Етістік формалары және оны оқытудың әдістері

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 61 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Мазмұны: Кіріспе . . .

: 6

: 1

Мазмұны: Қазақ тілін оқытуда қолданылатын әдіс түрлері . . .

: 9

: 2

Мазмұны: Етістік туралы жалпы мәселелер . . .

: 15

: 3

Мазмұны: Етістік формаларын оқыту . . .

: 22

: 3. 1

Мазмұны: Етістікті оқыту жолдары . . .

: 22

: 3. 2

Мазмұны: Етістіктің шақтарын оқыту. ………

: 28

: 3. 3

Мазмұны: Етістіктің райларын оқыту . . .

: 33

: 3. 4

Мазмұны: Көсемше мен есімшені оқыту . . .

: 38

: 3. 5

Мазмұны: Етістерді оқыту . . .

: 44

: 3. 6

Мазмұны: Қазақ мектептерінде етістікті деңгейлік тапсырмалар арқылы оқыту . . .

: 48

: 3. 7

Мазмұны: Етістікті оқытуда модульдік оқыту технологиясын қолдану . . .

: 53

: 3. 8

Мазмұны: Етістікті ойын түрлері арқылы оқыту . . .

: 56

Мазмұны: Қорытынды . . .

: 58

Мазмұны: Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . .

: 61

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Мектепте қазақ тілін оқыту оқушылар қауымына қазақ тілінің мазмұны мен жүйесін, оның өзіндік грамматикалық құрылысын сөйлеу тілі мен байлығын, сауатты және әдемі жазу шеберлігіне төселдіру, мәдениетті сөйлеуді қалыптастыру, дұрыс оқу, оқығанын түсініп айтып беруге жаттықтыру. Оқушылардың өздерін іздендіріп, көркем шығармаларды өздігінен оқып үйренуге дағдыландырады. Ал етістіктің формаларын оқыту мәселесі өте күрделі.

Қазақ тілін оқыту тек тілді ғана меңгеруге шектелмейді, сонымен қоса оқушылардың тілден алған білімдерін, басқа ғылым салаларын меңгеруге құрал ету болып есептеледі. Демек, оқушылар өмірдегі қоғам шындығын тіл арқылы біледі, үйренеді. Мәселен, оқушылар химия, география, физика, тарих, математика және т. б. пәндерден алған білімдерін қазақ тілінде оқып, творчестволық жұмыстарға дағдыланады. Олай болса оқушылардың техника мен ғылымды меңгеруі, оған жұмсалған талабы мен ынтасы және өзінің өмірін түсінуі мен сүюі, ең алдымен тілді жақсы білуіне байланысты.

Осыған байланысты менің дипломдық жұмысымның тақырыбы: «Етістіктің формаларын оқыту». Мұндағы алға қойған мақсатым - етістіктің формаларын қазақ мектептерінде қалай оқыту жөнінде, сағат сандарының бөлінулері мен қазіргі кезде педагог ұстаздар сабақ барысында, яғни оқытуда қандай да әдіс-тәсілдерді қолдану тиімді екені жайында тоқталу.

Тақырыптың зерттелу деңгейі. Ал енді етістік туралы зерттеуші ғалымдардың көзқарастары жайында тоқталар болсақ, етістіктер жөнінде зерттеушілердің зерттеген еңбектері біршама. Бұл еңбектерді атап кететін болсақ, мысалы: Н. Т. Сауранбаевтың «Қазақ тіліндегі көсемшелер туралы», Ә. Төлеуовтың «Сөз таптары» және «Қазақ тіліндегі етістіктің грамматикалық категорияларыв», Т. Қордабаевтың «Қазіргі қазақ тіліндегі етістіктің шақ категориясы» т. б. ғалымдардың зерттеулерінде етістікті жан-жақты қарастырып, өз пікірлерін білдірген.

