Бір ретті жаңама өлшемдер нәтижелерін өңдеу

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
I . Теориялық бөлім.
1.1.Қазақстандағы метрологияның даму тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6

1.2 Қазақстан Республикасындағы өлшем бірлігін қамтамасыз етудің
құқықтық жүйесі. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10

1.3 Физикалық шамаларды өлшеу .Өлшеулердің жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ...12

1.4 Өлшеу түрлерінің сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15

II.Сараптамалық бөлім.

2.1Бір ретті жанама өлшемдер нәтижелерін өңдеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20

2.2 Бір ретті жанама өлшемдер әдістемесі .оларды өңдеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... .22

2.3 Тапсырма бойынша өлшемдерді қолдана отырып тапсырманы шешу
және мысал келтіру. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25

2.4 Өлшеу нәтижелерін өңдеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..33

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...40 ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... 42

КІРІСПЕ
Метрология (гректің «метро»-өлшем, «логос»-оқу, білім)-өлшемдер туралы, олардың бірлігі мен талап етілетін дәлдігін қамтамасыз ететін әдістер мен құралдар жиынтығы.
Метрология ғылым және тәжірибелік қызмет саласы ретінде ерте замандарда пайда болған.
Қазақстандағы өлшемдер мен өлшем техникасының дамуы Ресейдегі метрологияның дамуымен тығыз байланысты. Қазақстандағы метрология саласындағы ең алғаш мекеме 1923 жылы Семей қаласында ашылған.
Қазіргі уақытта метрология ғылым ретінде қарқынды даму үстінде, ол барлық басқа ғылыми және қолданбалы салалардағы өлшемдер тәжірибесінің жетілуіне ықпал етуде.
Метрологияның негізгі ұғымдары: физикалық шама, физикалық шама размері және сандық мәні, физикалық шама бірлігі және размерлігі, физикалық шама бірлігінің эталоны, өлшем, өлшем құралдары, өлшем құралдарын дәлдеу, өлшем дәлдігі, өлшем дұрастығы, өлшем анықтығы, өлшем ұқсастығы, өлшем қайталымдылығы, өлшем қатесі. Ал, осындай қарапайым теориялық сұрақ сияқты жан-жақты қарастыратын метрология органы болып табылады. Мемлекеттік метрологиялық органдарға өте кең құқық берілген.
Метрологияның ғылым ретінде, сондай-ақ өлшем туралы, өлшем бірегейлігі мен дәлдігін сақтаудың жолдары мен әдістері туралы тұрғысынан да халық шаруашылығында атқаратын рөлі зор.
Қазіргі кезде Қазақстанның метрологиялық қызметі экономиканың талаптарына сәйкес жетілуде. Ұлттық білім және сол тұрғыда өлшемді және салмақты тепе-тең бағалау мүмкіндігі барлық салаларда үлкен мағынасы бар-азаматтардың күнделікті өмірінен бастап, өнеркәсіптегі өндіріске және ғылыми зерттеулерге дейін. Бүгінгі уақытта тауарлар және қызметтердің халықаралық рыногының әлемінің жағдайында тауардың еркін қозғалуының бірегей қағидасы қалыптасқан: «бір стандарт,бір өлшем,бір сетификат». Метроогияның бұл қағиданы орындаудағы рөлі-қайта өлшеуді және сынақтауды болдырмау,қорларды,материалдарды,уақытты,қызметкерлерді, қаржыларды тиімді пайдалануға жету.Қазақстан Республикасының метрологиялық инфрақұрлымының әлемдік үдеріске тиімді қатысуы үшін және метрологияның негізгі мақсатын іске асыруға барлық мүмкіндіктері бар. Республикада метрологияның дамуының жетілген елдерде қабылдаған қағидаларымен мүлдем жақындасқан. Оған дәлел Қазақстан мүше болуға талпынуында ДСҰ жеткілікті қатаң талатар қойды, олардың арасында-өнімдер сапасының жоғары кепілдікте болуы. Сонда бар халықаралық стандартармен шығарылды, олар барлық елдерде, оған сенетін аспаптармен сынақталады және сертификатталады.

