұны . . . 21

Қортынды

Қолданылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Басқарудың әлеуметтік-психологиялық әдістері ұжымды қалыптастыру әрі дамыту процесіне, олардың өз араларындағы әлеуметтік процестерге ықпал етудің нақты амалдары мен тәсілдерін білдіреді.

Бұл әдістердің мақсаты-адамдардың өсе түскен, яғни өскелең әлеуметтік қажеттіліктерін қанағаттандыру, олардың жан-жақты үйлесімді дамуын қамтамасыз ету және осылардың негізінде жеке тұлғанның еңбекке деген құлшынсын, ұжымдастырудың тиімді еңбек етуін арттыру.

Басқару әдістері ең алдымен ықпал етудің бағытын аныңтайтын өзінің уәждемелік (мотивационной- себеп тудыратын) сипаттамасымен ерекшеленеді. Бұл сипаттама адамдардың мінез- құлқын анықтайтын және тиісті әдіс топтарына бағдарланған уәждемелерді (мотивы- себепкерлер) көрсетіп береді.

Әлеуметтік-психологиялық әдістері рухани мүддеге (қажеттілікке) ықпал етудің мүмкіндіктерін пайдаланады. Әлеуметтік уәждеме (мотивация) саяси, моральдық, ұлттық, отбасылық және басқа да әлеуметтік мүдделердің бағдарын қарастырады.

Ұжымның әлеуметтік сипаттамасы мен өндірістің экономикалық және ұйымдастырушылық көрсеткіштері арасында тығыз байланыс болады. Әлеуметтік мәселелерді шешіп алмайынша еңбекке деген дұрыс қатынасқа (көзқарасқа) өндірісті тиімді дамытуға қол жеткізу мүмкін емес.

Әлеуметтік- психологиялық аспектіде өндірістік ұжымның рөлін қалай ұғуға болады?

Өндіріс ұжымы - бұл қоғамның пайдасы үшін бірігіп қызмет ететін, ортақ мақсат, ортақ мүддеге бастарын біріктірген, бәрі біреу үшін, біреу бәрі үшін жауап беретін, бір ұйымға жұмыс істейтін адамдардың жиынтығы. Өндіріс ұжымы- бұл бірігіп еңбек ететін адамдардың тек жай ғана бас қосуын білдірмейді. Ол жекелеген жұмыскерлер мен олардың топтары арасындағы тұрақты әрекет ететін экономикалық, өндірістік- техникалық, өнегелік, мәдени, тұрмыстық өзара қарым- қатынастарының күрделі жүйесіне негізделген бірлестікті білдіреді. Бұл өзара қарым- қатынас ұжымның формальды және бейформальды құрылымдарында көрініс табады.

Формальдық құрылым ұжымда формальды түрде анықталып, заңмен, міндеттемелермен, өкілеттіліктермен және жауапкершілікпен бекітілген адамдардың байланыстары мен қатынастарын бейнелейді.

Биейформальды құрылым жақсы көру, жек көру, мінез ұқсатығы, ортақ мүдде, өзара түсіністік негізінде қалыптасатын байланыстар мен қатынастарды бейнелейді. Бейформальды қатынастың негізінде ұжымды шағын топ пайда болады. Шағын топ аз уақытқа немесе ұзақ уақытқа созылуы мүмкін- бұл шағын топ ұжымның басқа да мүшелеріне жайдары қабақ танытуы ықтимал немес өздерімен өздері қалуы да мүмкін.

Екі құрылым да ұдайы әрекет үстінде болмақ.

1. Басқарудың әлеуметтік- психологиялық тәсілдерінің түсінігі

1. 1. Басқару ғылымыныц даму тарихы

Ағылшынның «managmant» терминінің (латынның manus - қол) орыс тлінде баламасы жоқ, ол «басқару» және «еңбекті ғылыми негізде ұйымдастыру» ұғымдарының синонимі ретінде жиі қолданады.

