Оңтүстік Қазақстан облысының климаттық - экологиялық жағдайы

Пән: География
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 44 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . .

І. Оңтүстік Қазақстан облысына жалпы физикалық - географиялық сипаттама . . .

1. 1. Географиялық орналасуы және жер бедері . . .

1. 2. Оңтүстік Қазақстан облысының климаты мен су ресурсы . . .

1. 3. Оңтүстік Қазақстан облысының топырақ, өсімдік және жануарлар дүниесі . . .

ІІ. Оңтүстік Қазақстан облысының климаттық - экологиялық жағдайы . . .

2. 1. Оңтүстік Қазақстан облысының агроклиматтық аймақтары . . .

2. 2. Оңтүстік Қазақстан облысының экологиялық жағдайына жалпы сипаттама . . .

2. 3. Оңтүстік қазақстан облысы территоиясының климаттық жағдайына геоэкологиялық жағдайдың әсері . . .

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі: Оңтүстік Қазақстан облысының климатына қазіргі уақытта облыстың экологиялық жағдайы үлкен әсерін тигізіп отыр. Бақылау қызметінің анализі кәсіпорындар мен мекемелердегі қатты тұрмыстық қалдықтарды орналастыру ережесін бұзудың негізгі себептерін көрсетті. Оларға лауазым тұлғаларының немқұрайдылығы, қоқысты жинау және тасымалдау бойынша техникалық қамтылған қызметтің болмауы және т. б. жатады.

Алайда бір ғана әкімшілік жазалар қолдану арқылы қалдықтарға қатысты проблема шешімін таба алмайды.

Облыс және қала әкімдігімен, және басқа да мемлекеттік органдармен коммуналдық қызмет жұмысын жақсарту, облыс орталығының аумағын санитарлық тазалау және көркемдеу бойынша ұйымдық-техникалық шаралар дайындалып, қолданылуда аз кезегінде, Шымкенттің әрбір тұрғыны белгіленген талаптар мен нормаларды, тазалық пен тәртіпті өз үйінде, ауласында (подъездінде), жұмыс орнында, магазин немесе кафеде тек өзі ғана сақтап қоймай, оны өзгелерден де талап ету керек. Қаланың барлық тұрғындарына, ұйымдар мен кәсіпорындар басшыларына, қала кәсіпкерлеріне осы мәселе төңірегінде ойланып, ортақ үйімізді көркейту шараларын жүргізуге шақырамыз.

Шымкент қаласының экологиялық жағдайы жөнінде ақпарат бойынша жетекші орында "экологиялық лас" салалар (энергетика, түсті металлургия, химия, мұнай химиясы) тұратын экономика құрылымы, эксплуатациядағы табиғатты қорғау құрылғыларының кемшіліктері Шымкент қаласының ауа бассейнінің жоғары деңгейде ластануын туындатты.

Қоршаған орта жағдайын бағалау келесі ақпарат негізінде жүргізіледі:

Казгидрометтің атмосфералық ауа, жер үсті суларының ластануыжөніндегі мәліметтері;
Шығарындылар, тастандылар, қалдықтарды орналастыру мәліметтер;
Қоршаған ортаны қорғаудың облыстық бақылау қызметінің эпизодтық байқаулары;
ҚОҚ Министрлігінің тапсырысы бойынша өткізілген ғылыми-зерттеужұмыстарын жүргізу нәтижесінде алынған мәліметтер.

Диплом жұмысының мақсаты мен міндеттері: Оңтүстік Қазақстан облысына климаттық жағдайдың әсерін айқындау және атмосфераны қорғаудың негізгі бағыттарын айқындау.

