Касса операцияларының есебі. Кассадағы және есеп айырысу шотындағы ақша қаражаттар есебі

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... .3
I Тарау. Ақша қаражаттар есебінің теориялық негіздемесі.
1.1. Ақша қаражаттар операцияларын есепке алудың мәні мен мақсаты ... ..4.5
1.2. Есеп айырысу шоты операцияларының есебі ... ... ... ... ... ..6.10
ІІ Тарау. Касса операцияларының есебі ... ... 11.14
2.1. Банктегі арнайы шоттардағы ақшалар есебі ... ... ..15.20
2.2. Төлем карточкаларының есебі ... ... ... 20.23
2.3. Ақша қаражаттар қозғалысының есебі ... ...24.26
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... 27.28
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... 29.30

Кіріспе
Бухгалтерлік есеп нарық қатынастары жағдайында шаруашылық жүргізуші субъектілерде ерекше маңызды орынға ие. Қазақстан нарық экономикасына түгелімен күшті, оны бүкіл әлемдік қауымдастық та мойындады. Мұндай жағдайда біздің республикамызда пайдасы жоғары, тұрақты, әлемдік нарықта бэсекелестік қабілеті бар кәсіпорындар неғұрлым көп болса, соғұрлым біздің экономикамыздың деңгейі де жоғарлай береді. Бұл бүгін, ертең, алдыңғы отыз жыл ішінде де ең үзекті мэселелердің бірі болатыны Қазақстан Республикасының Президентінің «Қазақстан — 2030» деген халыққа жолдауында да ерекше аталып кеткен. Ал кәсіпорын қызметінің дүрыс жолға қойылуы күптеген факторларға байланысты болып табылады. Соның ішінде бухгалтерлік есептің, аудиттің, оның ішінде қаржылық есептің, ішкі аудиттің және талдаудың дұрыс ұйымдастырылып жүргізілуі үлкен роль атқарады. Бұл қызметтердің мэні «тірі» ақпаратта. Ал кім ақпаратқа ие болса, сол әлемді билейді деген сөз бар. Бухгалтерлік есептің маңызын осыдан ақ білуге болады.
Есепке алу мәліметтегі кәсіпорынның және оның құрылымдық бөлімшелерінің қызметін жедел басқаіру үшін, экономикалық болжамдар мен ағымдық жоспарлау жасау үшін, сүйтіп ел экономикасының даму заңдылықтарын зерттеу үшін қолданылады. Шаруашылық жүргізудің қазіргі жағдайында кәсіпорынның күрделі экономикалық тетігін нық, дұрыс жолға қойылған есеп жүйесінісіз, сондай — ақ сенімді экономикалық ақпаратсыз басқару іс жүзінде мүмкін емес. Осы түрғыдан есептегенде ақша қаражаттарының есебі мен оның ішкі аудиті өзекті болып есептелінеді.
Бухгалтерлік есепті халықаралық стандарттардың талабына сай жүргізу қазіргі кезде ең басты мәселе болып табылады. Осыған байланысты бухгалтерлік есеп пен аудитке жүктелетін міндеті қай кезде болмасын күрделі болып отыр. Осы тұрғыдан қарағанда ақша қаражаттар есебін дұрыс ұйымдастырудың рөлі зор.
Ақша қаражаттардың есебін зерттеп бақылай отырып кез — келген кәсіпорынның жабдықтаушылары мен клиенттерінің кім екендігін, олардың қандай тауар сататынын, қызмет көрсететінін, олармен қандай қарым -қатынастарда, қандай тәртіпте, қандай құжат негізінде жүзеге асатынын көріп білуге болады.

Пайдаланған нормативті — құқықтық актілер және арнайы
әдебиеттер:
1. Қазақстан Республикасының «Бухгалтерлік есепке алу және қаржылық есеп беру туралы» Заңы. 26.12.1996ж. (үзгертулер мен толықтырулар енгізілген)
2. Қазақстан Республикасының «Аудиторлық қызмет туралы» 20.11.1998ж. Заңы
3. Бухгалтерлік есептің Типтік жоспары, Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі, Алматы 2002ж.
4. Бухгалтерлік есептің стандарттары. Алматы, 1996ж.
5. Қаржылық есеп берудің халықаралық стандарттары, 2001ж.
6. Қазақстандағы Аудиттіңхалықаралықстандарттары,2001ж.
7. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі (Негізгі бүлім, 1996ж.)
Арнайы әдебиеттер:
1. Айтжанова Ж.Н. «Бухгалтерский учет, отчетность и аудит устойчивого экономического развития». Алматы 2002, 205с.
2. Абдыкалыков Т.А., Сатмурзаев А.А., «Основы бухгалтерского учета и аудита» Алматы 2001, 236с.
3. «Аудит». Под редакцией профессора В.И. Подольского Москва 1997г. 432с.
4. Әбдіқалықов Т.Ә. «Бухгалтерлік есеп және аудит». Алматы 2000ж. 1686.
5. Баймұханова С.Б., Балапанова Ә.Ж. «Бухгалтерлік есеп», Алматы 2001ж., 2366.
6. Балапанова Ә.Ж. «Аудиттің теориялық негіздері». Алматы 2003ж. 936.
7. Бернстайн Л.А. «Анализ финансовой отчетности». Москва 2002г. 623с.
8. Дюсембаев К.Ш. и др. «Аудит и анализ финансовой отчетности». Алматы 1998г. 432с.
9. Дюсембаев К.Ш., Түлегенов Ә.Т. т.б. «Кэсіпорынның қаржылық жағдайын талдау» Алматы 2001ж. 3296.
10. Дюсембаев К.Ш., «Аудит и анализ в системе управления финансами» Алматы 2000г., 293с.
11. Кеулімжаев Қ.Қ., Әжібаев З.М. т.б. «Қаржылық есеп». Алматы 2001г. 3306.
12. Кодекс РК о налогах и других обязательных платежах в бюджет. Алматы2003г. 238с.
13. Международные стандарты финансовой отчетности 2001г. 1242с.
14. Нидяз Б., Андерсон X. Принципы бухгалтерского учета Москва 2000ж., 495с.
15. Радостовец В.К. и др. «Бухгалтерский учет на предрприятиях». Алматы 2002г. 728с.33
16. Савицкая Г.В. «Анализ хозяйственной деятельности предприятия». Москва 1999г. 686с.
17. Сейдахметова Ф.С. «Современный бухгалтерский учет». Алматы 2000г. 335с.
18. Стандарты бухгалтерского учета и методические рекомендации 1999г., 609с.
19. Тасмағамбетов Т.А., Омаров А.Ш. т.б. «Қаржы есебі» Алматы 1998ж. 475 б.
20. Шуванова В.М., Абдилсанапов А.А. « Организация бухгалтерского учета и формирование учетной политики предприятия». Алматы2001 г., 398с.
21. «Бухгалтерский учет — Аудит» №7 февраль, №3 март 1999г.
22. http//www.buhgalter.kz

