Жаһандану жағдайында мұнайгаз өнеркәсібін кешенді дамытудың тиімділігі мен жолдары

Пән: Мұнай, Газ
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 70 бет
Таңдаулыға:

Дипломдық жұмыс

Тақырыбы: ЖАҺАНДАНУ ЖАҒДАЙЫНДА МҰНАЙГАЗ ӨНЕРКӘСІБІН
КЕШЕНДІ ДАМЫТУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ МЕН ЖОЛДАРЫ
МАЗМҮНЫ

Кіріспе 3

Кіріспе 3: 1 ЭКОНОМИКА МЕН МҮНАЙГАЗ КЕШЕНІНЩ ӨЗАРА
БАЙЛАНЫСТА ДАМУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСТАРЫ 5

Кіріспе 3: 1. 1 Мүнайгаз өнеркәсібінің маңызы және оның экономикалық
жүйедегі орны 5

Кіріспе 3:

Кіріспе 3: 1. 2 Мұнай газ кешенінің дамуын болжаудың қажеттілігі мен

Кіріспе 3: маңызы 10

Кіріспе 3:

Кіріспе 3: 2 МҮНАЙГАЗ КЕШЕНШЩ НЕГІЗГІ КӨРСЕТКІШТЕРШ
ҚҮРЫЛЫМДЫҚ- ҚАРҚЫНДЫҚ ЖАҒЫНАН ТАЛДАУ 18

Кіріспе 3:

Кіріспе 3: 2. 1 . . . 18

Кіріспе 3:

Мүнайгаз кешенінің салалық қүрылымы және оның жалпы отын-энергетикалық баланс көрсеткіштеріне әсері29

Кіріспе 3:

Кіріспе 3: 3 ЖАҺАНДАНУ ЖАҒДАЙЫНДА МҰНАЙГАЗ ӨНЕРКӘСІБІН
КЕШЕНДІ ДАМЫТУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ МЕН ЖОЛДАРЫ

Кіріспе 3: 3. 1 Мүнайгаз саласын кластерлік бағытта дамытудың

Кіріспе 3: тиімділігі 56

Кіріспе 3: 3. 2 Қазақстанның мұнай - газ комплексінің даму жолдары 65

Кіріспе 3:

Кіріспе 3: ҚОРЫТЫНДЫ 75

Кіріспе 3: ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТГЕР ТІЗІМІ 77

Кіріспе

Қазақстанда мұнай-газ өнеркәсібі елдің экономикасын кризис жағдайын көтерлетін қозғаушы күш деген көз қарас тұрақталып отыр. Президенттің 2030 жылы ел эканомикасын дамыту жөніндегі Қазақстан халқына стратигиялық жолдауында да мұнай-газ салаларының дамуы ресурстарының эканомикалық өсуінің негізгі приоритеттерін жаткызған.

Мұнай-газдық сала экономиканың басқа да салаларын дамытуына себеп болды, яғни халықтың өмірлік деңгейінің өсуіне себептелді. Себебі мұнай-газдық өнеркәсібінің дамуы тек тікелей мұнай және газбен байланысты салаларының эканомикалық өсіміне ғана әсерін тигізіп қоймай, солмен бірге ұлттық энергетиканың, транспорттық машина құрлымының, химия және мұнай-химия, жеңіл өнеркәсіп, транспорттық байланыстар, жолдардың құрлымдары, сервис және басқа да салаларының дамуы үшін алғы шарттар тудырды. Көмірсутек қорына байланысты Қазақстан дамуының жаңа этапы дәл осы мұнай-газдық комплексінің дамуына байланысты болып келеді.

Өнеркәсіптік мамандандыру бойынша республиканың мұнай-газдық саласы өз алдына 4 негізгі салалық бөлімшелерге бөлінеді:мұнай өндіретін, мұнай өңдейтін, газ өндіруші және газ өңдейтін. Бұл салалық бөлімшелер өзара байланысқан және өндіру және өңдеу процесінде бір-бірін өзара толықтырушы болып келеді.

