Компьютер құрылысы

Кіріспе

Аналық тақша
BIOS (Basic Input Output System)
Процессор мен жад
Жүйелік өрім
Жад
Жедел жад (RAM)
Виртуальдық жад
Дискжетектер
Қатқыл дискілер
CD- и DVD-дискілердің жетектері
Иілгіш дискілерді дискжетектері
Тасымалданатын жинақтауыштар
Бейнеадаптерлер
Мультимедиялық және коммуникациялық құрылғылар
Дыбыстық тақшалар
Коммуникациялық құрылғылар
Желілік тақшалар
Порттар
Тізбекті порттар
Параллель порттар
USB-порттары
Порт Ethernet
Монитор
Электрондық-сәулелік түтікшелері бар мониторлар
Монитор экранының типтері
Сұйықкристалды дисплейлер
Мониторларды қосу

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Аналық тақша
Компьютерде жұмыс істеу кезінде барлық мәліметтер аналық немесе
жүйелік тақшамен өңделеді. Аналық тақша – бұл компьютердің барлық
құрауыштары қосылатын күрделі көп қабатты баспалық тақша. Аналық тақша мыс
өткізгіштер-жолдар желісімен қапталған – олар бойынша тақшада құрастырылған
микросхемалар мен компьютердің басқа құрылғылары қосылатын слоттарға
мәліметтер келіп түседі. Әрбір құрылғы белгілі бір слотқа қосыла алады.

BIOS (Basic Input Output System)[1]
Енгізу-шығарудың базалық жүйесі (BIOS — Basic Input Output System)
өзіне компьютердің құрылғыларының арасындағы өзара әрекетті ұйымдастырушы
енгізу-шығару бағдарламаларының жинағын қамтиды. BIOS аппараттық құрал
ретінде де, операциялық жүйенің бағдарламалық модулі ретінде де
қарастырылады.
Компьютерде BIOS жүйесі жүйелік тақшада орнатылған микросхема түрінде
іске асырылған. Ескі жүйелерде ROM BIOS микросхемасын орнатқан болатын.
Қазіргі заманғы компьютерлерде BIOS-ты сақтау үшін флэш-жад (flash memory)
микросхемасы пайдаланылады. Олар бір құрауыш үшін ондаған мың есеге дейін
ақпаратты қайта жазуға рұқсат етеді. Бұл қосылатын құрылғыларды қолдау үшін
ескі қызметтерді оңай түрлендіруге немесе жаңа қызметті үстемелеуге
мүмкіндік береді. BIOS-ты түрлендіру үшін жүйелік тақшасы бар жинақта
жеткізілетін арнайы утилит (бағдарлама) пайдаланылады.
BIOS жүйесі мыналарды қамтиды:
• CMOS RAM — жүйелік уақыт пен компьютер қисыны туралы ақпаратты
сақтайтын жад.
• CMOS-жад аз энергия тұтынуымен, энергияға тәуелсіздігімен
ерекшеленеді, құрамдас аккумулятордан қоректенеді. CMOS RAM мөлшері
BIOS жүйесіне кіретін Setupбағдарламасының көмегімен өзгереді. Бұл
бағдарламаға компьютерді бастапқы жүктеу кезінде DEL пернесін ұстап
тұрып кіруге болады
Сендердің компьютерлеріңде орнатылған BIOS туралы егжей-тегжейлі аналық
тақша сипаттамасынан оқуға болады.

Процессор мен жад
Компьютер сипаттамасының басында, әдеттегідей, орталық процессордың
(central processing unit, CPU) типі мен жиілігін көрсетеді. Одан әрі жедел
жадтың (random access memory, RAM) сипаттамасы беріледі. Компютердің бұл
құрауыштары – ең бастылары, өйткені оның жұмысының жылдамдығын осылар
анықтайды. Компьютерге әлемдегі ең үлкен қатқыл дискіні, ең күшті
бейнеадаптерді және керемет дыбыстық жүйені орнатуға болады, бірақ баяу
процессор мен мардымсыз жад кезінде барлық осы байлық пайдасыз болады.