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 33 бет
Таңдаулыға:

Кассадағы және есеп айырысу шотындағы ақша қаражаттар есебі

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... .3

I Тарау. Ақша қаражаттар есебінің теориялық негіздемесі.
1.1. Ақша қаражаттар операцияларын есепке алудың мәні мен мақсаты ... ..4-5
1.2. Есеп айырысу шоты операцияларының есебі ... ... ... ... ... ..6-10

ІІ Тарау. Касса операцияларының есебі ... ... 11-14
2.1. Банктегі арнайы шоттардағы ақшалар есебі ... ... ..15-20
2.2. Төлем карточкаларының есебі ... ... ... 20-23
2.3. Ақша қаражаттар қозғалысының есебі ... ...24-26

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... 27-28
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... 29-30

Кіріспе

Бухгалтерлік есеп нарық қатынастары жағдайында шаруашылық жүргізуші
субъектілерде ерекше маңызды орынға ие. Қазақстан нарық экономикасына
түгелімен күшті, оны бүкіл әлемдік қауымдастық та мойындады. Мұндай
жағдайда біздің республикамызда пайдасы жоғары, тұрақты, әлемдік нарықта
бэсекелестік қабілеті бар кәсіпорындар неғұрлым көп болса, соғұрлым біздің
экономикамыздың деңгейі де жоғарлай береді. Бұл бүгін, ертең, алдыңғы
отыз жыл ішінде де ең үзекті мэселелердің бірі болатыны Қазақстан
Республикасының Президентінің Қазақстан — 2030 деген халыққа жолдауында
да ерекше аталып кеткен. Ал кәсіпорын қызметінің дүрыс жолға қойылуы
күптеген факторларға байланысты болып табылады. Соның ішінде бухгалтерлік
есептің, аудиттің, оның ішінде қаржылық есептің, ішкі аудиттің және
талдаудың дұрыс ұйымдастырылып жүргізілуі үлкен роль атқарады. Бұл
қызметтердің мэні тірі ақпаратта. Ал кім ақпаратқа ие болса, сол әлемді
билейді деген сөз бар. Бухгалтерлік есептің маңызын осыдан ақ білуге
болады.

Есепке алу мәліметтегі кәсіпорынның және оның құрылымдық бөлімшелерінің
қызметін жедел басқаіру үшін, экономикалық болжамдар мен ағымдық жоспарлау
жасау үшін, сүйтіп ел экономикасының даму заңдылықтарын зерттеу үшін
қолданылады. Шаруашылық жүргізудің қазіргі жағдайында кәсіпорынның күрделі
экономикалық тетігін нық, дұрыс жолға қойылған есеп жүйесінісіз, сондай —
ақ сенімді экономикалық ақпаратсыз басқару іс жүзінде мүмкін емес. Осы
түрғыдан есептегенде ақша қаражаттарының есебі мен оның ішкі аудиті өзекті
болып есептелінеді.

Бухгалтерлік есепті халықаралық стандарттардың талабына сай жүргізу қазіргі
кезде ең басты мәселе болып табылады. Осыған байланысты бухгалтерлік есеп
пен аудитке жүктелетін міндеті қай кезде болмасын күрделі болып отыр. Осы
тұрғыдан қарағанда ақша қаражаттар есебін дұрыс ұйымдастырудың рөлі зор.

Ақша қаражаттардың есебін зерттеп бақылай отырып кез — келген кәсіпорынның
жабдықтаушылары мен клиенттерінің кім екендігін, олардың қандай тауар
сататынын, қызмет көрсететінін, олармен қандай қарым -қатынастарда, қандай
тәртіпте, қандай құжат негізінде жүзеге асатынын көріп білуге болады.

Бұл жерде тағы маңызды бір нәрсе — банк мекемесі. Жоғарыдағы айтылып
кеткен қарым — қатынастар қолма қолсыз есеп айырысу нысанында жүзеге
асырылса банк мекемесі де бүл қатынастарда өз үлесін қосады. Яғни,
кәсіпорын банкі мен жабдықтаушы банкі арасындағы қатынастар жүзеге
асырылады. Бұл жерде банк қызметімен де жақынырақ танысып, олардың
құжаттарының кәсіпорын құжаттарымен қандай байланысы бар екенін көруге
болады.

Жоғарыдағы айтылып кеткен мәселелер мені қызықтырды, сондықтан бухгалтерлік
есептің ақша қаражаттар бӨлімін кеңірек ауқымда қарастырып, курстық
жұмысымның тақырыбы ретінде таңдап алдым.

I ТАРАУ. Ақша қаражаттар есебінің теориялық негіздемесі.

1.1 Ақша қаражаттар операцияларын есепке алудың мәні мен

мақсаты.