Әлеуметтік құбылыс ретінде және адам тәжірибесінің саласында басқару ғылыми зерттеу пәні болғаннан әлдеқайда ерте пайда болды. Адамдарға бірлесе жұмыс істеуге қажеттілік пен қабілеттілік тән болғандықтан, бұл олардың іс-әрекетінің үйлесуін, келісуін, кооперациялануын, яғни бірлескен әрекеттерін басқаруды талап етеді.

Біздің дәуірімізге дейінгі мыңдаған жылдар бұрын Көне Мысырда басқару үдерістеріи (процесс) жоспарлау, ұйымдастыру, бақылау, орталықтандыру қажеттілігі танылған. Оларсыз Мысыр пирамидалары, көне Ацтек қалалары сияқты ғаламат сәулет ғимараттарын тұрғызу, мысалы, римдік-католиктік шіркеу секілді күрделі әрі кең таралған діни ұйымның табысты қызмет етуі мүмкін болмас еді.

Бірте-бірте басқаруды ұйымдастырудың формалары мен тәсілдері туралы теориялық түсініктердің туындауы үшін алғышарттар қалыптаса бастады. Басқару теориясы дербес ғылыми пән ретінде тек XX ғасырдың басында ғана, психологияның даму тағдырын қайталай отырып рәсімделді.

Басқару ақыл-ойы эволюциясының жалпы картинасын және оның негізгі кезеңдерін «басқару континуумы» ұғымы (К. С. Джордж бойынша) бейнелейді; онда басқару туралы түсініктерге революциялық өзгерістер енгізілген оқигалар атап керсетіледі. Мұндай оқиғаларға есептелетіндер: 1) сауда операцияларымен айналысқан айрықша түрдегі «бизнесмендердің» түзілуі; 2) Хаммурапи патша (б. д. д. XXVIII ғасырда) шығарған халықтың әлеуметтік топтары арасындағы қатынастарды реттейтін заңдар жинағы; 3) кұрылыс пен өндіріс салаларына мемлекеттік басқару мен бақылаудың үдістерін II Навуходоносордың біріктіруі (б. д. д. VII ғ. ) ; 4) жаңа туындаған капитализм арнасындағы еуропалық цивилизацияның индустриялық прогресі (ХУІІ-ХУІІІ ғ. ғ. ), нәтижесінде кәсіби менеджмент туындайды; 5) XIX және XX ғасырлардың ұштасуы кезінде болған «бюрократиялық революция». Осы кезде басқару теориясы дербес пән ретінде пайда болды. Оның дамуы - ең алдымен оның атап көрсетілген революциялық түрленулерінің маңыздылыгына қарамастан, эволюциялық үдеріс. Ол үздіксіз және қоғамдағы барлық өндірістік, әлеуметтік-саяси, экономикалық және көптеген басқа да өзгерістерге ықпал етеді. Мұндай ықпал етудің бірі - басқару тәжірибесін реттейтін камералистиканың, өзіндік сипаттаушы әкімшілік пәннің пайда болуы. Ол әкімшілік басқарудың сот ісін жургізуден бөлінуіне, әрі қарай әкімшілік басқару ғылымы мен әкімшілік құкық ғылымына бөлінуіне ықпал етті.

Басқару туралы ғылымның даму үдерісі басқару теориясының дамуын тежейтін ішкі қарама-қайшылықтармен бірге жүреді. Бұл дамуға ықпал ететін факторлар өндірістің қарқынды дамуы, оны жетілдіру мен қарқынды жүргізу жолдарын табысты ұлғайту негізі ретінде іздестірумен байланысты болады. Бұл себептердің барлығын білу - басқару ғылымының даму тарихы туралы дұрыс түсінік үшін қажет. Тек соңғы жылдарда ғана оның теориясының дамуындағы ең нәтижелі кезең болды, дегенмен мұндай моселенің маңыздылығын ескере отырып, оны көптеген жылдар бұрын күтуге болатын еді.

