Қазіргі қазақ поэзиясындағы формалық ізденістер

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
Тәуелсіздік жылдарындағы ұлттық поэзия ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
Тәуелсіздік жылдардағы лириканың тақырыбы мен идеясы ... ... ... ... ... . 10
Қазіргі қазақ поэзиясындағы жас толқын үні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
Қазіргі қазақ ақындары шығармаларындағы дәстүр
мен жаңашылдық ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
30
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 58
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 60

қалыптасқан үлкен бір саласы, өлең, жыр түрінде шығарылған әдеби шығармалар. Поэзия деген ұғым қазіргі кезде өлеңмен жазылған шығармаларды көркем прозадан, қара сөзбен жазылған әдеби шығармалардан ажырату үшін қолданылады. Бұған қарағанда поэзия мен прозаның шегі, айырмасы тек сырт белгісіне қарап анықталатын секілді көрінеді. Ал асылында поэзия мен көркем прозаның сапасында, ішкі сипатында өзіндік ерекшелік бар екені ешбір талассыз. Тұтас алып қарағанда поэзиялық шығармаға сезім-әсер байлығы ерекше тән болады да, ал прозалық шығармаларда баяндау, бейнелеу жағы басымырақ келеді. Оның үстінде поэзияның көркемдік формасындағы ерекшеліктер де жай ғана ұсақ сыртқы белгілер емес.
Поэзияның көркемдік сипатында, бейнелеу құралдарын қолдану тәсілдерінде, сөздің, тілдің ырғақтық, интонациялық байлығын пайдалануда көптеген елеулі өзгешеліктері бар. Поэзиялық шығармаларға, өлең-жырларға, дастан-поэмаларға айрықша тән қасиет – өмір құбылыстарын терең эмоцианалдық, сезімталдықпен қабылдап, соған сәйкес әсерлі, тартымды көркем етіп бейнелеу. Алайда поэзияда адамнын, ой-сезімі әдейі сырттай көркемделіп, сұлулап айтылады деу ағаттық болар еді. Көркемділік, бейнелілік әдебиеттегі, өнердің басқа салаларындағы офйлау жүйесіне, сезім дүниесіне тән өзгешелік. Көркемдік ойлау дегеніміз осы. Ой-сезімні, бейнелілігі шығарманың көркемдік түріндегі (формасындағы) әр алуан өзгешеліктердің тууына негіз болады.
Поэзия деген ұғым тарихи жағынан алғанда ерте қалыптасқан. Өйткені қай халықтың әдебиетін алсақ та, поэзия ерте заманнан бастап дамып-өркендеген. Халық әдебиетінде ертегі-аңыздар да қара сөз түрінде туғанмен поэзиямен жалғас-жақын болды. Ал көркем проза кейін қалыптасып, дамыды. Поэзия деген ұғым ақындық өнерге тән сипат-ерекшеліктерді кең көлемде тұтас алып қарастыру тұрғысынан құнды. Мысалы, Пушкин поэзиясы, Абай поэзиясы деген ұғымдар өте мол, бай әдебиеттік құбылысты таныта алады. Аталған ақындардың саналуан поэзиялық шығармаларындағы тұтастық сипат-белгілерді жүйелі түрде танып-білуге негіз бола алады. Сөйтіп, көркем әдебиетті поэзия мен көркем прозаға бөліп жіктеудің өзіндік орны, мәні бар. Сонымен қатар әдебиеттану ғылымында әдеби шығармаларды өмір құбылыстарын бейнелеу әдісіне, көркемдік тәсілдеріне қарай саралап, әр түрлі жанрларға бөлу көбірек орын алғанын атап айту қажет. Осы тұрғыдан әдеби шығармалар үш үлкен салаға бөлініп, лирикалық жанр, эпикалық жанр, драмалық жанр болып жіктеледі де, одан әрі лириканың жанрлық түрлері, мысалы, саяси-әлеуметтік лирика, көңіл күйі лирикасы, эпостык, жанрға жататын роман, повесть, әңгіме тағы сондай түрлер, драмалық жанрдың трагедия, комедия, драма сияқты түрлері ажыратылады. Бұл аталған нұсқалар