Енді етістікті қазақ мектептерінде оқытуда сағат сандарының бөлінулеріне келетін болсақ, жалпы сөз таптары ұғымы бастауыш сыныптардан бастап оқытылады. Екінші сыныпта сөздердің лексикалық мағынасына, грамматикалық белгілеріне қарай белгілі бір таптарға бөлінетіні аңғартылады және де ережелерімен, сұрақтарымен танысады. Мысалы: заттардың қимылын, ісін, қозғалысын білдіретін сөздерді етістіктер дейміз. Олар не істеді? қайтті? деген сұрақтарға жауап береді деп қысқаша түрде өтеміз. Ал, үшінші саныпқа келгенде етістіктердің өзіне тән қасиеттерін меңгереді. Демек, (сағат санының бөлінуіне қарай) етістіктің түрлері мен ережелеріне кеңінен тоқталып таныс болады. Етістікті төртінші сыныпта үшінші тоқсанда өтеді. Бұнда етістіктің түрлері, емлесі, қызметі таныс болып, оқиды.

ҮІ-ҮІІ сыныптарға келгенде оқушылар бастауыш сыныптардан алған білімдерін одан әрі қарай кеңейтеді. Мысалы: ҮІ сыныпта етістікті оқытуға 14 сағат берілген. Онда етістіктің мағыналық түрлерін түгелдей қарастырылады да, ҮІІ сыныпқа келгенде оның түрленуі меңгертіледі.

Етістікті оқытуда оқушыларға ұғыныңқы, әрі түсінікті болу үшін мұғалімдер қауымы сабақ барысында әртүрлі әдістер мен тәсілдерді қолданған өте тиімді. Жалпы, әдіс-тәсілдерге тоқталмас бұрын, бүгінгі таңда білім беру ісі ерекше қолға алынуда. Яғни, білім берудің әртүрлі нұсқадағы мазмұны, құрылымы, ғылымға және тәжірибеге негізделген жаңа оқыту технологиялары бар. Осыған сәйкес жаңа бағдарламалардың жаңа технологиялық әдіс-тәсілдерін Қазақстан мектептерінде ұстаздар ұжымы, профессор әрі ғалым Ж. Қаратаевтың «Оқытудың педагогикалық технологиясы» атты еңбегін басшылыққа ала отырып кеңінен пайдаланып жүр.

Ж. Қаратаевтың «Оқытудың жаңа педагогикалық технологиясы» атты еңбегінде әртүрлі жаңа оқыту технологиялары енген. Атап айтар болсам, олар: модульдік оқыту технологиясы, деңгейлеп, саралап оқыту технологиясы, тірек белгілері арқылы оқыту технологиясы, түсіндіре басқарып озат оқыту технологиясы, жобалап оқыту технологиясы және т. б. оқыту технологиялары кірген.

Осындай әртүрлі жаңа оқыту технологиялардың әдіс-тәсілдерін әр мұғалім өзінің білім-біліктілігіне қарай оқыту жолдарында қолданыла алса, сонда ғана әр оқушының ой-өрісін, логикалық ойлау қабілетін дамыта түсуге, шығармашылық жұмыс жасауға, яғни топпен ынтымақтаса отырып бір ұжым құруға дағдыланып, дағды арқылы оқуға деген ынта-зейіні артып, білімдері біршама кеңейеді.

Жаңа оқыту технологиялардың, жаңа оқыту үрдістердің әдіс-тәсілдерін қолданымен қатар мектептерде оқушылардың санасына сәуле түсіріп, олардың ұғымдарын молынан кеңейтіп, білімдерін жүйелі түрде қалыптастырып, жеке оқышуның қабілетін дамытуда «Сын тұрғысынан ойлауды дамыту» бағдарламасын қолға алып, осы бағдарламаның стратегиялық әдіс-тәсілдерін педагог ұстаздар сабақтарынд ажүйелі қолданып келеді. Бұл жаңа үрдіс, жаңа оқыту «Қарапайымнан күрделіге көшу» деп те аталады. Сонымен, «Сын тұрғысынан ойлау» атты оқыту бағдарламасына енген стратегиялық әдіс-тәсілдер әр түрлі атаулармен аталады. Осы оқыту стратегиялардың өзіне тән әдіс-тәсілдерін де мұғалімдер сабақтарында балалардың белсенділіктерін, беделділіктерін арттырып отырады.