Қолданылған әдебиеттер тізімі

1. Серый И.С., Взаимозаменяемость, стандартизация и технические измерения - 2-е изд., / И.С. Серый; перераб. и доп.-М.: Агропромиздат, 1987.
2. Якушев А.И., Взаимозаменяемость, стандартизация и технические измерения / А.И. Якушев; - М.: Машиностроение, 1986.
3. Зябрева Н.Н., Перельман Е.И., Щегал М.Я. Пособие к решению задач по курсу взаимозаменяемость, стандартизация и технические измерения / Н.Н. Зябрева, Е.И. Перельман, М.Я. Щегал – М.: Высшая школа, 1997.
4. Мягков В.Д., Допуски и посадки / В.Д. Мягков; Справочник – Л.: Машиностроение, 1982.
5. Козявкин И.Г., Давлетьяров А.Ш. Методические указания по выполнению курсовой работы по курсу взаимозаменяемость, стандартизация и технические измерения / И.Г. Козявкин, А.Ш. Давлетьяров - Уральск, 2001.
6. Бронштейн И.Н., Семендяев К.А. Справочник по математике для инженеров и учащихся вузов.-М.:Наука, 1986.-544с
7. ГОСТ 8.401-80.
8. Атамалян Э.Г. Приборы и методы измерения электрических ве¬личин.- М.: Высшая школа, 1989.-384с.
9. Бендат Дж., Пирсол А. Прикладной анализ случайных данных. - М.: Мир, 1989. - 540 с.
10. Киргизбаева К.Ж. Лекциялар жинағы және зертханалық жұмыстар жинағы.
Асташенков А.И., Машков Х.О. «Өлшем бірлігін қамтамасыз ету.Исаев Л.К., 11.Малинский В.Д. Метрология және стандартизация.
Крылова Г.Д. Стандартизация, сертификация, метрология негіздері: жоғарғы оқу
12.Кузнецов В.А., Ялунин Г.В. Метрология негіздері. М.: ИПК
13.Лифиц И.М. Стандартизация, метрология, сертификация негіздері: Оқулық Нысанбаева С.Н. және т.б.
14.Сапаны басқару: Оқу құралы.
15.Стандартизация, метрология, сертификация және сапа менеджментінің негіздері.
16.www.memst.kz.
17.www.pmz.kz.
18.www.standart.

Пән: Сертификаттау, стандарттау
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 33 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ҚАЗАҚ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ГУМАНИТАРЛЫҚ-ЗАҢ УНИВЕРСИТЕТІ
Ақпараттық технологиялар және экономика факультеті
Информатика және математика кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Пән атауы: Метрология
Тақырыбы: Бір ретті жаңама өлшемдер нәтижелерін өңдеу.

Орындады: Тексерді:

Топ студенті: И - 215 Жетекші: Абильмажинов Е.Т.

__________ Солтангазин А.С. ___________
(қолы) (қолы)

__________ _____________
(баға) (күні)

Комиссия ________ Раева А.Қ.
(қолы)

________ Төлеубекова С.С.
(қолы)

Семей 2014ж.

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
I . Теориялық бөлім.
1.1.Қазақстандағы метрологияның даму тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .6

1.2 Қазақстан Республикасындағы өлшем бірлігін қамтамасыз етудің
құқықтық жүйесі. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10

1.3 Физикалық шамаларды өлшеу .Өлшеулердің жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12

1.4 Өлшеу түрлерінің сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15

II.Сараптамалық бөлім.

2.1Бір ретті жанама өлшемдер нәтижелерін өңдеу ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..20

2.2 Бір ретті жанама өлшемдер әдістемесі .оларды өңдеу ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...22

2.3 Тапсырма бойынша өлшемдерді қолдана отырып тапсырманы шешу
және мысал келтіру. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25

2.4 Өлшеу нәтижелерін өңдеу ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .33

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...40 ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... 42