Қазақстан Республикасы Қаржы Министрлігі жанындағы Бухгалтерлік есеп және
аудит әдістемесі департаментінің №4 Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы
есеп — деп аталатын бухгалтерлік есеп стандартының бірінші бабында:
Кәсіпорындар мен ұйымдардың, яғни субьектілердің ақша қаражаттарының
қозғалысы туралы есебі осы деректі пайдаланушыларды түрлі операциялық және
инвестициялық қаржы қызметі бойынша есепті кезеңдегі ақша қаражаттарының
келіп түсуі, кірістелуі ол қаржылардың жұмсалуы туралы ақпараттармен
қамтамасыз етіп және оларға осы заңды тұлғаның, яғни субъектінің қаржы
жағдайындағы өзгерістерін бағалауына мүмкіндік береді делінген. Ал осы
стандарттың екінші бабында:Заңды тұлғалар, субьектілер (банктер мен
бюджеттік мекемелерден басқа) ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есепті
осы стандарттың талаптарына сай жүргізеді және есепті кезеңдегі қаржы
нәтижелері есептемесінің құрамында (яғни сонымен бірге) тапсырады
делінген.

Барлық шаруашылық жүргізуші субьектілерде өндірілген өнімді сату барысында,
сондай-ақ материалдық қүндылықтарды, негізгі құралдарды, тауарларды сатып
алғанда немесе бюджеттен тыс басқа да мекемелерге эртүрлі төлемдерді
түлеуге байланысты түрлі операциялар пайда болады. Әрбір кәсіпорын, ұйым,
мекеме немесе фирма әдетте бір уақытта өндірілген өнімін сатып немесе
қызмет күрсетіп, жабдықтаушы ретінде болатын болса, екіншіден сол өнімдерді
өндіріп шығару үшін қажет болатын шикізаттар мен материалдармен
жабдықтайтын жабдықтаушылар алдында сатып алушы болып табылады.

Осындай кәсіпорындар мен ұйымдардың, фирмалардың арасында алашақ және
берешек операциялар күбіне қолма-қол ақша және қолма-қол ақшасыз түлеу жолы
арқылы жүргізіледі. Қолма қол ақшамен есеп айырысу Қазақстан
Республикасының Ұлттық Банк мекемесі белгілеген ережелер мен тәртіпке
сәйкес жүргізілуі тиіс. Ақшаларды сақтау және қолма қолсыз ақшасыз есеп
айырысуды жүргізу үшін Қазақстан Республикасының банк мекемелері:

1)   ҚР   Әділет   министрлігінде   тіркеуден   өткен   заңды
тұлғаларға   есеп айырысу шоттарын;

2) Шетелдік валютадағы қаражаттардың қолда бары мен қозғалысын есепке алу
үшін заңды тұлғаларға валюталық шоттарды;

3) Бюджеттік мекемелерге, олардың бюджеттен тыс қаражаттары бойынша,
қоғамдық ұйымдарға, өндірістік, коммерциялық қызметпен айналысатын жеке
тұлғаларға ағымдық шоттарды;4

4) Республикалық бюджетте түрған мекемелерге бюджеттік шоттарды;

5)     Ұлттық     банк     мекемелеріндегі     екінші     деңгейдегі
банктерге корреспонденттік шоттарды ашады.

Ақшалай қаржылармен есеп айырысу операцияларының бухгалтерлік есебін
жүргізу мен оны ұйымдастырудың мақсаттары мыналар болып табылады:

1) Ақшамен есеп айырысу операцияларын толық және уақтылы дер кезінде
есептеу.

2) Субьектідегі ақшалай қаржылардың түгелдігін және оларды дұрыс, тиімді
пайдалануды бақылау.

3) Есеп айырысу, төлеу тәртібін бақылау, кәсіпорынның, ұйымның немесе
фирманың ақшалай кірістері мен шығындарын дұрыс есептеу.

Ақша қаражаттарының бухгалтерлік есебінің міндеттері:

1) Қолма қолсыз ақша аудару жолымен және қолма қол ақшамен қажетті есеп
айырысуларды уақтылы және дүрыс жүргізу.

2) Ақша қаражаттарының қолда бары мен қозғалысын және есеп айырысу
опрацияларын есептік тіркелімдерде толықтай және жедел түрде кӨрсету.

3)      Бұл інген    лимиттерге,    қорларға    және    сметаларға
сәйкес    ақша қаражаттарын мақсаты бойынша жұмсаудың қолданыстағы
ережелерін сақтау.

4)   Белгіленген   мерзімдерге   ақша   қаражаттары   мен   есеп
айырысудың жағдайына    түгендеуді    ұйымдастыру    және    жүргізу.
Мерзімі   кешігетін дебиторлық   және   кредиторлық   берешектердің
туындауын   болдырмаудың мүмкіндіктерін іздестіру.

5) Кассадағы, есеп айырысу шотындағы және банктегі басқа шоттардағы
ақшалардың бар жоғы мен сақталуына бақылау жасау.

6) Есеп айырысу — төлем тәртібінің сақталуына, материалдық құндылықтар мен
қызметтер үшін сомалардың уақтылы аударылуына, сондай — ақ несие тәртібінде
алынған ақша қаражаттарының қайтарылуына бақылау жасау.

1.2 Есеп айырысу шоты операцияларының есебі.

Барлық шаруашылық субъектілер ақша қаражаттарын банктердің сәйкес
мекемелеріндегі шоттарда сақтайды және міндеттемелер бойынша төлемдерді
жүзеге асырады. Көп жағдайда бұл төлемдер қолма-қолсыз есеп айырысу
нысанында болады, ал қажетті қолма — қол есеп айырысулар Қазақстан
Республикасының Ұлттық Банкінің нормативті құжаттарымен бекітілген мүлшерде
ғана жүзеге асады. Заңды түлғалар арасындағы төлем 4000 айлық есеп айырысу
күрсеткішінен артып кеткен жағдайда, есеп айрысу тек қолма — қолсыз түрде
жүзеге асу керек. Ақша қаражаттарын сақтау және заңды тұлғалармен есеп
айырысу үшін Қазақстан Республикасының банк мекемелерінде банктік шоттарды
ашады. Банктік шот депозит қабылдаумен, келісім — шартта қарастырылған
клиентке банктік қызмет күрсетумен байланысты операцияларды жүзеге асыру
бойынша банк пен клиент арасындағы келісім — шарт қатынастарын көрсету
амалы. Банктік шоттар теңге мен шетел валютасында жургізілуі мүмкін және
есеп айырысу (ағымдағы), жинақ, корреспонденттік шоттар болып блінеді.