Сондай-ақ осындай жаңа оқыту технологиялардың әдіс-тәсілдерін қолдануда үйрету мен үйренуден, үйренудің қызығушылығынан туатын бұл әдістер оқушылардың білім теңізіне жетелейтінін, сонымен қатар мұғалімдердің де тынымсыз ізденісін қажет ететінін аңғарамыз.

Б‰гінгі тањда ќазаќ тілін оќытуда ќолданылатын єдіс т‰рлері сан алуан. Дегенмен, єдіс т‰рлерін ќай сабаќта ќалай ќолдануды єр м±ѓалім µзінше т‰сінеді.

Осы орайда ењ басты маќсат оќушыныњ тілге деген ќызыѓушылыѓын арттыру екендігі даусыз.

Жұмысымыздың мақсаты мен міндеттері. Ќазаќ тілін оќытуда ќай єдісті тиімді ќолдау керек деген мєселе педагогикалыќ практика µту барысында мені де кµп ойландырды. Себебі, жылдар бойы ќазаќ тілінен терењ теориялыќ біліммен даруландыќ дегенімізбен, сол білімді оќушыѓа практикалыќ т±рѓыда мењгеру жолында біраз ќиындыќтарды бастан кешірдік. Ол ќиындыќ - біз сµз еткелі отыѓан єдіс т‰рлеріне байланысты. М±ѓалімніњ білімді болуымен бірге, оныњ оќыту єдістерін тиімді пайдалануы сабаќтыњ саралы µтуіне ‰лкен єсер ететіндігін байќадым. Осы себеп мені дипломдыќ ж±мыс жазуыма итермеледі.

Дипломдыќ ж±мысты жазу ‰шін алдыма тµмендегідей міндеттерді ќойдым.

1. Ќазаќ тілін оќытуда ќолданылатын єдіс т‰рлерін теориялыќ т±рѓыда т‰сіну. Б±л орайда, аталѓан таќырып бойынша жазылѓан методист ѓалымдардыњ теориялыќ ењбектерімен таныстым.

2. Теориялыќ ќолданѓан етістікті оќыту мєселелеріне назар аудардым.

3. Етістіктіњ формалары бойынша талдай отырып сабаќ µткізу барысында єдістерді ќолдана отырып, ќорытынды жасадым.

Жұмыс құрылымы. Жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытынды және пайдаланған әдебиеттерден тұрады.

Қазақ тілін оқытуда қолданылатын әдіс түрлері

Методика- метод гректіњ metodos деген сµзінен шыќќан, ќазаќша зерттеу жолы деген маѓынаны білдіреді.

Ќазаќ тілі методикасы - ана тілін ±ѓынудыњ зањдылыќтарын жєне тіл туралы білімді балаларѓа ‰йрету жолдары мен ќ±ралдарын зерттейтін педагогикалыќ ѓылым.

Кењес ‰кіметініњ алѓашќы жылдарында ќазаќ тілініњ оќулыѓын жазу, баѓдарламасын жасау, оќытуды жаќсарту жайындаѓы 1931, 1932 жылѓы ќаулылардыњ талаптарын ќазаќ тілі єдістемесініњ негізін салуѓа жєрдемі тиді. А. Ысќаќов [1, 19] «Ана тілін оќытудыњ т‰йінді мєселелері» ењбегінде «20-30-жылдарда тіл мамандары алфавит, орфография, пунктуация, ана тілі оќулыќтары, грамматикалар, сµздіктер жєне т. б. ќ±ралдар жасаудыњ айналасында ењбек етті», - дейді.

1935 жылѓа дейін ќазаќ тілін оќыту методикасына арналѓан маќалалар ѓана болды. Онан кейін «Бастауыш мектепте ќазаќ тілін оќыту єдісі» деген жинаќ шыќты [2, 20] (1936) орта мектептіњ ‡-‡І сыныптарына арналѓан С. Жиенбаевтыњ «Грамматика талдауыш» (1938), «‡лкендерге хат танытудыњ методикасы» [3, 4] (1939), «Бастауыш мектепте кітап оќытудыњ методикасы» (1941), «Ќазаќ тілі методикасы» деген ењбектер жарыќ кµреді [3, 4] .