Процессор, немесе, оны тағы микропроцессор деп атағандай, компьютер
мәліметтерін өңдеудің орталық құрылғысы болып саналады. Процессор
микорсхема ретінде көрінеді де жедел жадпен қатар аналық тақшада тұрады.
Процессорлар Microsoft Word немесе Netscape Communicator сияқты
бағдарламалар жұмысы үшін қажетті есептеулерді орындайды. Процессор
неғұрлым жылдам болған сайын, солғұрлым компьютердің жұмыс істеу жылдамдығы
үлкен болады. Процессордың жылдамдығы мегагерцтерде (МГц) немесе
гигагерцтерде (ГГц) өлшенетін оның ырғақтық жиілігімен анықталады. 1 МГц
секундына бір миллион ырғаққа тең, ал 1 ГГЦ — бір миллиардқа; 1 ГГц = 1000
МГц. Процессорларды аналық тақшаға орнатады, сондықтан олар компьютерлердің
ерекше ішкі құрауыштары болып саналады.
Процессорға үстінен радиатор орнатылады. Олар әр түрлі типті болады.
Базарда ең арзаны, жалпы мойындалғаны және кең таралғаны
Экструзиондық (пресстелген) радиаторлар болып саналады. Оларды өндіруге
пайдаланылатын негізгі материал — алюминий. Сондай-ақ радиаторларды мыстан
да жасайды, олар қымбаттау тұрғанымен, өте тиімді.
Радиаторға үстінен желдеткіш (кулер) орнатады. Желдеткіш процессорды
салқындату үшін қызмет етеді. Желдеткіш жұмыс істеу үшін оны аналық тақшаға
қосу қажет.

Жүйелік өрім

Компьютердің алуан түрлі операцияларды орындау жылдамдығы жүйелік
өрімнен тәуелді болады. Жүйелік өрімнің жылдамдығын, процессор сияқты, мега-
и гигагерцтерде өлшейді. Егерде процессорды автомобильмен салыстырсақ,
онда өрімді ол қозғалатын жол ретінде елестетуге болады. Баяу жүйелік
өрімнің жұмыс істеуі машиналармен кептелген тар көшедегі қозғалыспен
парапар, ал жылдам жүйелік өрімнің жұмыс істеуі – сегізқатарлы
автомагистральдағыдай.
Жад
Жад деп мәліметтердің кез келген қоймасын айтады, бұл көбінесе тез
(еркін) қатынас құруға болатын мәліметтерді уақытша сақтауға арналған
құрылғы. Егерде процессорға әрбір бит үшін қатқыл дискіге қатынауға тура
келетін болса, онда компьютер өте баяу жұмыс істеген болар еді. Осының
орнына мәліметтер, процессор әлдеқайда тез жұмыс істейтін, жедел жадта
сақталады. Жад түрлерінің көпшілігі мәліметтерді уақытша сақтауға
арналған.

Жедел жад (RAM)

Компьютердің жедел жады (қысқартылған түрде – ОЗУ[2] немесе RAM)
мәліметтерді қысқа мерзімге сақтау үшін қызмет етеді. Кез келген
бағдарламаның, ОЖ-ні қамти отырып, жұмыс істеуі үшін іске қосу кезінде
бағдарламаның бір бөлігін жүктеуге жетел жадтың біршама көлемі талап
етіледі. Бұл қатқыл дискіге қатынамастан бағдарламаның маңызды
мәліметтеріне қатынас құру мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Компьютерде
мезгілінде неғұрлым көп бағдарлама жұмыс істесе, солғұрлым үлкен жедел жад
талап етіледі. Бағдарламаның жұмысы аяқталған кезде немесе компьютерді
ағытқанда жедел жадта сақталынатын мәліметтер өшіріледі.
Жедел жад ішкі жад болып саналады да сыртқы жадтың мысалдары бола
алатын қатқыл дискі немесе жинақы-дискіден ерекшеленеді. Тіпті компьютер
ағытылғаннан кейін де ақпарат сыртқы жадта сақталады.
Жедел жадтың көлемі мегабайтармен (Мб) өлшенеді. Қазіргі заманғы
қосымша бағдарламалардың көпшілігі жұмыс істеу үшін, ең шекті өлшемде, іске
қосылған бағдарламалардың әрбір данасы 64 Мб жедел жад талап етеді.
Пәрменді пайдаланылатын бейнелік және дыбыстық үлкен бағдарламаларға
(мысалы – компьютерлік ойындарға) оданда үлкен жад талап етіледі.
Виртуальдық жад
Виртуальдық жад аппараттық құрауыш болып саналмайды, бірақ жадтар типінің
тізімі онсыз толық болмайды. Қысқаша айтқанда, егерде бағдарлама жұмыс
істеуі үшін, осы сәттегі жадқа қарағанда, үлкен жад талап етілсе, онда
виртуальдық жад құрастырылады. Мысалы, іске қосылған бағдарлама 1 гигабайт
(Гб) жадты талап етеді делік, ал компьютерде бар болғаны 64 Мб жедел жад
орнатылған. Сол кезде жедел жадқа сыймаған мәліметтердің беттік файл деп
аталатын бір бөлігі қатқыл дискіге жазылады,
сондай-ақ ол сорылатын файл ретінде белгілі, өйткені ОЖ қажеттілік
бойынша одан бетті жедел жатқа сорып алады. Виртуальдық жад жедел жад пен
беттік файлдан тұрады.