Коммерциялық іс-әрекет жүздеген жылдар бойы құрметке ие болған жоқ, ұят шаруа болып есептелінді. Аристотель сату-сатып алуды «ақшаны жасанды табу» деп атады. Мұндай іс-әрекетке теріс қатынас (көзқарас) өте берік болып, біздің уақытымызға дейін жетті. Бұл - басқару ақыл-ой прогресінің тежелу себептерінің бірі. Екінші себебі экономикалық және әлеуметтік гылымдармен айналысқан ғылымдар өздерінің зерттеулерінде әкімшілік басқару мәселелерін қарастыруды ескермеуінен, өндірістің экономикалық моселелерімен және саяси жақтарымен шектеліп қалғанынан көрінеді. Сондай-ақ басқа ғылымдардың, мысалы, психологиянық мәліметтерін басқаруды жақсарту үшін қолданудағы қиындықтар да кездеседі. Басқару ұзақ уақыт бойы ешқандай да ғылым емес, тек қана өнер деп есептелінді. Басқарушылардың өздерінің зейіні «технология», «баға», «кіріс» сияқты ұғымдарға аударылып келді. Басқару теориясы саласындағы мамандардың пайда болуы және олардың өндірісті ұйымдастырудағы дербес әрі маңызды ролін тану осы ұйым иелерінің, кәсіпкерлердің билігін шектеуді білдіретін еді, әрине, бұл соңғыларына жақпады.

Басқару теориясын рәсімдеуде Ф. Тейлордың «Ғылыми басқару принциптері» (1911) еңбегінің маңызы зор еді. ФТейлор ғылыми басқарудың негізін қалаушы болып есептелінеді. Басқарудың ғылым ретінде пайда болуына үлкен бизнестің қалыптасуы әсер етті, яғни қазіргі техниканың артықшылықтарын пайдалануға тырысу және жұмысты орындаудың әлдеқайда тиімді тәсілдерін ашуға тырысқан ізденімпаз адамдардың шағын тобының жетістігі болды.

Басқару ғылымының негізгі мектептері

Басқару теориясының дамуы негізгі төрт тұрғыдан атап көрсетіледі: 1) басқарудағы негізгі мектептер тұрғысынан; 2) процестік; 3) жүйелік және 4) жағдайлық.

Бұлардың біріншісі - бұл ғылыми әкімшілік баскару («классикалык мектеп»), адамдық қатынастар мен мінез-кұлық ғылымдары, басқарудың сандық әдістер мектептері. Басқа үшеуі де тарихи тұрғыдан қызғылықты, бірақ олар қазіргі басқару ғылымының сипаттамасы үшін әлдеқайда маңызды.

Ғылыми басқару мектебі (1885-1920) . Оның пайда болуының арқасында басқару ғылымы дербестік және коғамдық танымға ие болды. Оның өкілдері: Ф. Тэйлор, Ф. Гилбрет, Л. Гилбрет, Г. Эмерсон және басқалар алды мен еңбектің өз мазмұнын және оның негізгі элементтерін зерттейді, тек сонан кейін ғана басқару - бұл айрықша мамандық, ал ол туралы ғылым - дербес пән деген тұжырымға келеді. Еңбек өнімділігін арттыруға, бұл мектеп өкілдерінің пікірінше, негізгі үш тәсілмен қол жеткізуге болады:

1) еңбектің ез мазмұнын - оның режимін, жағдайларын, операцияларын, жұмыс әрекеттерін тиімділендіруді қарастыру. Осының бір өзі ғана қарапайым қол еңбегі өнімділігінің күрт өсуіне және өндіріске деген әкімшілік шығындардың азаюына алып келді;

2) ұжымдық және жеке еңбекке бақылауды еңбек үдерісін ынталандыру және реттеу жүйесі негізінде енгізу;

3) кәсіпорынды тұтастай басқарудың оңтайлы жүйесін, осы ұйым жұмысының ең жоғары нәтижелерін қамтамасыз ететін жүйені анықтау.

