Жердің магнит өрісін зерттеу



Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 2

1.1. Жер шары. Қысқаша шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4

1.2. Жердің ішкі құрылысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 4

2.1. Жердің магнит өрісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 7

2.2. Магнит өрісі қалай пайда болады ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9

2.3. Магниттік дауыл ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 10

2.4. Магнит өрісінің тірі ағзаларға әсері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 11

2.5. Магнит дауылдарының адам ағзасына әсері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12

3.1. Магнит өрісінің индекстері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13

4.1. Cпектрлік қуатты есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17

5.1. Планеталардың күнді айналу периодтарын салыстыру ... ... ... ... ... ... .. 18

5.2. Планеталардың жұлдызды айналу периодын есептеудің
компьютерлік бағдарламасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 22

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 23

Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі:
Қазіргі уақытта Жердің магнит өрісін бақылау, бірден-бір ғылыми маңыздылығы үлкен мәселе болып отыр. Оны зерттеу көптеген әлі де сыры ашылмаған табиғат, астрофизика құбылыстарын түсінуге мүмкіндік береді. Соңғы елу жылдағы ғылыми-техникалық прогрестің әсерінен көптеген салаларда, соның ішінде медицинада (жүрек магнитограммасы), геологияда (өрістің ауытқуы арқылы аномалияларды анықтау), метеорологияда (ауа райын бақылау) жердің магнит өрісінің әсерін бақылау арқылы бірнеше жаңалық ашылған болатын. Сондықтанда өрістің өзгерісін (вариациясын), қасиеттерін, тірі ағзаларға, атап айтқанда адамға әсерін зерттеп, бақылау өзекті мәселе екені сөзсіз.
Жұмыстың мақсаты:
Жұмыстың мақсаты магнит өрісін зерттеу әдісін негіздеу және белгілі мәліметтер бойынша статистикалық бақылау жүргізу. Ғылыми жұмыстың алдында осы мақсатта бірнеше информативтік мәні бар статистикалық функцияларды есептеу және компьютерлік бағдарламасын құру және нәтижелерді талдау міндеттері қойылды.
Зерттеудің ғылыми-практикалық мәні:
Жұмыста алынған мәліметтер осы тақырыптағы зерттеулер үшін ғылыми-практикалық мәні бар деп саналады. Атап айтқанда, компьютерлік бағдарламасын орта мектептерде және жоғары оқу орындарында оқушылар мен студенттердің ғылыми ізденіс жұмыстарында қолданыс табуы мүмкін. Ал, жұмыстың қорытындыларын Жер физикасы, яғни геофизика мәселелерінде қажетті ақпарат түрінде қолдануға болады.
Жердің және Жер төңірегіндегі ғарыштық кеңістіктің магнит өрісі; геомагниттік өрістің кеңістікте таралуын және уақыт бойынша өзгерісін, сондай-ақ, соған байланысты пайда болатын Жердегі және жоғары атмосферадағы геофизикалық процестерді зерттейтін геофизиканың бөлімі.
Жердің магнит өрісі тұрақты (99%) және айнымалы (1%) болып екіге бөлінеді. Жердің тұрақты магнит өрісі Жердің ішінде толассыз жүріп жатқан процестерге байланысты және ол Жер бетінің әр нүктесінде әр түрлі болады. Жердің тұрақты (негізгі) магнит өрісінің пайда болуы жайында әр түрлі болжамдар бар. Оның ішінде ғалымдар гидромагнитті динамо теориясына сүйенеді. Температураның өзгеруіне байланысты Жердің сұйық ядросында электр өткізгіш заттар айналып тұруы мүмкін. Мұны «конвективті» айналым деп атайды. Жер ядросында әрқашан да болатын әлсіз магнит өрісі салдарынан конвективті айналымдар тұйық құйынды электр токтарын туғызады. Ал бұл токтар Жердің магнит өрісін қоздырады.
Қазіргі кезде гидромагнитті геодинамо мәселесін зерттеуде, біздің және шет елдерде үлкен белсенділік байқалады. Бұл белсенділік заңды, себебі жаңа заманның тіркеу құрылғыларының мүмкіндіктері, Жер қойнауында болып жатырған процесстерге тереңірек зерттеулер жүргізуге мүмкіндік береді.
Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Berghaus «Physical. Atlas, Erdmagnetismus» (1891). - 151-161 б.
2. Ф.Буссе. Магнитная гидродинамика земного ядра. - 199-233 б. Сборник "Вихри и волны". М. "Мир", 1984, с.336.
3. У.Б.Харленд т.б. Шкала геологического времени, "Мир", 1985, 140 б.
4. С.И.Брагинский. О спектре колебаний гидромагнитного динамо Земли. Геомагнетизм и аэрономия. 1970, т.10,221-233б.
5. P.W.Layer, F.Kruner. An archean geomagnetic reversal in the kaap valley pluton. South Africa. Science, 273, 1996, 943-946 б.
6. У.Паркинсон. Введение в геомагнетизм. "Мир", 1986, 527 б.
7. G.Glatzmaier, P.Roberts. Phys. Earth Planet. Inter., 91, 63 (1995).
8. Bpeyc Т.К., Рапопорт С.И. Магнитные бури: медико-биологические и геофизические аспекты.-М.: Советский спорт, 2003.-192 б.
9. Дубров А.П. Геомагнитное поле и жизнь.-Л.: Гидрометеоиздат, 1974.-175 б.
10. Ионова В.Г., Сазанова Е.А., Сергеенко Н.П. и др. Реакция организма человека на гелиогеофизические возмущения//Биофизика.-2003.-Т. 48.-Вып. 2.-С. 380-384 б.