Дискжетектер

Дискжетектер — бұл алуан типті тасуыштардан мәліметтерді шығарып
оқуғажазуға арналған физикалық құрылғылар. Дискжетектер ішкі (жүйелік
блокқа құрамдасқан) немесе сыртқы бола алады және кәбіл не өткізгішсіз
жалғастыру арқылы компьютерге қосылады.

Дискжетектер — бұл алуан типті тасуыштардан мәліметтерді шығарып
оқуғажазуға арналған физикалық құрылғылар. Дискжетектер ішкі (жүйелік
блокқа құрамдасқан) немесе сыртқы бола алады және кәбіл не өткізгішсіз
жалғастыру арқылы компьютерге қосылады.

Қатқыл дискілер

Қатқыл диск (немесе қатқыл дискінің жетегі) — бұл мәліметтердің
компьютердегі негізгі қоймасы; компьютерлердің көпшілігі құрамдас қатқыл
дискілермен жабдықталған. Оған қосымша бағдарламаларды орнатады, онда
файлдарды әзірлейді және әр түрлі мәліметтерді сақтайды. Компьютерді сатып
ала отырып, сендер қатқыл дискінің сыйымдылығы сипаттаманың алғашқы
жолдарында (жедел жадтың мөлшері мен процессордың жылдамдығымен қатар)
келтірілгенін көресіңдер.
Қатқыл дискінің сыйымдылығы әр түрлі компьютерде айырмашылықтары
болады да байттармен өлшенеді. Байт сегіз биттен4 тұрады, әрқайсысы 1-ге
немесе 0-ге тең бола алады. Қатқыл дискілердің сыйымдылығы әдетте
мегабайттармен (Мб) немесе гигабайттармен (Гб) өрнектеледі. Гигабайт
шамамен миллиард байтқа тең. Қатқыл дискілердің сыйымдылығы 4 Мб-тан 80
және гигабайттан да артықтау аралықта өзгеріп отырады.

CD- и DVD-дискілердің жетектері

CD и DVD-дискілердің[3] жетектері мәліметтерді жинақы-дискілерге
жазуға (күйдіруге) және оқуға мүмкіндік береді. CD- және DVD-дискілер —
бұл жүздеген мегабайт мәліметтер сыятын ауысымды тасуыштар. Мөлшерінің онша
үлкен еместігі және айтарлықтай сыйымдылығы арқасында бағдарламалардың
көптеген дестелері қазіргі уақытта осы тасуыштарда таратылады. Осы
тасуыштар үшін мәліметтерді тек оқуға, оқу мен жазуға қабілетті
дискжетектер, сонымен қатар құрама жетектер бар, Оларды шолу 2-1 кестеде
келтірілген.