Оңтүстік Қазақстан облысына жалпы физикалық-географиялық сипаттама

1. 1. Географиялық орналасуы және жер бедері

Оңтүстік Қазақстан облысы әкімшілік-аумақтық бірлік ретінде 1932 ж. наурызда құрылған, республиканың онтүстігінде. Сырдария алабында орналасқан. Жер көлемі 117, 3 мың км бұл Қазақстан аумағының 4, 3% бөлігін құрайды. Халқының саны 2, 17 млн. (1. 7. 2004) . Терістігінде Қарағанды, батысында Қызылорда, шығысында Жамбыл облыстарымен, ал түстігінде Өзбекстан Республикасымен шектеседі. Облыста 11 аудан, 8 қала, 13 кент және 932 ауылдық елді мекен бар. Облыс аумағы 171 ауылдық округтерге және 13 кенттік округтерге бөлінген. Орталығы - Шымкент қаласы.

Облыс тұрғындарының саны жағынан республикада алдыңғы орында тұрған облыстардың бірі екендігі, байырғы тарихи - мәдени орындарынын молдығымен де ерекшеленетіндігі белгілі. Атақты Отырар каналы, түркі жұртына мәлім болған бұрынғы Иасы, қазіргі Түркістан қаласы, осы топырақта туып өскен, орта ғасырдағы атақты шығыс жұлдыздарының қатарында аталып жүрген ғалымдардан ғұламалардан қалаған көне соқпақтың ізін әлі де саралай түсуін ұ рпақтың пайызы. Республикада қолайлы табиғи жағдайларымен ерекшеленетін, осы қатал, жазы салқын Түлкібас пен түгін тартса майы шығатын Жетісайдың жайма шуақ Түркістанның арасында ежелде өмір сүрген өркениетті ел болғандығын дәлелдейтін археологиялық қазба орындар мол. Жақпар тастарда қыш кітаптарда қалған таңбалар оңтүстік өлке 5 тарихының сырлы белгісі іспетті.

Облыстың айтарлықтай өндірістік-экономикалық мүмкіндіктері бар. Олардың негізін орасан зор табиғи қорлар мен жеткілікті еңбек ресурстары құрайды.

Уран қоры жөнінен облыс Қазакстанда бірінші фосфориттер мен темір рудасы бойынша - үшінші орын алады.

Облыс мақта тері шикізаттары, өсімдік майы, жеміс-жидек, көкөніс өнімдерін, жүзім, бау-бақша, макарон, темекі сыра және басқа да алкогольсіз сусындарды басқа жерлерге жеткізіп отырады.

Сонымен бірге, облыста қорғасын цемент, мұнай өнімдері, күкірт қышқылы, шифер, автотрактор шиналары экскаваторлар трансформаторлар, майлы ажыратқыштар, шұлық ұйық, тігін бұйымдары, жиһаз шығарылады.

Облыста екі бағытта жалпы ұзындығы 445 км темір жолдар, ұзындығы 5, 3 мың км автомобиль жолдары, оның ішінде қатты жабыны бар 5, 1 мың км жол бар. Азаматтық авиация ұзындығы 27 мың км ауа белдеулерінде жұмыс істейді. Облыс орталығы халықаралық Орынбор - Ташкент және Түркістан - Сібір магистральдарының тоғысында орналасқан. Сонымен қатар, облыс аумағы арқылы Ташкент - Шымкент - Тараз - Алматы және Ташкент - Шымкент - Түркістан - Самара автомагистральдары өтіп жатыр.

Ерте кездердің өзінде Оңтүстік өнірі, оның Отырары мен Түркістаны, Сайрамы мен Шымкенті, тағы басқа қалалары, Қаратауы мен Алатауы, Мырзашөлі мен Қызылқұмы, Созағы мен Қазығұрты, Сырдариясы мен Арысы сияқты таулары, өзен, сулары, жазиралы далалары, берекелі құмдары баршаға мәшһүр болған. Тіпті әріге кететін болсақ Қаратаудың күнгей және теріскей беттері адамзаттың бұдан миллион жыл бұрын мекен еткен жерлері екендігі ғылыми тұрғыдан дәлелденген. Оңтүстік өлкесі - небір қасиетті, әулие ата-бабаларымыздың кесене-күмбездері, тарихи-мәдени ескерткіштері неғұрлым көбірек сақталған аймақ. Олардың әрқайсысы өз кезендерінен өзгеше шежіре шертеді.