Интернет:

1. МЦД по геомагнетизму, Копенгаген (Дания) -
http://www.dmi.dk/projects/wdcc1/
2. Гренландская магнитометрическая цепочка -
http://web.dmi.dk/projects/chain/
3. МЦД по геомагнетизму, Эдинбург (Шотландия) - http://ub.nmh.ac.uk/
4. МЦД по геомагнетизму, Киото (Япония) -
http://swdcwww.kugi.kyoto-u.ac.jp/index.html
5. МЦД по геофизике, Пекин (Китай)-
http://www.ngdc.noaa.gov/wdc/wdcd/wdcd_geophysics.html
6. МЦД по геомагнетизму, Бомбей (Индия)-
http://www.ngdc.noaa.gov/wdc/wdcc2/wdcc2_bombay.html
7. МЦД по солнечно-земной физике, Боулдер (США) -
http://www.ngdc.noaa.gov/stp/
8. МЦД по Космическим наукам, Пекин (Китай) http://www.ngdc.noaa.gov/wdc/wdcd/wdcd_space.html

Пән: Физика
Жұмыс түрі:  Курстық жұмыс
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:   
Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 2

1.1. Жер шары. Қысқаша шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 4

1.2. Жердің ішкі құрылысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4

2.1. Жердің магнит өрісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7

2.2. Магнит өрісі қалай пайда болады ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 9

2.3. Магниттік дауыл ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10

2.4. Магнит өрісінің тірі ағзаларға әсері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11

2.5. Магнит дауылдарының адам ағзасына әсері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 12

3.1. Магнит өрісінің индекстері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 13

4.1. Cпектрлік қуатты есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 17

5.1. Планеталардың күнді айналу периодтарын салыстыру ... ... ... ... ... ... .. 18

5.2. Планеталардың жұлдызды айналу периодын есептеудің
компьютерлік бағдарламасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23

Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 24

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі:
Қазіргі уақытта Жердің магнит өрісін бақылау, бірден-бір ғылыми маңыздылығы үлкен мәселе болып отыр. Оны зерттеу көптеген әлі де сыры ашылмаған табиғат, астрофизика құбылыстарын түсінуге мүмкіндік береді. Соңғы елу жылдағы ғылыми-техникалық прогрестің әсерінен көптеген салаларда, соның ішінде медицинада (жүрек магнитограммасы), геологияда (өрістің ауытқуы арқылы аномалияларды анықтау), метеорологияда (ауа райын бақылау) жердің магнит өрісінің әсерін бақылау арқылы бірнеше жаңалық ашылған болатын. Сондықтанда өрістің өзгерісін (вариациясын), қасиеттерін, тірі ағзаларға, атап айтқанда адамға әсерін зерттеп, бақылау өзекті мәселе екені сөзсіз.
Жұмыстың мақсаты:
Жұмыстың мақсаты магнит өрісін зерттеу әдісін негіздеу және белгілі мәліметтер бойынша статистикалық бақылау жүргізу. Ғылыми жұмыстың алдында осы мақсатта бірнеше информативтік мәні бар статистикалық функцияларды есептеу және компьютерлік бағдарламасын құру және нәтижелерді талдау міндеттері қойылды.
Зерттеудің ғылыми-практикалық мәні:
Жұмыста алынған мәліметтер осы тақырыптағы зерттеулер үшін ғылыми-практикалық мәні бар деп саналады. Атап айтқанда, компьютерлік бағдарламасын орта мектептерде және жоғары оқу орындарында оқушылар мен студенттердің ғылыми ізденіс жұмыстарында қолданыс табуы мүмкін. Ал, жұмыстың қорытындыларын Жер физикасы, яғни геофизика мәселелерінде қажетті ақпарат түрінде қолдануға болады.
Жердің және Жер төңірегіндегі ғарыштық кеңістіктің магнит өрісі; геомагниттік өрістің кеңістікте таралуын және уақыт бойынша өзгерісін, сондай-ақ, соған байланысты пайда болатын Жердегі және жоғары атмосферадағы геофизикалық процестерді зерттейтін геофизиканың бөлімі.
Жердің магнит өрісі тұрақты (99%) және айнымалы (1%) болып екіге бөлінеді. Жердің тұрақты магнит өрісі Жердің ішінде толассыз жүріп жатқан процестерге байланысты және ол Жер бетінің әр нүктесінде әр түрлі болады. Жердің тұрақты (негізгі) магнит өрісінің пайда болуы жайында әр түрлі болжамдар бар. Оның ішінде ғалымдар гидромагнитті динамо теориясына сүйенеді. Температураның өзгеруіне байланысты Жердің сұйық ядросында электр өткізгіш заттар айналып тұруы мүмкін. Мұны конвективті айналым деп атайды. Жер ядросында әрқашан да болатын әлсіз магнит өрісі салдарынан конвективті айналымдар тұйық құйынды электр токтарын туғызады. Ал бұл токтар Жердің магнит өрісін қоздырады.
Қазіргі кезде гидромагнитті геодинамо мәселесін зерттеуде, біздің және шет елдерде үлкен белсенділік байқалады. Бұл белсенділік заңды, себебі жаңа заманның тіркеу құрылғыларының мүмкіндіктері, Жер қойнауында болып жатырған процесстерге тереңірек зерттеулер жүргізуге мүмкіндік береді. Соның нәтижесінде бұрын тек мантия-сыртқы ядро шекаралық қабатындағы ағындар қарастырылған болса, қазіргі кезде бұл жаңағы қабатқа қоса, тағы бір ішкі және сыртқы ядро шекаралық қабаттағы ағындар қарастырылады. Сол ішкі ядро шекарасындағы ағындарының магнит өрісін қайта қалпына келтіру қабілеті, қазіргі кезде жете талқылануда. Жер бетінен жоғары ұзаған сайын магнит өрісіне Күн желі - Күннен шыққан зарядты бөлшектер ағыны әсер етеді. Жер бетінде бақыланатын магнит өрісі магнит диполінің (магниттелген біртекті шардың) магнит өрісіне ұқсайды. Бұл дипольдің центрі Жер центрінен 436 км-ге ығысқан және оның магниттік моменті Жер осьімен 11,50 бұрыш жасайды. Дипольдің магнит полюстеріне сәйкес геомагниттік ендік, геомагниттік меридиан, геомагниттік экватор деп аталатын координаттар жүйесі болады. Жердің магнит өрісі мен дипольдің арасындағы нақты өлшеу арқылы анықталған айырма магниттік аномалия деп аталады. Көлеміне қарай магниттік аномалиялар материктік, аймақтық, жергілікті болып ажыратылады. Материктік аномалиялар Жердің терең қабатында өтетін құбылыстарға байланысты пайда болады. Жер бетінде 6 материктік аномалия бар. Аймақтық аномалиялар ондаған, жүздеген километрге созылады. Жергілікті аномалиялардың ұзындығы ондаған километрден бір метрге дейін болады. Қазақстанда Соколов Сарыбай, Қоржынкөл магниттік аномалиялар бар. Негізгі магнит өрісі ұзақ жылдар ішінде өзгеріп отырады. Мұндай баяу өзгерістерді - ғасырлық вариация (ғасырлық жылжу) деп атайды. Ғасырлық жылжу Жер ядросындағы процестерге тәуелді болады. Жердің айнымалы магнит өрісі (магниттік вариациялар) - Жер атмосферасының жоғарғы қабаттарында (ионосфера) не одан да жоғарырақ қабаттардағы электр тогы салдарынан пайда болады. Магниттік вариациялар бірқалыпты периодты вариациялар және магниттік ұйытқулар болып бөлінеді. Бірқалыпты периодты вариациялар ендікке, жыл мезгіліне және Күн активтілігіне байланысты өзгеріп отырады. Магниттік ұйытқулар ионосферадағы ұйытқулар мен полярлық жарқылға тікелей байланысты болады. Жергілікті магниттік аномалияларды бақылау нәтижесінде кен байлықтардың, әсіресе, темір кендерінің жатқан орны және оның қоры анықталады. Бұл жұмыстар магниттік барлау әдістерімен жүргізіледі. Магниттік ұйытқуларды зерттеу арқылы радиобайланыс жүйесін бұзатын ионосферадағы құбылыстарды алдын-ала біліп отыруға болады. Жердің магнит өрісінің тірі организмге әсерін зерттеу ісі де биология ғылымы үшін маңызды мәселе.