Басқару туралы ғылым өзінің пайда болған сәтінен бастап, еңбекті ұйымдастыру және оны басқаруда өндіріс тиімділігі мен кірісті ұлғайтудың қосымша резерві болып табылатынын айқын әрі сенімді көрсетіп берді. Еңбекті басқарудагы Ф. Тейлордың негізгі принциптері төмендегідей:

а) жұмыстың әрбір элементін ғылыми тұрғыдан орындау;

ә) ғылыми тұрғыдан жұмысшыларды таңдау және оларды оқыту;

б) жұмысшылармен бірлесу;

в) менеджерлер мен жұмысшылар арасындағы нәтижеге деген жауапкершілікті бөлу.

Осы бұлжымайтын айғақтар мен дәлелдер басқару туралы ғылымға қатысты қоғамдық пікірдің езгеруіне алып келді.

Басқарудагы әкімшілік («классикалық» мектеп) (1920-1950) . Басқару теориясының әрі қарай дамуын қарастыруды тереңдету және қорыту жолымен жүріп отырды, бұл жерде ең бастысы оның басқару саласына таралуы болып табылды. Сондықтан бұл мектептің ірі өкілдері өндірісшілер емес, басқарушылар болғаны заңды. Мектептің негізін қалаушы А. Файоль ірі француз компаниясының басшысы болды. Оның жетекші ізбасарларының да (Л. Урвик, Д. Мунк, Э. Реймс, О. Шелдон, т. б. ) жоғары әкімшілік басқару тәжірибесіне қатынасы болды.

«Классикалық» мектеп ұйымдардың барлық типтеріне жарамды және олар қызметінің жоғары нәтижелеріне кепілдік беретін басқарудың әмбебап принциптерін жасады: еңбек бөлінісі, уәкілдік пен жауапкершілік, тәртіп, бір басшылық, жеке мүдделерді қоғамдыққа бағындыру, қызметкерлерді марапаттау, скалярлық тізбек (басшының иерархиялық ұстанымы), адалдық, қызметкерге арналған жұмыс орнының тұрақтылығы, құлшыныс, корпорациялық рух.

Дегенмен «классикалық» мектепке, оның басқару ғылымына қосқан үлкен үлесіне қарамастан, басқарудың әлеуметтік аспектілеріне қызықпаушылық тән болды; психологиялық және мінез-құлықтық факторларга зейін аз аударылды. Бұл мектепті, әдетте, басқару теориясындағы ұтымды тұрғыдан жүзеге асыру ретінде қарастырады.

Адами қатынастар мектебі (1930-1950 жж. ) және мінез-құлық тұргысынан (1950 ж. - қазіргі күнге дейін) . Бұл мектепті көбінесе оның классикалык мектептің кемшіліктеріне, олардың ең бастысы ұйымдағы адамдық фактор рөліне зейін аудармауға өзіндік реакция ретінде пайда болған неоклассикалық деп атайды. Э. Мэионың «Уэстерн электрик» зауытында жасаған хотторндық эксперименттері ұтымды бағыттың өкілдері ұсынган үдістердің (операциялардың айқын бағдарламасы, жоғары еңбекақы, т. б. ) еңбек енімділігінің артуына өне бойы жеткізе бермейтінін көрсетті. Еңбек тиімділігі мен басқарудың күшті факторлары ретінде ұйымдастыру және экономикалық себептермен қатар психологиялық компоненттермен (мотив, тұлғалық қатынастар, қызметкерге деген қатынас, олардың мақсаттары мен ұмтылыстарын есепке алу) бірге жүретіні дәлелденді. Бұл мектептің көрнекті өкілі М. П. Фоллет басқаруды «жұмысты басқа тұлғалардың көмегімен қамтамасыз ету» ретінде анықтайды. Міне, сондықтан да ол осы бір «басқа тұлғалардың» психологиялық ерекшеліктерін ескеруге негізделуге тиіс.