Оңтүстік өлкесі дегенде бүкіл адамзаттың мақтанышына айналған ұлы тұлға Әбу Наср әл-Фараби бабамыз бен күллі түркі әлемінің рухани ұстазы Қожа Ахмет Иасауидің ойға оралатыны түсінікті. 2000 жылы Түркістанның он бес ғасырлық мерекесі аясында Ахмет Иасауи бабамыздың мұраларымен танысып, онын айрықша әлеміне сәл де болса жақындай түстік. Тәуелсіздігіміздің 10 жылдығына орайлас өткен әл-Фараби бабамыздың 1130 жылдық мерекесі де үлкен оқиға болды.

Қазақстанның барлық өлке-өңірлері сияқты Онтүстік аймағы да небір қилы замандарды, қиын-қыстау кезендерді бастан кешті. Алайда, мәдениет пен өнер шығармашылық арқауы дәстүрлі жалғасын тауып келеді. Жүдеген жақтары, жадаған жылдары кездескенімен, қай кездегі ұрпақ та жадынан жаңылған жоқ.

Елбасымыз Мәдениетті қолдау жылы деп жариялаған 2000 жылдың өзінде өркеш-өркеш талай істер атқарылды. Ағымды ала-сапыран шаруаның шеңберінен тыс, шоқтығы биік, ажары сүлу елуге тарта мәдени шаралар мерекеленді. Олардың ішінде халықаралық ақындар айтысы, Шәмші Қалдаяқов атындағы халықаралық ән байқауы, пианистердің "XXI ғасырдың музыканты" атты халықаралык конкурсы әлемнің төрт бұрышы құлақ түрген Түркістанның 1500 жылдық мерейтойы, халықаралық "Кокпар" фестивалі, жас әншілердің "Арай" аймактық байқауы, алғаш рет қазақ тілінде өткізілген "'Жайдарман" көнілді тапқырлар клубының облыстық жарысы, әлемге танымал, ұлттық музыка академиясының президенті Айман Мұсаходжаеваның концерті, ақын Мұхтар Шахановтың шығармашылық кеші, Ташкентте өткізілген ақындар айтысы облыстық "Мәдениетім - мерейім" фестивалі, Нұрғиса Тілендиевтің 75 жылдығына арналған облыстық "Аққу" фестивалі, басқа да ауыз толтырып айтуға татитын шаралар аз болған жоқ.

Жер бедері. Облыс жері негізінен жазық көпшілік бөлігін орташа биіктігі теңіз деңгейінен 200 - 300 м болатын Тұран ойпатының шығыс бөлігі алып жатыр. Терістігінде Бетабақ дала шөлі, Шу анғарының онтүстігін Мойынқұм, облыстың батысында Қызылқұм және Шардара датасы. қиыр оңтүстігін Мырзашөл алып жатыр. Орталық бөлігінде, Жамбыл облысының аумағымен шектес, онтүстік шығыстан солтүстікке қарай 217 километрге көлбей созылып Қаратау жотасы (ең биік нүктесі 2176 м) жатыр.

Ал оңтүстік-шығысында Талас Алатауының батыс шетіндегі - Өтем жотасында облыстың ең биік нүктесі - Сайрам шыңы (4238 м) бар. Өтем мен Келес өзендерін бөліп жатқан Қаржантау жотасы Тәңіртаудың (Тянь-Шань) ең батыс әлемі болып табылады. Қаржантаудың орташа биіктігі 2000 м, ал ең биік нүктесі - Мыңбұлақ тауы (биіктігі 2834 м) .

Қаржантаудан солтүстік батысқа қарай тарихы терең, аңызға толы күрт Қазығұрт (ең биік нүктесі 1600 м) тұр. Қазығұрт тауы оңтүстігінде Келес өзенінің аңғарына тіреледі.

