Халықаралық ұйымдардың құқықтық мәртебесі
Жоспар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
I.ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҰЙЫМДАРДЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ МӘРТЕБЕСІ
1.1.Құқықтың бірсаласы . халықаралық ұйым құқығының ұғымы. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.2. Халақаралық ұйымдар ұғымы және құқықтық табиғаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1.3. Халақаралық ұйымдардың даму тарихы. БҰҰ . ның алғашқы бейнесі.
Ұлттар Лигасының құқықтық табиғаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
II. БІРІККЕН ҰЛТТАР ҰЙЫМЫ.
2.1 Біріккен Ұлттар ұйымының құрылу тарихы, БҰҰ . ның мақсаты, міндеттері, қағидалар, мүшелік ету мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
2.2. Біріккен Ұлттар Ұйымының құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
2.3. Қазақстан Республикасы.Біріккен Ұлттар Ұйымының мүшесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
I.ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҰЙЫМДАРДЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ МӘРТЕБЕСІ
1.1.Құқықтың бірсаласы . халықаралық ұйым құқығының ұғымы. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.2. Халақаралық ұйымдар ұғымы және құқықтық табиғаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1.3. Халақаралық ұйымдардың даму тарихы. БҰҰ . ның алғашқы бейнесі.
Ұлттар Лигасының құқықтық табиғаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
II. БІРІККЕН ҰЛТТАР ҰЙЫМЫ.
2.1 Біріккен Ұлттар ұйымының құрылу тарихы, БҰҰ . ның мақсаты, міндеттері, қағидалар, мүшелік ету мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
2.2. Біріккен Ұлттар Ұйымының құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
2.3. Қазақстан Республикасы.Біріккен Ұлттар Ұйымының мүшесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27
КІРІСПЕ
Халықаралық ұйымдар халақаралық құқықтың қосымша субъектілерінің қатарына жатқызылыады. Олар мемлекетпен бірге доктриналдық, сондай – ақ конвенциялық тәртіпте халақаралық құқықтың субъектілері болып есептеледі. Халақаралық құқықтық әдебиеттергде мемлекеттер мен халақаралық ұйымдардың өзара ықпалдасуының ең бір күрделі проблемсын – мемлекеттік тәуелсіздік пен үкіметаралық ұйымдардың құзіреттігіндегі мемлекетпен тыс белгілердің арақатынасындағы мәселе ретінде көрсетеді.
Мемлекеттің тәуелсіздік проблемалары мемлекеттік және халақаралық ұйымдардың құзіреттерінің арақатынасындағы мәселелермен айқындалады, яғни бұл мемлекеттің халақаралық ұйымға өз құзыретін ішінара беруі арқылы немесе оған белгілі бір міндеттерді атқаруына мүмкіндік беруі бойынша ынтымақтастығының көп жақтылы нысаны болып табылады; оны мемлекеттер тиісті жағдайларда құрады және ол халақаралық қатынастардың қажеттіліктерінен туындап отырады. Мұнда баса айтатын бір мәселе халаықаралық ұйымдардың құқық субъектілігі мүше мемлекеттердің еркін беруіне, осы ұйымдардың мақсаттарына, құзыреттеріне, өкілеттіктеріне, органдарының құрылымына, қабылданатын шешімдердің заңдық салдарларына тікелей тәуелді болып келеді.
Ұйым жарғысының заңды күшіне енуі белгі бір құқықтық салдарлары қамтамассыз етеді.
Мәселен, халақаралық құқықтың жаңа субъектісі пайда болады, ол өзін құрған мемлекеттен өзгеше сипатпен анықталады. Дегенмен халықаралық ұйым халықаралық құқықтың негізгі субъектілеріне тән маңызды ерекшелігңне – мемлекеттер, ұлттар мен халықтар өз тәуелсіздігін, дербестігін қорңап күресу ерекшелігіне ие бола алмайды. Мемлекет, кез келген халықаралық ұйымға кірген кезде өзінің тәуелсіз құқықтарын жүзеге асырады. Бірақ, мұндай жағдайда мемлекет пен ұлттық ұйымдардың байланысу сипаттары мемлекеттің тәуелсіздігін толық шектейді деген ұғым туындамауы керек. Тәуелсіздік – бұл мемлекетің күрделеі саяси – заңды сипаты, ол құзіреттің саяси режимі, билік механизі сияқты құқықтық институттар арқылы жүзеге асырылады. Халықараық жарғыларында тек қана бір белгі-құзіреттер бойынша бір ғана шектеу қойылады (Халықаралық Даму және қайта құру Банкісінде, Халықаралық Валюта Қорында – бұл экономикалық мәселелер, БҰҰ-нің Қауіпсіздік Кеңесінде – бейбітшілік пен қауіпсіздік қолдау мәселелері).
Халықаралық ұйымдар халақаралық құқықтың қосымша субъектілерінің қатарына жатқызылыады. Олар мемлекетпен бірге доктриналдық, сондай – ақ конвенциялық тәртіпте халақаралық құқықтың субъектілері болып есептеледі. Халақаралық құқықтық әдебиеттергде мемлекеттер мен халақаралық ұйымдардың өзара ықпалдасуының ең бір күрделі проблемсын – мемлекеттік тәуелсіздік пен үкіметаралық ұйымдардың құзіреттігіндегі мемлекетпен тыс белгілердің арақатынасындағы мәселе ретінде көрсетеді.
Мемлекеттің тәуелсіздік проблемалары мемлекеттік және халақаралық ұйымдардың құзіреттерінің арақатынасындағы мәселелермен айқындалады, яғни бұл мемлекеттің халақаралық ұйымға өз құзыретін ішінара беруі арқылы немесе оған белгілі бір міндеттерді атқаруына мүмкіндік беруі бойынша ынтымақтастығының көп жақтылы нысаны болып табылады; оны мемлекеттер тиісті жағдайларда құрады және ол халақаралық қатынастардың қажеттіліктерінен туындап отырады. Мұнда баса айтатын бір мәселе халаықаралық ұйымдардың құқық субъектілігі мүше мемлекеттердің еркін беруіне, осы ұйымдардың мақсаттарына, құзыреттеріне, өкілеттіктеріне, органдарының құрылымына, қабылданатын шешімдердің заңдық салдарларына тікелей тәуелді болып келеді.
Ұйым жарғысының заңды күшіне енуі белгі бір құқықтық салдарлары қамтамассыз етеді.
Мәселен, халақаралық құқықтың жаңа субъектісі пайда болады, ол өзін құрған мемлекеттен өзгеше сипатпен анықталады. Дегенмен халықаралық ұйым халықаралық құқықтың негізгі субъектілеріне тән маңызды ерекшелігңне – мемлекеттер, ұлттар мен халықтар өз тәуелсіздігін, дербестігін қорңап күресу ерекшелігіне ие бола алмайды. Мемлекет, кез келген халықаралық ұйымға кірген кезде өзінің тәуелсіз құқықтарын жүзеге асырады. Бірақ, мұндай жағдайда мемлекет пен ұлттық ұйымдардың байланысу сипаттары мемлекеттің тәуелсіздігін толық шектейді деген ұғым туындамауы керек. Тәуелсіздік – бұл мемлекетің күрделеі саяси – заңды сипаты, ол құзіреттің саяси режимі, билік механизі сияқты құқықтық институттар арқылы жүзеге асырылады. Халықараық жарғыларында тек қана бір белгі-құзіреттер бойынша бір ғана шектеу қойылады (Халықаралық Даму және қайта құру Банкісінде, Халықаралық Валюта Қорында – бұл экономикалық мәселелер, БҰҰ-нің Қауіпсіздік Кеңесінде – бейбітшілік пен қауіпсіздік қолдау мәселелері).
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Актуальные проблемы внешней политики Казахстана: Сборник статей. –МИД Республики Казахстан, 1998.
2. Ашавский Б.М. Межправительские конференции. – М., 1980.
3. Вальдхайм К. Единственная в мире должность. – М., 1980.
4. Исраелян В.Л. Дипломаты лицом к лицу. – М., 1990.
5. Зайцева О.Г. Международные межправительственные организации. – М., 1983.
6. Зайцева О.Г. Международные организации: принятие решений. –М., 1980.
7. Кривчикова Э.С. Основы теории права международных организаций. – М., 1979.
8. Крылов Н.Б. Правотворческая деятельность международных организаций. – М., 1988.
9. Токаев К.К. Организация Объединенных Наций: полвека служения миру. – Алматы: Атамұра, 1995.
10. Токаев К.К. Под стягом независимости. Очерки о внешней политике Казахстана. – Алматы: Білім, 1977.
11. Нешатаева Т.Н. Международные организации и право. – М.: Дело, 1999.
12. Шибаева Е.А. Право международных организаций: вопросы теории. – М., 1986.
13. Шибаева Е.А., Поточный М. Правовые вопросы структуры и деятельности международных организаций. –М., 1980.
14. Устав ООН 1945 г.
15. Устав СНГ 1993 г.
1. Актуальные проблемы внешней политики Казахстана: Сборник статей. –МИД Республики Казахстан, 1998.
2. Ашавский Б.М. Межправительские конференции. – М., 1980.
3. Вальдхайм К. Единственная в мире должность. – М., 1980.
4. Исраелян В.Л. Дипломаты лицом к лицу. – М., 1990.
5. Зайцева О.Г. Международные межправительственные организации. – М., 1983.
6. Зайцева О.Г. Международные организации: принятие решений. –М., 1980.
7. Кривчикова Э.С. Основы теории права международных организаций. – М., 1979.
8. Крылов Н.Б. Правотворческая деятельность международных организаций. – М., 1988.
9. Токаев К.К. Организация Объединенных Наций: полвека служения миру. – Алматы: Атамұра, 1995.
10. Токаев К.К. Под стягом независимости. Очерки о внешней политике Казахстана. – Алматы: Білім, 1977.
11. Нешатаева Т.Н. Международные организации и право. – М.: Дело, 1999.
12. Шибаева Е.А. Право международных организаций: вопросы теории. – М., 1986.
13. Шибаева Е.А., Поточный М. Правовые вопросы структуры и деятельности международных организаций. –М., 1980.
14. Устав ООН 1945 г.
15. Устав СНГ 1993 г.
Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 33 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 33 бет
Таңдаулыға:
Жоспар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
I.ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҰЙЫМДАРДЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ МӘРТЕБЕСІ
1.1.Құқықтың бірсаласы - халықаралық ұйым құқығының ұғымы. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
0.2. Халақаралық ұйымдар ұғымы және құқықтық табиғаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.3. Халақаралық ұйымдардың даму тарихы. БҰҰ - ның алғашқы бейнесі.
Ұлттар Лигасының құқықтық табиғаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
II. БІРІККЕН ҰЛТТАР ҰЙЫМЫ.
2.1 Біріккен Ұлттар ұйымының құрылу тарихы, БҰҰ - ның мақсаты, міндеттері, қағидалар, мүшелік ету мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
2.2. Біріккен Ұлттар Ұйымының құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
2.3. Қазақстан Республикасы-Біріккен Ұлттар Ұйымының мүшесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ..23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27
КІРІСПЕ
Халықаралық ұйымдар халақаралық құқықтың қосымша субъектілерінің қатарына жатқызылыады. Олар мемлекетпен бірге доктриналдық, сондай - ақ конвенциялық тәртіпте халақаралық құқықтың субъектілері болып есептеледі. Халақаралық құқықтық әдебиеттергде мемлекеттер мен халақаралық ұйымдардың өзара ықпалдасуының ең бір күрделі проблемсын - мемлекеттік тәуелсіздік пен үкіметаралық ұйымдардың құзіреттігіндегі мемлекетпен тыс белгілердің арақатынасындағы мәселе ретінде көрсетеді.
Мемлекеттің тәуелсіздік проблемалары мемлекеттік және халақаралық ұйымдардың құзіреттерінің арақатынасындағы мәселелермен айқындалады, яғни бұл мемлекеттің халақаралық ұйымға өз құзыретін ішінара беруі арқылы немесе оған белгілі бір міндеттерді атқаруына мүмкіндік беруі бойынша ынтымақтастығының көп жақтылы нысаны болып табылады; оны мемлекеттер тиісті жағдайларда құрады және ол халақаралық қатынастардың қажеттіліктерінен туындап отырады. Мұнда баса айтатын бір мәселе халаықаралық ұйымдардың құқық субъектілігі мүше мемлекеттердің еркін беруіне, осы ұйымдардың мақсаттарына, құзыреттеріне, өкілеттіктеріне, органдарының құрылымына, қабылданатын шешімдердің заңдық салдарларына тікелей тәуелді болып келеді.
Ұйым жарғысының заңды күшіне енуі белгі бір құқықтық салдарлары қамтамассыз етеді.
Мәселен, халақаралық құқықтың жаңа субъектісі пайда болады, ол өзін құрған мемлекеттен өзгеше сипатпен анықталады. Дегенмен халықаралық ұйым халықаралық құқықтың негізгі субъектілеріне тән маңызды ерекшелігңне - мемлекеттер, ұлттар мен халықтар өз тәуелсіздігін, дербестігін қорңап күресу ерекшелігіне ие бола алмайды. Мемлекет, кез келген халықаралық ұйымға кірген кезде өзінің тәуелсіз құқықтарын жүзеге асырады. Бірақ, мұндай жағдайда мемлекет пен ұлттық ұйымдардың байланысу сипаттары мемлекеттің тәуелсіздігін толық шектейді деген ұғым туындамауы керек. Тәуелсіздік - бұл мемлекетің күрделеі саяси - заңды сипаты, ол құзіреттің саяси режимі, билік механизі сияқты құқықтық институттар арқылы жүзеге асырылады. Халықараық жарғыларында тек қана бір белгі-құзіреттер бойынша бір ғана шектеу қойылады (Халықаралық Даму және қайта құру Банкісінде, Халықаралық Валюта Қорында - бұл экономикалық мәселелер, БҰҰ-нің Қауіпсіздік Кеңесінде - бейбітшілік пен қауіпсіздік қолдау мәселелері).
I. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҰЙЫМДАРДЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ МӘРТЕБЕСІ
1.1. Құқықтың бірсаласы - халаықаралық ұйым құқығының ұғымы.
Халықаралық ұйымдар халақаралық құқықтың қосымша субъектілерінің қатарына жатқызылыады. Олар мемлекетпен бірге доктриналдық, сондай - ақ конвенциялық тәртіпте халақаралық құқықтың субъектілері болып есептеледі. Халақаралық құқықтық әдебиеттергде мемлекеттер мен халақаралық ұйымдардың өзара ықпалдасуының ең бір күрделі проблемсын - мемлекеттік тәуелсіздік пен үкіметаралық ұйымдардың құзіреттігіндегі мемлекетпен тыс белгілердің арақатынасындағы мәселе ретінде көрсетеді.
Мемлекеттің тәуелсіздік проблемалары мемлекеттік және халақаралық ұйымдардың құзіреттерінің арақатынасындағы мәселелермен айқындалады, яғни бұл мемлекеттің халақаралық ұйымға өз құзыретін ішінара беруі арқылы немесе оған белгілі бір міндеттерді атқаруына мүмкіндік беруі бойынша ынтымақтастығының көп жақтылы нысаны болып табылады; оны мемлекеттер тиісті жағдайларда құрады және ол халақаралық қатынастардың қажеттіліктерінен туындап отырады. Мұнда баса айтатын бір мәселе халаықаралық ұйымдардың құқық субъектілігі мүше мемлекеттердің еркін беруіне, осы ұйымдардың мақсаттарына, құзыреттеріне, өкілеттіктеріне, органдарының құрылымына, қабылданатын шешімдердің заңдық салдарларына тікелей тәуелді болып келеді.
Ұйым жарғысының заңды күшіне енуі белгі бір құқықтық салдарлары қамтамассыз етеді.
Мәселен, халақаралық құқықтың жаңа субъектісі пайда болады, ол өзін құрған мемлекеттен өзгеше сипатпен анықталады. Дегенмен халықаралық ұйым халықаралық құқықтың негізгі субъектілеріне тән маңызды ерекшелігңне - мемлекеттер, ұлттар мен халықтар өз тәуелсіздігін, дербестігін қорңап күресу ерекшелігіне ие бола алмайды. Мемлекет, кез келген халықаралық ұйымға кірген кезде өзінің тәуелсіз құқықтарын жүзеге асырады. Бірақ, мұндай жағдайда мемлекет пен ұлттық ұйымдардың байланысу сипаттары мемлекеттің тәуелсіздігін толық шектейді деген ұғым туындамауы керек. Тәуелсіздік - бұл мемлекетің күрделеі саяси - заңды сипаты, ол құзіреттің саяси режимі, билік механизі сияқты құқықтық институттар арқылы жүзеге асырылады. Халықараық жарғыларында тек қана бір белгі-құзіреттер бойынша бір ғана шектеу қойылады (Халықаралық Даму және қайта құру Банкісінде, Халықаралық Валюта Қорында - бұл экономикалық мәселелер, БҰҰ-нің Қауіпсіздік Кеңесінде - бейбітшілік пен қауіпсіздік қолдау мәселелері).
Халықаралық ұйым - халаықаралық қатынастастарды Халықаралық құқықтық реттеу жүйесіндегі қажет нақты объективті құбылыс. Халықаралық тәжірибеде халықаралық ұйымдардың қызметіне және оның көптеген бағыттары бойынша әрі қарай дамуына әсерін тигізетін факторлар мен шарт - жағдайлар жүйесі болады. Олар мыналар:
шаруашылық қызметін интернационалдау;
ғылыми - техникалық процесс;
қазіргі заманғы маңызды проблемалардың ғаламдық сипаты;
Халықаралық ұйымдар мемлекеттер мен халықаралық құқықтың өзге де
субъектілері арасынағы халықаралық ынтымақтастықтың маңызды құқықтық нысанының біреуі болып табылады. Қазіргі заманғы ғаламдық проблемаларды құрастыру халықаралық ұйымдардың өызметінде күннен күнге өзекті мәселеге айналып келеді. Халықаралық ұйымдардың тәуелсіз мемлекеттермен қатар, халықаралық қатынастарды халықаралық құқықтық реттеуде айтарлықтай рөл ойнайтыны жалпыға мәлім.
XIX ғасырдың ортасында қоғам дамуының табиғи қажеттіліктері тұрақты әрекет ететін, халықаралық әкімшілік одақ деп аталатын халықаралық ұйымдардың пайда болуына себеп болады. Халықаралық ұймдардың қазңргң дәуірдегі дамуының кейбір заңдылықтары бар. Олар: алуан түрлі қоңамдық құрылымды мемлекеттердің бейбіт қатар қмір сүруі; колониялық жүйенің құрылымды күйреуі, шаруашылық, саяси, ғылыми және мәдени өмірдің интернационалдануы. Сондай - ақ тәуелсіз мемлекеттердің өмір сүруі.
Халықаралық ұйымдардың құрылуының объективті - нақтылы негізі бар және ол әлемдік бірлестіктің шынайы қажеттіліктерінен туындайды. Олар, халықаралық қатынастарға құқықтық реттудің тұтас шегінде, халықаралық ұйым аясында құқықтық ықпал етудің арнайы әдісінен басқа ешнәрсе де емес. Халықаралық ұйым құқықтардың халықаралық құқықтың дербес саласы ретінде бөліп шығару мәселесңнде олар белгілі бір рөл атқарады.
Халықаралық ұйымдардың құқығы күрделі нормативті құрылымға ие. Жалпы халықаралық құқықтың қағидалары, яғни jubs cogens қағидаларын бейбіт қатар өмір сүру, мемлекеттік тәуелсіздікті құрметтеу, мемлекеттердің тең құқықтылығы және бір - бірінің ішкі істеріне қол сұқпау қағидаларын, сонымен қатар халықаралық ұйымдарың құқықтарының қағидалары да жатады. Мәселен, аталған қағидалардың көпшілігі БҰҰ жарғысындағы 2 - баптың мазмұнынымен сәйкес келеді. Онда нақты халықаралық ұйым қызметінің қағидалары айқындалады.
Көпке дейін халықаралық шарттар құқықтарының теориясында 2 түрлі тенденция өмір сүріп келеді:
халықаралық ұйым құқықтарының мәліметтері; бұл концепцияның
жақтастарының көзқарасы бойынша БҰҰ - ның төтенше құқықтарына жалпы халықаралық құқықтан бөлек әрекет ететін жаңа құқық кіреді;
халықаралық ұйым құқықтарының ұғымы, БҰҰ - ның құқықтары деген
ұғымнан әлдеқайда кең; сондай - ақ осы құқықтың жалпы халықаралық құқықтың бөлінуін және оның жалпы халықаралық құқықпен қатар параллельді әрекет ету мүмкіндігін мойындау.
Байқап отырғанымыздай, бұл тұжырымдаманың екеуін де қазіргі заманғы халықаралық құқықтың ғылыми жүйесі қабылдай алмайды.
Халықаралық ұйым құқықтарының- халықаралық ұйымдардың қызметтерін және құқықтық мәртебесін, пайда болу мәселелерін ретейтін қағидалар мен нормаларды біріктіретін қазіргі заманғы халықаралық құқықтың бір саласы.
Көп жағдайларға халықаралық ұйым құқығы халықаралық құқықтың бір саласы ретінде танылады. Сонымен қатар, баяғы қалпынша халықаралық құқық жүйенің ішкі құрылымның проблемалары шешілмеген, соның ішінде бұл жүйедегі халықаралық ұйымдардың құқықтарының алатын орны әлі айқындалмаған. XIX ғасырдың ортасында тұрақты әрекет ететін халықаралық ұйымдар пайдаболғанға дейін мемлекетаралық тікелей байланыстар халықаралық қатынастардың негізгі түрі болып келеді. Кейінірек халықаралық ұйымдардың пайда болуына орай, халықаралық ұйымдардың шеңберінде байланыстар халықаралық қатынастар псйда болды, олар:
халықаралық ұйым мүшелері есебінде мемлекеттердің өзара байланыстары;
мүше мемлекеттердің халықаралық ұйымдармен қатынастары;
халықаралық ұйым органдарының өзара қатынастары;
ұйымдардың мүшелері емес мемлекеттермен халықаралық ұйымдардың байланыстары;
Жоғарыда аталғандардан басқа ұйымдардың өзара арақатынастары да пайда болады. Сонымен, жаңа халықаралық қатынастардың пайда болуы оларды халықаралық құқықтың нормалары арқылы реттеу қажеттілігін негіздеп береді.
Халықаралық құқықта құқықтық реттеудің арнаулы бір пәні пайда болды, ол - халықаралық ұйым шеңберіндегі халықаралық қатынастар. халықаралық ұйымдардың қызмет ету процесінде нормативтік база құрылды. халықаралық ұйымдардың қатысуымен жасалатын шарттар көлемінің артуы халықаралық ұйымдардағы шарт құқығының қалыптасқандығын көрсетеді.
Құқық ғылымында құқықтың салалануының өлшемі ретіндегі құқықтық реттеу тәсілдерінің рөлі жөнінде бірнеше көзқарастар өмір сүріп келеді.
Бқдан сала жүйелерінің ішкі құрылымын айқындау қажеттілігі туралы мәселе туындайды. Халықаралық құқықтық реттеу әдістерінің мазмұнын қарастыра отырып, біз бұл әдістің құқықтық қатынасқа қатысушылардың теңдік жағдайында, міндеметтелерді ерікті түрде қабылдауы және құқықтарды күштеу элементтерінсіз, тараптардың келісу жолымен құқықтарының орнатылуымен сипатталатынын көреміз.
Халықаралық ұйымдардың жұмыс істеуі - оның органдарының әр түрлі қызметтері белгілі бір құқықтық тәртіпті орнатуға негізделген. Халықаралық құқық жүйесінде халықаралық ұйымдардың құқықтарынан тыс бірде - бір салада құқықтық реттеу әдістерінің мұндай ерекшелігі жоқ екенін ескерсек, бұл саланың дербес сала жағдайында тұрғанын атап айтуға болады.
8.2. Халақаралық ұйымдар ұғымы және құқықтық табиғаты.
Халықаралық ұйымдар халықралық құқықтың туынды субъектісі болғандықтан, мемлекеттің әртүрлі әлеуметтік - экономикалық құрылымдармен ынтыастығын қамтамассыз етеді, қазіргі заманғы ғаламдық проблемаларды шешеді. Халықаралық ұйымдардың дамуы олардың Халықаралық құқық субъектілігін алуымен тікелей байланысты. Халықаралық ұйымдарнорма шығарушылық, кодификациялық және бақылау қызметтерін жүзеге асырады. Аталған қызметтерді жүзеге асыру Халықаралық ұйым қызметтерін халықаралық құқықық реттеу механизіміне ықпал етуді арттыруды қамтамассыз етеді.
Халықаралық ұйымдар нормашығарушылық процеске қатыса отырып халықаралық құқықтық санкцияларды пайдаланылады. Ол халықаралық құқықтың туынды субъектілерінің құқықты пайдалану процесіндегі рөлінің күшейгендігін көрсетеді.
Халықаралық ұйымдардың даму процесі ішкі ұйымдастыру тетігінің дамығаын және жақсарғанын қуаттайды. Сөйтіп, халықаралық ұйым өзінің заңдық табиғаты бойынша мемлекеттің ынтымастық органы болып табылатындықтан ұйымның қызметін өз мақсаттары үшін кейбір белгілерін жетілдіре отырып пайдаланады. Бұған мысал ретінде халықаралық ұйымдардағы дауыс беру процедурасының эволюциялық дамуын айтуға болады. Мәселен, Ұлттар Лигасының мүше мемлекеттер БҰҰ жүйесінде бір ауыздан шешім қабылдау қағидасынан дауыстың көпшілігіне қарай ойысты, ал кейінірек Халықаралық ұйымдарда дауыс беру тәртібінің консенсус сияқты кеңінен таралған түрі қолданыла бастады. Консенсус - шешімдері дайындау мен қабылдау процедурасы, оған мүше мемлекеттердің позициясын дауыс бермей - ақ үйлестіру және қабылданатын шешімдерге толықтай алғанда қарсылықтардың болмауы тән.
Ұйымдардың арасындағы өзара әрекеттердіңнысандары мен әдістерә бара - бар түрленіп және белсенді болып келеді. Халықаралық ұйым құқығы саласының нормативті базасы кеңеюде. Халықаралық ұйым халықаралық құқықтың субъектісі болғандықтан құқықтық нормалар шығарады. Бұл ұйымның бірінші нормашығарушылық қызметі болып табылады. Ал, екінші түріне квазинормашығарушылық қызметі жатады. Бұл жағдайда халықаралық ұйым құқықтық норма шығармайды, алайда нормашығарушылық қызметі:
халықаралық ұйымдардың қатысуымен жасалатын шарттар;
халықаралық ұйымдардың нормашығарушылық процесіне тікелей қатысуы;
халықаралық ұйымдардың кондификациялық және бақылау қызметтерін жүзеге асыруы;
халықаралық құқықтық санкцияларды қолдану жолы арқылы қамтамассыз етеді;
Халықаралық ұйымдардың қатысуымен жасалатын шарттар:
Қазіргі таңда, халықаралық ұйымдардың шарттық тәжірибесі қалыптастырған нормаалр саны өсіп келе жатқандығы байқалады. Осындай жағдайда мемлекеттер халықаралық құқықтық негізгі субъектісі бола отырып, халықаралық құқықтың қосымша субъектілерінің шарттық тәжірибелерінің маңызы артып келе жатқандығы ескермеуі мүмкін емес. Халықаралық құқық комисиясы 12 жыл (1979-1982) көллемінде мемлекеттер және халықаралық ұйымдар арасындағы немесе Халықаралық ұйымдардың арасындағы шарттардың құқықтары туралы 1969 жылғы Конвенциясында Халықаралық ұйымдардың шарт жасаудағы құқық қабілеттілігін айқындайтын бап бар. Конвенциялық нормаға сәйкес бұл құқық қабілеттілік осы ұйымның тиісті ережелерімен реттеледі.