1.1. Жер шары. Қысқаша шолу

Жер шары - Күнді айналып жүрген тоғыз ғаламшардың бірі. Грекше планета - адасқан жұлдыздар дегенді білдіреді. Күн жүйесіндегі Плутоннан басқа ғаламшарларды жер тобындағы (Меркурий, Шолпан, Жер, Марс) және алып ғаламшарлар (Юпитер, Сатурн, Уран және Нептун) деп екі топқа бөледі. Ең қашықта орналасқан Плутон жайлы деректер өте мардымсыз. Ғаламшарлар Күнді эллипс тәрізді орбиталарының бойымен айналады. Ғаламшарлардың маңында айналып жүрген шағындау аспан денелерін табиғи серіктері деп атайды. Жердің жалғыз табиғи серігі - Ай, ол Жерден 384 мың км қашықтықта орналасқан. Ай Жер табиғаты мен тіршілік дүниесіне елеулі түрде ықпал етеді.
Полюстері.
Жер шарының айналу білігінің оның беткі бөлігімен түйісетін нүктелерін географиялық полюстер (оңтүстік және солтүстік) деп атайды . (Ғалымдар географиялық полюстердің орын ауыстыруына ғаламшардағы салмақ күшінің өзгерістері әсер етеді деп болжайды. Мәселен, мұздықтардың еріп, Дүниежүзілік мұхитқа қосылуы; жер сілкінулер нәтижесінде жер қыртысының қозғалысқа келуі; литосфералық тақталардың жылжуы географиялық полюстердің ығысуына себепші болуы мүмкін)
Географиялық полюстерден басқа Жер шарының магниттік полюстері болады. Жердегі магнит өрісі шамамен 3,5 млрд. жыл бұрын пайда болған, бұл уақыт аралығында магниттік полюстер бірнеше рет орын алмастырған. Жердегі магнит өрісі әсерінен атмосфераның жоғарғы қабаттарындағы (100 км биіктікте) сиреген ауаның жарық шашуы жүреді, мұны полярлық шұғыла деп атайды.