Корреспонденттік шоттар — (банктер мен ұйымдардың) банктік операциялардың
жеке бір түрлерін ғана жүзеге асыратын банктік шоттары.
Ағымдағы (есеп айырысу) және жинақ шоттары — жеке және заңды тұлғаларға,
заңды тұлғалардың ерекше бөлімшелеріне (филиалдар мен -өкілдіктер) ашылатын
банктік шоттар.

Есеп айырысу шоты мынадай құжаттардың негізінде ашылады:

1) шотты ашу жүніндегі өтініш;

2) қойылатын қол таңбалары мен мөр таңбаларының үлгісі бар карточка;

3) субъектінің    салықтық    есепке    қойылу    фактісін    растайтын
салық органының анықтамасы;

4) мемлекеттік тіркеу туралы кәэліктің көшірмесі;

5) жарғы мең құрылтай шартының күшірмесі (егер құрылтайшылар саны 1-ден көп
болса).

Есеп айырысу шотын ашқан шаруашылық субъектісі оның иесі болыи табылады. Ол
үзіне берілген құқықтардың шегінде осы шоттағы қаражаттардың барлығына
иелік жасайды.

Ақшаларды қабылдауды, беруді және аударуды банк мынадай құжаттардың
негізінде орындайды:

1. Қолма-.қол ақшаларды;кассадан есеп айырысу шотына енгізген кезде қолма-
қол ақша салымының мэлімдемесі ресімделеді. Қолма — қол ақша салымының
мэлімдемесі түскен түсімді, депоненттелген еңбек ақыны және қолма — қол
ақшадағы басқа да сомаларды өз шотына қабылдау туралы шот иесінің банкке
деген бұйрығы. Мәлімдемені сиямен бір данада толтырады;   қабылданған
ақшаға банк   квинтация   береді,   ол шығыс касса ордеріне тіркеледі.

2.   Әртүрлі   мақсаттар   үшін   кассаға   алынғанда-чек   ресімделеді.
Чек ресімделуі   — чек берушінің чек алушыға төлем құжатын беру арқылы
төлемнің жүзеге асуын білдіреді.1[1]
3. Басқа субъектілермен есеп айырысқанда төлем тапсырмасы жазылады. Төлем
тапсырма — қызмет көрсететін банкке өз ақшасын тапсырмада күрсетілген
сомада бенефициар пайдасына аудару жөнінде төлеушінің тапсырмасы.

4.   Субъект     босатылған     өнімдердің,      орындалған
жұмыстар     мен қызметтердің қүнын сатып алушыдан өндіріп алуға тиіс
болғанда — төлем    талап    тапсырмасы    жасалады.    Төлем    талап —
тапсырмасы бенефициардың сатылған тауарлар, күрсетілген қызметтер,
орындалған жұмыстар үшін дәлелдеуші құжаттар негізінде ақша аударушыға
төлем ақыны жүргізу туралы талабы.

5. Шаруашылық істері жүніндегі комиссияның бұйрығы, сот органдарының
атқарушы   қағаздары   есеп   айырысу   шотынан   қаражаттар   есептен
шығарылатын атқарушы құжат болып табылады.

Субъектінің шотынан барлық төлемдер есеп айырысу құжаттарының банкке
түсуіне қарай күнтізбелік кезек тәртібімен жүзеге асырылады. Банк түлеуге
қабілетсіз деп жариялаған міндеттемелер бойынша төлемдердің кезектілігін
банк мекемесінің басшылығы белгілейді. Банктер мезгіл- мезгіл немесе күн
сайын шоттардың иелеріне жүргізілген операциялар туралы хабарлап, есепке
алуға және есептен шығаруға негіз болған құжаттарды оған қоса беріп, оларға
есеп айырысу шотынан күшірме жолымен құлақтандыру жасайды. Күшірмеде банк
кодтайтың, қатаң түрде белгіленген күрсеткіштер болады. Бухгалтер банктен
алынған күшірмені тексереді, құжаттарды таңдап, шоттардың кодын
(корреспонденциясын) қояды, ол жекелеген операциялар бойынша есептік
тіркелімдерге жазу үшін талдау есебі баптарының кодын қояды.

Банктің көшірмесі есеп айырысу шоты бойынша талдамалы есептің тіркелімін
үздігінен алмастырады және сонымен бірге бухгалтерлік жазулар үшін
негіздеме қызметін атқарады. Кәсіпорынның банктегі есеп айырысу шоты
кредиторлық берещекті көрсететін пассивтік шот болып табылады. Көшірмеде
банк ақша қалдығын немесе кредит бойынша оның өсуі, ал дебет бойынша оның
есептен шығарылуын күрсетеді. Шаруашылық жүргізуші субьектінің
бухгалтериясында керісінше, есеп айырысу шоты актңвтік болып табылады. Ақша
қаражаттарының қалдығы мен өсуі дебет бойынша, ал кемуі (есептен шығару)
кредит бойынша күрініс табады. Банк көшірмесінің деректері бойынша есеп
айырысу шотындағы ақша қозғалысының есебі 441 — шотта жүргізіледі.