Халықаралық ұйымдардың нормашығарушылық процесіне тікелей қатысуы.
БҰҰ - ның мамандырылған мекемелерінің Жарғыларын дағы тиісті баптарды сараптағанда, аталған мамандандырылған мекемелердің халықаралық конвенциялардың, келісімдердің және регламенттердің жобаларын қабылдау құқығына ие екенін білуге болады. Мұндай норма шығару процесінің мақсаты - олардың тиісті құзіреттерінің аясында тиімді халықаралық ынтымастықты қамтамассыз ету. Бұған екі жолмен қол жеткізуге болады: көп тарапты конвенциялар мәтінің халықаралық ұйымдардың аясында және бақылануында қабылдануы, сондай - ақ халықаралық әкімшілік және техникалық регламенттерді қабылдау.
Халықаралық ұйымдардың кодификациялық және бақылау қызметтерін жүзеге асыру.
БҰҰ жарғысының Кіріспесінде, ұйымдардың басты міндеттерінің бірі шарттар және халықаралық құқықтың өзге де қайнар көздерінен туындайтын міндеттерді әділ бағалау және құрметтеу сақталуы үшін жағдай жасау екректігі берілген. Халықаралық ұйымдардың кодификациялық және бақылау қызметтері осы міндеттерді орындауға бағытталады.
Халықаралық құқықтың санкцияларды қолдану жолы.
Соңғы кездерде халықаралық құқықтық нормаларды сақтауды мәжбүрлеп қамтамассыз етуде халықаралық ұйымдардың рөлі өсіп келеді. Халықаралық ұйымдардың мұндай санкциялары шарттың құрылтай құжаттарының нормаларында, олардың органдарынның қаулыларында болуы мүмкін. Санкцияларды қолдануды құқықтық мәжбүрлеудің әр түрлі шаралары қамтамассыз етеді. Мысалы, көб,рек қолданатын мыналар:
1. Халықаралық ұйымдардың құрылдтай құжаттарында көрсетілген құқықтар мен
артықшылықтарлы тоқтату.
2. БҰҰ - ның мамандырылған мекемелерінің органдарының жұмысына
қатысудан, халықаралық ұйым қатысуымен жасалатын шарттардың арнайы мәселелері бойнша ынтымастықтан шығарып тастау.
Халықаралық ұйым-бұл белгілі міндеттерді орындау үшін халықаралық шарт негізінде құрылған, тұрақты әрекет ететін органдар жүйесі бар, халықаралық құқық субъектілігін және халықаралық құқық нормаларымен қағидалары негізінде құрылған мемлекеттердің тұрақты бірлестігі.
Халықаралық ұйымдардың белгілері мынадай:
халықаралық құрылтай шарттың болы;
белгілі бір мақсаттардың болуы;
тиісті ұйымдық құрылымы: тұрақты органдар мен штаб - пәтерлер жүйесі;
мүше - мемлекеттердің құқықтарын мен міндеттерінбасқа дербес құқықтары мен міндеттері;
халықаралық құқықтың нормалары мен қағидалары сай құрылуы;
үш және одан да көп мемлекеттердің мүше болуы.
Халықаралық ұйымдардың жіктелуі көптеген қиыншылықтармен байланысты. Біріншіден, бір ұйымға берілетін анықтаманың өзіне әртүрлі жақтан келуге болаы.
Екіншіден, түрлі ұйымдар бар, оладың маңызды ерекшелктеріне қарай сан түрлі санатқа бөлуге болады. Жіктеудің негізіне мыналар кіреді:
Мүшелікке қойылатын талаптар:
а) үкіметарлық (мемлекетаралық), мұндай ұйымға тек мемлекеттер ғана мүше бола
алады. Мұндай талапты қолдану құқық субъектілікті анықтаған кезде үлкен маңызға ие (БҰҰ, ХЕҰ, БДҰ, ЮНЕСКО);
б) үкіметаралық емес ұймдарға заңды тұлғалар, қоғамдық ұйымдар (қызыл крест
пен жарты ай қоғамы, БҰҰ - ның дүниежүзілік бейбітшілік кеңесі жәрдемдесу ұйымы).
Қызмет ету мерзімі:
а) уақытша. Бұл топқа халықаралық жиналыстар, халықаралық конференциялар
жатады.
б) тұрақты. Бұл топқа қазіргі кезде әрекет ететін ұйымдарды - БҰҰ, ТМД, барлық
мамандарылған ұйымдарды жатқызуға болады. Осы аталған талаптардың бәрі шартты екенін атап өтуге болады. Мысалы, экономикалық көмек кеңесі, Варшава Шарт Ұйымы өздерінің әрекет еткен кездерінде тұрақты халықаралық ұйымдар болған еді.
Аумақтық қызметттері бойынша:
а) Бүкіләледік.оларға БҰҰ, ЮНЕСКО, халықаралық Жастар Одағы, т.б. жатады.
б) аймақтық - қызмет әрекеті белгілі бір аймаққа таралатын ұйымдар - араб мемлекеттерінің Лигасы, Африкалық бірлестік ұйымы, Амерекиандық мемлекеттер ұйымы, Тәуелсіз Мемлекеттер Достығы.
Қызмет түрлері бойынша:
а) қызмет түрі шектелмеген ұйымдар - БҰҰ, араб мемлекеттерінің Лигасы.
б) арнайы мәселелерді шешетін құзіреттері бар ұйымдар - БҰҰ-ның барлық мамандарылған мекемелері.
Жоғарыда аталған негіздердің толық еместігіне назар аудара кету керек. Оларды, біздің ойымвзша, жаңа мүшелерді қабылдау тәртібі бойынша: шық және жабық; қызмет әрекетінің мақсаты мен қағидалары бойынша: құқыққа құзіретті деп қосымша толықтыруға болады.
1.3. Халақаралық ұйымдардың даму тарихы. БҰҰ - ның алғашқы бейнесі.
Ұлттар Лигасының құқықтық табиғаты.
Халықаралық ұйымдардың алғашқы белгілері Грецияда пайда болып, қалалар ман қауымдардың Пелопонесс және Афиныа симмахия одағы түрінде қалыптасады. Бұл екі ежелгі гректік одақтың арақатынасы араздық сипатта болады да, Пелопонесса соғысымен аяқталады, нәтижесінде грек әлемінде спарта гегемониясы орнады. Афина симмахиясы таралып кетті. Халықаралық ұйымдардың тағы бір нысаны ежелгі гректік амфиктиондар ортақ қазынасы мен ортақ соғыс жүргңзетңн ережелері бар тайпалар мен қалалардың діни, саяси одақтары сияқты ежелгі халықаралық бірлестіктері болады. Амфиктионияға айқын ішкі құрылымды сипат тән еді.
Қазіргі заманғы халықаралық ұйымдардың алғашқы нысандары табылған мемлекетаралық бірлестңкердң құру қажеттілігі экономикалық және саяси себептермен негізделеді. Мұндай заңды байланыс халықаралық қатынастардың дамуының келесі сатыларында да байқалады.
XIX ғасырдың халықаралық бірлестіктің қайсысын алғашқы халықаралық ұйымдар ретінде атауға болады деген пікірге алуан түрлі көзқарастар бар. Мысалы, алғашқы халықаралыұ бірлестіктер тобында мынадай бірлестіктер аталып жүр:
1815 жылы құрылған Қасиетті Одақ;
Рейн өзеніндегі кеме қатынасының орталық комиссиясы өлшем және таразының 1875 халықаралық бюросы;
1874 жылы Бүкіләлемдік пошта одағы.
Жоғарыда атаоған белгілері бар алғашқы халықаралық ұйымдар капитализм дәуірінде пайда болды. Олар өздерінің құқықтық табиғаты бойнша ьір әлеуметтік жүйеге енетіндіктен, іс жүзінде әркеттерінде қатысушылардың тәуелсіз теңдгі қағидасын сқтау мен іске асыруын әлі алыс тұрған болатын. Мұнан тыс, ұйымның қатарындағы колониялардың және тәуелді аумақтардың жағдайы ашық келісспеушілік жаұғдайында болды.
Сол кездегі халықаралық қатынастар жүйесіндегі халықаралық ұйымдар ең бірінші халықаралық ынтымастық мәселесінде көмекші роль атқарады. Сонымен бірге, олардың пайда болуы халықаралық қатынастардың кеңебіне жл ашып береді.
Қазіргі заманғы халықаралық қатынастар сипаттық белгілерінің бірі ретінде
мемлекетаралыө ұйымдардың тез дамуы мен өсуін айтуға болады. ХХ ғасырдың басында соғысатын алдын алу мақсатында саяси бағдар тұтқан халықаралық ұйымдарды құру туралы әр түрлі жобалар жасала бастады.
Бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде осындай жобалардың елу шақтысы жасалды. Сондай жобалардың біреуі Ұлттар Лигасының шынайы иелерінің мақсаты оның Жарғысындағы Кіріспеде көрсетілгендерден алшақ жатқан болатын. Ұлттар Лигасының Жарғысының соңғы нұсқасы ағылшын - американдық жоба негізінде жасақталып, үш империялық державалар: АҚШ, Англия, Франция арасында кесілді. Ал Париж конференциясының қалған қатысушысы Жарғыны талқыламай - ақ қабылданған болатын.
1919 жылдың 18 сәуірінде қабылданған Ұлтаралық Лиганың Жарғысына 44 мемлекет қл қойды, соның ішінде 31 мемлекет бірінші дүниежүзілік соғыста Антанта тарапынан қолдағандар болып шықты. Бұл сандарды келтіру себебіміз - халықаралық ұйымның таптық сипатын анықтауда бұлтартпайтын дәлел болғандығында. Бұл ұйымның алғашқы мүшесі АҚШ болды. Бірақ Америка Сенаты Версаль шартын ратификацияламағандықтан Ұлттар Лигасының шарты да ратификацияланбады. Ал екінші топтағы шақырылғандар деп аталатын мемлекеттердің құрамына бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде бейтарап саясатты ұстаған 13 мемлекет болды. Ұлттар Лигасының жарғысына қол қойғандардың ішінде британдық доминиондар да болды, ол билік басындағы ағылшындардың британ империясына кіретін елдердің Ұлттар Лигасына мүше болуларын аса мүдделіктерінің нәтижесі еді.
Ұлттар Лигасының мынадай басты органдардан құралған еді:
Жиналыс (Ассамблея). Бұл орган қыркүекте өтетін сесиялар бойынша жұмыс істеді. Бұл басты орган өз құзіретіне жататын барлық мәселелерді қарастыруға өкілетті болады, ревалюциялады, кепілдемелерді жиналыс (Ассамблея) бір ауыздан қабылдайтын.
Ұлттар Лигасының кеңесі - тұрақты және тұрақты емес органдардан тұратын орган. Тұрақты органдар ретінде - Ұлыбритания, Жапония, кейінірете Германия,1834 жылдан КСРО болды.
Хатшылық - Ұлттар Лигасының атқарушы органы, оның аппаратының саны 600 адамдай болды.
1920 жылы сот органы қрылды - халықаралық әділ соттың тұрақты палатасы. Халықаралық әділ соттың тұрақты палатасы статуты редакциялық өзгерістерге ұшырап. Ақырында БҰҰ - ның Халықаралық сот статуты болып қалды.
Ұлттар Лигасының басты органдарыныі құрамына халықаралық еңбек ұйымы кірген болатын. Ал БҰҰ аясында мамандандырылған мекеме болды.
Сөйтіп, Ұлттар Лигасында өмір сүрген басты органдар жүйесі БҰҰ - да қайталанады. Соның ішінде Ұлттар Лигасындағы жиналыстың (Ассамблея) органы БҰҰ - ның Бас ассамблеясы құрылды; Ұлттар Лигасы кеңесі қауіпсіздік кеңесі болып қайта құрылды; Ұлттар Лигасының Хатшылығы БҰҰ бас органдарының құрылымында осы атпен аталды, ал халықаралық әділ соттың ұйымдық құрылымы халықаралық соттың тұрақты палатасының құрылымын қайталады.
Ұлттар Лигасының құқықтық мәртебесін сараптай отырып, бұл ұйымның мынадай кемшіліктері болғғанын байқаймыз:
Саяси шешімдерді қабылдаған кездегі бір ауыздылық қағидасының болуы. Оның мағынасы, Ұлттар Лигасының кез - келген мүшесі, дауласушы тараптарды қоспағанда, вето қою құқығының иемденеді, сөйтіп шешім қабылданбайтын еді.
Басты органдар - Жиналыс (Ассамблея) пен Кеіес арасында құзіреттерінің нақты жұмыс тәртібі жоқ болды.
Ұлттар Лигасының Жарғысыннда қаусыздану идеясы басқа мемлекеттер алдындағы міндетті орындау қажеттілігіне сайды. Толықтай және бір жола қаусыздану туралы тезис халықаралық құқықта кейінірек қарала бастады.
Басқару мандатын тапсыру жолмен орталық жүйені ашыққа шығару.