Жер туралы қысқаша мәліметтер
* Күннен орташа қашықтығы - 149,6 млн км. (афелий-макс. 152,1 млн км, перигелий-мин.147,1 млн км)
* Орбитадағы орташа айналу жылдамдығы - 29,79 кмс
* Орташа тығыздығы - 5,517*103 кгм3
* Күнді айналу ұзақтығы - 365 тәулік 6 сағат 9 мин 10 сек
* Табиғи серігі - Ай
* Массасы - 5,976 * 1024 кг
* Радиусының орташа ұзындығы - 6371 км
* Экватордың ұзындығы - 40075,7 км
* Меридианның ұзындығы - 40008,5 км
* Жер бетінің жалпы ауданы - 510 млн км2

1.2. Жердің ішкі құрылысы

Жердің ішкі құрылысы туралы мәліметтер әлі жете зерттелмеген, аса күрделі ғылыми мәселе болып табылады. Өйткені зерттеу барысында жер қыртысының бар болғаны 15 км-ге дейінгі тереңдікте ғана бұрғыланып (Кола түбегіндегі ұңғыма), оны құрайтын жыныстардың нақты үлгілері алынған. Жердің бұдан тереңде жатқан бөліктері, оны құрайтын жыныстардың құрамы мен қасиеттері жайлы түсінік, негізінен, жер сілкіну кезінде пайда болатын толқындардың қозғалу жылдамдығын, арнайы геофизикалық және сейсмикалық барлау нәтижелерін саралау мен талдау негізінде қалыптасады.
Жердің ең беткі жұқа қатты қабығы - жер қыртысының орташа қалыңдығы мұхиттар астында 5-10 км, материктерде 35-40, ал биік таулы аудандарда 70 км-ге дейін жетеді.
Кейбір ғылыми болжамдар бойынша, материктердегі жер қыртысының қалыңдығы 250 км-ге дейін жетуі мүмкін. Жердің келесі қабаты - мантия (грекше мантион - жамылғы) 2900 км-ге дейінгі тереңдікте орналасқан. Ол жер қыртысының Мохоровичич қабаты арқылы бөлініп жатыр, оны 1909 жылы югославиялық сейсмолог А. Мохоровичич анықтаған. Бұл қабатта тығыздық 2,9-дан 3,5 тм3-қа дейін жоғарылап, ал сейсмикалық толқындардың өту жылдамдығы 6,7-ден 8,2 кмсек-қа дейін күрт артады. Мантия Жер көлемінің 83%-ын, жалпы салмағының 67%-ын құрайды. Мантияны құрайтын заттар қатты күйде болады, сейсмикалық толық түседі.
Мантия тығыздығы 4,5 тм3, температурасы 2200С болатын жоғарғы мантияға және тығыздығы 5,7 тм3, температурасы 36000С-қа жететін төменгі мантияға жіктеледі. 900 км-ге дейін созылып жатқан жоғарғы мантияның 250-300 км тереңдігінде қаттылығы мен беріктігі төмендеу, тұтқыр қабат орналасқан, оны астеносфера деп атайды. Астеносфераны құрайтын жыныстар борпылдақ әрі майысқақ болып келеді; сол себепті жер қыртысында болатын қозғалыстарды және магматизм мен метаморфизм құбылыстарын күшейтеді. Астеносферадан жоғары орналасқан жоғарғы мантия мен жер қыртысы литосфераны құрайды. Литосфера қабығы жекелеген литосфералық тақталар жиынтығынан құралады. Олар А.Вегенердің литосфералық тақталар теориясына сәйкес, үнемі қозғалыста болады; бұл қозғалыс астеносфераның тұтқыр бетінде сырғу нәтижесінде жүзеге асады. Мантияның 900-ден 2900 км-ге дейінгі аралығын төменгі мантия алып жатыр. Температураның өте жоғары болғанына қарамастан, жоғары қысымның әсерінен мантия заттары иленген қоймалжың күйде болады.
Мантиядан төменгі, 2900-ден 6370 км аралығында орналасқан Жердің ішкі өзегін ядро деп атайды. Құрылымы жағынан ядро бірін-бірі көмкере орналасқан екі бөліктен тұрады. Сұйық металдардың (темір, никель және т.б.) қоспасынан тұратын, 2900-ден 5000 км-ге дейінгі аралықты алып жатқан сыртқы ядро біршама қозғалмалы болып келеді. Оның тығыздығы орташа есеппен 10-15 тм3, температурасы 40000С шамасында болады. Ал ішкі ядрода температуракүрт жоғарылап, 60000С-қа жетеді, тығыздығы 15-20 тм3-қа артады. Күшті жер сілкінулер нәтижесінде Жердің ішкі өзегі арқылы өтетін сейсмикалық толқындардың таралу сипатын зерттеген америкалық геофизиктер Р. Кохе мен Л. Штихруде ішкі ядроның біртұтас қатты темір шар екендігі туралы болжам жасады. Электр өткізгіштігі жоғары болатын темір температураның күрт айырмашылығы әсерінен сыртқы ядро да жылдам айналымға түседі. Соның нәтижесінде құйынды магнит өрісі пайда болады. Бұл магниттік өріс Жер шары шеңберінен шығып, ғарыш кеңістігіне де таралады, тіпті Күннен келетін зарядталған бөлшектерді кері тебеді.
Құрамы мен құрылысы түрліше болатын Жер қабаттарының жіктелуі - бастапқы салқын заттың ұзақ геологиялық уақыт аралығында біртіндеп күшті қызуы мен балқуы нәтижесінде жүрді. Яғни неғұрлым ауыр элементтер (темір, никель және т.б.) төмен шөгіп, ядроны құрады, ал салыстырмалы түрде жеңіл элементтер (кремний, алюминий) қалқып шығып, жер қыртысын түзген. Балқу нәтижесінде бөлініп шыққан газдар мен су булары атмосфера мен гидросфераның негізін қалады.