Әлемдегі запастың көлемі жағдайын біздің еліміз мұнай бойынша 12-ші орын (каспий шельфтерін есептемегенде), газ және конденсат бойынша - 15-ші, ал өңдіру деңгейі бойынша 23-ші орын алады. Қазақстан үлесіне барланған бекітілген әлемдік мұнайдың 1, 5 пайыз тиесілі, бұлар 207 мұнай және газ кен орындарына 2, 2 милиард тонна мұнай запастарын, 690 милион тонна конденсатын және 2 трилион метр куб газ запастарын өндіреді

Экономиканың старатегиялық маңызды саласы ретінде мұнай өңдіру ұзақ бойына елге дамудың тұрақты сипатын, ірі валюталық түсімдері қамтамасыз етіп отыр.

Дипломдық жұмыс кіріспе, қорытынды және үш бөлімнен тұрады.

Бірінші бөлімде Қазақстанның үзақ мерзімді даму стратегнясында мүнайгаз саласын дамыту мсн оны тиімді пайдалану коз жетерлік болашақтағы ел экономикасының осуінің негізгі факторы қарастырылған. Экономиканың шикізат секторынан айтарлықтай табысқа ие бола отырып, мемлскст пен жеке меншік секторларының экономиканың жаңа салаларын дамытуга ынталылықтарының жоқтыгы, ал шамалы нсмесе кедсй рссурстары бар елдер, түрақты оміршеңдік шегінде бола түра, экономиканың жаңа секторларының дамуы үшін түрақты әрекеттер мен шаралар қолданады.

Екінші бөлімде Қазақстан мұнай - газ кешенінің экономикаға тигізетін әсеріне талдау жасалған. Қазіргі уақытта республикамыздағы жалпы өнім көлеміндегі мұнай- газ өнеркәсібінің экономиканы құрайтын үлесі туралы айтылған. Қазақстан Республикасының маңызды міндеттерінің бірі - табиғи газға дегсн қажеттілігін қамтамасыз ету. Қайта өңделетін мүнай сапасы мен мүнай онімдерін алу жолдарына талдау жүргізілді.

Үшінші бөлімде мүнайгаз саласын кластерлік бағытта дамытудын тиімділігі мен Қазақстанның мұнай - газ комплексінің даму жолдары қарастырылды. Отандық қайта өндеу салалары мүнайгазды қайта өндеу жөне мүнайхимиясы бәсекелестікке қабілетті болуы үшін перспективті бағыттар қарастырылған.

1. ЭКОНОМИКА МЕН МҮНАЙГАЗ КЕШЕНІНЩ ӨЗАРА
БАЙЛАНЫСТА ДАМУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСТАРЫ

1. 1 Мүнайгаз өнеркәсібінін маңызы және оның экономикалық жүйедегі орны

Бүгінгі күні еліміз халқының өмір сүруінің жоғары деңгейін қамтамасыз етуде тиімді экономиканы құру және де әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті елу елдің ішінде Қазақстанның лайықты орынга ие болуы жоғары ұлттық басымдылық болып табылады. Оны жүзеге асыру үшін еліміздің дүниежүзілік нарықта сұранысқа ие болып отырған минералды-шикізат ресурстары, көптеген дамушы елдермсн салыстырғанда айтарлықтай қарқынмен дамыған өндірістік-экономикалық әлеуеті және оған қоса халықтың жалпы білімінің жоғары деңгейі мен білікті кадрлар әбден жеткілікті. Осы факторларды еліміздің экономикалық және әлеуметтік дамуының ұзақ мерзімді стратегиясы шеңберінде тиімді пайдалану оның тұрақты даму траекториясына шығуына және қоғамның әлеуметтік-экономикалық тұрақтылығы мен экологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге жағдай туғызатыны белгілі.

Тұрақты даму мәселелері жаһандық және аймақтық болжаулармен байланысты көптеген зерттеулерде орталық мәселе болуы әбден табиғи. Осыған орай ұзақ мерзімді болашаққа экономикалық өсудің тұрақты дамуы мен шектеулерін қарастыру мәселелері мүлдем бос және дерексіз емес. Өсу шегі жоніндегі осы күнгі саяси пікір сайыс откен ғасырдың 60-шы жылдарының ортасында басталды. Бүл жылдары Батыстың дамыған елдсрінде ресурстық қамтамасыз етілу жонс қоршаған ортаның нашарлау мөселелеріне жан-жақтылы көңіл аударылды. Дамушы слдердс "жаһандық экономикалық өділетсіздік" пен "батыстың рссурстық имперализмі" фактісіне сыни козқарастың пайда болуымен тура келді. Ал осы уақытта ең дамыған елдерде "алтын миллиард" түжырымдамасы пөрменді дамыды, оған тск халқының жалпы саны бір миллиардқа жуық кейбір слдерде "түрақты даму" жетістігінің негізі салынды.