Ұлттар Лигасы қызметінің негізгі біір ғана тұтастай антисоветтік негізге сүйенді. КСРО бұл ұйымға тек 15 жыл өткен соң ғана толық мүшелікке өтті. Дегенмен КСРО Ұлттар Лигасына кірердің алдында осы Лиганың қамқорлығымен өткізілген бірнеше конференцияға қатысты. Мысалы, қаусыздану мәселелеріне арналған бірнеше сессияларға қатысқан КСРО жалпылай толық және тез арада қаусыздану туралы және қаулануды прогрессивті - пропорционалды қысқарту туралы конвенциялардың жобаларын жасауға көмектесті.
1931 жылғы Солтүстік - Шығыс Қытайдағы (Манжурия) жапон басқыншыларына қарсы Ұлттар Лигасының қандай да бір тиімді шараларды қолдана алмаған дәрменсіздігі халықырылық арендағы беделін түсірі жібереді. Дәл осы кезеңде, елдердің көпшілік бөлігі КСРО - ның араласқанына мүдделі еді. 1933 жылы Ұлттар Лигасының құрамынан фашистік ГГермания мен милитаристік Жапония шығып кетті.
Ұлттар Лигасына мүшелікке КСРО - ны ұйымның 3 мүшесі - мемлекеті шақырды. Сөйтіп, КСРО - ны шақыру фактісі оның беделінің едәуір өсуіне сбеп боды. КСРО қысқа мерзіім ішінде (1939 жылы КСРО Финляндияға шабуыл жасады деген айыппен ұйымның құрамынан шығарылып тасталды) халықаралық ұйымның бейбіт өмірді сүйетін күштерінің жиналатын орталығына айналуына және бейбітшілік ұжымдық қорғау жүйесін қалыптастыруға көп күш жұмсады.
Ұлттар Лигасы өзінің әрекет еткен кезеңінде қандай да бір маңызды дау- жанжалдарды шеше алмады, тіпті жаңа әлемдік соғыстың алдын алуға дәрмені етпеді. Сөйтіп, бейбітшілік пен қауіпсіздікті қамтамассыз етуге бағытталған халықаралық үкіметаралық ұйымды құрудағы алғашқы қадамы сәтсіз аяқталды. Ұлттар Лигасының ұйымдық - құқығының, заңдық механизімі шешуге халықаралық қатынастарды дамыту үшін бейбіт қадамдарды іздеп табуға жол бермеді.
I. БІРІККЕН ҰЛТТАР ҰЙЫМЫ.
2.1 Біріккен Ұлттар ұйымының құрылу тарихы, БҰҰ - ның мақсаты, міндеттері, қағидалар, мүшелік ету мақсаты.
Біріккен Ұлттар ұйымы (БҰҰ)-құрамна 189 мемлекет кіретін әмбебап халықаралық ұйым. Құрылып, қалыптасқалы бері БҰҰ ұдайы даму үстінде. Бүгінгі таңда оның құрамына 23 мүшелері бір кездері коллониялық тәуелділікте болған, ал қазіргі кезде даму жолындағы мемлекеттер.
Дегенмен, Біріккен Ұлттар ұйымы (БҰҰ) абсолютті мінсіз ұйым емес. Осы ұйым 1945 жылы 51 мемлекетті біріктіріп, бүгінгі күнге дейін өз құрамын сақтап қалды, мүшелерінің үш еседей артуына қармастан, өз жұмысында бәз - баяғы іс - жосығын қолданып келеді. Бүкіләлемдік ұйымның барлық қызметі бір проблеманы шешуге бағытталған: ол - өзіне мүше әрбір мемлекеттің ұлттық мүдделері мен тұтастай алғандағы халықаралық бірлестік мүдделерінің арақатынасын шешу. Осы негізгі проблема шеңберіндегі Біріккен Ұлттар Ұйымының қызметін үш кезеңге бөлуге болады:
1) Халықаралық бейбітшілік пен қауіпсіздікті қолдау.
2) БҰҰ - ның әлемді қайта қалыптастырудағы күнделікті әрекеттрі.
3) Азаматтың болашағын халықта арасындағы ғаламдық ынтымастықты реттеу арқылы жоспарлау немесе болжалдау.
Бүгінгі күннің ірі саяси халықаралық ұйым болып табылатын БҰҰ екінші дүниежүзілік соғыс барысында басқыншылық пен фашизм күштерін күйрету нәтижесінде пайда болды. Антигитлерлік дақ державаларымен соғыс жылдарында БҰҰ - н құруға дайындық жүріп жатты және ол соғыстан кейінгі бірі болатын. Әлем халықтары Ұлттар Лигасы ыдырағаннан кейінгі салдардың залалын бастан кешіп жатқан кезде БҰҰ құрылды (негізінде, Ұлттар Лигасы 1940 жылы - ақ өз әрекетін тоқтатқан еді, ал қағаз жүзінде 146 жылы ыдырады).
Ұлттар Лигасының екінші дүниежүзілік соғыстың алдын алуғва шамасы келмеді, сөйтіп ұйым ретінде алдына қойған басты мақсатын - халықаралық қауіпсіздік қамтамассыз ете алмады. Сол кездері Ұлттар Лигасындай кемшіліктері жоқ, халықаралық бейбітшілік пен қауіпсіздікті қамтамассыз етудің тиімді құралы бола алатын жаңа халықаралық ұйым құру қажеттілігі сезіле бастады.
Біріккен Ұлттар Ұйымы құрылудың алдында мынадай конференциялар болған еді:
1941 жылдың 12 маусымында Лонданда Одақтық декларацияға қол қойылды, онда одақтастардың бейбітшіліктеде, соғыста да еркін халықтармен бірге жұмыс істеуге деген ұмтылысы өз негізін тапты. Осы кездесу БҰҰ - ң құрудың алғашқы қадамы болды. Кеңес үкіметі II дүниежүзілік соғыстың ағашқы сатыларында - аақ, соғыстан кейінгі кезеңде қауіпсңіздіктің ұйымын құрудың мақсатқа сай келетіндігі туралы мәселе қозғаған болатын.
1941жылдың 1 қаңтарында Атланта Хартиясында қол қойылды. Америка Құрама Штаттарының Президенті Франклин Делоно Рузвельт пен британ Королдығының Премьер - министірі Уинстон Черчиль халықаралық ынтымастық және бейбітшілік пен қауіпсіздікті қолдау қағидаларының топтамасы ұсынады.
1942 жылдың 30 қазанында Москва Декларациясына КСРО, Біріккен Корольдық, Құрама штаттар және Қытай үкіметтері қол қойды. Осы құжатта бейбітшілік пен қауіпсіздікті қолдау үшін тезірек халықаралық ұйымды тезірек құру мәселесі қозғалды.
1944 жылдың 21 қыркүйегіндегі мен 7 қазан аралығында Думбартон - окседе (Вашингтон) өткен екі сериялы мәжілісте КСРО, Біріккен Корольдық, Құрама Штаттар мен Қытай осы ұйымның мақсаты, құрылымы және қызметтері туралы мәселелер жөнін талқылады. Конференцияда қауіпсіздіктің жалпыға бірдей халықаралық ұйымн құруға қатысты ұсныстар жазылды. Ұсыныстарда ұйымның құрылымы, оның мақсаты, қағидалары, мүшелігі, басты органдарының қызметтері анықталды.
Сөйтіп, ұйымның құрылымы былайша айқындалады: Басты органдар - Бас Ассамблея, Қауіпсіздік Кеңесі - тұрақты мүшелерден құрылуы тиіс және Хатшылық, Халықаралыұ сот, Экономикалық және Әлеуметтік Кеңес. Халықаралық бейбітшілік қауіпсіздікті қолдау жөніндегі басты органдарының бірі - Қауіпсіздік Кеңесі дауыс беру тәртібі туралы мәселе ашық күйінде қалады. Қауіпсіздік Кеңесі бейбітшілік мүдделеріне немесе қандай да бір мемлекеттердің заңды мүдделеріне қарсы қолданылмауын бекітетін тәртіпке қол жеткізуге керек болады. АҚШ делегациясының басшысы мәжбүрлеу шарттарын қолдануға қатысты шешім қабылдағанда, ұйымның балық тұрақты мүшелерінің бірауыздық қағидасы жүзеге асырылсын деп ұсынды. Америка Құрама Штаттары вето құқығының бастаушысы болды. Тұрақты мүшелердің біреуі дауласушы тарап жағына шыққанда, шешімді талқылау барысында Кеңес қатысушылырының даусы бірікпей қалып жүрді. КСРО Қауіпсіздік Кеңесі кез - келген саяси шешім қабылдағанда тұрақты мүшелерінің бірауыздылық қағидасы сақталу тиіс деген көзқарасты ұсынды. Әйтпегенде, бұл қағиданы елемеу БҰҰ - ның Ұлттар Лигасы сияқты ыдырауына әкеп соғуы да мүмкін. Ал, АҚШ болса, дауласушы тарап жағындағы Кеңестік тұрақты мүшесінің беретін даусы дауыс беруде есептелмесін деп талап етті. Кеңестер Одағы мұндай тәртіптен бас тартты, өйткені мұндай тәртіп асыра сілтеушілікке кепіл бола алмас еді. Қауіпсіздік Кеңесінде дауыс беру мә селесі сол күйі шешілмей қалды. Ұйымның атауына 1942 жылдың 1 қаңтарындағы Декларацияда енгізілген Біріккен Ұлттар терминін қалдыру ұсынылды.
1945 жыдың 11 ақпанында Президент Рузвельт, Премьер - министр Черчилль және Иосиф Сталин Ялтада бас қосты. Мемлекеттер бейбітшілік пен қауіпсіздікті қолдау үшін жалпыға бірдей халықаралық ұйым құруға бел байлағандарын жариялады. Осы бас қосуда Қауіпсіздік Кеңесіндегі дауыс беру іс - жосағы туралы мәселе тағы да қозғалды. Негізінен, көпшілігі Рузвельттің ұсынған формуласын жақтады, ол формула дауларды шешу барысында Кеңестің мүшесі оның қатысушысы болғанда және Іс - жосақ мәселелерін қоспағанда, барлық саяси мәселелерді шешу кезіндегі Кеңестің бес тұрақты мүшесінің ауызбіршілігі көзделген.
1945 жылдың 25 сәуірінен 26 маусымына дейін Сан - францискода Біріккен Ұлттар халықаралық ұйымдар мәселелері жөніндегі Кеңесінің конференциясы болды. ... 50 мемлекеттен 282 делегат келді. Конференция жұмысына барлығы 5 мыңнан аса адам ат салысты. Бұл конференция Одақтық державалардың бірлігі деген ұғыммен өткізілді. Олар, КСРО, АҚШ, Англия, БҰҰ жарғысы үш ұлы державалардың басшылары қатысқан Думбартон - Окседегі Кеңес және Ялтадағы келіссөздер барысында жасақталған тұжырымдамада бектілді... - деп осы тарихи оқиғаны БҰҰ Бас Хатшысының саяси мәселелер және Қауіпсіздік істері жөніндегі орынбасары қызметін атқарған Л.Кутаков осылайша сипаттады.
Сан - Франциско конференциясы екі ай бойында жұмыс істеп, БҰҰ Жарғысын қабылдаумен аяқталды. Конференция делегаттары халықаралық әмбебап ұйымның 111 баптан тұратын құрылтай құжатын дайындайды, ол 1945 жылдың 25 маусымында бір ауыздан қабылданады. Келесі күні, яғни 26 маусымда соғыс ардагерлері мемориалының ғимаратын - БҰҰ Жарғысына қол қойылды. 110 - баптың 3 - тармағына сәйкес, Осы Жарғы Қытай Республикасы, Франция, Кеңес Социалистік Республикалар Одағы, Ұлыбритания біріккен корольдығы, Солтүстік Ирландия, Америка Құрама Штаттары және Жарғыға қол қойған басқа мемлекеттердің көпшілігі ратификациялық грамоталарын сақтауға бергенде өз күшіне енеді Егер мұны арифметикалық тәсілмен есептеп көрсек, онда басқа мемлекеттердің көпшілігі дегеніміз - бұл 24 мемлекет (51-546:2+1=24). Осы көпшілік мемлекет санына баптың мазмұнында бекітілген бес мемлекеттің дауысы да қосылды. Сөйтіп, БҰҰ - ның құрылтай құжатының заңды күшіне енуі үшін 29 ратификациялық грамота жинау қажет еді. Ең соңғы ратификациялық грамота 1945 жылдың 24 қазанында тапсырылады. Жоғарыда аталған баптың талаптары бойынша осы күні Біріккен Ұлттар Ұйымының құрылған күні болып есептеледі.
БҰҰ - на алғашында 51 мемлекет мүше болды. БҰҰ - на мүшелікке өтудің талаптары мынадай:
1) Мемлекет тәуелсіз. Бейбітшілік сүйгіш болуы керек;
2) Жарғылық талаптарға орай мемлекет өзіне міндеттемелерді жүктеуі тиіс;
3) Мемлекет өзіне жүктелген міндеттемелерді орындай алады және орындағысы
келеді;
ұйымға мемлекеттер Қауіпсіздік Кеңесінің ұсынысымен Бас Ассамблеяның қаулысы арқылы мүшелікке қабылданды. БҰҰ қағидаларын жүйелі түрде бұзған мемлекеттерді Қауіпсіздік Кеңесінің ұсынысымен Бас Ассамблея БҰҰ - ның құрамынан шығарып тастайды. Қауіпсіздік Кеңесінің осы мәселеге қатысты ұсынысы аузбіршілік қағидасының негізінде қабылданды, яғни Қауіпсіздік Кеңесінің бес тұрақты мүшесінің даусын қоса алғанда, Кеңестің 9 мүшесінің даусы қажет. Жарғының ережелерде ұйымның құрамынан өз еркімен шығу тезисі көзделмеген. Сан - Францискода Уругвай делегациясын БҰҰ - нан шығуғға тыйым салу керек деп ұсыннған болатын. Бұл ұсынысты конференция қатысушылары жақтамады. 1960 жылы индонезия мемлекеті БҰҰ - нан шығу туралы өтңнңш жасады. Барлық міндеттемелерді орындау үшін мемлекетке бір жыл уақыт берілді. 6 ай өткен соң Индонезия өтініш қайтарып алды.