КІРІСПЕ
Метрология (гректің метро-өлшем, логос-оқу, білім)-өлшемдер туралы, олардың бірлігі мен талап етілетін дәлдігін қамтамасыз ететін әдістер мен құралдар жиынтығы.
Метрология ғылым және тәжірибелік қызмет саласы ретінде ерте замандарда пайда болған.
Қазақстандағы өлшемдер мен өлшем техникасының дамуы Ресейдегі метрологияның дамуымен тығыз байланысты. Қазақстандағы метрология саласындағы ең алғаш мекеме 1923 жылы Семей қаласында ашылған.
Қазіргі уақытта метрология ғылым ретінде қарқынды даму үстінде, ол барлық басқа ғылыми және қолданбалы салалардағы өлшемдер тәжірибесінің жетілуіне ықпал етуде.
Метрологияның негізгі ұғымдары: физикалық шама, физикалық шама размері және сандық мәні, физикалық шама бірлігі және размерлігі, физикалық шама бірлігінің эталоны, өлшем, өлшем құралдары, өлшем құралдарын дәлдеу, өлшем дәлдігі, өлшем дұрастығы, өлшем анықтығы, өлшем ұқсастығы, өлшем қайталымдылығы, өлшем қатесі. Ал, осындай қарапайым теориялық сұрақ сияқты жан-жақты қарастыратын метрология органы болып табылады. Мемлекеттік метрологиялық органдарға өте кең құқық берілген.
Метрологияның ғылым ретінде, сондай-ақ өлшем туралы, өлшем бірегейлігі мен дәлдігін сақтаудың жолдары мен әдістері туралы тұрғысынан да халық шаруашылығында атқаратын рөлі зор.
Қазіргі кезде Қазақстанның метрологиялық қызметі экономиканың талаптарына сәйкес жетілуде. Ұлттық білім және сол тұрғыда өлшемді және салмақты тепе-тең бағалау мүмкіндігі барлық салаларда үлкен мағынасы бар-азаматтардың күнделікті өмірінен бастап, өнеркәсіптегі өндіріске және ғылыми зерттеулерге дейін. Бүгінгі уақытта тауарлар және қызметтердің халықаралық рыногының әлемінің жағдайында тауардың еркін қозғалуының бірегей қағидасы қалыптасқан: бір стандарт,бір өлшем,бір сетификат. Метроогияның бұл қағиданы орындаудағы рөлі-қайта өлшеуді және сынақтауды болдырмау,қорларды,материалдарды,уа қытты,қызметкерлерді, қаржыларды тиімді пайдалануға жету.Қазақстан Республикасының метрологиялық инфрақұрлымының әлемдік үдеріске тиімді қатысуы үшін және метрологияның негізгі мақсатын іске асыруға барлық мүмкіндіктері бар. Республикада метрологияның дамуының жетілген елдерде қабылдаған қағидаларымен мүлдем жақындасқан. Оған дәлел Қазақстан мүше болуға талпынуында ДСҰ жеткілікті қатаң талатар қойды, олардың арасында-өнімдер сапасының жоғары кепілдікте болуы. Сонда бар халықаралық стандартармен шығарылды, олар барлық елдерде, оған сенетін аспаптармен сынақталады және сертификатталады.
Метрология - бұл өлшеулермен байланысты мәселелер шеңберін қамтитын ғылым. Сөзбе-сөз талқылығанда метрология - өлшемдер туралы ілім.
Қоршаған ортада адамның өмірі үнемі ондағы жүріп жататын процестер мен құбылыстарды өлшеумен байланысты болады. Өлшемдер әлемді танудың әдістерінің бірі болып табылады, сондықтан ерекше маңызға ие. Қандай салада болмасын: өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында, ғылымда, медицинада, саудада өлшемдік ақпараттарды алу және пайдалану еңбек процесінің біртұтас бөлігі болып саналады.
Өлшемдік ақпараттың құндылығы өлшемдердің нақтылығы мен біртұтастығына байланысты болады. Өлшемдердің біртұтастығы дегенді өлемдердің нәтижелері заңды бірліктерде берілуін, ал қателіктер белгіленген кездейсоқтық деңгейінде айқындалуын түсінуге болады.
Өлшемдердің біртұтастығы олардың нәтижелерін өлшемдерді қашан, қай жерде, кім, қандай әдістердің және техникалық құралдардың көмегімен жасағандағына тәуелсіз түрде сәкестендіруге мүмкіндік береді. Өлшемдердің нақтылығы - бұл олардың нәтижелерін нәтижелерінің өлшенетін шаманың шынайы мәніне жақындығының деңгейі. Нәтиже мен өлшенетін шаманың арасындағы айырмашылық неғұрлым аз болған сайын, соғұрлым нақтылық жоғары болады.
Физикалық шамаларды өлшеу метрология ғылымының зерттеу объектісі болып табылады.
Метрология - өлшемдер, олардың біртұтастылығы мен қажетті нақтылығын қамтамасыз етуші құралар мен әдістер туралы ғылым. Қазіргі заманғы метрология үш құраушыдан тұрады: заңнамалық, негізін қалаушы (ғылыми) және практикалық (қолданбалы) метрология.
Практикалық қызметтің бірде-бір аясы өлшенетін шама және осы шаманы өлшеу бірлігі арасында өзара қатынас бар жағдайда өлшемдерсіз қызмет ете алмайды.
Кез-келген талдауда, болжауда, жоспарлауда, бақылауда, реттеуде шикізаттың, дайын өнімнің саны мен сапасы, жалпы өндірістік құрылымның технологиялық операциялардың жүру барысы туралы нақты ақпарат қажет.Бұл ақпаратқа кең көлемде түрлі физикалық шамалар, көрсеткіштер мен өлшемдерді өлшеу арқылы қол жеткізе аламыз.
Талап етілтін дәлдікпен алынған, шынайы өлшеуіш ақпарат қабылданатын шешімдердің дұрыстығын қамтамасыз етеді. Жалған ақпарат сауда-коммерциялық операциялар кезінде өнімнің сапасының төмендеуіне, апаттарға, ғылыми зерттеулердегі дұрыс емес қорытындыларға, пайдалы қазбалар қорларын дұрыс емес бағалауға, дұрыс емес есептеулер мен өлшеулерге алып келуі мүмкін емес.
Өлшеулердің біртұтас әдісі өзара түсіністікті, ақпаратпен алмасуды, өлшеу әдістері мен құралдарын стандартизациялау мүмкіндігін, халықаралық тауарайналым жүйесінде өнімді сынау және өлшеу нәтижелерін өзара тануды кепілдендіреді.
Барлық өлшейтіндер (техникалық құралдарды қолдану арқылы өлшенетін шаманың мәнін тәжірибелі жолмен табатындар), яғни кәсіби метрологтар өлшеудің алынған нәтижелеріне сенгісі келеді. Өлшеулердің алынған нәтижелеріне сенімнің болмауы ғана өлшеуді қайталауға, өлшеулерге басқа лабораторияларды, мамандарды тартуға мәжбүрлейді.
Өлшеу арқылы толық және шынайы мәліметтерді алу болмағанда, ғылыми зерттеулерде, ғарышты игеру, жаңа материалдар, жаңа технологиялар жасау облысында, барлық салалардағы бұйымдардың сенімділігін қамтамасыз етуде жетістіктерге қол жеткізу мүмкін емес болар еді.
Көбінесе көптеген мәслелерді өлшеулердің әртүрлі жерлерде, әртүрлі уақытта, әртүрлі құралдарды қолдану арқылы алынған үлкен көлемдегі нәтижесінің арқасында ғана шешуге болады. Мұндай нәтижелерді, тек оларды сәйкестендіруге болатын жағдайда ғана, қолдануға болады. Өлшеулердің дәлдігін, шынайылығын және сәйкестігін жоғарлатуға өндірістің автоматтандырылуы мәжбүрлейді.Курстық жұмыстын мақсаты өлшем құралдарын пайдалана отырып обьектіге зерттеу жасау.