Зерттеулерді қайта бағдарлау басқарудағы мінез-құлықтық мектепті рәсімдеуге алып келеді, оның басты мақсаты ұйымдастырудың тиімділігін адами фактор негізінде арттыру болып табылады.

Басқару теориясындағы зерттеулер бағытын түбегейлі өзгерту себептерінің бірі жедел дамып келе жатқан психология мен әлеуметтанудың ықпалы болды. Бір мезгілде өнеркәсіптік психология да пайда болды. Оның негізін қалаушы Г. Мюнстерберг болып есептелінеді; өзінің «Психология және өнеркәсіптік тиімділік» деген еңбегінде ол жаңа ғылымның қарастырылып отырған мектеп мақсаттарына өте ұқсас мақсаттарын тұжырымдады.

Адами қатынастар мектебінің дамуына әлеуметтік зерттеулер үлкен ықпал етті.

Иерархия, билік және бюрократия - бұл әлеуметтік, соның ішінде әкімшілік те ұйымдардың әмбебап принциптері (М. Вебер) . Топтар адамдардың кез келген әлеуметтік ұйымдағы мінез-құлқын өздерінің

құндылықтары мен нормаларын белгілеу жолымен бақылайды (Э. Дюрк- гейм) . «Әлеуметтік жүйелер тепе-теңдігі» тұжырымдамасының (В. Паретто) негізгі қағидасы төмендегідей: әлеуметтік жүйелер өзгеріп отыратын сыртқы ортамен тепе-теңдікте болу үшін, озінің тиімділігін қамтамасыз етеді.

Мінез-құлықтық тұрғыдан көптеген қағидалары қазіргі кезде де әлі күкейкесті және басқарудың осы күнгі теориясының құрамы болып келеді.

Басқарудағы сандық әдістер мектебі (1950 ж. - қазіргі күнге дейін) . Бұл мектептің негізгі еңбегі операцияларды зерттеу әдіснамасында, өйткені оның іс-әрекеті күрделі басқару мәселелерін әртүрлі ұйымдастырушылық жағдайлар жасау мен қолдану барысында түсінудің тереңдеуіне ықпал етті және күрделі жағдайларда шешім қабылдайтын жетекшілерге көмектесті. Бұл бағытқа компьютерлік техникалық даму қуатты күш берді.

Басқару теориясының әдіснамалық негіздері

Жоғарыда айтылғандай, қазіргі басқару ғылымын сипаттау үшін үш негізгі және жалпы бағыттар бар. Олар процестік, жүйелік және жағдайлық.

Процестік бағыт. Бұл тұрғыдан басқарудың кейбір негізгі және әмбебап қызметтерінің болуы туралы әкімшілік мектептің негізгі идеясының дамуы ретінде қалыптасып, ол қызметтер үдерістік тұрғысынан басқарудың өзара байланысқан және біртұтас үдерісін түзуші ретінде қарастырылады. Басқару табысты болуы үшін басқару қызметтерінің өзіндік тиімділігі де, олардың дұрыс ұйымдастырылуы да қажет. Басқару теориясының негізгі мәселесі бұл қызметтердің қайсысын басты және әмбебап деп есептеуге болатынында. А. Файоль базалық басқарушылық қызметтердің бесеуін атап көрсетті. «Басқару - болжауды және жоспарлауды, ұйымдастыруды, билік беруді, үйлестіру мен бақылауды білдіреді». Әрі қарай бұл қызметтер тізімі толықтырылды және нақтыланды. Сондай-ақ басқару қызметтерінің төрт базалық категорияларының: жоспарлаудың, мотивацияланудың, бақылаудың, ұйымдастырудың және екі байланыстырушы қызметтің - шешім қабылдау мен коммуникацияның (базалық санаттарды келістіру үшін) болуы туралы көзқарас та кеңінен таралды.

