В. Вундттың психологияда сіңірген еңбегі

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Жоспар.

Кіріспе.

Негізгі бөлім:

І. Психологиядағы В. Вундттың концепциялары.

ІІ. Психологияның эксперименталды ғылымға айналуына В. Вундттың үлесі.

ІІІ. Этноспихология.

Қорытынды.

Пайдаланылған әдебиеттер.

Кіріспе.

Вильгельм Максимилиан Вундт (1832-1920) - нем3с физиологы мен психологы. Эксперименталды психологияның негізін қалаушы ретінде танылған. Әлеуметтік психологияның негізін қалаушы ретінде аз танылған, дегенмен, оның өмірінің соңғы жылдары халықтар психологиясының негізінде өтті, оны әлеуметтік психологияның негізі деп түсінген.

Вундт Некарау қаласында дүниеге келген. 1851 ж. Мектепті бітіріп, 1856 ж. Дейін Тюбин, Берлин және Гейдельберг университеттерінде білім алған. Оқуының соңғы жылдарында Вундт күрделі аурудың салдарынан өлімге жақын қалған. Гейдельбергте медицина бойынша дипломды алғаннан кейін, Вундт қысқа мерзімде Иоганн Мюллерден тәлім алады, кейін университет қызметкері - атақты физик және физиолог Гельмгольцтың ассистенті болады. Осы уақытта ол Сезімдік қабылдау теориялары бойынша мақалалар (1858-1862) жұмысын жазады.

Осы кезеңде Вундт ғылыми психология бойынша әлемдегі алғашқы курстарды оқи бастайды, осыдан эксперименталды әдістерді қолдану қажет екендігін түсінеді. Вундтың физиология бойынша білімдері мен тәжірибесі жаңа ғылымның - психологияның құрылуында үлкен рөл атқарды. Оның дәрістері кітап түрінде 1863 ж. (адам мен жануарлар санасы туралы дәрістер» шықты. 1864 ж. Гейдельберг университетінде Вундт доцент дәрежесін алады.

Вундт 1874 ж. Шығатын «Физиологиялық психология қағыдаралары» атты кітабына дайындалады. Бұл қағидалар, сананы, сезімдерді, эмоцияларды және ойларды бақылау әдісі арқылы тікелей тәжірибе өткізуге бағытталған.

1875 ж. Вундт Лейпциг университетінде профессор дәрежесін алады, ал 4 жылдан кейін әлімдегі бірінші психологиялық зертхананы құрайды. Әлемнің әрбір түпкіріндегі ғалымдар Вундтың зетханасына жинала бастайды. Кейіннен, Вундттың студенттері Пенсильвания, Колумбия университеттерінде психологиялық зертханларды сала бастайды.

Вундт өмірінің соңына дейін Лейпцигте тұрды және түрлі ғылыми пәндер бойынша докторлық диссертацияларды қорғаған 186 студентке жүргізуші болды.

Вундттың ғылыми қоры өте үлкен, кітаптар мен мақақалар түрінде шамамен 54000 бетті құрайды. Аса ерекше танылған жұмыстары: Адам мен жануар психологиясы туралы дәрістер, Эссе, Этика: моральды өмірдің жәйттары мен заңдылықтарын зерттеу, Гипнотизм және сендіру (1892) және Психологияға кіріспе.

Психологияда Вундттың концепциялары

Адам санасының негізгі құрамдас бөліктерін зерттеу арқылы, адамның ақыл-ойын түснуге тырысты. Осылай, Вундт психологияны физика мен химияға ұқсас ғылым ретінде қарастырды. Вундттың бұл идеялары Э. Титченердің көмегімен дамытылған, ол Вундтың студенті болған. Титченер Вундттың ойларын дамытты, оның ойлары Структурализм концепциясының негізіне жатады (Структурализм - қазіргі философиялық ойдың бағыты және интеллектуалды қозғалысы) .

Вундт өзінің зертте жұмыстарында ғылыми және физиологиялық әдістерге сүйенді, ол интроспекция әдісін қолданды. Интроспекция - (лат. introspecto - ішіне қараймын) - психологиялық үрдістерді ешқандай құралдардың көмегінсіз психологиялық зерттеу әдісі.

Интроспекция - адам өзінің белсенді кездерін тереңінен зерттеу және білу әдісі, бұл белсенділіктері: жеке ойлары, сезімдері, қобалжу, ойлау әрекеттері.

Вундт кең білімді ауданда жұмыс істеді, ол философия, психология, физика, физиологиядан жұмыстарды жариялады. Оның 65 жыл өмірінде басып шығарылған еңбектерін жинап, оның қызметінің бірегей сипатын құрау өте қиын.