441 — шот бойынша түмендегідей шаруашылық операциялары жүргізіледі:

1.   Өнімдер, жұмыстар мен қызметтер және сатып алушылар мен тапсырыс
берушілерден алынған төлем сомасына               Д-т441К-тЗО1

2.   Төлеу мерзімі басталғанда вексель берушінің вексельді өтеуі Д-т 411 К-
т 302 ‘

3. Еншілес заңды тұлғалар берешекті өтеген Д-т 441 К- т 321,323

4. Жал, займ, қарыздар бойынша алынған % сомасына Д-т 441 К-т 332

5.   Дебиторлық берешек өтеген кезде Д-т 441 К-т 333, 334

6. Аккредитивтердің, лимиттелген чек кітапшаларының пайдаланылмаған
сомалары есеп айырысу шотына есептелді

д_т441 К-т421,422

7. Ақшаны кассадан есеп айырысу шотына үткізгенде Д-т 441 К-т 451

8. Жарғылық капиталға салым ретінде қүрылтайшылардан қолма-қолсыз ақша
қаражаттары келіп түсті Д-т 441 К-т 511

9. Алынған несиелер мен займдардың сомасы есеп айырысу шотына келіп түскен
кезде Д-т 441 К-т 601-603

Ю.Аванс алынды Д-т 411 К-т 661,662

11.Алдағы кезеңдер есебіне алынған ақы Д-т 441 К-т 611

12.Акцияларға, облигацияларға салымдар жасалды Д-т 141-144, 401-403 К-т 441

ІЗ.Болашақ кезеңдер үшін жалдық ақыны түлеу Д-т 342 К-т 441 Н.Аванс
берілген кезде (алдын ала төлем) Д-т 351 352, К-т 441 15.Аккредетивтерге
қаражаттар есептелді, чек кітапшасы ашылды Д-т 421,

422К-т441 іб.Чек бойынша есеп айырысу шотынан қолма қол ақшалар алынды Д-т
451 К-т441

17.3аймдар мен несиелерді қайтару (үтеу) Д-т 601-603 К-т 441 18.Акциялар
бойынша дивиденттерді түлеу Д-т 621-622 К-т 441 19.Бюджетке салықтар
аударылды Д-т 631,633,634 К-т 441 2О.Еншілес, тэуелді, бірлесіп бақыланатын
түлғаларға, жеткізушілер мен

басқа кредиторларға берешек өтелді   Д-т 641 -643, 671, 678 К-т 441
21.Несиелер , қарыздар жалдау шарттары бойынша % түленді Д-т 684 К-т

441 22.Айыппұлдарды, түсімақыларды, тұрақсыздық айыптарын түлеу Д-т 821 К-
т441

441- шотта көрсетілген операцияларды есепке алу үшін №2 журнал ордер мен №2
ведомость қолданылады. Олардағы жазулар есеп айырысу шоты бойынша банк
күшірмесінің және соларға қоса берілетін құжаттардың негізінде жүргізіледі.
Құжаттар алдымен әрбір күн үшін жиынтықтарды сомалау арқылы біртектес
жинақтамалы шоттар бойынша топтастырылады (кірістік және шығыстық кркаттар
бүлек-бүлек), содан кейін №2 журнал-ордерге (441— шоттың кредиті бойынша)
және 441-шоттың дебеті бойынша №2 ведомоске жиынтық бір сомамен
жазылады.№2   ведомостьке   біртектес   жинақтамалы   шоттар   бойынша
сомаларды жазудан   басқа,   ай   басындағы   сальдо   (қалдық)
күрсетіледі   де,   ай   ішінде есептелген дебеттік және кредиттік
айналымдар ескеріліп, ай соңындағы қалдық анықталады. №2 ведомость
бойынша жиынтық айналымдар мен сальдо ай соңында Бас кітапқа 441-шот
бойынша күшіріледі.

Есеп айырысу шотын жабу оның иесінің үтініші бойынша:

—   есеп айырысу шотын ашу үшін тіпті болмағанда бір ғана бөлігінің
болмауына (дербес баланстың бар болуы және т.б.) әкеп соқтырған субъект
қызметі сипатының өзгерісі кезінде;

— субъектіні қүрған органның шешімі бойынша;

— 3 ай бойы шотта қозғалыс болмаған кезде жүргізіледі.

Шот жабылған жағдайда, сондай-ақ субьектінің атауы үзгерген кезде шоттың
иесі чек кітапшасын пайдаланылмаған чектермен қоса банкке қайтаруға,
олардың нүмірін көрсетуге және есеп айырысу шотындағы қаражаттардың
қалдығын растауға міндетті.

Төлем тапсырмалары арқылы есеп айырысулар.
Төлем тапсырмалар тауарлы материалдық қүлдылықтар, орындалған жұмыстар және
күрсетілген қызметтер үшін есеп айырысу кезінде және тауарлар мен
қызметтердің алдын ала төлемін, келісім шартта немесе заңмен қарастырылған
аванстық төлем жағдайжірында қолданылады.

Түлеуші белгіленген нысан бланкілерінде тапсырманы банкке үсынады.
Тапсырмадан басқа банк талабы бойынша түлеуші келісім-шарттарды, шот
фактураларды, төлемнің мақсаттылығын дэлелдейтін басқа да құжаттарды
күрсетуі тиіс. Төлем тапсырмалар онда күрсетілген күннен бастап 10 күн
ішінде банк-алушымен қабылданады. Олар түлеушінің шотында қажетті
қаражаттар болған жағдайда ғана іске асады. Төлем құжаттары электронды да,
қағаз бетінде де болуы мүмкін. Негізінен төлем тапсырмалар екі данада болу
толтырылады: біріншісі — банкте қалады, екіншісі — ақша түлеушіге
қабылданғаны жүнінде банктің мүр таңбасымен қайтарылады.