Жүйелілік бағыт. Басқару теориясына «жүйелердің жалпы теориясы» үлкен ықпал етті, оған сәйкес кез келген ұйым - бұл өзара байланыстағы бөліктерден тұратын, біртұтас қызмет етуге өз үлесін қосатын белгілі бір тұтастықты құрайды. Жетекші бүкіл ұйымды, оның бір-бірімен және сыртқы дүние өзара әсерлесетін барлық бөліктерін көруге тиіс. Ұйымның қандай да бір құраушысына қез келген басқарудың әсері көп, әрі көтпеген зардаптарға соқтыратынын ескеру қажет. Басқару тәжірибесінің негізгі қиындыгы социотехникалық жүйелер болып табылатын қазіргі ұйымдардың іштей біртекті еместігінде. Мұндай әрбір жүйе иерархиялық (субординация) және «горизонталь» (үйлестіру) келісілген бірқатар шағын жүйелерден тұрады.

Бұрын болған мектептер басқару үдерісінің өзіне зейін аударса, жүйелілік тұрғыдан басқару нысанының өзі артық болмаса, ешқандай кем емес күрделі болатынын көрсетті. Тек басқарма ғана емес, оның нысанында да өзіндік қисын, заңдар болады және олар өз табиғаты бойынша жүйелі. Сондықтан тиімді басқару оларды ескеріп, қолдана білуге тиіс.

Жүйелілік тұрғыдан - бұл басқарудың теориялық және тәжірибелік мәселелеріне қатысты ойлаудың белгілі бір тәсілі. Ол басқару теориясының басқа ғылымдармен және зерттеу бағыттарымен байланысын күшейтті.

Жағдайлық бағыт. Бұл бағыт 60 жылдардың соңында пайда болып, ұйымдастыру мәселелерінің жалпы әдіснамасын, шешу тәсілдерін білдіреді. Ол жүйелілік тұрғыдан басты тезисті жетілдіреді: ұйым - сыртқы ортамен үнемі озара әрекетте болатын ашық жүйе. Сондықтан ұйымның ішінде болып жатқанның себептерін оның сыртынан, ол нақты болатын жағдайдан іздеу керек. Бұл - осы тұрғыдан шешуші ұғым. 20 жылдардың өзінде-ақ «жағдай заңы» тұжырымдалған болатын: «Жағдайлардың әртүрлі типтері білімнің әртүрлі типтерін талап етеді». Демек, білімдер кешені және оларды нақты жағдайларға байланысты әртүрлі өмірлік жағдаяттарда тиімді жүргізуге арналған шеберлік қажет. Бұл ережелер осы тұрғыда ғана тиімді болды.

Басқару үдерісі жағдайлық тұрғыға сәйкес төрт кезеңнен тұрады:

1) жетекшінің басқару біліктілігін қалыптастыру;

2) жағдайға қатысты қандай да бір үдістерді қолданудан болатын салдарларды көре білу және талдау;

3) жағдайды баламалық баяндау, оның басты факторларын (жағдайлық айнымалыларды) анықтау және оларға әсерді бағалау;

4) басқару тәсілдерін оң тиімділікке жету үшін нақты жағдайлармен үйлестіру.

Бұл үдерісте үшінші кезең негізгі болып табылады және жағдайлық тұрғыдан, жалпы алғанда, басқарудың жақсы тәсілі жоқ екенін, олардың кез келгенінің тиімділігі басқару жағдайымен анықталатынын көрсетті. Ол көптеген басқа да бағыттардың абсолютизмімен және солардың әмбебаптығына кінәмшілдігімен айқындастықта болады. Бұл - басқару теориясы мен тәжірибесінің бүгінгі күні.