2.1. Жердің магнит өрісі

Жердің осьі айналу осьімен сәйкес келмейтін магнит екенін 1600 жылы алғаш көрсеткен, Елизавета патшайымының дәрігері, ағылшын ғалымы Уильям Гильберт болатын. Сондықтан да кез-келген магнитта сияқты Жерде де магнит өрісі бар. 1635 жылы Жердің магнит өрісінің баяу да болса өзгеретінін Геллибранд байқаған болса, 1702 жылы ең алғаш Жер шарының магнит картасын Эдмунд Галлей жасады. (Қазіргі кезде де магнит карталары жасалуда.Мысалы ретінде мына картаны алуға болады:)

1835 жылы жердің магнит өрісінің сфералық гармоникалық анализін Гаусс жасап шығарды. Геттинген қаласында орналасқан бірінші магнит обсерваториясын құрастырған да сол болатын.

Геомагнитті өрістің құрамы келесі Солтүстік Магниттік меридиан
бағытта көрінеді. Мұндағы кез-келген X H
О нүктесіндегі магнит өрісінің I Y
кернеулігін сипаттайтын В D Шығыс
векторын, суретте көрсетілгендей B
құраушыларға жіктеуге болады. Z
Құраушылар ретінде D және І
екі бұрышымен, толық В векторының Верт.
абсолют шамасын алуға болады.
Ал D бұрышы - В векторының
горизонталь құраушысы Н пен солтүстік бағыт арасындағы бұрыш. І - бұл В мен Н арасындағы бұрыш. Егерде Н шығысқа қарай ығысса, D бұрышы оң болып есептелінеді, ал В горизонталь жазықтықтан төмен қарай ығысса, І бұрышы оң болып саналады.