Иілгіш дискілерді дискжетектері

Иілгіш дискілерге арналған дискжетек 3,5-дюймдік дискеттерді оқиды.
Иілгіш диск (флоппи-диск) термині алғашқыда шын мәнінде иілгіш болған
5,25-дюймдік дискетке қатысты болған, 3,5-дюймдік дискілер кіші әрі
қаттылау. Бұл дискілер ауысымды тасуыштар болып саналады, олардың
сыйымдылығы — 1,44 Мб. Оларға әдетте кейбір қосымша бағдарламалар
дайындайтын құжаттар немесе иілгіш дискілерден тікелей іске қосуға болатын
онша үлкен емес бағдарламалар жазылады (Word-тағыдай). Компьютерде иілгіш
дискілерге арналған дискжетекке А әрпі тағайындалады.
Иілгіш дискілердің дискжетектері ішкі (құрамдас) немесе сыртқы болады,
сыртқы жағдайда олар порттардың бірі арқылы қосылады. Қазіргі заманғы
лэптоптарда иілгіш дискілер үшін жиірек мүлдем ішкі дискжетектер болмайды.
Қазіргі уақытта жазылатын жинақы-дискілер мен оларды қолдайтын жетектердің
танымалдығынның күшті артуынан иілгіш дискілердің дискжетектері CD-RW-
жетектерімен тез ығыстырылып жатыр.

CD- и DVD-дискілердің жетектері

CD и DVD-дискілердің[4] жетектері мәліметтерді жинақы-дискілерге жазуға
(күйдіруге) және оқуға мүмкіндік береді. CD- және DVD-дискілер — бұл
жүздеген мегабайт мәліметтер сыятын ауысымды тасуыштар.
CD- и DVD-дискжетектердің типтері
Тип Анықтама Сипаттама
CD-ROM Compact Disk Read-Only Тасуыштарға бірнеше жүз мегабайт
Memory аббревиатурасы. сыяды, оқу жылдамдықтарымен
Жинақы-дискіні оқуға ажыратылады (8x, 16x, 32x және
қабілетті, бірақ оларға т.с.с.)
мәліметтерді жаза алмайды
CD-RW Мәліметтерді жинақы-дискіге CD-ROM жетегінің барлық қызметін
жаза алады және оқи алады қолдайды, сонымен қатар CD-ге жазу
(ReadWrite) жылдамдығы бойынша ажыратылады
DVD-ROM Оқи алады, бірақ DVD-дискігеDVD-дан оқу жылдамдығы бойынша
жаза алмайды ажыратылады
DVD-RW DVD-дискілерге жазу мен DVD-дискілерге 4,7 Гб-қа дейін
оқуды қолдайды мәліметтер сыяды, DVD-ROM-ның
барлық қызметтерін қолдайды, DVDға
жазу жылдамдығы бойынша
ажыратылады
CDDVD DVD-жетектері сондай-ақ
дыбыстық және басқа кез
келген DVD-жетегі сияқты
жинақы-дискілерді оқуға
қабілетті. Әдетте CD
жазбасын қолдамайтын
жетектерді осылай
белгілейді.

DVD дискілер мен жинақтауыштардың 2 стандарты бар: – (минус) және +
(плюс). DVD стандарты кеңірек тараған. Macintosh пен ДК-мен үйлесімді IBM
компьютерлеріне сыртқы CD- мен DVD-дискжетектерін қосуға балады. Осы
мүмкіндікті құрамдас CD-ROM мен CD-DVD жүйелеріне CD-RW мен DVD-RW-ді
үстемелеу үшін пайдаланады. Жинақы-дискілерге жазу технологияларын
жетілдіру жазатын жетектердің құнын төмендетеді де олар тездете
компьютердің стандарттық құрауышына айналады.

Тасымалданатын жинақтауыштар

Сондай-ақ мультимедиалық тасуыштарды оқуға арналған құрылғылар да
өндіріледі, мысалы сандық фотокамералардың мәліметтерін жазатын флэш-
жадтағы (compact flash) немесе жад карталарындағы (memory stick) тасуыштар.
Бұрын мұндай құрылғылар тек сыртқы болған, бірақ оларды барған сайын жиірек
жүйе блогына құрамдастырады – осылай фото- мен бейнеқамерадан және басқа
құрылғылардан мәліметтерді бірден компьютерге қайтара жазу жеңіл.

Бейнеадаптерлер

Бейнеадаптерлердің, немесе графикалық адаптерлердің, тек кескіндерді
сақтау үшін ғана пайдаланатын меншікті жедел жады бар. Тұрған орны
бойынша бұл жадты көбінесе бейнежад (video RAM немесе VRAM) деп атайды.
Бейнежадтың мөлшері неғұрлым үлкен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.