Спид

ЖОСПАР:

1. КІРІСПЕ

2. СПИД . КЕҢ ТАРАЛҒАН ДЕРТ
3. СПИД ҚОЗДЫРҒЫШЫ
4. СПИД.тi ҚОЗДЫРАТЫН ВИРУСТЫҢ
ТАРАЛУ ЖОЛДАРЫ
5. СПИД АУРУЫНЫҢ БЕЛГІЛЕРІ
6. СПИД.тiң АЛДЫН АЛУ және ЕМДЕУ
МӘСЕЛЕЛЕРІ

7. ҚОРЫТЫНДЫ

8. ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

КІРІСПЕ
Соңғы жылдары жер шары халықтарының назары ХХІ ғасыр обасы аталған СПИД (синдром приобретенного иммунодефицита – иммунитет жетіспеушілік синдромы) дертіне аууда. Қазірдің өзінде ондаған мың адамдардың өмірін жойған осы бір қатерлі ауру жайында жұмыр жердің түпкір-түпкірінде күн сайын хабар бермей отырған бірде-бір газет, журнал, теледидар немесе радио торабы жоқ. Бұл дерттің қара бұлты бүкіл жер шарын басып келеді. Сондықтан да осы аурудың алғашқы және негізгі белгілері, одан сақтану жолдары, аурудың алдын алу және емделу тәсілдері сияқты мәселелер барша жұртты мазалап, ойландырып, толғандыруда.

СПИД – КЕҢ ТАРАЛҒАН ДЕРТ
Дүниежүзілік Денсаулық сақтау ұйымы өкілінің 1989 жылғы 5 январьдағы хабарында жер жүзінде 1988 жылдың 31 желтоқсанына дейін СПИД ауруы 142 елде тіркелгені айтылған. Оларда 132976 ауру болды. Ал, тоғыз айдан кейін, 1989 жылдың 4 октябрінде бұл сырқат жер шарының 152 мемлекетінде табылып, оларда ауру саны 177965-ке жетті. Дәл қазір бұл аурудың эпидемиядан (жұқпалы аурудың бір құрлық ішінде тарауы) пандемияға (жұқпалы) аурудың жер шарындағы барлық құрлықтарға тарауы) айналғанын барша жұрт біледі.
СПИД ауруының эпидемиясын зерттеуде басты көңіл аударатын нәрсе — СПИД ауруын жұқтырғандар немесе оның вирусын тасымалдаушылар саны. Себебi, Дүниежүзілiк Денсаулық сақтау ұйымының белгілі маманы Джонатан Манның ойынша дәл қазiр жер жүзiнде СПИД вирусымен зақымдалғандар саны 5—10 миллионға жеттi. Таяудағы 5 жыл iшiнде осылардың 10-30 процентi ауырады. Басқаша айтқанда бұл жаңадан 500 мыңнан З миллионға дейiн ауру косылады деген сөз.
Келтiрiлген мәлiметтер СПИД-пен ауырғандардың шын санын ешкiм анық бiлмейтiнiн көрсетедi. Сондықтан да болар, көптеген ғалымдар алға койған медициналық, әлеуметтiк және экономикалық проблемаларға орай СПИД пандемиясын тек ядролық апатпен салыстырады.
Кейбiр жыныстық жұқпалы аурулар да әдепсіз жыныстық өмiрдің белгiсі. Сондықтан СПИД ауруына жол бермеу үшін жыныстық жұқпалы аурулармен тек таяуда ғана ауырғандарды ғана емес, бұрын ауырғандарды да тексеру қажет. Себебi, олар жыныстық жұқпалы аурулардан айыққанымен, СПИД ауруының алғашқы жасырын кезеңiнде болуы мумкiн. Олардың сексуальдық әрiптестерiн де анықтап, тексеруден өткізу керек.
Жезөкшелелер, нашақорлар және гомосексуалистер жыныстық жұқпалы аурулармен ауырмаса да «қатерлi топқа» жататынын жоғарыда атап өттiк. Дегенмен, оларды табу және тексеруден өткiзу оңай жұмыс емес.
СПИД дертiмен ауыратын жас балалар мен сәбилер жайына да тоқтала өту қажет.


СПИД ҚОЗДЫРҒЫШЫ
СПИД қоздырғышын немесе адамда иммунитет жетiспеушiлiктi туғызатын вирусты (ВИЧ-1) 1983 жылы француз ғалымы, вирусолог Л. Монтанье тапты. Ал, 1984 жылы америкалық ғалым Р. Галло вирустың барлық қасиеттерiн жан-жақты тексерiп жариялады.
Адам организміне енген ол қанның лимфоцит клеткаларының iшіне кiрiп, клетканың, генетикалық аппаратына жабысып, тез көбейе бастайды. Осының әсерiнен клетка жарылып өледi. Одан шыққан вирустар жаңа клеткаларға жабысып, өткен процестi қайталайды. Лимфоцит клеткаларының осылай өле беруi салдарынан күндердiң-күнiнде организмде иммунитет жетiспеушiлiк пайда болады. Бұл жасырын кезең ондаған жылға дейiн созылуы мүмкiн. Айрықша еске салатын жай, осы жасырын кезең кезiнде адам өзiн

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:

1. Алжанбай Ш. Ең сұмдық, ең азапты… СПИД: 2002 жыл – Денсаулық жылы// Заң газеті.-2002.-13 ақпан.
2. Байсақал Н. СПИД-тен сескенбеске болмайды// Алматы ақшамы.-1999.-1 желтоқсан.
3. Демин Н. Ғасыр індетін ауыздықтау міндеті// Астана хабары.-2004.-30 қараша.
4. Мәсімханова Т. СПИД немесе оның бүгінгі тандағы тауқыметтері туралы// Отбасы және Денсаулық.-2002. -№ 3-4.-20 бет.
5. Фазылханова Б. СПИД – бүгінгі күннің шындығы// Ұлт тағлымы.-2001. -№2.-139-143 бет.
6. Қарақұлов И., Қалжеков Т. Бәрі СПИД жайында. Алматы, 1989.