I . Теориялық бөлім.
1.1.Қазақстандағы метрологияның даму тарихы.

Өлшеудің деңгейі этолондық базаның жетілуімен анықталады, Қазақстандық метрология институты қарfмағында. Бүгінгі күні Қазақстандық этолондық база 96 этолон бірлігінен және этолондық құрал жабдықтардан тұрады,оларды 51 мемлекеттік этолондар, 16 жұмысшы этолондар, 29 бірлік этолондық құрал жабдықтар құрайды.Этолондық базаның жетілуі және дамуы 2007-2009 жылдарға арналған өлшеудің бірегейлігін қамтамасыз ету туралы мемлекеттік жүйені дамыту Бағдарламасына сәйкес іске асырылады.
Қазақстандағы метрологияның дамуына шолу. 1925 жылдың қазанында Семипалаталық бөлім жекедара растау палатысына болып қайта ұйымдастырылды және Семипалаталық және Жетісу губернияларына қызмет көрсетті.Қазақстанның басқа территориясы Қазақстан Республикасынан тыс жердегі растау мекемелерімен қызмет көрсетілді.
1929 жылы Семипалатталық палата аймақтық палата болып өзгертіледі,және оның әрекеті Қазақ және Қырғыз Республикаларына таралған болатын. Бұл палата-палатаның Жетекшісінен және үш растаушыдан тұрады.1929 жылдың 30 қаңтарында Семипалат растау палатасы бойынша №20 бұйрықпен РСФСР-дың өлшеу және салмақ Палатасының жарлығымен Алма-Атаға ақпан айының ішінде бөлім ашу үшін Калачиков.Т.А. жіберілді. Оған айына екі рет Бөлімінің ұйымдастыру барысы туралы хабардар ету бұйырылды. Бөлім басқарушысының хабарлауы бойынша Алма-Атадағы Палатаның уақытша бөлімі өзінің әрекетін 1929 жылдың 1 сәуірінен бастады. 1929 1 маусымынан Аймақтық растау палатасының 1929 жылдың 6 тамыздағы №48 бұйрығымен Алма-Ата қаласындағы бөлім,тұрақты іс-әрекетте,деп қабылдады. 1929 жылы 1 қазанынан Қазақтың Аймақтық өлшеу және салмақты растау Палатасы бес бөлімен - Алма-Аталық, Оралдық, Фрунзелік, Петропавлдық және Ақтөбелік болып ұйымдастырылды.
Қазақстандағы метрологияның дамуының екінші кезеңі.
Отандық метрологияның тарихы өзінің басталуын 1923 жылдан,қашан Томскілі растау палатасының Семипалаталық бөлімі құрылған кезден алады. Сол кезден бастап Қазақстанда метрология тарихы өз санауын бастады, 2010 жылы Қазақстан метрологиясына 87 жыл толды.
Қазіргі кезде Қазақстанның метрологиялық қызметі экономиканың талаптарына сәйкес жетілуде. Ұлттық білім және сол тұрғыда өлшемді және салмақты тепе-тең бағалау мүмкіндігі барлық салаларда үлкен мағынасы бар-азаматтардың күнделікті өмірінен бастап, өнеркәсіптегі өндіріске және ғылыми зерттеулерге дейін. Бүгінгі уақытта тауарлар және қызметтердің халықаралық рыногының әлемінің жағдайында тауардың еркін қозғалуының бірегей қағидасы қалыптасқан: бір стандарт,бір өлшем,бір сетификат. Метроогияның бұл қағиданы орындаудағы рөлі-қайта өлшеуді және сынақтауды болдырмау,қорларды,материалдарды,уа қытты,қызметкерлерді, қаржыларды тиімді пайдалануға жету.
Мемлекетіміздің ұзақ мерзімдік Қазақстан-2030 даму стратегиясында энергетикалық ресурстарға үлкен көңіл бөлінуде. Оның ішінде энергетикалық ресурстарды халықаралық рынокқа экспорттау мақсатындағы мұнай өндіру, тасымалдау және өңдеу жүйесін дамыту болып табылады. Бұл өз кезегінде ел экономикасының қаржылық дамуы мен сенімді экспортпен қамтамасыз ететіні анық. Өлшемдердің біртұтастығы олардың нәтижелерін өлшемдерді қашан, қай жерде, кім, қандай әдістердің және техникалық құралдардың көмегімен жасағандағына тәуелсіз түрде сәкестендіруге мүмкіндік береді. Өлшемдердің нақтылығы - бұл олардың нәтижелерін нәтижелерінің өлшенетін шаманың шынайы мәніне жақындығының деңгейі. Нәтиже мен өлшенетін шаманың арасындағы айырмашылық неғұрлым аз болған сайын, соғұрлым нақтылық жоғары болады.
Кез-келген талдауда, болжауда, жоспарлауда, бақылауда, реттеуде шикізаттың, дайын өнімнің саны мен сапасы, жалпы өндірістік құрылымның технологиялық операциялардың жүру барысы туралы нақты ақпарат қажет.Бұл ақпаратқа кең көлемде түрлі физикалық шамалар, көрсеткіштер мен өлшемдерді өлшеу арқылы қол жеткізе аламыз.
Өлшеу арқылы толық және шынайы мәліметтерді алу болмағанда, ғылыми зерттеулерде, ғарышты игеру, жаңа материалдар, жаңа технологиялар жасау облысында, барлық салалардағы бұйымдардың сенімділігін қамтамасыз етуде жетістіктерге қол жеткізу мүмкін емес болар еді.
Көбінесе көптеген мәслелерді өлшеулердің әртүрлі жерлерде, әртүрлі уақытта, әртүрлі құралдарды қолдану арқылы алынған үлкен көлемдегі нәтижесінің арқасында ғана шешуге болады. Мұндай нәтижелерді, тек оларды сәйкестендіруге болатын жағдайда ғана, қолдануға болады. Өлшеулердің дәлдігін, шынайылығын және сәйкестігін жоғарлатуға өндірістің автоматтандырылуы мәжбүрлейді.