Психологияны эксперименталды ғылымға айналдыру кезінде Вундт ғылыми зерттеудің үлгісін табиғи әдістерден алды. Оның түсінігі бойынша, кез-келген ғылыми зерттеу жұмысы бірнеше талаптарға жауап беруі тиіс. Бақылауға түсетін құбылыс, біраз уақыт бойы бақылаушының назарында болуы тиіс. Психологиялық құбылыстар күрделі және жылдам, ал құбылыс уақыты бақылаудың уақытына тең болғандықтан, берілген құбылысты бірнеше рет қайталау мүмкіндігін ескеру қажет.

Д. Локк уақытынан бері осындай нысан ретінде адамның «ішкі тәжірибесі» саналған, ал Вундт оны ішкі немесе сыртқы деп бөлмей, барлық «тікелей» тәжрибемен байланыстырды.

1883 ж. Вундт әлемде алғашқы болып «Философиялық зерттеулер» («Philosophische Studien») атты эксперименталды психология журналын шағырды. Өмірінің соңғы жиырма жылын Вундт халықтар психологиясын зерттеді. Адамдық қоғамдардың дамуы мен жаны ортақ өнімдердің пайда болуының негізінде жатқан жалпы адамдық құндылықтардың үрдістерін зерттеді. Осындай көзқарастың себебінен Вундт қоғамның мен мәдениеттің дамуын психикалық себептер мен шарттармен байланыстырды. Осыдан, Вундт, психологияны жалпыға ортақ ғылым деп танып, оған идея берді десе болады. Бірақ халықтар психологиясын жоғары психологиялық үрдістермен байланыстыра отырып, ол әлеуметтік психологияға көңіл бөлмеді. Дегенмен, оны мәдениет психологиясының негізін қалаушы деп атауға болады. Ол өзі құрған халықтар психологиясының негізіне индивидтердің психикалық дамуы мен өзара әсер етулерін жатқызды.

Жұмыстарының бір бөлігі - тіл, дін, миф және фольклор тәрізді әлеуметтік-мәдени феномендерді зерттеу болды. Позитивизмнің жақтаушылары Вундттық психологияның жобасын қолдамады. 1912 жылы Вундт кітап шығарды, ол оның ғылыми қызметінің қорытындысы болды.

Кітапта ғалым психология түсініктерін жаратылыстанумен салыстырды. Көптеген психологтардың жұмысын талдай отырып, Вундт психологияның негізгі екі түсінігін анықтады. Біріншісіне сәйкес, психология «жан туралы ғылым», ал психикалық үрдістер белгілі бір құбылыстар түрінде болған. Екіншісіне сәйкес, психология - «ішкі тәжірибе ғылымы». Осыған сәйкес, психикалық үрдістер тәжірибенің өзгеше бір түріне жатады, бұл түрде психологияның мағынасы «өздігінен бақылауға» немесе «ішкі» сезімдерге берілген.

Дегенмен, Вундтың ойынша, төменде аталған анықтамалардың ешқайсысы қазіргі заманғы ғылыми көзқарасқа сәкес келмейді.

Біріншісі - метафизикалық анықтама - психология көп уақыт бойы осы жағдайда болған, ал кейінгі уақытта ол бөлініп, эмпирикалық пәнге айналды.

Екіншісі - эмпирикалық - психологияны «ішкі тәжрибе ғылымы» деп қарастырады, Вильгельм Вундттың ойынша ойлар жеткіліксіз, себебі бұл ішкі тәжірибе өзінің құралдарынан ұқсамайтын әістерді қолдануы мүмкін деген көзқарасты ұстануы мүмкін.

Осыған сәйкес, Вундт, эксперименталды түрде алынған тәжірибені өңдеу кезінде, жаратылыстану мен психологияны екі бөлек бағыт ретінде қарастырған. Біріншісі - жаратылыстанудың бағыты; Вундтың ойынша, жаратылыстану ғылымдары тәжірибе объекттерін субъектке тәуелсіз қарастырады. Екінші бағытқа сәйкес: психология, тәжірибенің құрамын субъектке қатысты және субъект тікелей беретін қасиеттері арқылы қарастырады.

1879 жылы Вундт өзінің қаражатына әлемде алғашқы психологиялық зертхананы құрады деп атап өтілді. Біртіндеп, бұл зертхана эксперименталды психология Институтына айналады.

Сана психологиясына эксперимент қою мүмкiндiгi ашылды: зерттеушi

белгiлi жағдайлар жасап, онда психикалық процестердiң өтуiн бақылап отырды. Бiрақ бұл бақылаулардың ерекшелiгi адам өзiнiң iшкi жан-күйiн, сезiмiн, ой толғанысын өзi бақылайды, осыдан мұндай зерттеуде интроспектiк аталған əдiс қолданылды.