Бүгінгі таңда Біріккен Ұлттар Ұйымы 189 ммлекет мүше. Бұл үйым мемлекеттерінің мүшелік жарнасы есебінен күн көреді. БҰҰ - н қаржыландыру мүше елдердің жарнасына тәуелді болған соң, ақша қаражаттарының жетіспеушілігі таңсық проблема емес. Бұл проблема БҰҰ құрылған сәттен бастап, оның қыр соңына қалмай келеді. Көптеген мемлекеттер әртүрлі себептерге байланысты жарналарын дер уақытында және толықтай төлей алмауда, оған техникалық бюджеттік проблемаларынан бастап кедейшілік те себеп болуда. БҰҰ - ның қаржылық дағдарысы күнен күнге өсіп келеді. Мәселен, БҰҰ - ның қаржылық дағдарысы күннен күнге өсіп келеді. Сәселен, БҰҰ - ның қазақстандағы өкілділігінің мәліметтері бойынша 1998 жылдың 30 қыркүйегіне дейін мүше елдер БҰҰ - на ағымдағы және бұрынғы жарналары есебінен 2,5 миллиард доллар, соның ішінде: бітімгершілік күштерінің мақсатына 1,8 миллиард доллар, БҰҰ - ның реттеу бюджетіне 683 млн. доллар, халықаралық трибуналдарға 22 млн доллар қарыз болған. Тек 100 мемлекет қана өздерінің жанрналарын уақытында толық төлеген. АҚШ сол мемлекет ағымындағы және бұрынғы жарналық сомаларынан 1,6 миллиард доллар қарыз болған, яғни ол БҰҰ - ның барлық қарызының үштен екісін құрап отыр. АҚШ 1998 жылы 228 млн долларды төлегеніне қарамастан, соның ішінде реттеу бюджетіне - 563 млн доллар, бітімгершілікк операцияларына 1,04 миллиард доллар төселсе де қарыздарын түгел жоқ. БҰҰ реттеу бюджетінің шығындарын жабу үшін бюджетен қарыз ақша алуға мәжбүр болып отыр. Осыған байланысты, Біріккен Ұлттар Ұйымы бітімгершлік мақсатары үшін жеке әскери құрал мен жабдықтар беретін елдердің қарыздарын дер уақында бере алмауда. 1998 жылы БҰҰ әскери контигент және жабдықтар берген 70 елге 864 млн доллар қарыз боды. БҰҰ Жарғысының 19 бабына сәйкес, егер жыл басында мемлекет бұрынғы екі жыл үшін жалпы қарызыың жартысын немесе жартысынан көп сөп сомға қарыз болса, онда сол мемлекет Бас Ассамблеяда дауыс беру құқығынан айырылады. Алайда, Бас Ассамблея БҰҰ - ға мүше мемлекет өзіне қатыссыз себепттерге байланысты төлем уақытын өткізіп алғанын мойндаса, онда дауыс беруге қатысуға рұқсат бере алады.
1 - бапқа сәйкесғ Біріккен Ұлттар Ұйымының мақсаттары мынадай:
Халықаралық бейбітшілік пен қауіпсіздікті қолдау;
Бейбітшілікке қауіп келтіру мен басқыншылық актілерінің алдын алу және жою үшін тиімді шараларды қабылдау;
Халықаралық дауларды немесе оқиғаларды бейбіт құралдар арқылы шешу;
Халықтардың теңқұрымдық және өзін - өзі басқару қағидасының негізінде халықаралық дауылдар шешу барысында халықаралық ынтымастықты жүзеге асыру;
Осындай ортақ мақсаттарға жету жолында ұлттар әрекеттеріне үйлестіру орталығы болу.
БҰҰ өз қызметін жүзеге асырғанда мынадай қағидаларды басшылыққа алады;
1. Ұйымың барлық мүшелерінің дербес теңдік қағидасы;
2. Өздеріне жүктелген міндеттемелерді адал орындау қағидасы.
3. Туындаған дауылдарды бейбіт құралдармен шешу қағидасы.
4. Күш қолданбау немесе күш қолданам деп қоқан - лоқы жасамау қағидасы.
5. Бұұ - ның Жарғыға сәйкес атқаратын барлық әрекеттеріне барынша көмек
көрсету қағидасы.
6. БҰҰ - ның мүшесі болып табылмайтын мемлекеттердің БҰҰ қағидаларына
сәйкес әрекет етуіне қамтамассыз ету қағидас. Себебі ол бейбітшілік пен қауіпсіздікті қолдауға қажет болуы мүмкін.
7. Мемлекеттердің ішкі құзіреттеріне жататын істерге БҰҰ - ның қол
сұқпаушылық қағидасы.
8. Сонымен әмбебап халықаралық ұйымның мақсаттары мен қағидалар жүйесінің
халықаралық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
I.ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҰЙЫМДАРДЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ МӘРТЕБЕСІ
1.1.Құқықтың бірсаласы - халықаралық ұйым құқығының ұғымы. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
0.2. Халақаралық ұйымдар ұғымы және құқықтық табиғаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.3. Халақаралық ұйымдардың даму тарихы. БҰҰ - ның алғашқы бейнесі.
Ұлттар Лигасының құқықтық табиғаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
II. БІРІККЕН ҰЛТТАР ҰЙЫМЫ.
2.1 Біріккен Ұлттар ұйымының құрылу тарихы, БҰҰ - ның мақсаты, міндеттері, қағидалар, мүшелік ету мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
2.2. Біріккен Ұлттар Ұйымының құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
2.3. Қазақстан Республикасы-Біріккен Ұлттар Ұйымының мүшесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ..23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27
КІРІСПЕ
Халықаралық ұйымдар халақаралық құқықтың қосымша субъектілерінің қатарына жатқызылыады. Олар мемлекетпен бірге доктриналдық, сондай - ақ конвенциялық тәртіпте халақаралық құқықтың субъектілері болып есептеледі. Халақаралық құқықтық әдебиеттергде мемлекеттер мен халақаралық ұйымдардың өзара ықпалдасуының ең бір күрделі проблемсын - мемлекеттік тәуелсіздік пен үкіметаралық ұйымдардың құзіреттігіндегі мемлекетпен тыс белгілердің арақатынасындағы мәселе ретінде көрсетеді.
Мемлекеттің тәуелсіздік проблемалары мемлекеттік және халақаралық ұйымдардың құзіреттерінің арақатынасындағы мәселелермен айқындалады, яғни бұл мемлекеттің халақаралық ұйымға өз құзыретін ішінара беруі арқылы немесе оған белгілі бір міндеттерді атқаруына мүмкіндік беруі бойынша ынтымақтастығының көп жақтылы нысаны болып табылады; оны мемлекеттер тиісті жағдайларда құрады және ол халақаралық қатынастардың қажеттіліктерінен туындап отырады. Мұнда баса айтатын бір мәселе халаықаралық ұйымдардың құқық субъектілігі мүше мемлекеттердің еркін беруіне, осы ұйымдардың мақсаттарына, құзыреттеріне, өкілеттіктеріне, органдарының құрылымына, қабылданатын шешімдердің заңдық салдарларына тікелей тәуелді болып келеді.
Ұйым жарғысының заңды күшіне енуі белгі бір құқықтық салдарлары қамтамассыз етеді.
Мәселен, халақаралық құқықтың жаңа субъектісі пайда болады, ол өзін құрған мемлекеттен өзгеше сипатпен анықталады. Дегенмен халықаралық ұйым халықаралық құқықтың негізгі субъектілеріне тән маңызды ерекшелігңне - мемлекеттер, ұлттар мен халықтар өз тәуелсіздігін, дербестігін қорңап күресу ерекшелігіне ие бола алмайды. Мемлекет, кез келген халықаралық ұйымға кірген кезде өзінің тәуелсіз құқықтарын жүзеге асырады. Бірақ, мұндай жағдайда мемлекет пен ұлттық ұйымдардың байланысу сипаттары мемлекеттің тәуелсіздігін толық шектейді деген ұғым туындамауы керек. Тәуелсіздік - бұл мемлекетің күрделеі саяси - заңды сипаты, ол құзіреттің саяси режимі, билік механизі сияқты құқықтық институттар арқылы жүзеге асырылады. Халықараық жарғыларында тек қана бір белгі-құзіреттер бойынша бір ғана шектеу қойылады (Халықаралық Даму және қайта құру Банкісінде, Халықаралық Валюта Қорында - бұл экономикалық мәселелер, БҰҰ-нің Қауіпсіздік Кеңесінде - бейбітшілік пен қауіпсіздік қолдау мәселелері).
I. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҰЙЫМДАРДЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ МӘРТЕБЕСІ
1.1. Құқықтың бірсаласы - халаықаралық ұйым құқығының ұғымы.
Халықаралық ұйымдар халақаралық құқықтың қосымша субъектілерінің қатарына жатқызылыады. Олар мемлекетпен бірге доктриналдық, сондай - ақ конвенциялық тәртіпте халақаралық құқықтың субъектілері болып есептеледі. Халақаралық құқықтық әдебиеттергде мемлекеттер мен халақаралық ұйымдардың өзара ықпалдасуының ең бір күрделі проблемсын - мемлекеттік тәуелсіздік пен үкіметаралық ұйымдардың құзіреттігіндегі мемлекетпен тыс белгілердің арақатынасындағы мәселе ретінде көрсетеді.
Мемлекеттің тәуелсіздік проблемалары мемлекеттік және халақаралық ұйымдардың құзіреттерінің арақатынасындағы мәселелермен айқындалады, яғни бұл мемлекеттің халақаралық ұйымға өз құзыретін ішінара беруі арқылы немесе оған белгілі бір міндеттерді атқаруына мүмкіндік беруі бойынша ынтымақтастығының көп жақтылы нысаны болып табылады; оны мемлекеттер тиісті жағдайларда құрады және ол халақаралық қатынастардың қажеттіліктерінен туындап отырады. Мұнда баса айтатын бір мәселе халаықаралық ұйымдардың құқық субъектілігі мүше мемлекеттердің еркін беруіне, осы ұйымдардың мақсаттарына, құзыреттеріне, өкілеттіктеріне, органдарының құрылымына, қабылданатын шешімдердің заңдық салдарларына тікелей тәуелді болып келеді.
Ұйым жарғысының заңды күшіне енуі белгі бір құқықтық салдарлары қамтамассыз етеді.
Мәселен, халақаралық құқықтың жаңа субъектісі пайда болады, ол өзін құрған мемлекеттен өзгеше сипатпен анықталады. Дегенмен халықаралық ұйым халықаралық құқықтың негізгі субъектілеріне тән маңызды ерекшелігңне - мемлекеттер, ұлттар мен халықтар өз тәуелсіздігін, дербестігін қорңап күресу ерекшелігіне ие бола алмайды. Мемлекет, кез келген халықаралық ұйымға кірген кезде өзінің тәуелсіз құқықтарын жүзеге асырады. Бірақ, мұндай жағдайда мемлекет пен ұлттық ұйымдардың байланысу сипаттары мемлекеттің тәуелсіздігін толық шектейді деген ұғым туындамауы керек. Тәуелсіздік - бұл мемлекетің күрделеі саяси - заңды сипаты, ол құзіреттің саяси режимі, билік механизі сияқты құқықтық институттар арқылы жүзеге асырылады. Халықараық жарғыларында тек қана бір белгі-құзіреттер бойынша бір ғана шектеу қойылады (Халықаралық Даму және қайта құру Банкісінде, Халықаралық Валюта Қорында - бұл экономикалық мәселелер, БҰҰ-нің Қауіпсіздік Кеңесінде - бейбітшілік пен қауіпсіздік қолдау мәселелері).
Халықаралық ұйым - халаықаралық қатынастастарды Халықаралық құқықтық реттеу жүйесіндегі қажет нақты объективті құбылыс. Халықаралық тәжірибеде халықаралық ұйымдардың қызметіне және оның көптеген бағыттары бойынша әрі қарай дамуына әсерін тигізетін факторлар мен шарт - жағдайлар жүйесі болады. Олар мыналар:
шаруашылық қызметін интернационалдау;
ғылыми - техникалық процесс;
қазіргі заманғы маңызды проблемалардың ғаламдық сипаты;
Халықаралық ұйымдар мемлекеттер мен халықаралық құқықтың өзге де
субъектілері арасынағы халықаралық ынтымақтастықтың маңызды құқықтық нысанының біреуі болып табылады. Қазіргі заманғы ғаламдық проблемаларды құрастыру халықаралық ұйымдардың өызметінде күннен күнге өзекті мәселеге айналып келеді. Халықаралық ұйымдардың тәуелсіз мемлекеттермен қатар, халықаралық қатынастарды халықаралық құқықтық реттеуде айтарлықтай рөл ойнайтыны жалпыға мәлім.
XIX ғасырдың ортасында қоғам дамуының табиғи қажеттіліктері тұрақты әрекет ететін, халықаралық әкімшілік одақ деп аталатын халықаралық ұйымдардың пайда болуына себеп болады. Халықаралық ұймдардың қазңргң дәуірдегі дамуының кейбір заңдылықтары бар. Олар: алуан түрлі қоңамдық құрылымды мемлекеттердің бейбіт қатар қмір сүруі; колониялық жүйенің құрылымды күйреуі, шаруашылық, саяси, ғылыми және мәдени өмірдің интернационалдануы. Сондай - ақ тәуелсіз мемлекеттердің өмір сүруі.
