Экожүйелердің орта өзгертуші рөлі және бүлінген экожүйелерді қалпына келтіру проблемалары

Жоспар:

1)Экожүйе ұғымы және оның жіктелуі
2) Табиғи ландшафттардағы экожүйелердің функционалды маңыздылығын бағалаудың негізгі критерилері
3)Су экожүйелерінің ластануы
4)Техногендік ластану
5) Топырақ эрозиясы мен дегумификация үрдісі

1. Экожүйе ұғымы және оның жіктелуі
Экожүйе-ағзалар мен абиотикалық ортадан,олардың әрқайсысы бір-біріне әсер ететін тірі табиғаттың негізгі функционалдық бірлігі. 1935жылы А.Тенсли ұсынған “Экожүйе”ұғымы-зат,энергия және ақпараттар алмасу нәтижесінде бірттас ретінде тіршілік ететін кез келген өзара әрекеттесуші тірі ағзалар мен қоршаған орта жағдайларының жиынтығы.
Экожүйелердің жіктелуі.Экологиялық жүйелер функционалдық және құрылымдық белгілерібойынша ерекшеленеді. Функционалдық жіктелу экожүйеге келіп түсетін энергия көзі,мөлшері және сапасына негізделген.
Экожүйелердің құрылымдық жіктелуі өсімдіктер типіне және ландшафттың негізгі белгілеріне негізделген. Құрлық экожүйелері (биомдар) өсімдіктердің табиғи белгілері ,ал су экожүйелері - геологиялықжәне физикалық белгілері бойынша ерекшеленеді.
Кең қолданылып жүрген құрылымдық жіктелу бойыша ғаламшарды төмендегі экожүйелерге бөледі:
1) құрлық экожүйелері-тундра,тайга,орманда дала,дала,шөлейт,шөл,тропиктер,тау;
2) тұщысу-ағынсыз су (көл,тоған) және ағынды су(өзен,бұлақ,жылға),батпақтар мен батпақты ормандар экожүйлері;
3) теңіз экожүйелері-теңіздер мен ашық мұхит.
Экологиялық жүйе, экожүйе – тірі ағзалар жиынтығының қоректену, өсу және ұрпақ беру мақсатында белгілі бір тіршілік ету кеңістігін бірлесе пайдалануының тарихи қалыптасқан жүйесі. Экожүйе құрамына организмдер де, табиғи орта да кіретін тірі табиғаттың негізгі функционалдық бірлігі болып табылады. Экожүйенің құрылымын энергияны трансформациялаудың үш деңгейі (консументтер, продуценттер, редуценттер) мен қатты және газ тәрізді заттар айналымы құрайды. Экожүйенің қасиеттері оның құрамына кіретін өсімдіктер мен жануарлардың әрекеттеріне байланысты. Әр түрлі экожүйелерде өсімдіктің күн энергиясын, минералды заттар мен судың қорын пайдалануы әр түрлі мөлшерде жүреді. Биомасса мен энергияның ауысып, өзгеріп отыратын кездерінде тіршілік қорлары барынша толық пайдаланылатын экожүйелерді қаныққан деп, ал осы қорды толық пайдаланбайтын экожүйелерді қанықпаған деп атайды. Экологияның ең негізгі объектісі экологиялық жүйе, немесе экожүйе. Функциялық тұрақтылығы аз уақытқа созылса -да қарым -қатынаста болатын құраыштары бар кез келген бірлікті экожүйе деп атауға болады. Экожүйе деген терминді 1935 жылы бірінші рет ұсынған ағылшын экологі А. Тенсили . А Тенсили экожүйенің құрамына организмдерде абиотикалық орта да керетін жер бетіндегі тірі табиғатынтың негізгі функциясының бірлігі деп есептеуі және оның әр бөлігінің екіншіне әсер ететіндігіне назар аударады. Былайша айтқанда экожүйе – зат айналымы мен энергия тасмалдануы жүретін табиғи бірлік . Экожүйеде зат айналымының жүруіне органикалық молекулалардың сінімділік түрде белгілі қоры және орагнизмнің үш функцияоналды әр түрлі экологиялық топтары: продуценттер, консументтер, редуценттер болуы керек.