Төлем тапсырманы толтырған кезде келесі реквизиттері күрсетіледі:

—    төлем тапсырма номері;

—    төлем тапсырма күні;

—    жеке идентификациялық код (ИИК) — аударушы мен бенефициардың банктік
шотының номері;

—    ақша аударушы коды (КОд) және бенефициар коды (Кбе) — ол екі символдан
тұрады, біріншісі — резиденттік белгісі, екіншісі экономика секторы;

—    бенефициар — ақша қаражаттарды алушы;

ақша аудару жүнінде клиенттен тапсырма алатын банк аударушының атауы

—    банк бенефициар — ақша қаражаттарды келісім-шарт негізінде қабылдаушы
банк;

—    аударушының банктік идентификациялық коды (БИК)9

—    филиалдар арасындағы айналымдар коды (МФО)

—    төлем мақсатының коды — ҚРҮБ нормативті — құқықтық актілерімен
белгіленген үш символдан тұратын, жүзеге асатын төлемдердің кодтык белгісі;

—    бюджеттік сыныптау коды — салықтардың (төлемдердің) қайтарылуы жүзеге
асатын коды;

—    валюталау күні — бенефициар банктік шотына ақша қаражаттардың кіріске
алыну күні, оны төлемді жүргізуші субъект белгілейді.

Төлем құжатында еш бір түзетулерге жол берілмейді. Егер олар болатын болса,
онда банк бүл тапсырманы орындаудан бас тартып, үш күн ішінде құжатты
клиентке қайтарады.

ІІ Тарау.Касса операцияларының есебі.

Қолма қол ақшаларды қабылдау, сақтау және жұмсау үшін шаруашылық жүргізүші
субьектілерде касса болады. Касса — бұл қолма қол ақшалар мен өзге
құндылықтарды қабылдауға, беруге және уақытша сақтауға арналған, арнайы
жабдықталған, яғни едені мен түбесінен ешқандай адам кіре алмайтындай етіп
жабылған, терезесі мен есігіне темірден тор қойылған және дыбыстық белгі
беретін қондырғылар орнатылған, үрттен сақталатындай түрлі материалдармен
қалталып жасалған бөлмеде орналастыруды қажет ететін оқшауланған үй-жай.
Касса операцияларын орындау кассирге жүктеледі. Кассадағы нақты ақша
қаражаттары кассирдің мүрі сургуч арқылы басылып жабылатын сейфте немесе
темір шкафта сақталынуы тиіс. Бұл сейфтің кілті мен сургуч басатын мөр
кассирде, ал кілттің екінші данасы белгіленген ыдысқа салынып, аузы
жабылып, кассирдің мүрі басылып, кәсіпорын, яғни субьектінің басшысында
сақталады. Кассир жұмыс күнінің соңында кассаның тиісті жерлеріне тиісті
мүр таңбасын басып, күзетшіге тапсыруы тиіс. Кассадағы ақшаның түгелдігіне
жұмысқа деген немқүрайдылық пен салақтық салдарынан кәсіпорынның,
субьектінің шеккен зардабына, әдейі қастандықпен немесе арам ниетпен
істелген әрекет негізінде кәсіпорынға, ұйымға келтірілген шығындарға касса
қызметкері, яғни кассир толық жауап береді. Кәсіпорындар мен ұйымдарда,
субъектілерде кассирлік жұмысқа қызметкердің тағайындалғаны, орналасқаны
жайлы бүйрық шыққаннан кейін касса қызметкерін касса опрацияларымен
таныстырып, кәсіпорын, яғни шаруашылық субьектімен кассир арасында жеке
материалдық жауапкершілікке келісім шарт жасалуы керек. Касса
операцияларының есебі ҚР ¥лттық Банкі Басқармасының 1993 жылғы 23 шілдедегі
№ 24 хаттамасымен бекітілген Қазақстан Республикасының касса операцияларын
жүргізудің уақытша тәртібіне сәйкес жүзеге асырылады.
Кассир ақша қаражаттарын банк мекемелерінен ақша чектері бойынша алады.

Кассалық ордерлер кассадағы ақшалай операциялар бойынша негізгі бастапқы
құжаттар болып табылады. Қолма қол ақшаларды кассаға қабылдау бас бухгалтер
немесе ол үкілеттік берген тұлға қол қойған КО №1 нысанындағы кіріс касса
ордері бойынша жүргізіледі. Қолма қол ақшаларды кассадан беру КО №2
нысанындағы шығыс касса ордері (ІПКО) бойынша немесе шығыс касса ордерінің
мөртаңбасы қойылып, тиісті түрде ресімделген құжаттар (төлем ведомосі,
қолма қол ақшаны беруге өтініш, шоттар) бойынша жүргізіледі. Шығыс касса
ордеріне бас бухгалтер мен басшысының қолы қойылған болу керек. Егер шығыс
касса ордеріне қоса берілетін құжатта рұқсат ету туралы басшының қолы
болса, онда оның ордерде қойған қолының болуы міндетті емес. Субъектінің
кассасынан адамдарға кассалық шығыс ету ордері бойынша ақша берген кезде
касса қызметкері нақты ақша алушы адамның түл құжатын немесе үзін
куәландыратын басқа да құжаттарын көрсетуді талап етеді. Сонымен қатар
касса   қызметкері   осы   күрсетілген   құжаттарда   берілген,   яғни
жазылған деректерді нақты ақша алушы адамның алы-жүнін, құжатының нүмерін
және ол құжатты кім бергендігін, қай уақытта берілгендігін кассалық шығыс
ету ордеріне жазуы керек. Кассадан нақты ақша алушы адамдар кассалық шығыс
ету ордеріне алып жатқан соманың теңгедегі бөлігін жазумен, ал тиынын
сандармен көрсетеді.

