Экожүйелердің орта өзгертуші рөлі және бүлінген экожүйелерді қалпына келтіру проблемалары

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

1) Экожүйе ұғымы және оның жіктелуі
2) Табиғи ландшафттардағы экожүйелердің функционалды маңыздылығын бағалаудың негізгі критерилері
3) Су экожүйелерінің ластануы
4) Техногендік ластану
5) Топырақ эрозиясы мен дегумификация үрдісі

1. Экожүйе ұғымы және оның жіктелуі

Экожүйе-ағзалар мен абиотикалық ортадан, олардың әрқайсысы бір-біріне әсер ететін тірі табиғаттың негізгі функционалдық бірлігі. 1935жылы А. Тенсли ұсынған “Экожүйе”ұғымы-зат, энергия және ақпараттар алмасу нәтижесінде бірттас ретінде тіршілік ететін кез келген өзара әрекеттесуші тірі ағзалар мен қоршаған орта жағдайларының жиынтығы.
Экожүйелердің жіктелуі. Экологиялық жүйелер функционалдық және құрылымдық белгілерібойынша ерекшеленеді. Функционалдық жіктелу экожүйеге келіп түсетін энергия көзі, мөлшері және сапасына негізделген.
Экожүйелердің құрылымдық жіктелуі өсімдіктер типіне және ландшафттың негізгі белгілеріне негізделген. Құрлық экожүйелері (биомдар) өсімдіктердің табиғи белгілері, ал су экожүйелері - геологиялықжәне физикалық белгілері бойынша ерекшеленеді.

Кең қолданылып жүрген құрылымдық жіктелу бойыша ғаламшарды төмендегі экожүйелерге бөледі:
1) құрлық экожүйелері-тундра, тайга, орманда дала, дала, шөлейт, шөл, тропиктер, тау;
2) тұщысу-ағынсыз су (көл, тоған) және ағынды су(өзен, бұлақ, жылға), батпақтар мен батпақты ормандар экожүйлері;
3) теңіз экожүйелері-теңіздер мен ашық мұхит.

Экологиялық жүйе , экожүйе - тірі ағзалар жиынтығының қоректену, өсу және ұрпақ беру мақсатында белгілі бір тіршілік ету кеңістігін бірлесе пайдалануының тарихи қалыптасқан жүйесі. Экожүйе құрамына организмдер де, табиғи орта да кіретін тірі табиғаттың негізгі функционалдық бірлігі болып табылады. Экожүйенің құрылымын энергияны трансформациялаудың үш деңгейі (консументтер, продуценттер, редуценттер) мен қатты және газ тәрізді заттар айналымы құрайды. Экожүйенің қасиеттері оның құрамына кіретін өсімдіктер мен жануарлардың әрекеттеріне байланысты. Әр түрлі экожүйелерде өсімдіктің күн энергиясын, минералды заттар мен судың қорын пайдалануы әр түрлі мөлшерде жүреді. Биомасса мен энергияның ауысып, өзгеріп отыратын кездерінде тіршілік қорлары барынша толық пайдаланылатын экожүйелерді қаныққан деп, ал осы қорды толық пайдаланбайтын экожүйелерді қанықпаған деп атайды. Экологияның ең негізгі объектісі экологиялық жүйе, немесе экожүйе. Функциялық тұрақтылығы аз уақытқа созылса -да қарым -қатынаста болатын құраыштары бар кез келген бірлікті экожүйе деп атауға болады. Экожүйе деген терминді 1935 жылы бірінші рет ұсынған ағылшын экологі А. Тенсили . А Тенсили экожүйенің құрамына организмдерде абиотикалық орта да керетін жер бетіндегі тірі табиғатынтың негізгі функциясының бірлігі деп есептеуі және оның әр бөлігінің екіншіне әсер ететіндігіне назар аударады. Былайша айтқанда экожүйе - зат айналымы мен энергия тасмалдануы жүретін табиғи бірлік . Экожүйеде зат айналымының жүруіне органикалық молекулалардың сінімділік түрде белгілі қоры және орагнизмнің үш функцияоналды әр түрлі экологиялық топтары: продуценттер, консументтер, редуценттер болуы керек.