Жаһандану жағдайында орксниеттің дамуының жаңа парадигмасы рстінде "түрақты даму" үғымы бірінші рст 1992 жылы Рио-де-Жанейродағы халықаралық конференцияда қоршаған орта мен даму жоніндегі БҮҮ баяндамасында қарастырылды. 1994 жылгы БҮҮ-ның "Адам өлустін дамыту туралы" баяндамасында "түрақты даму" үғымының келесідсй түсіндірмесі кслтірілді; "бүл тек экономикалық осуді тудыратын ғана емес, сонымен бірге оның нотижслсрін әділ үлестіретін, қоршаған ортаны бүзғаннан горі, ең үлкен молшерде қалпына келтіретін, адамдарды кедсйлендірмей, олардың мүмкіндіктсрін арттыра түсетін даму" Түрақты даму стратегиясының негізгі қағидалары да тез арада қалыптастырылды, адам өмірінің сапасы; ғаламшарда биологиялық өр түрлілікті сақтау; қалпына келмейтін ресурстардың сарқылмауын болдырмау; қүндылық жәнс тәртіптемелік өзгерістерді тану қажсттілігі; қоршаған ортаны қорғау бойынша экономикалық жоне әлсуметтік даму өрі модсни мүраның түрлі деңгейлері болатын аймақтар арасында жаһандық ымыраларды іздестірулср сияқты пікірлерді қамтыды. [28] Осыған сәйксс түрақты даму түжырымдамасы шеңбсрінде азды-копті үш дербес багыт бөлініп шығады -экономикалық, экологиялық және өлеумсттік, олар, біздің пайымдауымыз бойынша, табиги түрде біртүтас болып бірігугс тиіс.

Әрбір елдің түрақты дамуы бойынша аталмыш даму траекториясына шығу үшін қандай ссбсптср мсн факторлар ең маңызды болатыны туралы өзінің түсінігі болады. Осыған орай, біздің козқарасымыз бойынша, еліміздің бірсыпыра олеумсттік мүмкіндіктері бар. Біріншідсн, қоғамдық санада біз үмтылған нарық экономикасының түрпаты олеуметтік бағдарланған нарық шаруашылығы қалыптасқан. ХХ-шы ғасырдың соңындағы нарық экономикасының отксн кезеңнің аталмыш экономикадан сапалы айырмашылығы бар екенін іс жүзінде барлық сл жете түсінді. Жаһандану үдерісі нарық экономикасының барлық элементтеріне жаңа сапа беріп, моні мсн ролінс слсулі түзетулер енгізді. Екіншіден, сліміздің дамуындағы мақсаттары мсн оны жүзеге асырудың стратегиясын айқын сезінуімен үздіксіз байланысты. Рсспубликада стратеғиялық үзақ мерзімді қүжаттардың түтастық жүйесі өзірленді, ол барлық экономикалық агенттердің шаруашылық қызмсті үшін тек сандық және сапалық бағдарлар көрсетіп қана қоймайды, сонымен бірге мақсаттар мен міндеттердің сабақтастығын, оларды жүзеге асырудың тізбектілігін қамтамасыз стеді. Еліміздің түрақты даму траекториясына шығу мен оны баянды ету үдерісі жеке түсінілетін жөне басқарылатын болуы тиіс. Мүнда мемлекеттік реттеу мсн үлттық жоспарлаудың ролі әте маңызды. Үшіншіден, Қазақстанның жеткілікті табиғи-ресурстық өлуеті бар.