Неғырлым мәселе күрделі болған сайын, метрология соғұрлым үлкен маңызға ие болады. Жеке және заңды тұлғалардың Қазақстан Республикасының Өлшеулердің біртұтастығын қамтамасыз ету туралы Заңының, басқа да нормативті-құқықтық актілердің, елшеулердің біртұтастығынқамтамасыз ету бойынша халықаралық келісімдер мен нормативтік құжаттардың талаптарын сақтауын тексеруге мүмкіндік беретін, метрологиялық қадағалауды ұйымдастыру жүйесі өзінің өзектілігін арттырады.
Әлемнің ірі кен орындарында бүгінгі таңда мың және бес мың метр тереңдікке дейін мыңдаған, он мыңдаған мұнайдың скважиналары бұрғыланған. Миллиондаған бұрғылаушы және компрессорлық станциялар жер қыртысындағы мұнай мен газды жер астынан тартып, сорып, мұнай өнімдерінің құбырлары мен газ құбырлары дамыған елдер территориясына еніп тірі организмдегі қан тамырлары сияқты әр түрлі мемлекеттер мен континенттерді біріктіре байланыстыруда.
Қазақстанның бәсекелік басымдылықты иемденуі, саладағы рыноктық потенциалдың жоғарылығымен, табиғат ресурстарының молдығымен, тєжірбиелі еңбек ресурстарымен қамтамасыз етілуімен, елдің стратегиялық орналасуымен т.б. факторлаға тікелей байланысты.
Еліміздің мұнайгаз кешені инвестицияны өзіне тартатын сала ретінде экономикадан дербес, бөлек дамуы мүмкін емес. Мұнайгаз кешені тек қана бір секторды ғана емес, сонымен бірге аралас салаларды, нәтижесінде экономиканың бәсекелестік қабілеттілігін арттыруы қажет, яғни бүкіл республика экономикасының локомотиві болуы тиіс.
Сондықтан, мұнай өндіру, тасымалдау жүйесі мұнайгаз саласындағы бәсекелестікті жоғарылатудағы мақсатты стратегиясы болып табылады және Қазақстан экономикасындағы өндірісті дамытуда үлкен рөл атқарады. Қазіргі таңда мұнай өндіру, тасымалдау жүйесіндегі инфрақұрылым мен технологиялық дәрежесін дамыту және мұнайды өткізу каналдарын кеңейту мәселелері өзекті мәселелердің қатарында. Ол үшін бұл салаға бәсекелестік баға қою мен уақытында сапалы мұнайды жеткізу, мұнай тасымалдау жүйесінің қауіпсіздігін қамтамасыз етіп, сенімділігін жоғарылату т.б. стратегиялық мақсаттар күн тәртібіне қойылған. Барлық жоғарыда аталған мәселелер тақырыптың өзектілігі мен маңыздылығын анықтайды.
Метрологиялық қамтамасыз ету міндеттері: Метрологиялық қамтамасыз етудің негізгі міндеттері. Мамандар өнімнің өмірлік цикілінің кезеңдерінде шешетін,метрологиялық қамтамасыз ету міндеттері. Өндірісті дайындауды метрологиялық қамтамасыз ету.
Метрологиялық қамтамасыз ету негіздері: Метрологиялық қамтамасыз етудің ғылыми негіздері. Метрологиялық қамтамасыз етудің ұйымдас-тырушылық негізі. Метрологиялық қамтамасыз етудің техникалық негізі. Метрологиялық қамтамасыз етудің нормативтік-құқықтық негізі.
Нормативтік құжаттар. Метрологиялық қызметтер қызметінің бағыттары: Нормативтік құжаттар - өндірісті метрологиялық қамтамасыз етудің заңды негізі. Метрологиялық қызметтер. Кәсіпорындардың, ұйымдардың, мекемелердің метрологиялық қызметтері жұмысының негізгі бағыттары. Стандарттардың, техникалық шарттардың, метрологиялық ережелер мен нормалар талаптарының сақталуын мемлекеттік қадағалауды жүзеге асыру тәртібі. Өнімнің өмірлік цикілінің сатылырын қамтамасыз ететін кәсіпорындарды метрологиялық қамтамасыз ету (МҚ) жағдайын талдау: Өнім өндіру және оны шығаруды технологиялық дайындау сатысында МҚ талдау. Өнімді бақылау, сынау, орау және сақтау сатыларында МҚ талдау. Өнімді пайдалану, техникалық қызмет көрсету және жөндеу сатыларында МҚ талдау. Өлшеудің стандартты емес құралдарын метрологиялық аттестаттау.
Қазақстан Республикасының метрологиялық инфрақұрлымының әлемдік үдеріске тиімді қатысуы үшін және метрологияның негізгі мақсатын іске асыруға барлық мүмкіндіктері бар. Республикада метрологияның дамуының жетілген елдерде қабылдаған қағидаларымен мүлдем жақындасқан. Оған дәлел Қазақстан мүше болуға талпынуында ДСҰ жеткілікті қатаң талатар қойды, олардың арасында-өнімдер сапасының жоғары кепілдікте болуы. Сонда бар халықаралық стандартармен шығарылды, олар барлық елдерде, оған сенетін аспаптармен сынақталады және сертификатталады. Өзін қоршаған ортадағы адамның өмірі онда өтетін процестер және құбылыстардың өлшемдерімен тұрақты түрде байланыста болады. Өлшеу әлемді (дүниені)тану тәсілдерінің бірі болып қызмет етеді және сондықтан да ерекше түрде маңызды рөл атқарады. Өнеркәсіптегі, ауыл шаруашылығындағы, ғылымдағы, медицинадағы, саудадағы кез келген қызмет саласының өлшем ақпараттарын алуы және пайдалануы еңбек процесінің ажырағысыз бөлігі болып саналады.