Басқару ғылымының біздің еліміздегі дамуы белгілі бір экономикалық, саяси жэне идеологиялық себептердің арқасында әлемдік тәжірибеден оқшауланған және өзіндік ерекшеленген жолмен жүріп отырды. Оған әртүрлі «деформациялар», тіпті басқарудың ақыл-ой қисынына және ойшылдардың тікелей күш көрсету фактілері де тән болды.

Басқару ғылымы дамуының алғашқы кезеңдері өте қолайлы болды. В. И. Ленин ғылыми басқару мектебінің жетістіктерін пайдалануға, оларды оқуға шақырды, бірақ тейлоризмді «еңбекті ұйымдастыру саласындағы бай жетістіктердің біразының буржуазиялық пайдаланудағы нәзік айуандықпен» байланысы деп атаған еді. Ол кезде бізде шығарылатын өнім көлемі АҚШ-пен салыстырғанда 14 есе, жан басына шаққандағы өндіріс 38 есе кем болатын. Ф. Тейлор, А. Файолдың жүйелерін, Г. Фордтың практикалық тәжірибесін ғылыми оқып-үйренуге деген ынта ресми саясат деңгейіне көтерілді және тиісті партиялық қаулылармен және мемлекет басшыларының (Л. Д. Троцкий, Г. М. Крижижановский, т. б. ) күшімен қолдау тапты. Революциядан кейінгі алғашқы онжылдықты халықшаруашылығын белсенді қалпына келтіру, өнеркәсіп пен құрылысты қайта түзету жүрді. Осы кезде басқару мәселесінің екі бағыты айрықша дамыды. Бұл - еңбекті ғылыми ұйымдастыру (ЕҒҰ) және психотехника үшін қозғалыс. Мәскеуде, Қазанда, Харьковте, Петроградта ғылыми орталықтар ұйымдастырылды. ЕҒҰ-дың аймақтық орталықтары елдің 33 қаласында құрылды, бұл проблематика бойынша арнайы журналдар шығарылып, Бүкілресейлік конференциялар өткізілді, ірі ғылыми еңбектер жазылды. Зерттеулерде өндірістік проблематика басым болды, дегенмен ғылыми басқарудың жаңа қоғамдық құрылыстағы мәселелері де қарастырылды. Шаруашылық жүргізудің социалистік жүйесін басқарудың принциптері жасалынды, олар өндірістің орталықтануы және мемлекетті органдардың тікелей басқаруы сияқты ерекшеліктерін ескерді.

Ғылыми басқарудың шетелдік идеяларын кеңестік болмыс жағдайларында Н. А. Витке пайдалануға тырысты. Ол басқарудың теориясына «өндірістегі адам факторы», «Әлеуметтік-психологиялық хал-ахуал», «Ұйымдастырушылық дағдарыс», т. с. с. ұғымдар енгізілді. Осы және осыған ұқсас тұжырымдар тиісті дами алмады, сөйтіп бірте-бірте ұмытыла берді. Сол уақыттың басқару саласындағы зерттеулер идеологиясы ұтымды, яғни технократтық бағытпен сипатталды. Адам - бұл өндірістік ұдерістегі «бұранда» ғана. Егер оны механикаландырса, онда кәсіби басқарушылық еңбекке қажеттілік болмай қалады (Е. Ф. Розмирович) . Осындай тар тұжырым 70 жылдардың аяғына дейін үстемдікте болды.

Басқарудың әкімшілік-әміршілдік жүйесі үшін кадрларды 1927 жылы құрылған өнеркісіптік академия әзірлейді. Толықтай партиялық бақылауда болған номенклатураның ерекше жүйесі қалыптасты. Әкімшілдік-әміршілдік жүйе ұйымдық тәртіпті қамтамасыз етудің негізгі кұралы бола түсті. Идеологиялық және партиялық бақылау қоғамдық өмірден ғылыми басқару проблематикасын ығыстыра, оған дұшпандық қатынас қалыптастыра келе, жан-жақты өтімді, соңынан репрессиялық сипатқа ие болды.

Қазіргі кездегі басқару теориясының күйі

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.