Өндіріс пен экспортқа бағытталған шикізат ресурстары үлттық шаруашылықтың дағдарыстан өткендігін жөне соңғы жылдардағы жоғары экономикалық осімді қамтамасыз етуге себепкср болып кслс жатқандығын ссксрсск, осы өсім болашақта экономикамызды постиндустриалдық дамудан қызмет корсету мен технологиялық даму жолына шығарудың негізгі факторына айналды. Экономикамызды сыртқы қолайсыз факторлардан сақтау үшін дс еліміздс жоғары технологиялық ондірісті жсделірек дамыту керек. Елбасы атап корсеткендей, сліміз комірсутегі шикізаты мсн қара жөне түсті мсталдардың дүнисжүзілік рыногында бсрік орнықты жоне сонымен қатар республика экономикасының жоғары қосымша қүнды өнімдермен халықаралық сңбекті бөлуде де лайықты орын алуы үшін үмтылатын болады. Осы орайда мүнайгаз онеркәсібі сияқты экономиканың күретамары саналатын саланы кешенді дамыту моселссінің күн тәртібіне қойылуы бекер емес. Бүл саланың маңыздылығын айқындайтын бірнешс факторларды атап корсетуге болады: біріншідсн, экономиканың болашағы бар салаларының қарқынды жәнс тиімді дамуының шикізаттық негізін жасау; екіншідсн, халықтың сңбск ету мөдени-түрмыстық жағдайларын жақсарта түсу; үшіншіден, республикамыздың экспорттық жөнс жалпыэкономикалық әлеустін арттыру. Енді әлеуметтік-экономикалық жүйсні түтастай алып қарастырсақ, оны жеделдете дамыту, сол арқылы замана көшінен қалыспау міндеті де осы мүнайгаз саласының жан-жақты өркендеуінсіз мүмкін емес. Еліміздегі табиғи байлықтар көзінің молдығы олардың оркендеуіне негіз болары созсіз. Шынында да, рсспубликаның 80-85 пайызы табиғи-ресурстық әлустке жатады. Алдымызда түрған етратсгиялық маңызды басымдылықтардың (Қазақстан-2030, индустриялық-инновациялық стратсгия жөнс т. б. ) ішінде мүнайгаз саласы алдыңғы қатардан орын алуы жайдан-жай смсс. Өйткені бүл сала мен оның енімдсрі экономикалық "организмнің" күретамыры іспеттес болғандықтан оның түтастай жоне дүрыс қызмст жасап түруын қамтамасыз етеді. Басқаша айтқанда бүл сала өлсуметтік-экономикалық өсуіміз бсн макроэкономикалық түрақтылығымызды сақтап түруда шешуші рел атқаратындықтан да ішкі жөнс сыртқы саясатымызды пөрменді жүргізудің бірден-бір кепілі болып табылады.

Тәуелсіз Қазақстанның мұнайы. Өткен ғасырдың 90-шы жылдарының басында республикадағы мұнай мен газдың дайындалған қорлар көлемін ұлғайта алатын ірі кен орындарын ашуды Каспий теңізінің су айдынын игеру есебінен ғана жүзеге асыру мүмкін екені анық болды. Кеңес кезеңінде теңіздің осы аумағында екі рет геофизикалық зерттеулер жүргізілді. Теңіз су деңгейінің түсуіне байланысты оның беті қысқарғанда, теңіз суынан босатылған кеңістікте де іздеу және егжей-тегжей геофизикалық жұмыстар орындалды. Теңіздің суы таяз аумағының едәуір бөлігінде жерүсті геофизикалық зерттеулер жүргізілді. Осы зерттеулердің қорытындыларын кешенді интерпретациялау арқылы қазіргі Қашаған, Центральная, Құрманғазы, Оңтүстік Жамбай құрылымдар тобының контурларына сәйкес келетін ірі құрылымдар белгіленді. Олар ХХ ғасырдың 80-ші жылдарының аяғында «Қазгеофизика» бірлестігінде салынған 2П шағылдыратын бет бойынша Каспий маңы ойпаңының жиынтық құрылымдық картасында бірінші рет көрсетілді. 1993 жылы осы карталар CGG француз компаниясымен бірлесіп, жете әзірленді және Атлас түрінде шығарылды. Атласқа түсіндірме жазбада аталған құрылымдардың үлкен перспективалары болжанды. Карталардың атласын сол кездегі ҚР Геология министрлігі мақұлдады, одан кейін ол таратылып, шетелдік мұнай компанияларына, оның ішінде Қазақстанда жұмыс істеуге ниет білдірген «Қазақстанкаспийшельф» ААҚ-қа да берілді. 1988-1989 жылдары осы материалдар КСРО-ның Мемлекеттік жоспарында қаралды және бүкіл аудан КСРО-ның стратегиялық резервтерінің аймағына жатқызылды. 1992 жылдың желтоқсанында Қазақстан Каспийде іздеу жұмыстарын бастау ниеті туралы бүкіл әлемге жариялады. Осы жылдың екінші жартысында қазақстандық мамандар тобы «Каспий теңізінің қазақстандық бөлігін игерудің мемлекеттік бағдарламасын» әзірледі. Каспийдің су айдынындағы мұнай-газ кен орындарын геологиялық-геофизикалық зерттеу және игеру жөніндегі бағдарламаны іске асыру үшін ҚР Үкіметінің 1993 жылғы 13 ақпандағы №97 қаулысымен «Қазақстанкаспийшельф» мемлекеттік компаниясы құрылды.