Қазақтар осыдан мындаған жыл бұрын Қазығұртты кие тұтып. дүниенің тұтқасы тұтып: Басына Қазығұрттың кеме қалған, Болмаса кереметі неге қалған?! - деп басталатын ғажайып дастан тудырған.

Қазығұрт туралы жыр да, аңыз да көп. Көк Тәңірі дүние жүзін топан су басқан кезде жаңа бір пәк дүние жасау үшін Нұқ пайғамбардың кемесіне адамзат, жан-жануар, ұшқан құстан, өсімдіктен жұп-жұбымен отырғызып, таза тұқым сақтап қалмақ болған. Топан тартылып, су қайтқанда, Нұқ пайғамбардың кемесі Қазығұрт тауының басына қайырлапты деседі. Не көп - тау көп. Солардың бәріне халықтың ықыласы мен махаббаты мұншалықты түсе бермеген.

Қазығұрт қазір де көптеген түрлі көркем туындылардың тақырыбы. Заты - мұның бәрі тектен текке емес. Халық білмей айтпайды.

Ел-жұрт Қазығұрттың қадіріне жетіп, киесіне табынып, абыройын асқақтатып, мерейін асыра түсуде. Ташкент - Шымкент жолындағы ең биік асута ескерткіш койылды. Сонау көне замандардан бастап бүгінге дейінгі тарихи оқиғалар тек Қазығұрт өңіріне ғана емес, бүкіл қазақ даласына қатысты.

Өйткені Қазығұрттың жөні бөлек. Ол Ұлы Жібек жолының бойында тұр. Жібек жолы бойын жайнатқанға не жетсін! Міне, біздің Жеріміз! Біз кімнен сорлымыз? - деп ауыз толтырып айтарға басқа жәдігерлермен бірге, Қазығұрт әсіресе, лайықты, Асылы. Қазығұрт маңайын ұлттық үлкен қорыққа айналдыруға әбден болады. Айналасы - Төле би ауданы, атақты Аксу-Жабағылы. Шетелдік меймандарға ұялмай-қызармай көрсететін кереметтер.

Облыс аумағының жер бедеріндегі жазықтар мен таулы аймақтар жиі алмасып отырады. Мұнда алуан түрлі құмды, сортаң шөлдерден биік тау мұздықтарына дейінгі климаттық табиғат зоналары кездеседі. Таулы аймақтарда болып тұратын тектоникалық жер сілкіністері аумақтағы тау түзілу процестерінің әлі аяқталмағандығын көрсетеді.

Жер бедерінің қалыптасуына зор ықпал етуші күштер: ағын сулар мен желдер. Осы күштерге қосымша антропогендік, яғни адамдардың шаруашылық әрекеттері табиғи ортаның, әсіресе жер бедерінің қалыптасуына зор әсерін тигізетіні сөзсіз. Мысалы, каналдар мен суару аймақтары авто және темір жолдар кеніштер мен қала салынған аймақтар, т. б.

Геологиясы және кен байлықтары. Геологиялық құрылымы жөнінен облыс аумағы Тұран плитасына жатады. Қаратау жотасы - протерозой тақтатастарынан және құмтастардан тұрса, оңтүстік-батыс Қаратау карбонның әктас, кұмтас конгломераттарынан және девонның жанартау тектес тау жыныстарынан құралған. Сонымен бірге палеозой қатпарлы іргетасы, пермен дәуірінде қалыптасқан интрузиялық және жанартаулық, сондай-ақ платформалық мезозой-кайнозой шөгінді тау жыныстары кездеседі.

Облыс қойнауы әр түрлі пайдалы қазбаларға бай: подиметалдар, қоңыр көмір, темір кені, гипс, әктас, от төзімді саз, кварцты құм қабаттары, мәр-мәр түрлі құрылыс шикізаттары бар. Қарт Қаратау койнауындағы Ащысай, Мырғалымсай және Байжансай қорғасын-мырыш кеніштері 20 ғасырдың 40-жылдарынан жұмыс істейді. Боралдайтау, Қаржантау, Күмісті және Жоғарғы Бадам алтын кен көздерінін орны ерекше.