Сонымен ќатар, ќазаќ тілін оќыту мєселелері Ыбырай Алтынсарин есімімен байланысты. Ы. Алтынсарин ±лы орыс халќы мєдениетініњ демократияшыл идеяларынан сусындады. «Мектеп - ќазаќтарѓа білім берудіњ басты ќ±ралы, біздіњ барлыќ ‰мітіміз, ќазаќ халќыныњ келешегі осы, тек ќана осы мектептерде» деген Ы. Алтынсарин «Ќазаќ хрестоматиясы» жєне «Ќазаќтарѓа орыс тілін ‰йретудіњ бастауыш ќ±ралы» оќулыќтарын жазды.

А. Байт±рсынов [4, 23] ќазаќ тілін оќыту методикасыныњ іргетасын ќалаушы болып саналады. Ол - ќазаќ тілінде дыбыс негізінде сауаттандыру єдісініњ негізін салушы. 1912 жылдан бастап «Баяншы» атты кітапшасы жарыќ кµрген. Автор б±л ќ±ралды 14 жыл бойы бала оќытќан тєжірибесінен шыѓарып жазѓан. Кµлемі жаѓынан шаѓын болѓанымен наѓыз методикалыќ ќ±рал. Сауат аштыру єдістерініњ жµн-жобасын А. Байт±рсынов «Єліп-би астары» атты ењбегінде де кµрсетеді. 1927-28 жылдары «Жања мектеп журналында «Ана тілініњ єдісі», «Зерттеу мен с‰гіретшілік єдісі туралы», «Жалќылаулы-жалпылау єдісі» деген методика мєселелерін сµз ететін бірнеше маќала жариялайды.

Сондай-аќ, Ќ. Ж±банов [3, 4] «Ќазаќ тілініњ грамматикасы», С. Аманжолов «Ќазаќ тілініњ грамматикасы», Ш. Сарыбаев «Ќазаќ тілі методикасыныњ мєселелері», Д. Єлімжанов, Ы. Маманов «Ќазаќ тілін оќыту методикасы» деген ењбектер жарыќ кµрді. Осы аталѓан ењбектерде ќазаќ тілін оќытудыњ міндеттері, білім берудіњ єдіс-тєсілдері сараланып берілді.

Ы. Алтынсарин µзініњ жазѓан «Хрестоматиясында» былай деген: «М±ѓалімніњ ж±мысы - балалар. Егер балалар бірдемені т‰сінбейтін болса, онда оќытушы олардыњ кµкейіне ќондыра алмаѓаны ‰шін µзін-µзі кіналауѓа тиіс» дейді [5, 27] . Яѓни б±л жерде Ы. Алтынсарин тек єдемі сµйлеп ќана ќоймай, ѓылыми терминдерді ќолданып, маќтанып ќоймай, білім беруде оќытушыныњ єдіс-тєсілдерді жете білуін ќалайды.

Ќазаќ тілін оќытуда оќушыларѓа тиянаќты, сапалы да саналы білім беру - м±ѓалімніњ оќыту єдістері мен тєсілдерін шебер мењгеруі арќылы ж‰зеге асады. Ол жаќсы ±йымдастырылѓан оќытушы мен оќушы арасындаѓы ќызметтен кµрінеді. М±ѓалім сабаќ т‰сіндіреді, ол - т‰сіндіру єдісі, оќушылар кітап оќиды, ол - кітаппен ж±мыс єдісі, оќушы жаттыѓу жазады, ол - жаттыѓу єдісі, оќушы єр т‰рлі сурет, таблица арќылы білім береді, ол - кµрнекілік єдісі, техникалыќ ќ±рал пайдаланса, ол - демонстрациялыќ єдіс, т. б. толып жатќан єдістер бар. Салыстырып ќарайтын болсаќ [6, 146] «Дидактика средней школы» деген ењбекте И. Я. Лернер мен М. Н. Скатин оќыту єдісініњ бес т‰рін кµрсетеді.