Кіріс касса ордері және оның квитанциясы, сондай-ақ шығыс касса ордері мен
оны алмастыратын құжаттар сиямен немесе қаламсаптың сиясымен айқын және
түсінікті жазылуға немесе машинкалармен басылуға тиіс. Бұл құжаттарды
тазалауға, үшіруге немесе ескертіп болсын түзету жасауға болмайды.
Кэсіпорындар мен ұйымдарда жұмысшы қызметкерлерге жэрдем ақы, сыйақы,
еңбекақы түлеу үшін түлеу ведомостары қолданылады. Бұл ведомостар тіркеу
журналына еңбекақы, жәрдемақы және сыйақыларды төлеп, үлестіріп болғаннан
кейін ғана тіркеледі. Кассалық ордерлер бойынша ақшаларды қабылдау немесе
беру тек олар жасалған күні жүргізілуі мүмкін. Кэсіпорынның кассасына нақты
ақшаны қабылдау немесе кассадан ақша төлеу барысында касса қызметкері
кассалық кіріс және шығыс ордерлерінің дұрыс толтырылғандығын бұл
құжаттарда кәсіпорын басшысы мен кәсіпорын бас бухгалтері қолдарының болуын
және ордерлерде көрсетілген қосымша құжаттардың түгелдігіне тексеру
жүргізуге, яғни қадағалауға міндетті. Бұл операциялар орындалғаннан кейін
кркаттардың тиісті жеріне касса қызметкері өз қолын қояды және оған қоса
берілген құжаттар мөртабан қоюмен немесе күні күрсетілген төленді
жазуымен өтеледі. Кіріс касса ордерлері мен шығыс касса ордерлері кассаға
берілгенге дейін бухгалтерияда кіріс және шығыс касса ордерлерін тіркеу
журналында (КО №3 нысаны) тіркелінеді.

Касалық операциялардың есебін кассир КО №4 нысанындағы Касса кітабында
жүргізеді. Әр бір кәсіпорынның тек бір ғана Кассалық кітабы болады. Ол
тесіліп байланған, нөмірленген және мөрленген болуға тиісті. Ондағы
парақтардың саны басшы мен бас бухгалтердің қолдарымен расталған болу
керек. Кітаптың соңғы бетінде келесі жазба болу тиіс: Аталмыш кітапта
барлығы ... парақ номерленген. Және басшы мен бас бухгалтердің қолы
қойылады. Кәсіпорынның, ұйымның кассасына келіп түскен, кірістелген немесе
ұйымның кассасынан түленген, яғни шығысталған ақша қаражаттарының кімнен
келіп түскендігін немесе кімге не үшін түленгендігін білу үшін ол
операцияларға толтырылған құжаттардың номері және бухгалтерлік жазулар,
сонымен қатар кірістелген немесе шығысталған сомалар касса кітабына жазылуы
тиіс. Жүмыс күнінің соңында кассир күн бойындағы операциялардың жиынын
касса кітабына жазады да, кассада келесі күнге қалатын ақша қалдығын
шығарады. Бұл деректерге үзгеріс енгізуге, үшіруге, түзетуге жол
берілмейді. Касса кітабындағы жазулар күшіру қағазы арқылы 2 данада
жүргізіледі. Кассалық кітаптың әр бір беті екі бірдей бүліктен тұрады:
біреуін (горизонталды сызығымен) кассир толтырады (бірінші дана ретінде ол
кітапта қалады); екіншісін (горизонталды сызықсыз) беттік және теріс жағына
күшірме қағазы арқылы толтырады (ол парақтың жыртпалы бүлігі). Кассалық
операциялардың жазбалары парақтың жыртылмайтын бөлігінде (жұмыс күнінің
басындағы қалдық жолынан кейін) беттік жағына жазылады. Парақты алдын ала
бөлу сызығы бойынша бүктейді, сонда жыртпалы бөлігі кітапта қалатын
бөлігінің астында болу керек. Жазбаларды парақтың жыртпалы емес бөлігінің
келесі теріс жағына жалғастыру үшін жыртпалы бөлігін беттік жағына қарай
қайта бүктеп, горизонталды сызықтар бойымен жаза береді. Есеп беру
бланкілері күннің соңғы операциясына дейін жыртылмайды.

Екінші даналары жыртпалы болады және кассирдің есеп беруіне қызмет етеді.
Егер кәсіпорында аздаған касса опреациялары жасалатын болса, кассалық есеп
беру үш-бес күнде бір рет жасалуы мүмкін. Кассирден қабылданған есептеме
деректерін бүхгалтерия қызметкерлері тексереді. Кассада алушының ШКО
қолхатымен немесе басқа кұжатта расталмаған ақшалар берілгендігі анықталса,
бүл сома жетіспеушілік болып саналып, кассирден өндіріліп алынады. Егер
қолма қол ақшаның сомасы ККО-мен расталмаса, онда олар кассаның артық
ақшалары болып саналады және субъектнінің кірісіне есептеледі. Кассадағы
ақша қаражаттарының қолда бары мен қозғалысын есепке алу үшін активтік 451,
452-шоттар қолданылады. Бұл шоттардың дебеті бойынша ақшаның кассаға
түсуі, кредиті бойынша — берілуі күрсетіледі. Валюталық кассадағы есеп
субъектінің кассадағы есебіне ұқсас жүргізіледі, бірақ ККО-де, ШКО-де және
касса кітабында қаражаттардың шетелдік валютадағы және теңгелік
баламасындағы сомасы күрсетіледі. Валюталық касса үшін жеке кассалық кітап
ашылады. Шетелдік валютадағы қолма қол ақша қаражаттарының қозғалысы туралы
ақпаратты теңгелік бағасы және номиналы бойынша жинақтауға Кәсіпорынның
валюталық қаражаттарына талдамалы есеп жүргізу карточкасы арналған. Ол
шетелдік валютадағы бастапқы талдамалы есеп пен теңгедегі жинақтамалы
есептің арасындағы аралық буын болып табылады. Қажет болған жағдайда күлік
пен байланыстың объектілері 451-шотта мынадай аралық шоттар аша алады:
4511- субъект кассасы,4512-операциялық касса.

Тауар кеңселерінің, пристаньдардың және пайдаланудағы учаскелердің,
аялдама, үзен үткелдерінің кассасындағы билет және багаж кассаларындағы,
порттар мен вокзалдардың, байланыс бөлімшесінің кассаларындағы ақша
қаражаттарының қолда бары мен қозғалысы 4512 шотта ескеріледі.