1.2 Қазақстан Республикасындағы өлшем бірлігін қамтамасыз етудің құқықтық жүйесі.
Еліміздегі экономикалық саясатты жүргізу кезіндегі прогресстің Өнімнің сапасы мен қызметін жоғарлату, мемлекеттік міндет болып Өлшеу нәтижесіндегі тұтынушыларды қанағаттандыру кезінде, өлшем бірлігі қоғамның Елімізде және халықаралық деңгейдегі өлшем бірлігін Жоғарыда айтылып кеткен мәселелерді жүзеге асыру үшін өлшеу құралдарының мемлекеттік сынаулар мен типтерін бекітеді; өлшеу құралдарының мемлекеттік метрологиялық аттестациялауын; өлшеу құралдарын мемлекеттік салыстырып тексеру; өлшеу құралдарын прокаттау, сату, жөндеу, салыстырып тексеру, жасау бөліп орау және сату кезінде түрлі қораптағы бөліп метрологиялық нормалар мен ережелерін сақтауын, өлшеуді орындау әдістемелерін, Өкілетті орган Қазақстан Республикасындағы өлшем бірлігін Өкілетті органның негізгі мәні мен мақсаты өлшем бірлігін қамтамасыз ету бойынша мемлекеттік саясатты қалыптастыру Қазақстан Республикасының метрологиялық қызметінің әрекетін координациялау; мемлекетте қолдануға рұқсат етілген шама бірліктерінің жүесін бекіту; шама бірліктерінің мемлекеттік эталондарын қолдау, сақтау, бекіту, жасау Қазақстан Республикасының өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүесін құру; халықаралық талаптарға сай өлшем бірліктерін қамтамасыз ету бойынша өлшем бірлігін қамтамасыз ету саласында мемлекеттік саясатты жүргізу Мемлкеттік метрологиялық қадағалау мен метрологиялық бақылау. Мемлекеттік метрологиялық қадағалау бұл - мемлекеттік инспекторлардың Мемлекеттік бақылау бұл - метрологиялық ережелер мен Мемлекеттік метрологиялық қадағалау мен метрологиялық бақылау жоспарлы, Мемлкеттік метрологиялық қадағалау негізінде:
салыстырып тексеру графигі бойынша жоспарлы салыстырып тексеру үш
жоспарсыз салыстырып тексерулер мемлекеттік басқару органларының арыздары мен қайталанатын салыстырып тексерулер алдынала жазуды орындау мақсаты Метрологиялық бақылау кезіндегі салыстырып тексеру тәртібі заңды Метрологиялық қадағалау. Метрологиялық бақылау кезіндегі салыстырып тексерузаңды Метрологиялық объектілеріне жататындар:
а) шама бірліктерінің эталондары;
ә) өлшеу құралдары;
б) өлшеуді орындау методикасы;
в) өлшеу құралдарын юстировкалау, жасау, өндіру, калибрлеу және
Эталондарды метрологиялық бақылау кезінде, мемлекеттік метрологиялық қадағалау қолда бар бастапқы эталондардың салыстырып тексеруін жүргізуге арналған эталондарды эксплуатациялау мен сақтау шарттары.
Өлшеу құралдарының күйі мен метрологиялық бақылауды
салыстырып тексеруге жататын өлшеу құралдарын анықтау дұрыстығы;
өлшеу құралдарын салыстырып тексеру мен калибрлеудің қазіргі заманға
өлшеу құралдарының калибрлеуі мен салыстырып тексеру процедураларының сәйкестігі.. Өлшемді орындау әдістемесінің метрологиялық бақылауды жүзеге Метрологиялық бақылауға келесі объектілер мен әрекет түрлері жатқызылу нормативтік құжаттарды амтамасыз ету мен актуализациялау, шама бірліктері өлшеуді орындау әдістерін қолдану; өлшеу әдістері мен құралдарын дұрыс таңдау.
Құқық бұзышулық кезінде қолданылатын өлшем мен бақылау нәтижелерін хаттау. Өлшеу метрологияның негізгі объектісі ретінде физикалық шамалар, сол сияқты өзге ғылымдарға (математика, психология, медицина, қоғамдық ғылымдар және т.б.) жататын шамалармен байланысты.
Сапалық қатынас тұрғысынан көптеген физикалық объектілер үшін ортақ болып саналатын, осыған орай сандық мәнімен өзгешеленетін физикалық объекті (құбылыс, процесс) қасиетінің бірі физикалық шама болып аталады.Аталған өлшем мәні өлшеу нәтижесі болып саналады.
Метрологияның негізгі міндеттерінің бірі - өлшеудің біртұтастығын қамтасыз ету негізі деп санауға болатын келесі екі шарт сақталған кезде ғана шешілуі мүмкін:
бірыңғай заңдастырылған өлшеу нәтижелерін білдіру;
берілген ықтимал шектен шықпайтын, рұқсат етілетін (соған дейін жол беруге болатын) қате жіберушілігін белгілеу.
Өлшенетін шаманың нақты мәнін өлшеу нәтижеснің ауытқуы қате жіберушілік деп аталады. Өлшеудегі қате жіберушілік әдетте өлшеу құралдарындағы немесе нормативтік құжамттардағы техникалық құжамтамаларда келтіріледі.
Алайда, өлшеу бірлігі қате жіберушіліктің сәйкес келуімен ғана қамтамасыз етілмейді. Сонымен бірге қате жіберушілік алға қойылған өлшеу мақсаттарына сәйкес берілген ауытқу шегінен аспайтындығы туралы айтылатын өлшеу сенімділігін де талап етеді.
Өлшеу дәлдігі қате жіберушіліктің нөлге жақындау дәрежесін, яғни өлшенетін шаманың нақты мәніне жақындау дәрежесін сипаттайды.
Өлшеудің бірлігі - бұл рете олардың нәтижеелрі заңдастырылған бірліктермен білдірілген, ал қате жіберушілік берілген ықтималдылықпен белгілі және белгіленген шектерден шықпайтын өлшеудің жай-күйі.