1993 жылдың 3 желтоқсанында ҚР Үкіметі SHELL (Голландия), STATOIL (Норвегия), MOBIL (АҚШ), BP (Англия), TOTAL (Франция), AGIP (Италия) шетелдік компанияларымен операторы «Қазақстанкаспийшельф» МК, ал консорциумның директоры Ж. Н. Марабаев болған халықаралық консорциумды құру туралы халықаралық келісімге қол қойды. 1994-1996 жылдары кемінде 100 тыс. км2 алаңындағы су айдынында сейсмикалық, экологиялық, инфрақұрылымдық және басқа да зерттеулер жүргізілді. Сейсмикалық жұмыстармен Каспийдің қазақстандық секторының аймақтық құрылымы зерттелді, өте көп локалдық тұтқыштар, оның ішінде Қашаған, Құрманғазы, Қаламқас-теңіз және басқалары анықталды, олардың үлкен бөлігі іздеу бұрғылауды орнату үшін нақтыланды. 1997 жылы Қаазсқтанның Үкіметі ОКИОК консорциумымен өнімді бөлу туралы келісімге (ӨБК) қол қойды және 1999 жылы іздеу бұрғылау басталды. 20 жылдың шілдесінде Консорциум Шығыс Қашағандағы №1 ұңғымада мұнайдың табылғаны туралы жариялады. Сол кезде, ұңғымадан алынған мұнайы бар капсуланы қолында ұстап тұрып, Қазақстанның Президенті Нұрсұлтан Назарбаев: «Бүгін Қазақстан халықы үшін бақытты күн. Қашағанда мұнайдың ашылуы - біздің тәуелсіздігіміз, болашақта гүлденуіміз, халқымыздың өмірін жақсарту үшін үлкен көмек. Қазақстандықтардың үміттері ақталды» деді.

Шығыс Қашағаннан кейін Батыс Қашаған, Қаламқас-теңіз, Қайраң, Ақтоты мен Оңтүстік-Батыс Қашаған, ал ресейлік секторда Широтное және Хвалынское кен орындары ашылды. Ашылған Қашаған кен орны республикадағы мұнай қорын 35%-ке өсіруге мүмкіндік берді. Қашаған кен орнында алғашқы мұнай 2008 жылы шығуы керек. Қазір Қашағанда және Каспийдің бірқатар басқа да кен орындарында дайындық және барлау жұмыстары жүргізіліп жатыр.