«1. Обьяснительно-иллюстративный или информационно-рецептивный;

2. Репродуктивный;

3. Проблемное изложение;

4. Частично-поисковый или эвристический;

5. Исследовательские», - деп оќытудыњ бес т‰рлі єдісіне тоќталса, Г. А. Ильина «Педагогика» ењбегінде оќыту єлдістемесініњ 4 т‰ріне тоќталады. Ал академик Ю. К. Бабанский де осындай оќыту єдістерініњ т‰рлеріне тоќталып, осы оќытушыныњ шыѓармашылыќ ењбегініњ нєтижесі деп кµрсетеді.

Є. Исабаевтыњ «Ќазаќ тілін оќытудыњ дидактикалыќ негіздері» деген [7, 33] ењбегінде оќыту єдістерін: єњгіме, хабарлау, тєжірибе т‰сіндіру жєне кітапты пайдалану єдісі деп теориялыќ практикалыќ жаќтан ‰йрету єдістері деп тµрт т‰ріне тоќталады.

Оќытудыњ теориясын зерттеген ѓалымдар ѓылыми ењбектерінде оќыту єдістерініњ аныќтамасын былай берген И. Д. Зверев: «Оќыту єдістемесі дегеніміз - м±ѓалім мен оќушылардыњ µзара єрекетініњ барысында білім алу жолдары» [8, 78] . Д. Єлімжанов, Ы. Маманов та мынадай аныќтама берген: «Ќазаќ тілін оќыту єдістемесі - ќазаќ тілін оќытудаѓы м±ѓалімдердіњ озыќ тєжірибелерініњ ќорытындыларына негізделген оќыту єдістерініњ жиынтыѓы туралы ѓылыми пєн», - деген.

Енді жинаќтап, топтастыратын болсаќ, єдістердіњ жіктелуі тµмендегідей:

1. Т‰сіндіру єдісі. Б±л єдіске ауызша баяндау-т‰сіндіру, єњгіме, с±раќ-жауап, лекция т‰рлері жатады.

2. Кітаппен ж±мыс істеу єдісі: м±ѓалімніњ т‰сіндіргенін кітаптан ќарау - аныќтама, т‰сініктер, жоспар, конспект, тезис, газет, журнал, сµздікпен т. б. ж±мыстар.

3. Кµрнекілік єдіс, экскурсия, таблица, сурет, схема, карточка пайдалану т. б.

4. Техникалыќ ќ±ралмен ж±мыс істеу єдісініњ бірі - демонстрациялыќ єдіс: экран бейнесі арќылы диафильм, кино, фрагмент т. б. Техникалыќ ќ±ралмен ж±мыс істеу єдісініњ таѓы бір т‰рі: кодоскоп, эпидоскоп, компьютермен ж±мыс т. б.

5. Жаттыѓу єдісі - ауызша, жазбаша жєне суретпен ж±мыс, таќтамен ж±мыс, µз бетімен ж±мыс, ќайталау, пысыќтау кезінде ±лттыќ ойын элементтерін пайдалану ж±мысы.

Єрќайсысына жеке-жеке тоќталып, т‰сіндіріп кетейік.

1. М±ѓалім к‰ні б±рын µзініњ баяндайтын сµзін ойланып алуы керек, егер б±рын баяндау жолына ысылмаѓан болса, мазм±ндаманыњ жобасын жазып алѓаны д±рыс. Ауызша баяндап, мазм±ндап берудіњ ‰ш т‰рі бар: єњгіме єдісі, т‰сіндіру, лекция т‰рі.

2. Єњгіме єдісі - жања материалды т‰сіндіргенде ж‰ргізілетін єдіс немесе с±раќ-жауап єдісі. Єњгіме єдісіне кµбіне с±раќ-жауап арќылы диалогтыќ сµйлеу формасында ж‰реді. Мысалы: ќазаќ тілінен сµз жасамды немесе сµз тіркесін µткенде, оќушыларды µздігінен іздендіру ‰шін с±раќтар ќойѓызып, оѓан жауап ќайтарѓызу, жауаптарыныњ д±рыс-б±рыстыѓын оќушылардан с±рап т‰зеттіру арќылы ж‰ргізіледі. Єњгімелеу т‰рлері жања материалды т‰сіндіргенде, білім ж‰йесін єњгімелеу, білімді ќорытындылаѓанда, єњгімелесу, ауызша с±рау-жаттыѓулар тексергенде, µткен материалды ќайталаѓанда бала оќып-білгенін саналы т‰рде мењгерген сєттерін білу ‰шін ж‰ргізіледі. Єњгіме єдісін ±йымдастыру м±ѓалімніњ шеберлігіне байланысты.