451-452 шоттар бойынша шаруашылық операциялры

1.   Кассаға сатып алушылар мен тапсырыс берушілерден ақша қаражатары түсті
Д-т 451,452 К-т 3 01

2.   Вексель бойынша түсті Д-т451,452 К-т 302

3.   Алынған қарыздар бойынша келтірілген залал үшін жүмсалмаған есеп беру
сомаларын қайтару Д-т 451,452 К-т 333

4.   Еншілес кәсіпорындардан және өзге серіктестерден берешектің түсуі Д-т
451,452 К-т 321-322

5.   Банк шоттарынан қолма қол ақшаның түсуі (чек бойынша) Д-т 451, 452 К-
т431,441

6.   Қолма қол ақшалардың құрылтайшылардан түсуі Д-т 451, 452 К-т 511

7.   Займдар қолма қол ақшамен алынды Д-т 451, 452 К-т 602, 603

8.   Жалдық ақы, байланыс қызметі түсімдері және осы кезеңде басқа да
төленгендер Д-т 451, 452 К-т 611

9.   Өнімдерді, құжаттарды, қызметтерді, тауарларды қолма қол ақшаға сату Д-
т451,452К-т701,702

10. НҚ,МЕА, БҚ қолма қол ақшаға сату Д-т 451, 452 К-т 721-723

11. Акциялар бойынша дивидендтер келіп түсті Д-т 451, 452 К-т 724

12. Оң бағамдық айырма Д-т 452 К-т 725

13. Алынған айыппұлдар, үсімақылар, тұрақсыздық айыптары Д-т 451, 452 К-
т727

14. Есеп беретін сомалар кассадан берілді Д-т 333, К-т 451,452

15. Сақтандыру полистері сатып алынды Д-т 341 К-т 451,452

16. Болашақ кезеңдер үшін төленген жалдық төлемдер Д-т 342, К-т 451,452

17. Аванстар берілді Д-т 351, 352 К-т 451,452

18.Қолма қол ақша банктегі шотқа өткізілді (қолма қол салуды мәлімдеу
бойынша) Д-т 431, 441 К-т 451,452

19. Займды қайтару Д-т 602, 603 К-т 451,452

20. Дивидендтерді түлеу Д-т 621, 622 К-т 451,452

21. Жеткізушілердің, мердігерлердің шоттары қолма қол ақшамен төленді Д-т
671 К-т 451,452

22. Жалақы берілді Д-т 681,682 К-т 451,452

23. Теріс бағамдық айырма Д-т 844, К-т 452

24. Кассаға түгендеу жүргізген кезде анықталған ақша қаражаттарының
жетіспеушілігі Д-т 334, К-т 451,452

1) егер кінэлі адам анықталмаса немесе сот оны өтеп беруден бас тартса Д-т
821 (845) К-т334

2) егер кінэлі адам табылса Д-т 333 К-т 334

Кассаның кірісі бойынша операциялар №1 санды журнал-ордердің ведомосында,
ал шығысы бойынша операциялар №1 санды журнал-ордерде есептелініп
жүргізіледі.

2.1 Банктердегі арнайы шоттардағы ақшалай қаржылар есебі

Кәсіпорындар ұйымдар, фирмалар үздерінің ақшалай қаржыларын сақтауға банк
мекемесінен арнайы шот ашуына болады. Бұл шотта ашылған аккредетивтердегі
ақшалай қаржылар, чек кітапшаларындағы ақшалай қаржылар, банктердегі арнайы
шоттардағы ақшалар және басқа да ақшалай қаржылыр есептелінеді.

Аккредитивтермен есеп айырысу. Шаруашылық субъектілер 421-
Аккредитивтердегі ақшалай қаржылар — деп аталатын шотта жабдықтаушы және
басқа да кәсіпорындар мен ұйымдардың, фирмалардың аттарына ашылған
аккредетивтегі ақша қаражаттарын есептейді. Негізінен есеп айырысудың бұл
түрі басқа қаладағы (субъекті орналасқан жерден басқа жерде тұратын)
жабдықтаушылармен қолма қол ақшасыз есеп айырысу үшін қолданылады. Есеп
айырысудың бұл түрі басқа қолма қол ақшасыз есеп айырысуға ұқсас болып
келеді. Бұл есеп айырысу құжаты бойынша сатып алушы өзіне қызмет
күрсететін банк мекемесі арқылы жабдықтаушының шоты ашылған, яғни оған
қызмет көрсететін банктен аккредетив ашады. Есеп айырысудың бүл түрі 1931
жылдан қолданылып келеді. Аккредитивтердегі ақшалай қаржылар бойынша есеп
айырысу жабдықтаушыларға төлемнің дер кезінде төленуін қамтамасыз етеді.

Аккредитив — сатып алушыға қызмет ететін банк мекемесінің осы кәсіпорынды
немесе ұйымды жабдықтайтын шаруашылық субъектісіне қызмет көрсететін банк
мекемесіне тауарларының жіберілгендігін немесе қызметтерінің
күрсетілгендігін дәлелдейтін құжаттар бойынша төлем төлеу жайлы тапсырмасы.
Аккредитив тек бір ғана жабдықтаушымен есеп айырысуға арналады. Ал
аккредитивтің мерзімі жабдықтаушы мен сатып алушының арасындағы келісім-
шартқа сәйкес бекітіледі. Бұл шартта мыналар күрсетілуі қажет:

1.    Төлеушінің тапсырмасы бойынша аккредитивті ашқан банктің    (банк
имитенттің) аталуы

2.    Аккредитивтің түрі және оның орындалуы мен пайдалануының әдісі мен
тәсілі

3.    Аккредитив бойынша қаржы (ақша) алу үшін жабдықтаушының өзіне қызмет
ететін банкке тапсыруға тиісті құжаттардың толық тізімі және нақты
сипаттары

4. Тауарларды, материалдарды тиеп-жөнелткеннен немесе жұмыстарды,
қызметтерді    орындағаннан    кейін    қүлсаттардың    банк    мекемесіне
тапсырылу мерзімі және олардың орындалуына қойылатын талаптар.
Жабдықтаушыларға аккредитив жайлы, яғни ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.