Экологиялық тепе-теңдік - кез келген табиғи қауымдастықтағы тірі организмдердің түрлік құрамының, олардың санының, өнімділігінің, кеңістікте бөлініп таралуының, сондай-ақ маусымдық өзгерістердің, заттектердің биоталық айналымдарының және басқа да биологиялық процестердің біршама тұрақтылығы. Экологиялық тепе-тендіктің негізі заттектердің биоталық айналымының тұрақтылығы мен барынша тұйықталғандығы болып табылады; оның әрбір нақты экожүйеде организмдердің түрімен, құрамымен және санымен, олардың метаболизм типімен байланысты өз ерекшеліктері болады. Бұл орайда автотофтар мен гетеротрофтардың арақатынасының, сондай-ақ организмдердің бір-біріне және мекен ортасына тән сипатты бейімделуінің шешуші маңызы болады. Бұл факторлардың эволюция процесінде қалыптасқан жиынтығы экожүйелердің тұрақтылығын немесе олардың гомеостазын қамтамасыз етеді. Экожүйелердің орнықтылығы өлшеміне көбіне олардың түрлік оралуандылығы алынады - ол неғұрлым жоғары болса Экологиялық тепе-теңдік соғұрлым сенімді сақталады. Орта жағдайларының осы экожүйе үшін дағдылы шектен шығып ауытқулары кезінде Экологиялық тепе-теңдік бұзылып, бір түрлер санының азаюына және басқа түрлердің күрт көбеюіне апарып соғады. Сонымен қатар, организмдердің табиғи қауымдастықтарының әр түрлі зақымдаушы әсерлерге қарсы тұра алатын және қалыпты жағдайлар қайта орнына келгенде бастапқы күйіне қайта келетін қабілеті болады, яғни белгілі бір тұрақтылығы болады (қ. Экологиялық тұрақтылық) . Жағдай қолайсыз болған кезде белгілі бір түрдің тығыздығы азаяды, бірақ оңтайлы жағдай болғанда өніп-өсу, даму жылдамдығы жеделдеп, тығыздық қалпына келеді. Экологиялық тепе-теңдіктің болуы уақыт бойында заңды өзгерістердің болмауы деген сөз емес - ол осы экожүйенің қалыптасуы мен дамуы процестерімен өзара тығыз байланысты. Экологиялық тепе-теңдіктің бұзылуы дегенде екінің бірінде әр түрлі биоталық факторлардың өзгерулері ғана ұғынылмайды, сонымен қатар атмосфераның газ құрамының, гидрологиялық режімнің едәуір ауытқулары, қоршаған ортаның ғаламдық ластануы және т. б., яғни табиғи процестегі барлық елеулі өзгерістер ұғынылады. Экологиялық тепе-теңдіктің күрделі әрі өзара байланысты тетіктерін білмейінше табиғатгы оңтайлы пайдалану, шаруашылық қызметті болжамдау және табиғи ортаны өмір үшін жарамды күйде сақтау мүмкін емес.

2. Табиғи ландшафттардағы экожүйелердің функционалды маңыздылығын бағалаудың негізгі критерилері

Табиғи ландшафттардағы экожүйелердің функционалды маңыздылығын бағалаудың негізгі критерилері: аумақтың геоморфологиялық ерекшеліктері; жер бедерінің сипаты мен типі; топырақтың механикалық құрамы мен сортаңдану дәрежесі; доминаттардың, субдоминаттадың орнықтылық дәрежесі және флора мен фаунаның шаруашылық бағасы, мұның ішінде өсімдік жамылғысы табиғи жүйелер жағдайының индикаторы болып табылады. Таулы аумақтарда өсімдіктер жамылғысы жер бедерін тұрақты етіп, ресурстық-шикізаттық рөл (пішен шабу, дәрілік жайылымдар) атқарады. Табиғи ауытқулар жағдайында ағаш-бұталы өсімдіктер селге тосқауыл ретінде бола алады. Шөл зонасындағы экожүйенің өсімдік жамылғысының негізгі қызметтері: ландшафттық-қорғаныс, жайылымдық, орман шаруашылық (сексеуіл болғанда), шыбындық, галомелиоративті, және де топырақ түзуші. Өзендердің аңғары бойынша өсімдіктер қосымша су реттегіш рөлін де атқарады. Экожүйелердің фондық жағдайы флоралық және фауналық биоәртүрлілік үшін негіз болады.

3. Су экожүйелерінің ластануы

Су экожүйелерінің деградациясы су ағзаларының жойылуын, су нысандарына биогендік заттардың түсуі, эфтрофикацияның артуы, оттек концентрациясының төмендеуін тудыратын токсинді ластану нәтижесінде болады. Су экожүйелерінің өзіндік тазалану қабілеті нашарлаған. Ластанудың ең ірі ошақтары алдын-ала тазалаусыз (тау-кен өндіретін кәсіпорындар, жеке өндірістік кәсіпорындар, қалалық агломерация), өндірістік және тұрмыстық ағындарды тазалаудың тиімсіз жүйелері салдарынан жер бетіне немесе су желісіне тасталатын өндірістік қалдықтар және су ағындар өнеркәсіп маңындағы аумақтарда байқалады.

4. Техногендік ластану

Техногендік ластанған жерлер барлық табиғат белдеулерінде кездеседі және олар жерлерді ұзақ уақыт пайдалану барысындағы жайылымдардың дегумификациясымен, сор және сортаңдануымен, жел және су эрозиясының дамуымен, топырақтың ластануымен техногендік бұзылуымен, шамадан тыс жайылымға қолданылғандығымен байланысты. Жер бедерінің түзілу үрдістері - эрозия және дефляция үрдістерінің әсерінен жерлердің деградациясы жүреді. Халықтың тығыздығы да қоршаған ортаға және шөлденуге әсерін тигізеді. Республиканың табиғи және антропогендік экожүйелерінің бұзылуын интегралды бағалау әсер ету факторлары мен деградация дәрежесімен, типімен сипатталады. Биологиялық табиғи өзін-өзі реттеу түрлі дәрежеде бұзылған барлық экожүйелерге тән. Бірақ табиғи белдеулік жүйелердің толық қалпына келу үрдісі өте сирек кездеседі. Қалпына келу үрдісі жылдам (10 жылға дейін) немесе ұзақ (50-100 дейін және одан көп жыл) мерзімді болуы мүмкін. Олардың ұзақтығы олардың бұзылу дәрежесі мен сипатына, пайдалану нұсқасына, бірлестік мелиорациясын қолдану нұсқаларына тәуелді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.