Алдымен, зертханаға философия мен психологияны оқуға деген қызығушылығы бар адамдардың барлығы жинала бастады, ал кейін ол психологияны оқуға бағытталған, американың, англияның университеттерінің түлектері үшін орталық бола бастады. Вундт зертханасы осыған ұқсас әлемдегі басқа зертханаларға үлгі ретінде болды.

Зертхананы құрмастан бұрын 1873 жылы Вундт «Психофизиологиялық психология негіздері» кітабын шығарды. Бұл жұмыстың негізінде эксперименталды псизология негіздері дербес ғылым ретінде бөлініп шықты, оның өз мақсаты мен міндеттері белгіленді.

Өзінің зертханасында Вундт эксперименталды психологиялық зерттеулердің үрдістерін ашты. Экспериментке қатысушылар үлкен кісілер болды, оларды Вундт арнайы дайындады.

Жаратылыстану - ғылыми көзқарасты, Вундт жанама тәжірибенің негізі деп, ал психологиялықты - тікелей тәжірибенің негізінде құралады деп санады. Жаратылыстану ғылымы сыналатын объектке тікелей әрекет етпейтін тәжірибе жүргізеді, онда жратылыстану міндеті «сыртқы ортаны тану» секілді анықталады, сыртқы орта деп берілген объекттерді зерттегенде мәліметтердің жиынтығы. Психологияның міндеті кейде «субъекттің өздігінен тануы» ретінде анықталады. Бұл анықтама жеткіліксіз, себебі психология негізінде тек субъект емес, олардың арасындағы қарым-қатынас та кіреді. Вундттың жасаған қорытындысы бойынша, жаратылыстану да, психология да эмпирикалық ғылымдар болып табылады, себебі, олардың міндеті тәжірибені түсіндіру. Ал психологияны қатаң эмпирикалық ғылым деп атауға болады. Вильгельм Вундттың эксперименталды психологияның дамуына қосқан үлесін бағалау асыра бағалау өте қиын. Оның әлімдегі бірінші эксперименталды зертханасында Европа мен Американың көптеген ғалымдары жұмыс істеген. Олардың арасында Ресей психологтары да болды: Н. Н. Ланге, А. Ф. Лазурский, Д. Н. Узнадзе. Сондай-ақ, Вундт этнопсихологияның негізін қалаушы болды.

Халықтар психологиясы

«Этникалық психология» термині 19 ғ. 2-ші жартысында неміс философ-лингвисттері Г. Швейнталь мен М. Лацаруспен ұсынылды. Олар этнакалық психологияның түсінігін негіздеуге және оның міндеттерін құруға талпынды. И. Гербарт психологиясына сүйеніп, жіне оның тұрғысынан «халық жанының» концепциясын ескере отырып, олар өздерінің «Халықтар психологиясы және тіл білімі» журналында, тіл, дін, құқық, ғылым, тұрмыс, түсініктер және т. б. түсініктер халықтар психологиясында ұйымдық ақыл, сезімдер, мінез, темперамент т. б. тасымалдаушысы деп түсіндіруге тырысты. Осы тұсінікке сәйкес, әлеуметтік өмірдің барлық құбылыстары «халық жанының эманациясының» бір түрі болып табылады. Дербес ғылым ретіндегі халықтар психологиясының міндеті - халық рухының мәнін танып, халық қызметі жүретін заңдарын ашу.

В. Вундт Г. Штейнталь и М. Лацарустың көзқарастарын сынап, этнопсихологияның мәні мен міндеттерін қозғады. Ол «жалпының рухы» деген белгісіз түсініктен бас тартып, тілді, мифтер мен салт-дәстүрлерді зерттеудің эмпирикалық бағдарламасын ұсынды. Оның нұсқасымен, халықтар психологиясы - заңдарды ашу мен құруға бағытталмаған, адамдардың рухты өмірінің «терең жерлерін» ескеретін сипаттаушы ғылым болды. Вундт үшін халық санасы индивидуалды саналардың «шығармашылық синтезі» ретінде болды.

Халықтар психологиясы өз жағынан, жалпы психологияның бөлігі болып табылады, және оның нәтижелері жеке психологияда құнды шешімдерге әкеледі, себебі, тіл, мифтер мен салт-дәстүрлер, халықтардың рухының өнімдері индивидтердің рухты өмірі жайлы шешімдер шығарады.

Осылай, тілде, мифтерде және дәстүрлерде жеке сананың жағдайларының құрамдас бөліктері қайталанып келеді. Индивидтердің өзара әрекеттесуінен халық рухының жаңа шарттары пайда болады. Осы жаңа шарттар халық рухын екі түрлі бағытта - тіл мен мифке бірігуіне әкеледі. Тілдің көмегімен өмірдің рухты құрамы жалпыға ортақ игілік болады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.