1.3 Физикалық шамаларды өлшеу .Өлшеулердің жіктелуі.

Өлшеу ақпараттар алу тәсілі бойынша , өлшенетін шаманы өлшеу сипаты бойынша, өлшеу ақпараттарының саны бойынша, негізгі бірліктерге қатынасы бойынша ажыратылады.
Өлшеу ақпараттарын алу тәсілі бойынша тікелей, жанама, жиынтық және бірлескен болып бөлінеді.
Тікелей өлшеу - бұл физикалық шаманы оның өлшемімен тікелей салыстыру. Мысалы,, салмақты таразыда өлшеу, ұзындықты сызғыштың көмегімен өлшеу.
Жанама өлшеу - бұл ретте ізделіп отырған шама мәні тікелей өлшеуге жататын осы шама мен шамалар арасындағы белгілі негізінде табылатын өлшем. Мысалы, салмақ және геометриялық өлшем бойынша дене тығыздығын табу.
Жиынтық өлшем
У бірнеше бірыңғай шамаларды бір мезгілде өлшеу нәтижелері бойынша құрылатын теңдеу жүйелерін шешумен байланысты кездеседі. Теңдеу жүйелерін шешу ізделіп отырған шаманы есептеп шығаруға мүмкіндік береді.
Бірге өлшеу - бұл олардың арасындағы тәуелдікті (қатыстылықты) анықтау үшін екі немесе одан да көп бірыңғай емес физикалық шамаларды өлшеу.
Жиынтық және бірге өлшеу электротехникада жиі қолданылады.
Сипаты бойынша өлшеу процесіндегі өлшенетін шаманы өлшеу статистикалық , динамикалық және статистикалық өлшеу болып бөлінеді.
Статистикалық өлшеу - өлшенетін шама іс жүзінде тұрақты болғанда орын алады.
Динамикалық өлшеу - өлшеу процесінде қандай да бір өзгерісті бастан кешетін шамалармен байланысты.
Статистикалық өлшеу - кездейсоқ процестердің, дыбыс белгілерінің , шу деңгейлерінің сипаттамаларын анықтаумен байланысты.
Бір реттік өлшеу - бұл бір шаманы бір рет өлшеу. Мұндай өлшеу түрін тәжірибеде қолдану әрқашанда үлкен қателіктер жіберумен байланысты кездеседі, сондфқтан да кем дегенде үш бір реттік өлшеу жүргізіп, орта арифметикалық мәні ретінде түпкі нәтижесін табу көзделеді.
Көп реттік өлшеу өлшенетін шамалардың өлшенетін көлемінің санын арттырумен сипатталады. Әдетте аталмыш жағдайдағы өлшейтін ең аз сан үшеуден асады.
Көп реттік өлшеудің артықшылығы - өлшеудегі қателіктер жіберуге кездейсоқ факторлар әсерінің маңызды түрде төмендеуінен тұрады.
Негізгі өлшем бірліктеріне қатынасы бойынша абсолютті және салыстырмалыға бөләнеді.
Бұл ретте бір негізгі шаманы (кейде бірнеше) және физикалық константаны тікелей өлшеуді пайдалану абсолютті өлшеу деп аталады. Мәселен, Е=мс2 формуласында масса (м) - тікелей өлшенуі мүмкін негізгі физикалық шама, ал жарық жылдамдығы (м) - физикалық константа.
Салыстырмалы өлшеу өлшенетін шаманың бірыңғай, бірлік түрінде қолданылатын шамаға қатынасын белгілеуге негізделген.[3,139б.]