Облыста республика уран ресурстарынын жартысына жуығы орналаскан, олар әлем-дегі ен ірі уран кеніштері болып саналады. Ал Иірсу, Сусіңген және Абайыл кеніште-рінен титан, хром, марганец және темір кендері өндіріледі. Облыс аумағында Шу-Сарысу газ-гелий және Сырдария мүнай-газ кен орындары бар. Боралдайдан, Тас-көмірсайдан, Келтемашатган және Ленгер кеніштерінен мезозойлык коңыр кемір өн-дірічеді. Облыс аумагындагы Қаратау фос-форит алабына жататын Герес және Үшбас фосфор кен орындары барлаудан өтгі.

Ал Тәңіртаудың ен батыс Қаржантау мен Сайрам жоталары өнеркәсіптің көптеген салаларына өте қажетті шикізатқа бай.

Кентау қаласына жақын маңда орналасқан Ақсай және Солтүстік доломитті кеніштерінде резина, қағаз бояулар дайындалады, газ-мұнай бұрғылау жұмыстарында кеңінен пайдаланылатын минералдық шикізат - бариттің ірі ресурстары бар.

Түлкібас өңіріндегі Құлантау және Иірсу кенорындарында жеңіл бетон дайындауға, оттан, дыбыстан қорғауға, жылу сақтауға, ғарыштық техникаға аса қажетті вермикулит бар. Бессазда габброперидотиттер құрамында от төзімді заттар, қағаз резина, парфюмерияға кажетті шикізат - тальктің ірі қоры барланып, зерттелген. Төле би ауданында орналасқан Жоғарғы Бадамда жоғары сапалы керамика, минерал талшығы, фарфор, фалнс, диэлектрлік керамика, бояу, қағаз, резина өндірістеріне аса қажетті техникалық шикізат - волдастониттің мол қоры ашылған.

Сары жылға, Қызылкөл және Дарбаза кеніштерінде кварц құмының ірі қоры бар. Ал Түлкібас, Корнштов кеніштерінің әктастары бұрыннан қант өндірісінде карбонаттық шикізат ретінде қолданылып келеді.

Облыстағы құрылыс материалдарының минералды шикізат базасы әр түрлі цемент, керамзит, кірпіш, шыны және құрылыстық тас өндірістерінің шикізаттары, құм-тас минералдық бояулар ретінде қолданылады. Олар Қазығұрт, Бадам, Састөбе және Түлкібас әктастары, Бағаналы гипсі, Күбірексай минералдық бояулары, Ленгер оттөзімді сазы, Күрішбұлақ кварц құмы, Дарбаза және Қыңырақ бентониттері, Сарытопырақты саздақтардың ірілі-ұсақты ресурстары мен құмтастардың табиғи қоспалары көп кездеседі.

1. 2 Оңтүстік Қазақстан облысының климаты мен су ресурсы

Облыс аумағынын географиялық орнына (яғни атмосфераның ылғалдылықтың негізгі көзі мұхиттардан тым шалғай орнхтасуына) және жер бедерінің сипатына байланысты куаң континенттік климат қалыптасқан. Мұнда күндізгі және түнгі, қысқы және жазғы температуралар шұғыла отырады. Жазы ұзақ облыс түстігінде 8 айға дейін созылады. Қысы жылы: ең суық ай - қаңтардың орташа температурасы -2 - 9°С. Ең суық кезең Созақта тіркелген (-4РС) .

Жазы ыстық шілде айының орташа температурасы 19 - 29°С. Ең ыстық кезен Шардарада (47°С) тіркелген. Вегетация кезеңі 230 - 320 тәулікке созылады.