Халықаралық ұйымдардың құрылуының объективті - нақтылы негізі бар және ол әлемдік бірлестіктің шынайы қажеттіліктерінен туындайды. Олар, халықаралық қатынастарға құқықтық реттудің тұтас шегінде, халықаралық ұйым аясында құқықтық ықпал етудің арнайы әдісінен басқа ешнәрсе де емес. Халықаралық ұйым құқықтардың халықаралық құқықтың дербес саласы ретінде бөліп шығару мәселесңнде олар белгілі бір рөл атқарады.
Халықаралық ұйымдардың құқығы күрделі нормативті құрылымға ие. Жалпы халықаралық құқықтың қағидалары, яғни jubs cogens қағидаларын бейбіт қатар өмір сүру, мемлекеттік тәуелсіздікті құрметтеу, мемлекеттердің тең құқықтылығы және бір - бірінің ішкі істеріне қол сұқпау қағидаларын, сонымен қатар халықаралық ұйымдарың құқықтарының қағидалары да жатады. Мәселен, аталған қағидалардың көпшілігі БҰҰ жарғысындағы 2 - баптың мазмұнынымен сәйкес келеді. Онда нақты халықаралық ұйым қызметінің қағидалары айқындалады.
Көпке дейін халықаралық шарттар құқықтарының теориясында 2 түрлі тенденция өмір сүріп келеді:
халықаралық ұйым құқықтарының мәліметтері; бұл концепцияның
жақтастарының көзқарасы бойынша БҰҰ - ның төтенше құқықтарына жалпы халықаралық құқықтан бөлек әрекет ететін жаңа құқық кіреді;
халықаралық ұйым құқықтарының ұғымы, БҰҰ - ның құқықтары деген
ұғымнан әлдеқайда кең; сондай - ақ осы құқықтың жалпы халықаралық құқықтың бөлінуін және оның жалпы халықаралық құқықпен қатар параллельді әрекет ету мүмкіндігін мойындау.
Байқап отырғанымыздай, бұл тұжырымдаманың екеуін де қазіргі заманғы халықаралық құқықтың ғылыми жүйесі қабылдай алмайды.
Халықаралық ұйым құқықтарының- халықаралық ұйымдардың қызметтерін және құқықтық мәртебесін, пайда болу мәселелерін ретейтін қағидалар мен нормаларды біріктіретін қазіргі заманғы халықаралық құқықтың бір саласы.
Көп жағдайларға халықаралық ұйым құқығы халықаралық құқықтың бір саласы ретінде танылады. Сонымен қатар, баяғы қалпынша халықаралық құқық жүйенің ішкі құрылымның проблемалары шешілмеген, соның ішінде бұл жүйедегі халықаралық ұйымдардың құқықтарының алатын орны әлі айқындалмаған. XIX ғасырдың ортасында тұрақты әрекет ететін халықаралық ұйымдар пайдаболғанға дейін мемлекетаралық тікелей байланыстар халықаралық қатынастардың негізгі түрі болып келеді. Кейінірек халықаралық ұйымдардың пайда болуына орай, халықаралық ұйымдардың шеңберінде байланыстар халықаралық қатынастар псйда болды, олар:
халықаралық ұйым мүшелері есебінде мемлекеттердің өзара байланыстары;
мүше мемлекеттердің халықаралық ұйымдармен қатынастары;
халықаралық ұйым органдарының өзара қатынастары;
ұйымдардың мүшелері емес мемлекеттермен халықаралық ұйымдардың байланыстары;
Жоғарыда аталғандардан басқа ұйымдардың өзара арақатынастары да пайда болады. Сонымен, жаңа халықаралық қатынастардың пайда болуы оларды халықаралық құқықтың нормалары арқылы реттеу қажеттілігін негіздеп береді.
Халықаралық құқықта құқықтық реттеудің арнаулы бір пәні пайда болды, ол - халықаралық ұйым шеңберіндегі халықаралық қатынастар. халықаралық ұйымдардың қызмет ету процесінде нормативтік база құрылды. халықаралық ұйымдардың қатысуымен жасалатын шарттар көлемінің артуы халықаралық ұйымдардағы шарт құқығының қалыптасқандығын көрсетеді.
Құқық ғылымында құқықтың салалануының өлшемі ретіндегі құқықтық реттеу тәсілдерінің рөлі жөнінде бірнеше көзқарастар өмір сүріп келеді.
Бқдан сала жүйелерінің ішкі құрылымын айқындау қажеттілігі туралы мәселе туындайды. Халықаралық құқықтық реттеу әдістерінің мазмұнын қарастыра отырып, біз бұл әдістің құқықтық қатынасқа қатысушылардың теңдік жағдайында, міндеметтелерді ерікті түрде қабылдауы және құқықтарды күштеу элементтерінсіз, тараптардың келісу жолымен құқықтарының орнатылуымен сипатталатынын көреміз.
Халықаралық ұйымдардың жұмыс істеуі - оның органдарының әр түрлі қызметтері белгілі бір құқықтық тәртіпті орнатуға негізделген. Халықаралық құқық жүйесінде халықаралық ұйымдардың құқықтарынан тыс бірде - бір салада құқықтық реттеу әдістерінің мұндай ерекшелігі жоқ екенін ескерсек, бұл саланың дербес сала жағдайында тұрғанын атап айтуға болады.
8.2. Халақаралық ұйымдар ұғымы және құқықтық табиғаты.
Халықаралық ұйымдар халықралық құқықтың туынды субъектісі болғандықтан, мемлекеттің әртүрлі әлеуметтік - экономикалық құрылымдармен ынтыастығын қамтамассыз етеді, қазіргі заманғы ғаламдық проблемаларды шешеді. Халықаралық ұйымдардың дамуы олардың Халықаралық құқық субъектілігін алуымен тікелей байланысты. Халықаралық ұйымдарнорма шығарушылық, кодификациялық және бақылау қызметтерін жүзеге асырады. Аталған қызметтерді жүзеге асыру Халықаралық ұйым қызметтерін халықаралық құқықық реттеу механизіміне ықпал етуді арттыруды қамтамассыз етеді.
Халықаралық ұйымдар нормашығарушылық процеске қатыса отырып халықаралық құқықтық санкцияларды пайдаланылады. Ол халықаралық құқықтың туынды субъектілерінің құқықты пайдалану процесіндегі рөлінің күшейгендігін көрсетеді.
Халықаралық ұйымдардың даму процесі ішкі ұйымдастыру тетігінің дамығаын және жақсарғанын қуаттайды. Сөйтіп, халықаралық ұйым өзінің заңдық табиғаты бойынша мемлекеттің ынтымастық органы болып табылатындықтан ұйымның қызметін өз мақсаттары үшін кейбір белгілерін жетілдіре отырып пайдаланады. Бұған мысал ретінде халықаралық ұйымдардағы дауыс беру процедурасының эволюциялық дамуын айтуға болады. Мәселен, Ұлттар Лигасының мүше мемлекеттер БҰҰ жүйесінде бір ауыздан шешім қабылдау қағидасынан дауыстың көпшілігіне қарай ойысты, ал кейінірек Халықаралық ұйымдарда дауыс беру тәртібінің консенсус сияқты кеңінен таралған түрі қолданыла бастады. Консенсус - шешімдері дайындау мен қабылдау процедурасы, оған мүше мемлекеттердің позициясын дауыс бермей - ақ үйлестіру және қабылданатын шешімдерге толықтай алғанда қарсылықтардың болмауы тән.
Ұйымдардың арасындағы өзара әрекеттердіңнысандары мен әдістерә бара - бар түрленіп және белсенді болып келеді. Халықаралық ұйым құқығы саласының нормативті базасы кеңеюде. Халықаралық ұйым халықаралық құқықтың субъектісі болғандықтан құқықтық нормалар шығарады. Бұл ұйымның бірінші нормашығарушылық қызметі болып табылады. Ал, екінші түріне квазинормашығарушылық қызметі жатады. Бұл жағдайда халықаралық ұйым құқықтық норма шығармайды, алайда нормашығарушылық қызметі:
халықаралық ұйымдардың қатысуымен жасалатын шарттар;
халықаралық ұйымдардың нормашығарушылық процесіне тікелей қатысуы;
халықаралық ұйымдардың кондификациялық және бақылау қызметтерін жүзеге асыруы;
халықаралық құқықтық санкцияларды қолдану жолы арқылы қамтамассыз етеді;
Халықаралық ұйымдардың қатысуымен жасалатын шарттар:
Қазіргі таңда, халықаралық ұйымдардың шарттық тәжірибесі қалыптастырған нормаалр саны өсіп келе жатқандығы байқалады. Осындай жағдайда мемлекеттер халықаралық құқықтық негізгі субъектісі бола отырып, халықаралық құқықтың қосымша субъектілерінің шарттық тәжірибелерінің маңызы артып келе жатқандығы ескермеуі мүмкін емес. Халықаралық құқық комисиясы 12 жыл (1979-1982) көллемінде мемлекеттер және халықаралық ұйымдар арасындағы немесе Халықаралық ұйымдардың арасындағы шарттардың құқықтары туралы 1969 жылғы Конвенциясында Халықаралық ұйымдардың шарт жасаудағы құқық қабілеттілігін айқындайтын бап бар. Конвенциялық нормаға сәйкес бұл құқық қабілеттілік осы ұйымның тиісті ережелерімен реттеледі.
Халықаралық ұйымдардың нормашығарушылық процесіне тікелей қатысуы.
БҰҰ - ның мамандырылған мекемелерінің Жарғыларын дағы тиісті баптарды сараптағанда, аталған мамандандырылған мекемелердің халықаралық конвенциялардың, келісімдердің және регламенттердің жобаларын қабылдау құқығына ие екенін білуге болады. Мұндай норма шығару процесінің мақсаты - олардың тиісті құзіреттерінің аясында тиімді халықаралық ынтымастықты қамтамассыз ету. Бұған екі жолмен қол жеткізуге болады: көп тарапты конвенциялар мәтінің халықаралық ұйымдардың аясында және бақылануында қабылдануы, сондай - ақ халықаралық әкімшілік және техникалық регламенттерді қабылдау.
Халықаралық ұйымдардың кодификациялық және бақылау қызметтерін жүзеге асыру.
БҰҰ жарғысының Кіріспесінде, ұйымдардың басты міндеттерінің бірі шарттар және халықаралық құқықтың өзге де қайнар көздерінен туындайтын міндеттерді әділ бағалау және құрметтеу сақталуы үшін жағдай жасау екректігі берілген. Халықаралық ұйымдардың кодификациялық және бақылау қызметтері осы міндеттерді орындауға бағытталады.
Халықаралық құқықтың санкцияларды қолдану жолы.
Соңғы кездерде халықаралық құқықтық нормаларды сақтауды мәжбүрлеп қамтамассыз етуде халықаралық ұйымдардың рөлі өсіп келеді. Халықаралық ұйымдардың мұндай санкциялары шарттың құрылтай құжаттарының нормаларында, олардың органдарынның қаулыларында болуы мүмкін. Санкцияларды қолдануды құқықтық мәжбүрлеудің әр түрлі шаралары қамтамассыз етеді. Мысалы, көб,рек қолданатын мыналар:
1. Халықаралық ұйымдардың құрылдтай құжаттарында көрсетілген құқықтар мен
артықшылықтарлы тоқтату.
2. БҰҰ - ның мамандырылған мекемелерінің органдарының жұмысына
қатысудан, халықаралық ұйым қатысуымен жасалатын шарттардың арнайы мәселелері бойнша ынтымастықтан шығарып тастау.
Халықаралық ұйым-бұл белгілі міндеттерді орындау үшін халықаралық шарт негізінде құрылған, тұрақты әрекет ететін органдар жүйесі бар, халықаралық құқық субъектілігін және халықаралық құқық нормаларымен қағидалары негізінде құрылған мемлекеттердің тұрақты бірлестігі.
Халықаралық ұйымдардың белгілері мынадай:
халықаралық құрылтай шарттың болы;
белгілі бір мақсаттардың болуы;
тиісті ұйымдық құрылымы: тұрақты органдар мен штаб - пәтерлер жүйесі;
мүше - мемлекеттердің құқықтарын мен міндеттерінбасқа дербес құқықтары мен міндеттері;
халықаралық құқықтың нормалары мен қағидалары сай құрылуы;
үш және одан да көп мемлекеттердің мүше болуы.
Халықаралық ұйымдардың жіктелуі көптеген қиыншылықтармен байланысты. Біріншіден, бір ұйымға берілетін анықтаманың өзіне әртүрлі жақтан келуге болаы.
Екіншіден, түрлі ұйымдар бар, оладың маңызды ерекшелктеріне қарай сан түрлі санатқа бөлуге болады. Жіктеудің негізіне мыналар кіреді:
Мүшелікке қойылатын талаптар:
а) үкіметарлық (мемлекетаралық), мұндай ұйымға тек мемлекеттер ғана мүше бола
алады. Мұндай талапты қолдану құқық субъектілікті анықтаған кезде үлкен маңызға ие (БҰҰ, ХЕҰ, БДҰ, ЮНЕСКО);
б) үкіметаралық емес ұймдарға заңды тұлғалар, қоғамдық ұйымдар (қызыл крест
пен жарты ай қоғамы, БҰҰ - ның дүниежүзілік бейбітшілік кеңесі жәрдемдесу ұйымы).
Қызмет ету мерзімі:
а) уақытша. Бұл топқа халықаралық жиналыстар, халықаралық конференциялар
жатады.
б) тұрақты. Бұл топқа қазіргі кезде әрекет ететін ұйымдарды - БҰҰ, ТМД, барлық
мамандарылған ұйымдарды жатқызуға болады. Осы аталған талаптардың бәрі шартты екенін атап өтуге болады. Мысалы, экономикалық көмек кеңесі, Варшава Шарт Ұйымы өздерінің әрекет еткен кездерінде тұрақты халықаралық ұйымдар болған еді.