Түрлі шамаларды өлшеуге арналған құралдар
Теплотехникалық құралдар қызметі, құрылымы және басқа да белгілері бойынша бірнеше топқа бөлінеді. Көп таралған топтарға мыналар жатады:
- температураны өлшеуге арналған құралдар - термометр және пирометрлер
- қысымды өлшеу үшін - манометрлер, вакуумметрлер, мановакуумметрлер, тягомерлер, напоромерлер және барометрлер қолданылады.
- шығын мен мөлшерді өлшеуге расходомер, есептеуіш және таразылар;
- сұйық пен қиыршық деңгейін есептеу үшін деңгей өлшегіш және деңгей көрсеткіш;
- газ құрамын өлшеуге газоанализатор;
- су және бу сапасын өлшеуге кондуктометрлер және кислородомерлер жатады.

Аталған құралдарды қосымша басқаша да топтауға болады:
- қызметі бойынша - өндірістік (техникалық), лабораториялық, үлгілік және эталондық;
- көрсету сипаты бойынша - көрсеткіш, тіркегіш (өздігінен жазатын және басып шығаратын), интеграциялағыш;
- қолданыланатын сигналдарының формасы бойынша - аналогтық және цифрлық;
- әсер ету принципі бойынша - механикалық, электрлік, сұйықтық, химиялық, радиоизотопты және т.б.;
- қолданылу сипаттамасы бойынша - шұғыл, есептік, есептеуіштік;
- орны бойынша - сол орындық және көрсетулерін дистанциялық беру құралдары;
- жұмыс жағдайы бойынша - стационар (щиттегі) және тасымалданатын;
- көлемі бойынша - ірі, шағын және миниатюрлы.
Әр құрылғы жоғарыда аталған топтың бірнешеуіне жатуы мүмкін. Мысалға термометр өндірістік, өздігінен жазатын, электрлік және т.б. топтарға жатады.Өндірістік құрылғылар өлшеу құралдарының кең таралған түріне жатады. Олар практикалық мақсаттарға қолданылады, құрылымы қарапайым және мықты болып келеді, жаңылыссыз жұмыс істейді. Қолайсыз ортада (шаң, ылғал, вибрация т.б.) бұл құрылғылардың жұмыс дәлдігі қолайлы жағдаймен салыстырғанда айтарлықтай төмендейді.Өндірістік құрылғылардың көрсетуі қашықтықтан да көрініп тұрады. Лабораториялық құрылғылар негізінен дәл өлшеулер үшін қолданылады. Оларды зерттеу және реттеу жұмыстары кезінде қолданады. Өлшеу дәлдігі жоғары болу үшін лабораториялық құрылғылар орындаулары аса дәл, схемалары толық жетілдірілген көрсеткіштерін есептеуге мүмкіндік беретін арнайы тетіктері бар болып шығарылады. Бұл құрылғыларды қолдану кезінде олардың көрсетулеріне тәжірибе немесе есептеу жолымен алынған түзетулер енгізіледі.

1.4 Өлшеу түрлерінің сипаттамасы.

Эталондық және үлгілік құрылғылар негізінен өлшеу құралдарын тексеру үшін қолданылады. Эталондық деп бірлік өлшемдерді сақтау және оларды аса дәлдікпен көрсету үшін қолданылады. Эталондар біріншілік және екіншілік деп бөлінеді. Біріншіліктері барынша дәлірек, олар мемлекеттік эталон қызметін атқарады. Екіншілік эталондардың мәндері біріншіліктер негізінде жүргізіледі. Екіншілік эталондар өлшемдер мәнін біріншілік өлшемдер мен құрылғыларға беру үшін қолданылады.
Үлгілік құрылғылар, бірліктердің дұрыс мәнін өлшеу және градуирлеу арқылы эталондардан басқа құрылғыларға беру үшін қолданылады. Үлгілік құрылғылар төрт разрядты болады. Ол разрядтар ол құрылғылардың және өлшеу әдісінің дәлдігіне байланысты тағайындалады. Бірінші разрядты құрылғылар жұмысшы эталон арқылы, екінші разрядты ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.