Пайдаланылған әдебиеттер тізім:

1. Қирабаев С. Ұлт тәуелсіздігі және әдебиет (Зерттеулер мен мақалалар). –Алматы: Ғылым, 2001. –448 б.
2. Тәжібаев Ә. Ғылыми еңбектер. Бес томдық шығармалар жинағы. ІV.Т. –Алматы: Жазушы, 1981. –760 б.
3. Егеубаев А. Сөз жүйесі (Сын мақалалар мен портреттер). –Алматы: Жазушы, 1985. –272 б.
4. Ахметов К. Әдебиеттануға кіріспе. –Алматы: Арко, 2004. –332 б.
5. Нұрбай Р. Ыстыбұлақ. –Алматы: Жалын, 2010. –93 б.
6. Сағынтай С. Жазу. –Алматы: Жалын, 2007. –89 б.
7. Сағынтай С. Фәни құс. –Алматы: Жалын, 2009. –140 б.
8. Мүбарак Б. Құсни хат. –Алматы: Жалын, 2019. –76 б.
9. Келімбетов Н. Көркемдік дәстүр жалғастығы. –Астана: Елорда, 2000. –288 б.
10. Кәрібаева Б. Қазіргі қазақ лирикасы. Жанрлық-стильдік мәселелері. Оқу құралы. -Қарағанды, 1993. –139 б.
11. Әбдікәкімов Т. Ақшам хаттары. –Алматы: Жалын, 1993. –128 б.
12. Жайлыбай Ғ. Жүрегімнің жұлдызы. –Алматы: Жалын, 1993. –145 б.
13. Жайлыбай Ғ. «Құсқанаты». –Алматы: Өлке, 2001. –125 б.
14. Т.Медетбек. Өлең әлеміндегі шертпе күй (Ақын Ғалым Жайлыбай шығармашылығы хақында) // Қазақ әдебиеті. 21 сәуір, 2003.
15. Нұржанов С. Аруана. –Алматы: Балауса, 1992. –78 б.
16. Жақыпов Б. Айдындағы аспан. –Алматы: Атамұра, 1996. –192 б.
17. Салықбай Г. Жан. –Алматы: Жалын, 1995. –128 б.
18. Жұмашев Т. Періште. –Қарағанды, 1997. –84 б.
19. Райымбекұлы М. Ай (өлеңдер мен поэмалар). –Алматы: Жазушы, 2001. –168 б.
20. Қазіргі қазақ поэзиясының антологиясы. –Алматы: Жазушы, 2001. –312 б.
21. Әдебиеттанудың өзекті мәселелері (ғылыми конференцияның материалдары). –Алматы: Комплекс, 2002. –431 б.
22. Әдебиет терминдерінің сөздігі. –Алматы: Ана тілі, 1996. –240 б.
23. Толқынқызы Т. Біз – таулықпыз. –Астана: Елорда, 2001. –67 б.
24. Берікқажыұлы Д. «Ante Meridiem». –Астана: Елорда, 2001. –36 б.
25. Алаштуған Е. Тақсыр, Күн! –Алматы: Жазушы, 2001. –87 б.
26. Әскербекқызы Ж. Қаңтардағы қызыл гүл. –Астана: Елорда, 2001. –136 б.
27. Бердалы Н. Жаңбырлы түн. –Алматы: Жазушы, 2001. –118 б.
28. Ақын-Бабақызы. Мен Алтайдан ұшқан Ақсұңқар. –Астана: Елорда, 2001. –108 б.
29. Айболатұлы Б: Көзмоншақ. – Астана: Елорда, 2001. –92 б.
30. Дүниеге келер әлі талай Қасым //Өлеңдер жинағы.–Қарағанды: Арко, 2004. –110 б.
31. Асқаров Қ. Дауыс. –Алматы: Жалын, 2011. –120 б.
32. Темірбай А. Аллажар. –Көкшетау, 2004. –181 б.