Шөлді аудандарда жылдық жауын-шашын мөлшері 100 - 170 мм, тау етектеріше 300 - 450 мм. ал биік тауларда 1000 мм-ге дейін құбылады. Жауын-шашын негізінен көктем мен күз айларында болады. Қар жамылғысының орташа қалыңдығы 20 - 40 см аралығында жазыкта 2 айға, тауларда 5 айға дейін жатады. Қар қарашаның соңы, желтоксанның басында түсіп наурыз айында ери бастайды.

Облыс аумағының көпшілік бөлігінде антидиклондық ауа райы басым. Сондықтан мұнда шұтылалы ашық күндердің ұзақтығы жылына солтүстікпен оңтүстікке қарай 2150 сағаттан 3000 сағатқа дейін артады. Жылына 150-ден 260 күнге дейін күн ұдайы ашық болады бұлтты күндер тиісінше 60 күннен 15 - 20 күнге дейін азаяды. Міне осылардың нәтижесінде жиынтық радианның мөлшері де солтүстіктен оңтүстікке қарай біртіндеп артады. Облыста оңтүстік және солтүстік батыс желі көбірек тұрады. Желдің орташа жылдамдығы 1. 9 - 3. 9 м/с. Желдің қатты тұратын аймағы - Аксораң онда желдің жылдамдығы 5. 1 м/с-қа жетеді. Шақпақ пен Арыстанды-Қарабас желдері өте күшті соғады.

Облыстың киыр онтүстігі жылу мең ылғалдың жыл бойы таралуына т. б. метеорологиялық сипаттамалар ерекшеліктеріне қарай оңтүстік шөл белдем аралығын құрайды. Ерекшелігі - жауын-шашынның негізгі мөлшері (62 - 67%) наурыз айында түседі, жыл бойына 40 күндей қар қылаулайды, бірақ та көп жатпай, тез еріп кетеді. Вегетациялық кезенінің ұзақтығы 245 - 260 тәулік. 10°С-тан жоғары ауаның орташа тәуліктік температурасының жылдық жиынтық мөлшері 4300 - 4600°С.

Жыл маусымдарының аражігі айқын ажыратылады. Қысы қысқа - 90 күндей. Жазы ұзақ - 160 - 170 күнге дейін созылады.

Су қорлары. Облыстың су қорларын ірілі-ұсақты 127 өзен (жалпы ұзындығы 5 мың шақырымдай), 34 көл (көлемі 110 млн. текше метр), 30 бөген (көлемі 6 млрд. текше метр), 29 пайдаланылатын жер асты сулары және 5 минералды су көздері құрайды. Жалпы облыс аумағына жылына орташа есеппен 37 млрд. текше метрге жуық су келіп осыншама мөлшерде су кетіп отырады.

Облыстағы ең ірі және ұзын өзен - Сырдария өзені басқа мемлекеттерден басталып. Қызылорда облысы арқылы Арал теңізіне құяды. Облыс аумағындағы Сырдария өзенінің негізгі саласы Арыс өзені (378 км), ол Алатау мұздықтарынан басталып жол-жөнекей Боралдай (130 км), Ақсу (133 км) .

Машат (60 км) . т. б. көптеген өзен суларымен толығады. Маңызды да ірі өзендер қатарына Келес (102 км) . Бадам (145 км) өзендерін жатқызуға болады.

Облыстағы ең үлкен суқойма - Шардара бөгені 1965 жылы пайдалануға берілген. су сыйымдылығы 5. 2 млрд. текше метр, су өткізу мөлшері 200 м ³ /с. Одан су алатын Қызылқұм (106 км) . Шардара (10 км) каналдары арқылы 71. 5 мың гектар егістік жер суландырылады. Бөген суқоймасының сыйымдылығы 37 млн. текше метр. ол Бөген, Арыс өзендерінің суларымен толығып отырады.

Облыстағы 500 мың гектардан астам суармалы жерлерді игеру үшін 14336 шақырым су арналары. 4743 км су қашыртқылары және 1900 дана тік дренажды ұнғышалар. 61 мыңнан астам гидротехникалық ғимараттар жұмыс істейді.