1. 2. Мұнай газ кешенінің дамуын болжаудың қажеттілігі мен маңызы

2030 жылға дейінгі Қазақстанның үзақ мерзімді даму стратегнясында мүнайгаз саласын дамыту мсн оны тиімді пайдалану коз жетерлік болашақтағы ел экономикасының осуінің негізгі факторы болады. Шикізат рссурстарына бай кейбір дамушы елдср, түрақты экономикалық дамуға қол жеткізс алмағандарын және шикізаттың дүниежүзілік тауар нарықтарындағы конъюнктурасының озгеруіне байланысты екенін дүниежүзілік төжірибе корсетуде. Экономиканың шикізат секторынан айтарлықтай табысқа ие бола отырып, мемлскст пен жеке меншік секторларының экономиканың жаңа салаларын дамытуга ынталылықтарының жоқтыгы, ал шамалы нсмесе кедсй рссурстары бар елдер, түрақты оміршеңдік шегінде бола түра, экономиканың жаңа секторларының дамуы үшін түрақты орекеттсргс шаралар қолданады. Дегенмен, үзақ мерзімді болашақта шикізат қорлары сарқылады, бүл пайдалы қазбалардың ксн орындарының толық пайдаланылғаннан кейін түрақты даму бағытында елеулі проблемаларды туғызуы мүмкін. Осы орайда, коз жетерлік болашақта түрақты даму проблемалары материалдық ресурстарды, ең алдымен мүнайгаз рссурстарын тиімді пайдаланумен байланысты болатындығы жоніндс пікірлер қалыптасты.

Қазақстанның бүгінгі экономикасындағы кслесі проблемаларды атауға болады: экономиканың біржақты шикізаттық бағытталуы; елдің ішіндегі салааралық жөне аймақаралық экономикалық бірігулердің олсіздігі; өңдеуші өнеркесіп онімділігінің томендігі; өндірістік жөне өлеумсттік инфрақүрылымның жстілмсгендігі; косіпорындардың жалпы техникалық жэне технологиялық артта қалушылығы; ғылыми зерттеу жөне тожірибслік-конструкторлық жүмыстарға арналған шығыс үлесінің төмендігі, ғылым мсн өндіріс арасындағы өзара іс-қимыл мен тағы басқалардың болмауы. Осы проблсмаларға орай, 2003 жылғы наурызда рсспублика үкімстінің 2003-2006 жылдарға арналған Қазақстанның индустриалды-инновациялық дамуының мемлекеттік бағдарламасы үсынылды. Бағдарламаның маңыздылығы экономиканы әртараптандыру жоне оның қазіргі шикізатқа бағытталуын отандық кәсіпорындардың қосылган қүны жоғары болатын онімдерді шығаруға бағыттаудың жолдарын әзірлеу, сондай-ақ үзақ мсрзімді жоспарда ссрізистік-технологиялық экономикаға көшу үшін жағдайлар жасалуда. Бағдарлама мемлекеттің үзақ мерзімді түрақты экономикалық дамуға бслсенді араласқан ксзінде жүзегс асады. Негізгі міндсттердің ішінде өңдеуші өнеркөсіпте орташа жылдық осуді 8, 4 пайыздан ксм емсс, еңбек өнімділігін 2015 жылы 2000 жылмен салыстырғанда 3 еседен кем емес артуын және ЖЮ-нің энергия жүмсалуын 2 есе төмендетуді қамтамасыз ету есептследі.

Экономиканы тиімді дамыту шарттарының бірі болып жанар-жағар отындары мен химиялық заттардың көп ассортиментін алу мақсатында мүнайгаз шикізатын кешенді қайта оңдеу арқылы үтымды пайдалану есептследі. Сондықтан қазіргі уақытта химия онеркәсібі үшін еліміздің қуат көзі жонс жартылай өнімдермен қамтамасыз ету мақсатымен мүнайгаз шикізатын кешснді қайта өңдеудің жаңа технологиясын әзірлсу маңызды проблема болып табылады. Еліміздің шикізат базасын зерттеудің бүл бағытын басымды бағыттардың бірі ретінде қарауға мүмкіндік береді. Мүнайгаз шикізатын терең жөне кешенді қайта өңдеу, жоғары технологиялық, ғылымды қажетсінетін өндірістерді пайдалану жоғары экономикалық нотижелер мен экологиялық мәселелсрің азаюына әкелугс қабілетті.

"Шикізатты кешенді пайдалану" үғымы қазіргі ксзде бір мөнді түсіндірілмейді. Оны тек өндірілген шикізатты ғана емсс, сонымен бірге қоса ондірілетін пайдалы қазбаларды да жатқызуға болады. "Өнеркөсіпте шикізатты кешенді пайдалану" монографиясының авторы В. М. Андриянов, "шикізатты кешснді пайдаланудың бірлесксн технологиялық сүлбасын практикада жүзегс асырудың негізгі мақсаты еңбекті затқа айналдыруға, ең алдымен, ондіруге, сондай-ақ тасымалдауға әрі мүмкіндігі бойынша шикізатты қайта ондеуге шығындарды мейлінше азайту, онімнің түтыну тиімділігін мейліншс өсіру" екенін атайды. Біздің козқарасымызша, шикізатты кешснді пайдалану бүл өлеуметтік-экономикалық даму корсеткіштсрін жақсартуга бағытталған бастапқы шнкізат қүрамында болатын негізгі және ілсспе компоненттерді, ондірістік үдерістің барлық сатыларындағы қалдықтарды мейлінше толық, орі тиімді пайдалану болып табылады. Шикізатты кешснді пайдалану мүнайгаз ресурстарын тиімді пайдалануды арттырудағы шсшуші бағыттардың бірі болып есептеледі, әрі зерделенгсн санатқа жатады. Сонымен бірге бүл проблеманы шешу ерскше күрделі жоне сондықтан да оның көптеген тсориялық, өрі практикалық аспектілері бүгінгі күнге дейін өлі де шешілмеген.

Мүнайгаз ресурстарын кешенді пайдалану қажсттілігі кслесі себсптермен нсгізделген: біріншідсн, түтынылатын аталмыш ресурстар колемінің прогресивті өсуі қалпына қайтып келмейтін шикізат ресурстарына біршама шектеулі қорлар кезінде жүрсді. Сондықтан сліміздің экономикасының оскелең қажстсінуін қанағаттандыру үшін осы ресурстарды өнеркәсіптік айналымға біршама жолы қиын жәнс сапасы томен шикізат коздсрін қатыстыруға тура келеді, бүл оның ондірілуінің қымбаттай түсуіне әкеледі. Екіншіден, қазіргі уақытта біздің елімізде табиғат рссурстарын пайдаланудың ысырапқоршылдық деректсрі байқалады. Мүнай онеркөсібінде аса бағалы мүнайхимия шикізатымен жүретін ілеспе газдың алаулап жағылып, атмосфсраға жібсрілуде. Аталған себсптердің негізінде мүнайгаз шикізаты мен ілеспс элементтердің кешенді және үтымды пайдалану төсілі ерекше мәнділікке ие болады.

Көптегсн зерттеулерде шетслдік мүнай және газ бірлестіктерінің кен орындарында шикізатты алу, қазба, мүнай өңдеу, сервистік қызмет корсетулер, тасымалдау, қүрал-жабдықтардың жағдайларына бақылау жүргізу жөнс басқа да іс-әрекеттері жөнінде ақпараттар жүргізіледі. Бүл бірлсстіктердің жиынтығын кеңістігі бойынша өз міндстін шешс алатын жөне де нақты нөтижелермен көрінетін мүнайгаз бизнес орталығы қүрайды. Бүларды бірыңғай мақсат бірлестіруі тиіс, атап айтқанда олардың қатаң бэсекелестік ортада өрекет етуі, бір-бірімен бөсекеге түсуі, оз деңгейінде стратсгияларын жүргізуі. Қазіргі уақытта жстскші бірлестіктер әлемдік сату, дүние жүзінен шикізат псн материалдарды сатып алу, көптеген елдсрдс ондірістер қүру, шетелдік инвесторлар арқылы босске тудыру, гылыми институттар мен тәжірибелік конструкторлық институттар қүру, басқа бірлестіктермен бірігу (бүл бірлестіктсрдің ішіндегі бөсске қүраалатын жетекшілермсн) сияқты жаһандану саясатын жүргізуде.

Қазақстандық отын-энергетикалық кешеннің дамуына негізгі стратегиялық бағыт, біздің пайымдауымызша, мүнайгаз бизнес орталығын қүру болып табылады. Бүл бизнее орталық отын-энергетикалық кешеннің түрақты жөне динамикалық дамуына септігін тигізер еді, жөне де бүл елдің барлық рссурстары мен өлеуетін толық жөне тиімді пайдалану бағытында жүмыстар атқарар еді. Елдің энсргетикалық бірлестіктерінің жетілу жолдары бәсекелестік қабілстіне тікелей байланысты болып табылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.