Оќушылардыњ білімді т‰сініп, сабаќќа белсенді ќатысуы ‰шін єњгіменіњ эвристикалыќ т‰рі кењес ‰кіметі т±сында болды. Эврико грек сµзі - табамын, ашамын деген ±ѓымды береді. Ќазіргі уаќытта єр таќырыптыњ ережесін проблемалыќ ситуация туѓыза отырып, оќушыѓа таптыру єдісі кењ µріс алуда. Єњгіменіњ нєтижелі болуы - с±раќты д±рыс, дєл, т‰сінікті ќоя білуіне байланысты. М±ѓалім с±раќты д±рыс ќоя алмаса, оќушылар да асып-сасып жауап бере алмайды. Оќушы ќиналѓан кезде жетелеп с±раќтар беру м±ѓалімніњ іскерлігін кµрсетеді.

3. Т‰сіндіру єдісі - ќазаќ тілінен берілетін белгілі бір таќырыпты т‰сіндіруде м±ѓалім кµрнекі ќ±рал, таблица т. б. ќ±ралдарды пайдалана отырып, сабаќтыњ мазм±нын т‰сіндіреді. Т‰сіндіру барысында оќушылардыњ назарын аудара отырып, єр т‰рлі єдіс-тєсілді пайдаланып ќызыќты т‰сіндірсе, оќушы сол таќырыпты ынталы т‰рде тыњдай отырып, сол проблемалыќ мєселені µздері шешуге талаптанады.

Лекция - жоѓарѓы баяндау єдісі - ќазаќ тілінен оќушыларѓа белгілі таќырып бойынша берілетін білімді м±ѓалімдердіњ т‰сіндірудегі єрекеті - ауызша баяндаудан басталады. М±ѓалімніњ оќушыларѓа жања білімді баяндап айтып беруін - ауызша баяндау єдісі дейміз. Ауызша баяндау єдісі оќушылардыњ жас шамасына ќарай, ќысќа не ±заќ баяндалуы м‰мкін. Сыныптардыњ оќушыларына ќазаќ тілін факультативтік сабаќтарда, 9-сыныпта ќазаќ тілі сабаѓында ж‰реді. Баѓдарламада берілген таќырыптарды т‰сіндіруде лекция єдісін пайдаланады. Мектеп лекциясы жай темпте, кµбіне ќазаќ тілінен µткен материалдарды ќайталауда, не соѓан ќосымша ретінде, не к‰рделі т‰рде лекция оќылуы арќылы таќырыпќа т‰сінік беріледі.

4. Кітаппен ж±мыс єдісі. Оќышуларѓа таќырыптарды т‰сіндіруде немесе т‰сіндіріп болѓаннан кейін, пысыќтау, ќайталау сєттерінде оќушылар кітабын ашып оќып, жаттыѓу ж±мысын ауызша немесе жазбаша орындайды. Оќушылардыњ оќу ќ±ралымен, не басќа єдеби кітаптармен ж±мыс істеуі - µз бетінше білім алуѓа, ізденуге баѓыт алады. Кейде µз бетінше оќыѓан кітаптарынан: жоспар ќ±ру, тезис, контекст жасау т. б. айтылып шыѓарма, не мазм±ндама жазѓызады. Кµбіне кітаппен ж±мыс істеуде сабаќта, сабаќтан тыс кезде оќу ќ±ралдарын жєне жеке шаѓын маќала, балаларѓа арналѓан энциклопедия т. б. сабаќ таќырыбына байланысты пайдалану ‰йретіледі. Кітаппен ж±мыс істеу оќушылардыњ алѓан білімін толыќтырады, екіншіден, µз бетінше білім алуѓа ‰йретіледі.

