Қызылорда облысындағы мұнай өндірісінің даму тарихы (1991-2008 ж.ж.)

Жоспар

1. Кіріспе

2. Негізгі бөлім
а) Қызылорда облысындағы мұнай өндірісінің қалыптасуы, мұнай кеніштерінің ашылуы, қоршаған ортаға мұнай өндірісінің әсері
в) Мұнай компанияларының жергілікті халықтың әлеуметтік.экономикалық жағдайына тигізген ықпалы

3. Қорытынды

жылы Л.Н.Леман басқаратын 1-ші мұнай серіктестігі 40 метр тереңдіктен алғашқы Қазақстандық мұнайды бұрқақ түрінде алды. Осы кезден бастап бір ғасырдан астам уақыт Қазақстан мұнай өнеркәсібі, оны игеруші мамандары, ұйымдастырушы басшылары туралы сан-сапалы ғылым бағыттарында әр түрлі мәліметтер, есептер, зерттеулер жарияланып дербес тарихнамалық тақырыпқа айналды [1, 6б].
Қазақстан-мұнай мен газға бай ел. Мұнай өнімінің қоры бойынша ТМД елдері арасынан Ресейден кейінгі екінші, әлемде оныншы орынды иеленсе, табиғи газдың қоры бойынша ТМД елдері арасында төртінші, ал әлемде он бесінші орында. Республикада 164 ашық мұнай кен орны бар, солардың ішінен өнім өңдеумен 60 кен орыны айналысады. Ал газ кен орындарының саны 142. Табиғи газдың жинақ қорының 95 пайызы елдің батыс аймағында орналасқан. Газдың ең ірі бекітілген қоры Қарашығанақ мұнай-газ конденсатты кенішінде шоғырланған. Еркін газдың ірі қорлары Каспий маңы ойпатында орналасқан Имашев, Жаңажол, Теңге, Ұрықтау, Өзен, Жетібай, Оңтүстік Жетібай, Қаламқас кеніштерінде шоғырланған [2, 24 б].
Еңсесін көтеріп, дамушы елдер қатарына қосылған Қазақстан мемлекетінің экономикасындағы елеулі орын алатын Қызылорда облысындағы мұнай-газ өнеркәсібінің кешегі-бүгінгі тыныс-тіршілігін, ой елегінен өткізу, өнеркәсіптің кеңестік дәуірі мен күні бүгінге дейінгі тарихи жолындағы жетістігі мен кемшілігін, қиыншылығын жүйелі түрде саралай келіп қана, қандайда бір тұжырым жасауға, пайымдауға болады. Мұнай-газ өндірісіне Қазақстанның өнеркәсіп орындары ішінен алғашқылардың бірі болып шетел инвестициясының тартылуының өзі осы саланың еліміз экономикасында алатын рөлін көрсетіп берді.
Еліміздің территориясында 200-ден астам мұнай және газ кен орындары бар. Батыс аймақтың төрт облысында алынатын мұнай қорының 90 пайызы шоғырланған. Атап айтсақ, осы аймақта: Теңіз, Қарашығанақ, Өзен, Жаңажол, Кенбай сияқты және мұнай-газ қоры 100 млн. тоннадан асатын ірі кен орындары бар.
Табиғи газдың негізгі қоры екі облыста шоғырланған: Батыс Қазақстандағы (Қарашығанақ) және Ақтөбедегі (Жаңажол). Мұнай кен орындарындағы ілеспе мұнай газының потенциялы зор.
Қазақстан Республикасындағы шикізаттардың дәлелденген мол қорымен қатар болжамды ресурстар көлемі де баршылық.
Тарих ғылымы адамзат және қоғам дамуын зерттейтін ғылым саласы болғандықтан экономикалық дамудағы басты сала мұнай-газ тарихын зерттеуді нысанаға алдық. Отанымыздың құрамдас бір бөлігі,
Қазақстан Республикасының оңтүстік аймағындағы- Қызылорда облысының мұнай саласының қалыптасуы мен даму тарихын зерттеу магистрлік диссертация жұмысының өзектілігін маңыздандыра түсері айғақ. Облысымыздың жер қойнауы зәру табиғи қазба байлықтарға тұнып тұр. Мұнай шикізатының 300-350 млн. тонна, газдың 60-100 млрд. текше метр мөлшеріндегі қорына барлау жасалды. Жаңа кен көздерін ашудың болашағының бар екендігі анықталып, қошқыл көмір мен жанғыш тақта тас орындары табылып отыр. Темір тастың, фосфориттің , молибден- ваннадий және циркон –титан кендерінің, шыны өнеркәсібі үшін жоғары сапалы кварц құмының, әр алуан құрылыс материалдарының қоры жеткілікті. Жеріміз алтын мен күміске де кенде емес деген болжам бар.
1983 жылы Құмкөлде алғашқы іздеу ұңғымасын бұрғылау басталды, одан Оңтүстік Торғай ойпатындағы алғашқы мұнай кен орнының ашылуын белгілеген мұнай көзі 1984 жылы атқылады. 1987 жылы қараша айында ҚСРО ГПЗ 89,4 млн.тонна көлемінде мұнайдың ірі шығарылатын қорының ашылғаны бекітілді [12,123б].
Құмкөлдің пайда болу тарихы,- деп есіне алады, бұл күндері марқұм болған, ол кезде «Құмкөлмұнай» МГӨБ бастығы болып жұмыс істеген М.Г. Саламатов,- ол кезде онымен өз тарихын қалайда байланыстарғандардың барлығын өзіне тартпай қоймайды. Оны игерудің алғашқы жылдарындағы өткен оқиғаларды қазір тек өте бай қиялда ғана елестетуге болады. Вагондар мен киіз үйлердегі өте жайсыз өмір, өңменіңнен өтетін аязды жел және жалынды ыстық күндегі өте ауыр жұмыс, бірақ бұл өлкеде еш уақытта кездеспеген мұнайды өз көзіммен көрсем деген құмарлық-осның бәрі иықтарында Атырау мен Маңғышлақты игерудің бай тәжірибесі бар көшбастаушылардың, үзеңгілестерді тығыз біріктірді. Тап осылардың осы ежелгі мекенде өз халқы үшін керекті және пайдалы іс атқарып жатырмыз деген ойлары бүгінгі күні Құмкөл мұнайын шындыққа айналдырды. Маған Құмкөлді алғашқы ашушылардың ұжымын басқаруға үлкен құрмет көрсетілгенше және сөйтіп осы бірегей кен орнын игеруге өз үлесімді қосқаныма шексіз бақыттымын. Бұл жылдар мен үшін өзін өзі сынау мен танудың тағы бір кезеңі болды [13,132б].
Мұнай-газ кен орындарын барлаушылардың 1986 жылы қол жеткізген табыстары ішінде Оңтүстік Торғай өңірінен Құмкөл мұнай-газ кенішінің ашылуы еді.