Облыс аумағындағы көлдер ауыл шаруашылығымен бірге басқа да мақсаттарға пайдаланылады. Шошқа көлде (көлемі 8, 6 млн. м ³ ) аң ауланады, Сарыкөлден (10, 2 м) балық ауланады, Қызылкөл суының (5. 9 м ³ ) ем үшін пайдасы зор.

Облыстағы жерасты суларының қоры ретінде Бадам-Сайрам, Мырғалымсай. Талас-Ақсу. Икансу, Бөген жерасты су көздерін атауға болады, Шу-Сарысу артезиан алабының су қоры 260 млн. текше метрден асады, минералды сулар Сарыағаш, Манкент шипажайлары мен Темірлан ауыддарында арнайы рұқсатпен пайдалануға берілген.

Өзендері . Облыс аумағындағы гидрографиялық желінің жиілігі біркелкі емес. Өзендер негізінен аймақтың таулы бөлігінен нан астам гектар жерді алып жатыр. Олар бастау алады. Жалпы облыс өзендері Сырға Бадам, Бөген, Шардара. Қапшағай. т. б. дария және Шу өзен алаптарына жатады.

Сырдария өзені республикадан тыс жердегі Орталық Тянь-Шань тауларынан бастау алып, негізінен қар және мұз суларымен толығып отырады. Сырдария өзенінің облыстағы негізгі саласы - Арыс өзені, ол Талас Алатауы мен Өгем тау жоталарынын беткейлерінен басталады. 1961 жылы Арыс - Түркістан каналы іске қосылғаннан кейін оның төменгі ағысындағы су өтімі 52, 8-ден 31 м-ус-ка азайды.

Бұдан басқа Бөген, Келес, Бадам, Боралдай, Ақсу өзендері бар. Олардың жалпы ұзындығы 3745 км. Сондай-ақ Қаратау жоталарынан Жиделі. Бесарық Ермексу, Қарашық, Арыстанды және Шаян өзендері басталады.

Облыстың қиыр солтүстігі Бетпақдаланың батысында Шу және Сарысу өзендерінің төменгі ағысын қамтиды.

Көлдері. Негізінен Сырдария. Шу өзендерінің сағаларында орналасқан. Олар тасыған өзен суларымен, ал ұсақ көлдер жер асты суларымен толығады. Облыс аумағында 43 кел бар, олардың жалпы ауданы 25, 94 мың ға. Облыстың солтүстік аймағында Шу өзенінің төменгі ағысында Ақжайық, Қарқын тұзды көлдері, Құмкент елді мекені жанында тұйық жер асты суымен қоректенетін Қызылкол жатыр.

Қаратау жотасының оңтүстік беткейлерінен бастау алатын Байылдыр, Хантағы. Иқансу Көкқиясай өзендері Қарашык, Қалдыкөл, Шүйнек көлдеріне құяды.

Сырдария өзенінің аңғарында Тұздық, Сарыкөл, Балтакөл, Көккөл, т. б. ірілі-ұсақты көлдер көп кездеседі. Бұл көлдердің көпшілігі ащы, тұзды.

Облыстағы су желісінің бір ерекшелігі: тақырларда жауын-шашын суларынан түзілетін көлшіктер мен көлдер пайда болып, кейінірек кеуіп кетеді.

Сонымен қатар облыстағы 22 жасанды су қоймаларының жалпы қөлемі 98 мыңнан астам гектар жерді алып жатыр. Оларға Бадам, Бөген, Шардара, Қапшағай. т. б. бөгендер жатады.

Жер асты сулары. Облыста шамамен тәуліктік ресурсы 3000 м-Утоулік болатын 30-дан астам жер асты суларының көздері белгілі. Ішуте жарамды сулардың болжамдық ресурсы тәулігіне 4000 м-тан астам мөлшерге бағаланады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.