Аумақтық қызметттері бойынша:
а) Бүкіләледік.оларға БҰҰ, ЮНЕСКО, халықаралық Жастар Одағы, т.б. жатады.
б) аймақтық - қызмет әрекеті белгілі бір аймаққа таралатын ұйымдар - араб мемлекеттерінің Лигасы, Африкалық бірлестік ұйымы, Амерекиандық мемлекеттер ұйымы, Тәуелсіз Мемлекеттер Достығы.
Қызмет түрлері бойынша:
а) қызмет түрі шектелмеген ұйымдар - БҰҰ, араб мемлекеттерінің Лигасы.
б) арнайы мәселелерді шешетін құзіреттері бар ұйымдар - БҰҰ-ның барлық мамандарылған мекемелері.
Жоғарыда аталған негіздердің толық еместігіне назар аудара кету керек. Оларды, біздің ойымвзша, жаңа мүшелерді қабылдау тәртібі бойынша: шық және жабық; қызмет әрекетінің мақсаты мен қағидалары бойынша: құқыққа құзіретті деп қосымша толықтыруға болады.
1.3. Халақаралық ұйымдардың даму тарихы. БҰҰ - ның алғашқы бейнесі.
Ұлттар Лигасының құқықтық табиғаты.
Халықаралық ұйымдардың алғашқы белгілері Грецияда пайда болып, қалалар ман қауымдардың Пелопонесс және Афиныа симмахия одағы түрінде қалыптасады. Бұл екі ежелгі гректік одақтың арақатынасы араздық сипатта болады да, Пелопонесса соғысымен аяқталады, нәтижесінде грек әлемінде спарта гегемониясы орнады. Афина симмахиясы таралып кетті. Халықаралық ұйымдардың тағы бір нысаны ежелгі гректік амфиктиондар ортақ қазынасы мен ортақ соғыс жүргңзетңн ережелері бар тайпалар мен қалалардың діни, саяси одақтары сияқты ежелгі халықаралық бірлестіктері болады. Амфиктионияға айқын ішкі құрылымды сипат тән еді.
Қазіргі заманғы халықаралық ұйымдардың алғашқы нысандары табылған мемлекетаралық бірлестңкердң құру қажеттілігі экономикалық және саяси себептермен негізделеді. Мұндай заңды байланыс халықаралық қатынастардың дамуының келесі сатыларында да байқалады.
XIX ғасырдың халықаралық бірлестіктің қайсысын алғашқы халықаралық ұйымдар ретінде атауға болады деген пікірге алуан түрлі көзқарастар бар. Мысалы, алғашқы халықаралыұ бірлестіктер тобында мынадай бірлестіктер аталып жүр:
1815 жылы құрылған Қасиетті Одақ;
Рейн өзеніндегі кеме қатынасының орталық комиссиясы өлшем және таразының 1875 халықаралық бюросы;
1874 жылы Бүкіләлемдік пошта одағы.
Жоғарыда атаоған белгілері бар алғашқы халықаралық ұйымдар капитализм дәуірінде пайда болды. Олар өздерінің құқықтық табиғаты бойнша ьір әлеуметтік жүйеге енетіндіктен, іс жүзінде әркеттерінде қатысушылардың тәуелсіз теңдгі қағидасын сқтау мен іске асыруын әлі алыс тұрған болатын. Мұнан тыс, ұйымның қатарындағы колониялардың және тәуелді аумақтардың жағдайы ашық келісспеушілік жаұғдайында болды.
Сол кездегі халықаралық қатынастар жүйесіндегі халықаралық ұйымдар ең бірінші халықаралық ынтымастық мәселесінде көмекші роль атқарады. Сонымен бірге, олардың пайда болуы халықаралық қатынастардың кеңебіне жл ашып береді.
Қазіргі заманғы халықаралық қатынастар сипаттық белгілерінің бірі ретінде
мемлекетаралыө ұйымдардың тез дамуы мен өсуін айтуға болады. ХХ ғасырдың басында соғысатын алдын алу мақсатында саяси бағдар тұтқан халықаралық ұйымдарды құру туралы әр түрлі жобалар жасала бастады.
Бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде осындай жобалардың елу шақтысы жасалды. Сондай жобалардың біреуі Ұлттар Лигасының шынайы иелерінің мақсаты оның Жарғысындағы Кіріспеде көрсетілгендерден алшақ жатқан болатын. Ұлттар Лигасының Жарғысының соңғы нұсқасы ағылшын - американдық жоба негізінде жасақталып, үш империялық державалар: АҚШ, Англия, Франция арасында кесілді. Ал Париж конференциясының қалған қатысушысы Жарғыны талқыламай - ақ қабылданған болатын.
1919 жылдың 18 сәуірінде қабылданған Ұлтаралық Лиганың Жарғысына 44 мемлекет қл қойды, соның ішінде 31 мемлекет бірінші дүниежүзілік соғыста Антанта тарапынан қолдағандар болып шықты. Бұл сандарды келтіру себебіміз - халықаралық ұйымның таптық сипатын анықтауда бұлтартпайтын дәлел болғандығында. Бұл ұйымның алғашқы мүшесі АҚШ болды. Бірақ Америка Сенаты Версаль шартын ратификацияламағандықтан Ұлттар Лигасының шарты да ратификацияланбады. Ал екінші топтағы шақырылғандар деп аталатын мемлекеттердің құрамына бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде бейтарап саясатты ұстаған 13 мемлекет болды. Ұлттар Лигасының жарғысына қол қойғандардың ішінде британдық доминиондар да болды, ол билік басындағы ағылшындардың британ империясына кіретін елдердің Ұлттар Лигасына мүше болуларын аса мүдделіктерінің нәтижесі еді.
Ұлттар Лигасының мынадай басты органдардан құралған еді:
Жиналыс (Ассамблея). Бұл орган қыркүекте өтетін сесиялар бойынша жұмыс істеді. Бұл басты орган өз құзіретіне жататын барлық мәселелерді қарастыруға өкілетті болады, ревалюциялады, кепілдемелерді жиналыс (Ассамблея) бір ауыздан қабылдайтын.
Ұлттар Лигасының кеңесі - тұрақты және тұрақты емес органдардан тұратын орган. Тұрақты органдар ретінде - Ұлыбритания, Жапония, кейінірете Германия,1834 жылдан КСРО болды.
Хатшылық - Ұлттар Лигасының атқарушы органы, оның аппаратының саны 600 адамдай болды.
1920 жылы сот органы қрылды - халықаралық әділ соттың тұрақты палатасы. Халықаралық әділ соттың тұрақты палатасы статуты редакциялық өзгерістерге ұшырап. Ақырында БҰҰ - ның Халықаралық сот статуты болып қалды.
Ұлттар Лигасының басты органдарыныі құрамына халықаралық еңбек ұйымы кірген болатын. Ал БҰҰ аясында мамандандырылған мекеме болды.
Сөйтіп, Ұлттар Лигасында өмір сүрген басты органдар жүйесі БҰҰ - да қайталанады. Соның ішінде Ұлттар Лигасындағы жиналыстың (Ассамблея) органы БҰҰ - ның Бас ассамблеясы құрылды; Ұлттар Лигасы кеңесі қауіпсіздік кеңесі болып қайта құрылды; Ұлттар Лигасының Хатшылығы БҰҰ бас органдарының құрылымында осы атпен аталды, ал халықаралық әділ соттың ұйымдық құрылымы халықаралық соттың тұрақты палатасының құрылымын қайталады.
Ұлттар Лигасының құқықтық мәртебесін сараптай отырып, бұл ұйымның мынадай кемшіліктері болғғанын байқаймыз:
Саяси шешімдерді қабылдаған кездегі бір ауыздылық қағидасының болуы. Оның мағынасы, Ұлттар Лигасының кез - келген мүшесі, дауласушы тараптарды қоспағанда, вето қою құқығының иемденеді, сөйтіп шешім қабылданбайтын еді.
Басты органдар - Жиналыс (Ассамблея) пен Кеіес арасында құзіреттерінің нақты жұмыс тәртібі жоқ болды.
Ұлттар Лигасының Жарғысыннда қаусыздану идеясы басқа мемлекеттер алдындағы міндетті орындау қажеттілігіне сайды. Толықтай және бір жола қаусыздану туралы тезис халықаралық құқықта кейінірек қарала бастады.
Басқару мандатын тапсыру жолмен орталық жүйені ашыққа шығару.
Ұлттар Лигасы қызметінің негізгі біір ғана тұтастай антисоветтік негізге сүйенді. КСРО бұл ұйымға тек 15 жыл өткен соң ғана толық мүшелікке өтті. Дегенмен КСРО Ұлттар Лигасына кірердің алдында осы Лиганың қамқорлығымен өткізілген бірнеше конференцияға қатысты. Мысалы, қаусыздану мәселелеріне арналған бірнеше сессияларға қатысқан КСРО жалпылай толық және тез арада қаусыздану туралы және қаулануды прогрессивті - пропорционалды қысқарту туралы конвенциялардың жобаларын жасауға көмектесті.
1931 жылғы Солтүстік - Шығыс Қытайдағы (Манжурия) жапон басқыншыларына қарсы Ұлттар Лигасының қандай да бір тиімді шараларды қолдана алмаған дәрменсіздігі халықырылық арендағы беделін түсірі жібереді. Дәл осы кезеңде, елдердің көпшілік бөлігі КСРО - ның араласқанына мүдделі еді. 1933 жылы Ұлттар Лигасының құрамынан фашистік ГГермания мен милитаристік Жапония шығып кетті.
Ұлттар Лигасына мүшелікке КСРО - ны ұйымның 3 мүшесі - мемлекеті шақырды. Сөйтіп, КСРО - ны шақыру фактісі оның беделінің едәуір өсуіне сбеп боды. КСРО қысқа мерзіім ішінде (1939 жылы КСРО Финляндияға шабуыл жасады деген айыппен ұйымның құрамынан шығарылып тасталды) халықаралық ұйымның бейбіт өмірді сүйетін күштерінің жиналатын орталығына айналуына және бейбітшілік ұжымдық қорғау жүйесін қалыптастыруға көп күш жұмсады.
Ұлттар Лигасы өзінің әрекет еткен кезеңінде қандай да бір маңызды дау- жанжалдарды шеше алмады, тіпті жаңа әлемдік соғыстың алдын алуға дәрмені етпеді. Сөйтіп, бейбітшілік пен қауіпсіздікті қамтамассыз етуге бағытталған халықаралық үкіметаралық ұйымды құрудағы алғашқы қадамы сәтсіз аяқталды. Ұлттар Лигасының ұйымдық - құқығының, заңдық механизімі шешуге халықаралық қатынастарды дамыту үшін бейбіт қадамдарды іздеп табуға жол бермеді.
I. БІРІККЕН ҰЛТТАР ҰЙЫМЫ.
2.1 Біріккен Ұлттар ұйымының құрылу тарихы, БҰҰ - ның мақсаты, міндеттері, қағидалар, мүшелік ету мақсаты.
Біріккен Ұлттар ұйымы (БҰҰ)-құрамна 189 мемлекет кіретін әмбебап халықаралық ұйым. Құрылып, қалыптасқалы бері БҰҰ ұдайы даму үстінде. Бүгінгі таңда оның құрамына 23 мүшелері бір кездері коллониялық тәуелділікте болған, ал қазіргі кезде даму жолындағы мемлекеттер.
Дегенмен, Біріккен Ұлттар ұйымы (БҰҰ) абсолютті мінсіз ұйым емес. Осы ұйым 1945 жылы 51 мемлекетті біріктіріп, бүгінгі күнге дейін өз құрамын сақтап қалды, мүшелерінің үш еседей артуына қармастан, өз жұмысында бәз - баяғы іс - жосығын қолданып келеді. Бүкіләлемдік ұйымның барлық қызметі бір проблеманы шешуге бағытталған: ол - өзіне мүше әрбір мемлекеттің ұлттық мүдделері мен тұтастай алғандағы халықаралық бірлестік мүдделерінің арақатынасын шешу. Осы негізгі проблема шеңберіндегі Біріккен Ұлттар Ұйымының қызметін үш кезеңге бөлуге болады:
1) Халықаралық бейбітшілік пен қауіпсіздікті қолдау.
2) БҰҰ - ның әлемді қайта қалыптастырудағы күнделікті әрекеттрі.
3) Азаматтың болашағын халықта арасындағы ғаламдық ынтымастықты реттеу арқылы жоспарлау немесе болжалдау.
Бүгінгі күннің ірі саяси халықаралық ұйым болып табылатын БҰҰ екінші дүниежүзілік соғыс барысында басқыншылық пен фашизм күштерін күйрету нәтижесінде пайда болды. Антигитлерлік дақ державаларымен соғыс жылдарында БҰҰ - н құруға дайындық жүріп жатты және ол соғыстан кейінгі бірі болатын. Әлем халықтары Ұлттар Лигасы ыдырағаннан кейінгі салдардың залалын бастан кешіп жатқан кезде БҰҰ құрылды (негізінде, Ұлттар Лигасы 1940 жылы - ақ өз әрекетін тоқтатқан еді, ал қағаз жүзінде 146 жылы ыдырады).
Ұлттар Лигасының екінші дүниежүзілік соғыстың алдын алуғва шамасы келмеді, сөйтіп ұйым ретінде алдына қойған басты мақсатын - халықаралық қауіпсіздік қамтамассыз ете алмады. Сол кездері Ұлттар Лигасындай кемшіліктері жоқ, халықаралық бейбітшілік пен қауіпсіздікті қамтамассыз етудің тиімді құралы бола алатын жаңа халықаралық ұйым құру қажеттілігі сезіле бастады.