5. Кµрнекілік єдіс. Тілдіњ грамматикалыќ ќ±рылысын, оныњ жекелеген категорияларын оќушыларѓа жан-жаќты т‰сіндіруде таќырыптыќ талапќа сай жасалѓан кµрнекі ќ±ралдарды пайдаланудыњ ‰лкен мањызы бар. Ќазаќ тіліндегі берілген таќырып бойынша жања сабаќты т‰сіндіру, µткен материалды ќайталау, не бекіту, жаттыѓу жаздыру кезінде пайдаланылѓан кµрнекілік єрбір сабаќтыњ єсерлігін жєне мазм±нын арттырып, оќушыѓа білімді ќызыќты, жалыќтырмай игеруге себебін тигізеді. Кейде оќушылардыњ ќабылдау ерекшеліктеріне сєйкес келетін жылжымалы таблица жєне т‰сіндірме таблица, перфокарта пайдалану жаќсы нєтиже береді. Орыстыњ ±лы педагогы К. Д. Уминский. «Бала табиѓаты ‰немі кµрнекілікті талап етіп отырады» к‰нбе-к‰н кµрнекілікпен ж±мыс істеудіњ жаќсы нєтиже беретінін айтады.

Ы. Алтынсарин: « . . . шєкірттердіњ барлыќ сезім м‰шелерініњ кµз, ќол, есту ќабылетін, тілді, зейінді даѓдыландыру баланыњ барлыќ ќабілетін кµрнекілік арќылы, жаттыќтыру арќылы ж±мыс істеу» керектігі жайында єдістемелік н±сќау береді.

Кµрнекіліктіњ т‰рлері кµп. Оны сабаќтыњ мазм±нына ќарай, м±ѓалім басшылыѓымен ж‰зеге асырып отырады. Ќазаќ тілі сабаѓында кµбірек ќолданылатын кµрнекіліктер: схемалар, кестелер, картина, табиѓат суреттері, техникалыќ ќ±ралдар т. б.

Ќазаќ тіліне арналѓан кестелер: фонетикалыќ, орфографиялыќ, пунктуациялыќ, лексикалыќ кесетелер. Кестелер бір таќырыпќа арналѓан, не жинаќтау т‰рінде болуы м‰мкін.

Сабаќты пысыќтау кезінде шаѓын шыѓарманы картина-сурет арќылы жаздыруѓа болады. Кµрнекіліктіњ б±л т‰рі - картинамен ж±мыс.

Жања таќырыпты таныту, т‰сіндіру барысында ќолданылатын т‰сіндірмелі-иллюстративті єдіс оќушыларѓа білімді мењгеруге пайдаланылса, жаттыѓу кездерінде де осы єдісті пайдалану арќылы ж‰ргізген ж±мыс нєтижелі болады.

Кµрнекілікті пайдалануда иллюстрациялы-т‰сіндірмелі єдіс - баѓдарламадаѓы материалдыњ ќай-ќайсысын оќытуда ќолданылып келген, єлі де ќолданыла беретін тиімді єдістіњ бірі. Кµрнекілік оќушыныњ сезімдік т‰йсік ќабілетін, ынтасын, теориялыќ білімді іс ж‰зінде игеруге, оны практикада ж‰зеге асыруда ‰лкен кµмегін тигізеді.

Техникалыќ ќ±ралдармен ж±мыс істеу єдісі

Мектептерде техникалыќ ќ±ралдарды оќу-тєрбие ж±мысына енгізу 1960-70 жылдары басталды. Алѓашќылардыњ бірі болып - С. И. Архангелиский, Н. М. Шахмаев, Т. К. Кирш таѓы басќалары оќу-тєрбие ісінде техникалыќ ќ±ралды пайдалануѓа зор м‰мкіндіктер барлыѓын ѓылыми-зерттеу ж±мыстары арќылы дєлелдеп берді.

Соњѓы кезде біздіњ елімізде сабаќта жања технологиямен ж±мыс істеу - мысалы, компьютермен ж±мыс істеу де ќолѓа алынуда.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.