Н-тан өтетін вертикаль жазықтық, жергілікті магнитті меридиональді жазықтығы деп аталады.Сол сияқты В векторын Н векторының құраушылары арқылы (солтүстік (Х) және оңтүстік (Ү)) жіктеу қолданылады. Егерде В төмен қарай бағытталған кезде, оң болып саналатын вертикаль құраушы Z, үшінші құраушы қызметін атқарады.
B,H,Z,X,Y кернеулері гаусс (Гс) немесе (γ) бірліктерімен [1γ=10-5Гс],
(Алдарыңыздағы график 1957 жылғы Аризона шт. Тусон геомагниттік обсерваториясында жасалған. Бұл график Н,D,Z құраушыларының амплитудасының ауытқуы негізінде есептелінген. Мұндағы 1-ші график тыныш күнде, ал екінші график магниттік дауыл болған күні жасалынған).

ал D және І бұрыштары доғалық градустар мен минуттармен өлщенеді. Мұндағы барлық көрсетілген жеті шама (B,H,Z,X,Y) магнит элементтері деп аталады. Олардың арасындағы қатынастар суреттен белгілі.

Н=B*cosI, Z=B*sinI=H*tgI,
X=H*cosD, Y=H*sinD,
X2+Y2=H2 X2+Y2+Z2=H2+Z2=B2
Осыдан бізге В векторын толық сипаттау үшін үш тәуелсіз элемент жеткілікті екені анық болды. Олар арқылы қалған элементтердің барлығын есептеп табуға болады.

2.2. Магнит өрісі қалай пайда болады

Осы сауалды 60 жыл бұрын өзіне Петр Николаевич Лебедев атты, атақты физик қойған болатын. 1910 жылы ғалым магнит өрісінің жұмбағын шешуге бел буды. Ол өрістің пайда болуын Жер шарының өз осьінен айналуымен байланысты деп ойлады. Сол болжамдарын тәжірибелерде дәлелдеуге тырысты. Тау кенінің, металдардың әр түрлерінен дөңгелек денелер жасайды. Олардың бәрі Жердің кішірейтілген модельдері болып табылатын. Бірақ тәжірибелер ылғида ештеңе бермейтін. Жер шары өз осьінен қалай айналдырылатын болса, бүкіл модельдерде солай айналдырылады. Алайда дәлдігі өте жоғары аспаптарда магнит күштерінің пайда болуын көрсетпейді. Өзінің болжамын ұлы ғалым дәлелдеп үлгермегенімен, оның ойлары өмір сүруін тоқтатпады.
Уақыт өте берді, ал адамдар өздеріне: магнит өрісі неге пайда болады?- деген сауалды қоюдан тынбады.
1945 жылы совет ғалымы Я.И.Френкель динамо гипотезасын ұсынған болатын. Ол да, П.Н.Лебедевтің тұжырымдамасы сияқты, Жердің өз осьінен айналуына негізделіп жасалған. Алайда Лебедев айналуды негізгі себеп деп қарастырса, Френкель негізгі себеп ретінде сұйық ядроны қарастырған. Дәл сол сұйық ядрода үлкен динамо машинасы жұмыс істеді. Онда элекрлік ағындар пайда болып, күшті магнит өрісі туындайды деп тұжырымдаған. Бірақ ғалымдардың алдында тағы да бір бөгет пайда болды...
Динамо машинасындағы электр тогы, тек бастапқы магнит өрісі болса ғана пайда болады. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Жердің магнит өрісі
Магнит өрісі жайлы
Тогы бар шарғының магнит өрісі
Магниттік қасиеттері
Тоғы бар шарғыны магнит өрісі
Магнит өрісінің өсімдіктерге әсері
Өріс туралы жалпы түсінік
Электрлік ток магнит өрісін тудырады
Электр және магнит өрісі ұғымдарының динамикасы
ЭЛЕКТРОМАГНИТТІК ТОЛҚЫНДАРДЫҢ ТАБИҒАТЫ
Пәндер