Біріккен Ұлттар Ұйымы құрылудың алдында мынадай конференциялар болған еді:
1941 жылдың 12 маусымында Лонданда Одақтық декларацияға қол қойылды, онда одақтастардың бейбітшіліктеде, соғыста да еркін халықтармен бірге жұмыс істеуге деген ұмтылысы өз негізін тапты. Осы кездесу БҰҰ - ң құрудың алғашқы қадамы болды. Кеңес үкіметі II дүниежүзілік соғыстың ағашқы сатыларында - аақ, соғыстан кейінгі кезеңде қауіпсңіздіктің ұйымын құрудың мақсатқа сай келетіндігі туралы мәселе қозғаған болатын.
1941жылдың 1 қаңтарында Атланта Хартиясында қол қойылды. Америка Құрама Штаттарының Президенті Франклин Делоно Рузвельт пен британ Королдығының Премьер - министірі Уинстон Черчиль халықаралық ынтымастық және бейбітшілік пен қауіпсіздікті қолдау қағидаларының топтамасы ұсынады.
1942 жылдың 30 қазанында Москва Декларациясына КСРО, Біріккен Корольдық, Құрама штаттар және Қытай үкіметтері қол қойды. Осы құжатта бейбітшілік пен қауіпсіздікті қолдау үшін тезірек халықаралық ұйымды тезірек құру мәселесі қозғалды.
1944 жылдың 21 қыркүйегіндегі мен 7 қазан аралығында Думбартон - окседе (Вашингтон) өткен екі сериялы мәжілісте КСРО, Біріккен Корольдық, Құрама Штаттар мен Қытай осы ұйымның мақсаты, құрылымы және қызметтері туралы мәселелер жөнін талқылады. Конференцияда қауіпсіздіктің жалпыға бірдей халықаралық ұйымн құруға қатысты ұсныстар жазылды. Ұсыныстарда ұйымның құрылымы, оның мақсаты, қағидалары, мүшелігі, басты органдарының қызметтері анықталды.
Сөйтіп, ұйымның құрылымы былайша айқындалады: Басты органдар - Бас Ассамблея, Қауіпсіздік Кеңесі - тұрақты мүшелерден құрылуы тиіс және Хатшылық, Халықаралыұ сот, Экономикалық және Әлеуметтік Кеңес. Халықаралық бейбітшілік қауіпсіздікті қолдау жөніндегі басты органдарының бірі - Қауіпсіздік Кеңесі дауыс беру тәртібі туралы мәселе ашық күйінде қалады. Қауіпсіздік Кеңесі бейбітшілік мүдделеріне немесе қандай да бір мемлекеттердің заңды мүдделеріне қарсы қолданылмауын бекітетін тәртіпке қол жеткізуге керек болады. АҚШ делегациясының басшысы мәжбүрлеу шарттарын қолдануға қатысты шешім қабылдағанда, ұйымның балық тұрақты мүшелерінің бірауыздық қағидасы жүзеге асырылсын деп ұсынды. Америка Құрама Штаттары вето құқығының бастаушысы болды. Тұрақты мүшелердің біреуі дауласушы тарап жағына шыққанда, шешімді талқылау барысында Кеңес қатысушылырының даусы бірікпей қалып жүрді. КСРО Қауіпсіздік Кеңесі кез - келген саяси шешім қабылдағанда тұрақты мүшелерінің бірауыздылық қағидасы сақталу тиіс деген көзқарасты ұсынды. Әйтпегенде, бұл қағиданы елемеу БҰҰ - ның Ұлттар Лигасы сияқты ыдырауына әкеп соғуы да мүмкін. Ал, АҚШ болса, дауласушы тарап жағындағы Кеңестік тұрақты мүшесінің беретін даусы дауыс беруде есептелмесін деп талап етті. Кеңестер Одағы мұндай тәртіптен бас тартты, өйткені мұндай тәртіп асыра сілтеушілікке кепіл бола алмас еді. Қауіпсіздік Кеңесінде дауыс беру мә селесі сол күйі шешілмей қалды. Ұйымның атауына 1942 жылдың 1 қаңтарындағы Декларацияда енгізілген Біріккен Ұлттар терминін қалдыру ұсынылды.
1945 жыдың 11 ақпанында Президент Рузвельт, Премьер - министр Черчилль және Иосиф Сталин Ялтада бас қосты. Мемлекеттер бейбітшілік пен қауіпсіздікті қолдау үшін жалпыға бірдей халықаралық ұйым құруға бел байлағандарын жариялады. Осы бас қосуда Қауіпсіздік Кеңесіндегі дауыс беру іс - жосағы туралы мәселе тағы да қозғалды. Негізінен, көпшілігі Рузвельттің ұсынған формуласын жақтады, ол формула дауларды шешу барысында Кеңестің мүшесі оның қатысушысы болғанда және Іс - жосақ мәселелерін қоспағанда, барлық саяси мәселелерді шешу кезіндегі Кеңестің бес тұрақты мүшесінің ауызбіршілігі көзделген.
1945 жылдың 25 сәуірінен 26 маусымына дейін Сан - францискода Біріккен Ұлттар халықаралық ұйымдар мәселелері жөніндегі Кеңесінің конференциясы болды. ... 50 мемлекеттен 282 делегат келді. Конференция жұмысына барлығы 5 мыңнан аса адам ат салысты. Бұл конференция Одақтық державалардың бірлігі деген ұғыммен өткізілді. Олар, КСРО, АҚШ, Англия, БҰҰ жарғысы үш ұлы державалардың басшылары қатысқан Думбартон - Окседегі Кеңес және Ялтадағы келіссөздер барысында жасақталған тұжырымдамада бектілді... - деп осы тарихи оқиғаны БҰҰ Бас Хатшысының саяси мәселелер және Қауіпсіздік істері жөніндегі орынбасары қызметін атқарған Л.Кутаков осылайша сипаттады.
Сан - Франциско конференциясы екі ай бойында жұмыс істеп, БҰҰ Жарғысын қабылдаумен аяқталды. Конференция делегаттары халықаралық әмбебап ұйымның 111 баптан тұратын құрылтай құжатын дайындайды, ол 1945 жылдың 25 маусымында бір ауыздан қабылданады. Келесі күні, яғни 26 маусымда соғыс ардагерлері мемориалының ғимаратын - БҰҰ Жарғысына қол қойылды. 110 - баптың 3 - тармағына сәйкес, Осы Жарғы Қытай Республикасы, Франция, Кеңес Социалистік Республикалар Одағы, Ұлыбритания біріккен корольдығы, Солтүстік Ирландия, Америка Құрама Штаттары және Жарғыға қол қойған басқа мемлекеттердің көпшілігі ратификациялық грамоталарын сақтауға бергенде өз күшіне енеді Егер мұны арифметикалық тәсілмен есептеп көрсек, онда басқа мемлекеттердің көпшілігі дегеніміз - бұл 24 мемлекет (51-546:2+1=24). Осы көпшілік мемлекет санына баптың мазмұнында бекітілген бес мемлекеттің дауысы да қосылды. Сөйтіп, БҰҰ - ның құрылтай құжатының заңды күшіне енуі үшін 29 ратификациялық грамота жинау қажет еді. Ең соңғы ратификациялық грамота 1945 жылдың 24 қазанында тапсырылады. Жоғарыда аталған баптың талаптары бойынша осы күні Біріккен Ұлттар Ұйымының құрылған күні болып есептеледі.
БҰҰ - на алғашында 51 мемлекет мүше болды. БҰҰ - на мүшелікке өтудің талаптары мынадай:
1) Мемлекет тәуелсіз. Бейбітшілік сүйгіш болуы керек;
2) Жарғылық талаптарға орай мемлекет өзіне міндеттемелерді жүктеуі тиіс;
3) Мемлекет өзіне жүктелген міндеттемелерді орындай алады және орындағысы
келеді;
ұйымға мемлекеттер Қауіпсіздік Кеңесінің ұсынысымен Бас Ассамблеяның қаулысы арқылы мүшелікке қабылданды. БҰҰ қағидаларын жүйелі түрде бұзған мемлекеттерді Қауіпсіздік Кеңесінің ұсынысымен Бас Ассамблея БҰҰ - ның құрамынан шығарып тастайды. Қауіпсіздік Кеңесінің осы мәселеге қатысты ұсынысы аузбіршілік қағидасының негізінде қабылданды, яғни Қауіпсіздік Кеңесінің бес тұрақты мүшесінің даусын қоса алғанда, Кеңестің 9 мүшесінің даусы қажет. Жарғының ережелерде ұйымның құрамынан өз еркімен шығу тезисі көзделмеген. Сан - Францискода Уругвай делегациясын БҰҰ - нан шығуғға тыйым салу керек деп ұсыннған болатын. Бұл ұсынысты конференция қатысушылары жақтамады. 1960 жылы индонезия мемлекеті БҰҰ - нан шығу туралы өтңнңш жасады. Барлық міндеттемелерді орындау үшін мемлекетке бір жыл уақыт берілді. 6 ай өткен соң Индонезия өтініш қайтарып алды.
Бүгінгі таңда Біріккен Ұлттар Ұйымы 189 ммлекет мүше. Бұл үйым мемлекеттерінің мүшелік жарнасы есебінен күн көреді. БҰҰ - н қаржыландыру мүше елдердің жарнасына тәуелді болған соң, ақша қаражаттарының жетіспеушілігі таңсық проблема емес. Бұл проблема БҰҰ құрылған сәттен бастап, оның қыр соңына қалмай келеді. Көптеген мемлекеттер әртүрлі себептерге байланысты жарналарын дер уақытында және толықтай төлей алмауда, оған техникалық бюджеттік проблемаларынан бастап кедейшілік те себеп болуда. БҰҰ - ның қаржылық дағдарысы күнен күнге өсіп келеді. Мәселен, БҰҰ - ның қаржылық дағдарысы күннен күнге өсіп келеді. Сәселен, БҰҰ - ның қазақстандағы өкілділігінің мәліметтері бойынша 1998 жылдың 30 қыркүйегіне дейін мүше елдер БҰҰ - на ағымдағы және бұрынғы жарналары есебінен 2,5 миллиард доллар, соның ішінде: бітімгершілік күштерінің мақсатына 1,8 миллиард доллар, БҰҰ - ның реттеу бюджетіне 683 млн. доллар, халықаралық трибуналдарға 22 млн доллар қарыз болған. Тек 100 мемлекет қана өздерінің жанрналарын уақытында толық төлеген. АҚШ сол мемлекет ағымындағы және бұрынғы жарналық сомаларынан 1,6 миллиард доллар қарыз болған, яғни ол БҰҰ - ның барлық қарызының үштен екісін құрап отыр. АҚШ 1998 жылы 228 млн долларды төлегеніне қарамастан, соның ішінде реттеу бюджетіне - 563 млн доллар, бітімгершілікк операцияларына 1,04 миллиард доллар төселсе де қарыздарын түгел жоқ. БҰҰ реттеу бюджетінің шығындарын жабу үшін бюджетен қарыз ақша алуға мәжбүр болып отыр. Осыған байланысты, Біріккен Ұлттар Ұйымы бітімгершлік мақсатары үшін жеке әскери құрал мен жабдықтар беретін елдердің қарыздарын дер уақында бере алмауда. 1998 жылы БҰҰ әскери контигент және жабдықтар берген 70 елге 864 млн доллар қарыз боды. БҰҰ Жарғысының 19 бабына сәйкес, егер жыл басында мемлекет бұрынғы екі жыл үшін жалпы қарызыың жартысын немесе жартысынан көп сөп сомға қарыз болса, онда сол мемлекет Бас Ассамблеяда дауыс беру құқығынан айырылады. Алайда, Бас Ассамблея БҰҰ - ға мүше мемлекет өзіне қатыссыз себепттерге байланысты төлем уақытын өткізіп алғанын мойндаса, онда дауыс беруге қатысуға рұқсат бере алады.
1 - бапқа сәйкесғ Біріккен Ұлттар Ұйымының мақсаттары мынадай:
Халықаралық бейбітшілік пен қауіпсіздікті қолдау;
Бейбітшілікке қауіп келтіру мен басқыншылық актілерінің алдын алу және жою үшін тиімді шараларды қабылдау;
Халықаралық дауларды немесе оқиғаларды бейбіт құралдар арқылы шешу;
Халықтардың теңқұрымдық және өзін - өзі басқару қағидасының негізінде халықаралық дауылдар шешу барысында халықаралық ынтымастықты жүзеге асыру;
Осындай ортақ мақсаттарға жету жолында ұлттар әрекеттеріне үйлестіру орталығы болу.
БҰҰ өз қызметін жүзеге асырғанда мынадай қағидаларды басшылыққа алады;
1. Ұйымың барлық мүшелерінің дербес теңдік қағидасы;
2. Өздеріне жүктелген міндеттемелерді адал орындау қағидасы.
3. Туындаған дауылдарды бейбіт құралдармен шешу қағидасы.
4. Күш қолданбау немесе күш қолданам деп қоқан - лоқы жасамау қағидасы.
5. Бұұ - ның Жарғыға сәйкес атқаратын барлық әрекеттеріне барынша көмек
көрсету қағидасы.
6. БҰҰ - ның мүшесі болып табылмайтын мемлекеттердің БҰҰ қағидаларына
сәйкес әрекет етуіне қамтамассыз ету қағидас. Себебі ол бейбітшілік пен қауіпсіздікті қолдауға қажет болуы мүмкін.
7. Мемлекеттердің ішкі құзіреттеріне жататын істерге БҰҰ - ның қол
сұқпаушылық қағидасы.
8. Сонымен әмбебап халықаралық ұйымның мақсаттары мен қағидалар жүйесінің
халықаралық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz