Дизель қозғалтқышының отын айдаушы сорғысы

1.Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4.5 бет.
2. Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6 бет.
2.1 «Дизель қозғалтқышының отын айдаушы сорғысы» ... ... ... ... ... ... ... ... ...6.12 бет.
2.2.Карбюраторлар мен дизельдердің қарапайым реттегіштері ... ... ... ... ... ... ..13.14 бет.
2.3 Дизель қозғалтқышының отын жөндеу техникалық қызмет ... ... ... ... ... ... .15.20 бет.
3.Экономика (технологиялық карталар, сызбалар есептер) ... ... ... ... ... ... ... ... ..21.27 бет.
4.Еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28 бет.
5.Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...29 бет.
6.Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..30 бет.

1 КІРІСПЕ
Дизельдік отындардың сапасы, бензиннің сапасы сияқты техникалық шарттармен қарастырылған, оның физикалық-химиялық қасиеттерін анықтау нәтижесінде белгіленген. Бұл үшін отынға анализ жүргізу қажет.
Мұнай базаларынан дизельдік отын алатын авто шаруашылық оның сапасын жабдықтаушы мекеме берген құжаты бойынша бақылай алады. Техникалық шарттар мен құжаттардағы физикалық-химиялық көрсеткіштерінің мәнін салыстыра отырып, осы лектегі отындарға техникалық шарттардың талаптарының сәйкестілігін анықтауға болады. Сондықтан қысқы кезеңде төменгі температура жағдайында отынның пайдалану мүмкіндігін анықтайтын тұтқырлық температуралық көрсеткіштерге ерекше назар аударылуы қажет.
Дизельдік отындардың физикалық тұрақтылығы бензинге қарағанда аса жоғары, сондықтан сақтау шарттарын орындау кезінде дизельдік отындардың бастапқы сапасы іс жүзінде мүлдем нашарламайды.
Дизельдік отындарға су және механикалың қоспалардың араласуы, бензинге қарағанда, аса қауіпті. Мұндай отын пайдалануға жарамсыз болады.
Дизельдік отындардың механикалық қоспалармен ластануын шамамен бір литр отынды ашық түсті сүзгілі қағазға өткізу жолымен табуға болады. Сүзгінің ұстап қалған қоспаларының мөлшері бойынша оның ластануын анықтауға болады.
Су да отыннан қабатталып, ыдыстың түбіне шөгеді, сол арқылы оның бар екендігі анықталады. Тұнбаған отында су оның лайлануын туғызады.
Дизельдік отындарға арнаулы бояғыштар қосылмайды, әр түрлі таңбалы дизельдік отындардың табиғи түстерінің айырмашылығы болмашы ғана. Тұтқырлық та сыртқы белгісінің сипаттамасы бола алмайды.
Осылайша, дизельдік отындардың таңбаларын сыртқы түрі бойынша аныңтау өте қиын. Сондықтан, дизельдік отынға арналған ыдыстарда оның таңбасын көрсететін жазба немесе бирка болуы өте маңызды.
Сондайақ, сыртқы белгілері бойынша дизельдік отынды басқа ашық түсті мұнай өнімдерінен жекелеп алғанда, бензиннен оңай ажыратуға болады.
Дизельдік отын әлсіз, өткір емес иісті, түсі ашық-қоңырдан көкшіл реңді қоңырға дейін болады. Дизельдік отынның тамшысы буланғаннан кейін таза ақ қағазда майлы дақ қалдырады, ол бензин ізсіз ұшып кетеді.
Бензиндер мен дизотындардың пайдаланылған газдарының салыстырмалы қүрамы:

бензин дизотын
1 С02 комір қышқыл газ 9% 0,9 %
2 СО - иісті газ - күшті у 1+-0,5 % 0,04 %
3 Күкірт тотығы (қышқылды жауындар) 0,006 % 0,2%
4 Күл 4% 9%
5 Қорғасын +
Дизотындардың пайдаланылған

6. ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

1. Автомобильдің құрлысы және пайдалануы авторы: П.Ж.Жүнісбеков
2. Автомобильдерді жөндеу және текникалық қызмет авторлар: П.Ж. Жүнісбеков, М.Т.Жетпейісов, Г.А. Мамедалиева, М.С. Дүйсенбаев
3. Автомеханиктерге арналған материалтану негіздері авторлары: С.Скрынник, Т.Рахманов
4. Автомобильдер мен қозгғалтқыштар теориясы автор: Б.А. Алиев
Бутусов А.М., Образцов О.П., Жадаев В.Ф. и др. Автомобиль ГАЗ-66: Устройство, техн. обслуживание и ремонт. — М.: Транспорт, 1988

Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

№16 КОЛЛЕДЖ МКҚК
САПА МЕНЕДЖМЕНТІ ЖҮЙЕСІ

БЕКІТЕМІН
Директор____________З. Талбидин
____________________20___ж

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Ф-ӨОБ-0320

Тақырыбы: Дизель қозғалтқышының отын айдаушы сорғысы

Түсіндірме хат ___________________________________ _______ бет

Графикалық бөлім ___________________________________ ____ парақ

Дипломдық жұмысты орындаушы __________ Бақтияр Жанар

(қолтаңбасы) (аты-жөні)

Жетекшісі _________ Смайлов О.
(қолтаңбасы)
(аты-жөні)

ӨОБ басшысы _________ Моминов А.
(қолтаңбасы)
(аты-жөні)

Қызмет бабында пайдаланылатын басылым

Шардара

АЛҒЫ СӨЗ

Бұл дипломдық жұмыста автомобильдердің Дизель қозғалтқышының отын
айдаушы сорғысының негізгі бөлшектері мен механизмдерінің түрлері,
құрылысы, жұмыс принциптері, кездесетін ақаулардың түрлері және олардың
келіп шығу себептері мен жөндеу материалдары туралы түсінік беріледі.
Дипломдық жұмыста тақырып бойынша таңдалған механизмдердің сызбалары
мен барлық бөлшек- детальдардың атаулары толық көрсетілген. Көрсетілген
мәліметтер қазіргі машиналарда қолданып жүрген, ғылым мен техниканың
жетістіктеріне сүйене отырып жасалған механизмдер мен қондырғылар болып
табылады.

МАЗМҰНЫ

1.Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 4-5 бет.
2. Негізгі
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 6 бет.
2.1 Дизель қозғалтқышының отын айдаушы
сорғысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6-12 бет.
2.2.Карбюраторлар мен дизельдердің қарапайым
реттегіштері ... ... ... ... ... ... ...13-14 бет.
2.3 Дизель қозғалтқышының отын жөндеу техникалық
қызмет ... ... ... ... ... ... .15-2 0 бет.
3.Экономика (технологиялық карталар, сызбалар есептер)
... ... ... ... ... ... ... ... ..2 1-27 бет.
4.Еңбекті қорғау және техника
қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28 бет.
5.Қортынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...29 бет.
6.Пайдаланған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..30 бет.

1 КІРІСПЕ

Дизельдік отындардың сапасы, бензиннің сапасы сияқты техникалық
шарттармен қарастырылған, оның физикалық-химиялық қасиеттерін анықтау
нәтижесінде белгіленген. Бұл үшін отынға анализ жүргізу қажет.
Мұнай базаларынан дизельдік отын алатын авто шаруашылық оның сапасын
жабдықтаушы мекеме берген құжаты бойынша бақылай алады. Техникалық шарттар
мен құжаттардағы физикалық-химиялық көрсеткіштерінің мәнін салыстыра
отырып, осы лектегі отындарға техникалық шарттардың талаптарының
сәйкестілігін анықтауға болады. Сондықтан қысқы кезеңде төменгі температура
жағдайында отынның пайдалану мүмкіндігін анықтайтын тұтқырлық
температуралық көрсеткіштерге ерекше назар аударылуы қажет.
Дизельдік отындардың физикалық тұрақтылығы бензинге қарағанда аса
жоғары, сондықтан сақтау шарттарын орындау кезінде дизельдік отындардың
бастапқы сапасы іс жүзінде мүлдем нашарламайды.
Дизельдік отындарға су және механикалың қоспалардың араласуы, бензинге
қарағанда, аса қауіпті. Мұндай отын пайдалануға жарамсыз болады.
Дизельдік отындардың механикалық қоспалармен ластануын шамамен бір литр
отынды ашық түсті сүзгілі қағазға өткізу жолымен табуға болады. Сүзгінің
ұстап қалған қоспаларының мөлшері бойынша оның ластануын анықтауға болады.
Су да отыннан қабатталып, ыдыстың түбіне шөгеді, сол арқылы оның бар
екендігі анықталады. Тұнбаған отында су оның лайлануын туғызады.
Дизельдік отындарға арнаулы бояғыштар қосылмайды, әр түрлі таңбалы
дизельдік отындардың табиғи түстерінің айырмашылығы болмашы ғана. Тұтқырлық
та сыртқы белгісінің сипаттамасы бола алмайды.
Осылайша, дизельдік отындардың таңбаларын сыртқы түрі бойынша аныңтау
өте қиын. Сондықтан, дизельдік отынға арналған ыдыстарда оның таңбасын
көрсететін жазба немесе бирка болуы өте маңызды.
Сондайақ, сыртқы белгілері бойынша дизельдік отынды басқа ашық түсті
мұнай өнімдерінен жекелеп алғанда, бензиннен оңай ажыратуға болады.
Дизельдік отын әлсіз, өткір емес иісті, түсі ашық-қоңырдан көкшіл реңді
қоңырға дейін болады. Дизельдік отынның тамшысы буланғаннан кейін таза ақ
қағазда майлы дақ қалдырады, ол бензин ізсіз ұшып кетеді.
Бензиндер мен дизотындардың пайдаланылған газдарының салыстырмалы
қүрамы:

бензин дизотын
1 С02 комір қышқыл газ 9% 0,9 %
2 СО - иісті газ - күшті у 1+-0,5 % 0,04 %
3 Күкірт тотығы (қышқылды жауындар)0,006 % 0,2%
4 Күл 4% 9%
5 Қорғасын +

Дизотындардың пайдаланылған газдары ауаның артық үлкен коэффициентіне
ие болады. Дизотындардың жарылу және отқа қауіптілігі азырақ, аса арзан,
экологиялың жағынан қауіпті емес.
Осы дипломдық жұмыста Дизель қозғалтқышының отын аудаушы сорғысы
туралы тақырыпты зерделеп жазылған. Дизельдерге отын беру жүйесі
органдарының атап айтқанда, форсунка мен сорғының жұмысы аса ауыр
жағдайларда (жоғары қысым мен үлкен температура, ағып өтудің үлкен
жылдамдығы, форсунка соплосы мен сорғы цилиндрінің көлденең қиығының өте
кішкене болуы т.т. жағдайларында) өтеді. Міне сондықтан мотордың сенімді
жұмыс істеуі, отынды аз жүмсай отырып, мотордан қалыпты қуат алу
қоректендіру жүйесін мүқият күту арқылы ғана жүзеге асырылады.
Отын беру жүйесінің дұрыс жұмыс істеуінің басты шарты отын құрамында
механикалық қосындылар мен судың болмауы қажет. Отында ұсақ болғанның
өзінде механикалық қосындылардың болуы осы күнгі қысым мен бүркудің
жылдамдығы жағдайында форсунка мен сорғының өте дәл өңделген бөлшектерінің
тозуын тудырады. Тіпті иненің немесе форсунка соплосының, плунжердің немесе
отын сорғысы гильзасының аз да болса тозуының өзі отынның тозаңдалу
дәрежесін қашарлатады, отын берудің басталуы мен аяқталу моментін реттеуге
және берілетін отынның мөлшерін реттеуге мүмкіндік бермейді. Бұл аталған
ақаулардың салдарынан мотордың қуаты кемиді, отынның шығыны артады, моторда
тарсылдар пайда болады және пайдаланылған газды түтінсіз шығару мүмкін
болмайды.
Міне сондықтан да отынды жеткілікті түрде жақсы тазарту (сүзгілеу)
компрессорсыз дизельдердің дұрыс жұмыс істеуінің аса маңызды шарты болып
табылады.

2 НЕГІЗГІ БӨЛІМ

2.1 Дизель қозғалтқышының отын айдаушы сорғысы
Ауа құрамында көптеген газдардың - оттегінің, азоттың, сутегінің, т.б.
болатыны белгілі. Отынның жануы үшін ауа құрамында массасына орай 23% -ға
жуық оттегі болады.

6
1-сурет. Қарапайым (а) және термо реттеуішті (б) ауа сүзгісі (филътрі):
1,22-корпус, 2,10,11,12,16-түтіктер, 6,18,24-резеңке төсемдері, 13—термо
реттегіш, 14—шланг, 15—термоэлемент, 19—сүзгіш элементтері, 21—ілгешек,
25—қалқалагыш
Егер ауаны тазартпаса, онда бір жұмыс ауысымында қозғалтқыштың
цилиндріне бірнеше килограмм шаң түсуі мүмкін. Оның қатты бөліктері
цилиндрдің, поршеньнің және басқа қажалатын бөлшектердің жылдам тозуын
тездетеді. Цилиндрге түсетін ауаны тазартпай автомобиль жұмыс істеуге
жарамайды.
Ауа тазартқыштары сұйықты және қүргақ элементті болып екіге бөлінеді.
Автомобиль қозғалтқыштарында көбінде құрғақ ауыстырмалы қағаз немесе
картоннан жасалған фильтр элементтерін қолданады. Ауа сүзгіштері (1-сурет)
қарапайым (а) және термо реттеуішті (б) болады.
Ауа сүзгісі (1-сурет) сүзу корпусынан (22) және сүзгіш элементтен (19)
тұрады. Ауа сүзгісі корпусының төменгі бөлігінде қозғалтқыш майы қүйылатын
арнайы май ваннасы бар. Сүзгіш элементтің корпусы мен сүзу корпусы резеңке
аралық төсеммен (6,18, 24) нығыздалған.
Қозғалтқыш жұмыс істеген кезде ауа сүзу корпусы (22) мен сүзгіш элемент
(19) арасындағы сақиналы саңылауға енеді. Сонан соң ауа сүзгіш элементке
еніп, онда тазартылады да цилиндрге бағытталады.

Отын багы және сүзгі
Отын багы. Отын бакта сақталады. Кейбір автомобильдерде қосымша бак та
болады.
Отын багы (6) (1-сурет) әр жартысы өзара пісірілген және штампыланған
екі болат қаңылтырдан тұрады. Бактың ішкі жағына оған қажетті қатаңдың
беретін, екі бөлікке бөлетін қабырға пісірілген. Бүл қабырға автомобиль
қозғалған кезде үлкен массалы отынның шайңалуын, оның кенересіне қатты
соғылуын болдырмайды. Қабырғаның төменгі жағында бактың бөлінген
бөгеттерінің арасынан отын өту үшін ойықтар жасалған.
Бактың қылта аузына болат каркастан тұратын, жез торымен қапталған тор
көзді сүзгі қойылған. Бактағы отын-ның қажетті мөлшері өлшеуіш сезгішпен
(сезгі) немесе отын өлшеуіш түтікшемен аныңталады. Бактың қылта аузы бактың
ішкі ңуысын атмосферамен жалғастыратын тесігі бар ңаңпаңшамен жабылады.
Бакқа ауамен бірге шаң кірмеуі үшін қақпақшасы болат сымнан жасалған сүзгіш
тығыздамамен толтырылған.
Отын сүзгісі. Әдетте автомобиль қозғалтқыштарында тізбекті түрде жұмыс
істейтін ірі және майда тазартқыш сүзгісі орнатылады. Ірі тазарту сүзгісі
отынды ірі механикалық қоспалардан тазартады.
Автомобиль отынының ірі тазарту сүзгісінде (тұндырғыш сүзгіде) (2.-
сурет) сүзгіш элемент ретінде қалыңдығы 0,15-мм-лік алюминий тасалардан
дайындалған пластиналар (13) жиынтығы пайдаланылған. Пластиналарда отын
өтуі үшін биіктігі 0,05 мм шығыңқы жер (14) мен тесік (11) және бекітілген
стерженьдер (12) өтетін екі тесік жасалған.
Отын сүзгіге ендіру тесігі арқылы өтіп стақанға (7) келеді. Отынның
стақандағы қозғалу жылдамдығы отын өткізгішіндегі жылдамдыңпен
салыстырғанда күрт азаятындықтан, су мен ірі механиңалың ңоспалар түнады да
түбіне шөгеді. Тығын (1) түнбаның мезгіл-мезгіл ағызып түру ңызметін
атңарады. Одан соң отын пластиналар арасындағы саңылаулардан жөне
пластинкадағы тесіктерден өткенде тазарылып, бүрап өкететін тесіктен
шығады. 0,05-мм-ден ірі болатын үнтақтар сүзгіде қалып қояды.
2. сурет. Автомобиль отын тазарту сүзгісі
1—серіппе,2—сүзгішәлемент,3-тұндырг ышстақан, 4—сүзгі корпусы .
Отынның майда тазарту сүзгісі
Отынның майда тазарту сүзгісі отынды өте ұсақ механикалың қоспалар мен
судан тазартады.
Автомобиль отынның майда тазарту сүзгісін (2.сурет) отын соргысы мен
карбюра-тор арасына орнатады. Сүзгі серіппеден (1), корпустан (4),
түндырғыш стақаннан (3) жә-не сүзгіш элементтен (2) тү-рады. Сүзгіш элемент
рулон төрізді оралған керамикалық немесе үсаң тордан жасалуы мүмкін.
Қозғалтқыш жүмыс істеген кезде механикалың қоспалардың бір бөлігі
шөгінді түрінде тұндырғыш
Дизель қозғалтқыштың отын айдаушы сорғысы
Айдауыш сорғылар отынды карбюраторға (карбюраторльі қозғалтқыштарда)
немесе сорғыға (дизельді қозғалтқыштарда) жеткізу қызметін атқарады.
Дизель қозғалтңышының сору помпасы (7) сорғыға (5) орнатылған
(3.сурет). Помпа қысымды 0,08-0,12 МПа шегінде ұстай отырып, оның отын
сорғысының келтіру шалына белгілі мөлшерде берілуін қамтамасыз етеді.
Қарастырылатын автомобиль қозғалтқыштарында барлық сору помпалары көбіне
поршень типтес. Помпа (1.40-сурет) ішінде орналасңан поршені бар (1)
корпустан (2), енгізу (10) жөне айдау (3) клапандарынан тұрады. Клапандар
өңделген ершіктерге серіппемен тығыз қысылады.

3-сурет. Отын помпасы: 1—қолмен айдау поршені, 2—енгізу клапаны,
3—тцрткіш серіппесі, 4—помпа цилиндрі, 5—шыгару клапаны, 6—тцрткіш,
7—тцрткіш штогы
Отын сорғысының білігі (6) айналған кезде эксцентрик түрткіштің
ролигінен шығады және поршень серіппенің осерімен жоғары ңарай ығысады (3-
сурет). Поршень үстіндегі отын майда тазарту сүзгісі арқылы әз сорғысына
бағыттала отырып, айдаушы өткізгішке ығыстырылады. Поршень астындағы
кеңістіктегі сиретілу нәтижесінде отын ірі тазарту сүзгісінен өтіп, ашық
қалган ендіру клапаны (2) арқылы бактан помпаға түседі.
Білік одан әрі айналғанда эксцентрик түрткіш ролигін қуалайды, ал
поршень серіппені (4) қыса отырып төмен қарай ығысады. Поршень үстіндегі
сиретілуден поршень астындағы қысым арта түседі. Отын қысымымен ендіру
клапаны (2) жабылады, ал айдау клапаны (5) ашылып, отын поршень астындағы
кеңістіктен поршень үстіне отеді.
Поршеньнің бұл жүрісі косымша болып табылады. Процесс әрі қарай
қайталанады.
Сору помпасы арқылы сорғыға жеткізілетін отын мөл-шері автоматты түрде
өзгереді. Сору помпасының қалыпты жүрісі - 1,5 лмин, отын жеткізу қысымы -
0,15 МПа.
Сору помпасының корпусында (1) отынды қолмен айдау сорғысы орнатылған.
Ол цилиндрден, поршеньнен жөне түтқалы штоктан түрады. Бұл сорғыны жүйені
отынмен толтыру және қозғалтқышты оталдыру алдында одан ауаны шығару үшін
пайдаланады.
Карбюраторлы қозғалтқыштың отын айдаушы сорғысы
Бензинді қозғалтқыштарда бензин сорғысы (4-сурет) диафрагма типтес. Ол
корпустан, қақпақшадан (1) және қалпақшадан (4) түрады. Корпус осінде
қайтару серіппесі бар иінді рычаг (9) пен отынды қолмен айдау рычагы (10)
орналасқан. Корпус және қалпақшаның арасында лакталған немесе резеңкеленген
матадан диафрагма (5) қысылған. Табақшалар диафрагманы штокпен (12) қосады,
оның төменгі бөлігі бензин сорғысы жетегінің иінді рычагымен байланысты.
Диафрагманың астыңғы жағында айдау серіппесі (14) орнатылған.

4-сурет. Карбюраторлы қозгалтқыштың отын сорғысы.
1—қақпақ, 2—сүзгі, 3—енгізу клапаны, 4—сорғы қалпақшасы,
5—диафрагма, 6~сорғы корпусы, 7—қолмен енгізу білікшесі,
8—күйентенің кері қайтару серіппесі, 9—рычаг, 10—қолмен
енгізу рычагы, 11—таяныш шайба, 12—итергіш, 13—сальник,
14—диафрагма серіппесі, 15—шыгару клапаны, 16—таратқыш
білік жұдырықшасының қарнагы
Бензин сорғысы таратқыш біліктің эксцентригі иінді рычагтан (4-сурет)
ілгері шыққанда, диафрагманы (5) майыстыра отырып, табақшалармен бірге,
диафрагманың штогын (12) төмен қарай ығыстырады. Отын өткізгіші арқылы отын
бактан сорғының ендіру клапандарына (3) өтіп, диафрагма үстіндегі
кеңістікті толтырады.Айдау серіппесі сығылады, ал клапан жабылады. Екі
иінді рычагтың сыртқы жағынан эксцентриктің шығыңқы жері жылжып түскенде,
шығару клапаны (15) арқылы бензинді шығару каналына жөне отын өткізгішпен
одан әрі карбюраторға ығыстырып, айдау серіппесінің (14) әсерімен диафрагма
жоғарыға орналасады.
Қозғалтқыш жұмыс істемеген жағдайда карбюратордың қалтқылы камерасын
отынмен толтыру үшін сорғы кориусының бүйір жағында орналасқан қолмен айдау
рычагын (10) пайдаланады.
Форсунка және отын өткізгіштер
Автомобиль дизель қозғалтқыштарында форсункалардың (5-сурет) көмегімен
отынды майда тозаңдатылған күйде және үлкен қысыммен жану камерасына
тозаңдатып бүркеді. Форсунканың негізгі белігі корпустан және инеден (9)
тұратын - тозаңдатқыш (1). Ине корпустың конустық ершігіне қарнақтың (3)
комегімен серіппемен (8) қысылған. Автомобиль форсункаларының кобінде
серіппелері реттегішсіз болады (5-сурет).
Реттегіші бар форсункаларда серіппені белгілі бір қысымға бұрамамен
реттейді. Реттегіш бұрама форсунканың корпусында болатын стақанның түбіне
бүрамамен бүралған. Реттегіш бүраманы оздігінен бұралып кетуден қосалқы
гайка сақтандырады. Үстіңгіжағынан бұрама қалпақпен жабылған, онда серіппе
қуысына өтіп кеткен отын шығарылатын ағызу түтігін қосу үшін бұрандалы
тесік болады.
Форсунка тозаңдатқыш (1) камерасындағы отын қысымы серіппе күшінен асып
кеткенде, төменнен инеге әсер ететін күш, оны көтереді де, отын камерадан
тозаңдатқыш тесіктерге түсіп, олар арқылы жану камерасына тозаңда-тылған
күйінде бүркіледі.
Отын енгізілгеннен кейін тозаңдатңыш камерасындағы (1) қысым күрт
төмендейді де ине серіппенің әсерімен форсунканың шығару тесігін жауып
тастайды.
Тотқа төзімді қаптамасы бар
жез немесе жүңа болат түтік-
тер төменгі қысым өткізгіштері
ретінде ңолданылады. Кейбір
Қозғалтңышларда поливинилхлоридті отын өткізгіштер қолданылады. Ал жоғары
қысымды отын өткізгіштер болаттан жасалады. Түтіктер штуцерлерге жақсы
қиыстырылған. Кигізілмелі гайка сорғы штуцері мен форсункаға қолмен
еркінбұралады. Гайкалар кілтпен қатайтылады.
Қатарлы отын сорғысы
5-сурет. Форсунка. 1—тозаңдатқыш,
2—гайка, 3—штанга, 4-корпус,5-ныгыздаушыты сақина (кольцо), 6—торлы филътр,
7—шайба 8—басқыш
Көп плунжерлі және бір плунжерлі сорғы секциясы (5-сурет) плунжер жүбы,
серіппе, түрткіш, отын сорғысы білігінің жүдырыңшасы (1) және ершігі бар
айдау клапаны-нан (12) түрады. Плунжер жүбы гильзадан (5) және оның ішінде
еркін жылжитын плунжерден (6) түрады.
Олардың арасындағы саңылау шаш ңалыңдығынан ондаған есе жіңішке.
Плунжер жүбының бөлшектер жиын-тығын бөлшектеуге рүңсат етілмейді.
Плунжер (6) түрткіш (1) әсерінен жоғары ңарай жыл-жиды, ол отын
сорғысының білік жүдырыңшасымен ңозға-лысңа келеді.
Отын жеткізілуінің дәлдігін ңамтамасыз ету үшін кор-пустан және оған
дәлме-дәл ңиылыстырылған клапаннан (12) түратын цилиндрдегі гильзаның
үстіне айдау клапаны орнатылады. Жүмыстың жүріс оның үзаңтығы гильзаның
ішіндегі плунжерді (6) сәйкес бүрышңа бүрып өзгерту арңылы жүзеге асады.
Бүл кезде отын жіберудің басталу моменті өзгермейді, ал аяқталуы плунжердің
(6) гильзадағы (5) жағдайына байланысты ерте немесе кеш болады. Қайта
жіберу тесігі жағындағы кесілген ойың жиегінен (11) плунжердің жоғарғы
ұшына неғүрлым жаңындаған сайын, соғүрлым отын жіберілу ерте аяқталады.
Кесілген ойық жиегі мен плунжердің ұшына дейінгі ең аз қашықтың отын
жеткізудің тоқталуына сәйкес келеді.

6-сурет. Дизель қозгалтқышының қатарлы жоғаргы қысымды соргының жұмыс
істеу сызбасы: 1—эксцентрик, 2—шестерня, 3—тісті рейка, 4,14—серіппелер,
5—гилъза, 6—плунжер, 7—сақиналы қырнақ, 8,10—енгізу және шыгару
саңылаулары, 9—вертикалды ойық, 11 —қиғаш қыр, 12—енгізу клапаны, 13—отын
өткізгіш, 15—ине, 16—форсунка, 1 7—форсунка камерасы, 18—сопло
Рейканы реттеуіш басңарады, ол отын сорғысы корпусының артқы бөлігіне
(2.34-сурет) бекітіледі. Кейбір қозғалтқыштарда отын сорғысының корпусы
қалпақшасынан бөлек дайындалады.
Сорғының жұдырықша білігінің жетегі шлицтік төлкенің (2) көмегімен (6-
сурет) жетектік шестернясымен (1) жұмысқа қосылады. Шестерняның орталың
тесігіне қола төлке (2) бекітілген, ол айналған кезде орналастырғыш
фланецтің ұшына қысылады. Төлкеге қатысты шайба (3) түйық шлицтің көмегімен
белгілі бір қалыпта орнатылады. Отын жіберудің белгіленген моментін
бұзбайақ отын сорғысы шешіп алу мен орнатуды қамтамасыз етеді.
Реттеу мақсатында шайбада бір радиуста он төрт тесік бұрғыланған (6-
сурет).
Тесіктердің бүлай орналасуы қарамақарсы орналасқан жұп тесіктерді қатар
қолдануға мүмкіндік береді (7-сурет).
Сағат тілінің бағытымен бұрағанда, шайбаны форсункаға отын
жіберу моменті келесі жұп тесіктер қатарласқанша 30 градусқа қарсы бұрасақ,
онда отын жіберудің басталу бұрышы кемиді
7-сурет. Отын соргысының жетегі.1-шестерня,2-төлке, 3—шаиба,
4—бұрандама

Егер шлицтік шайбаның бекіту бұрандамалары отын сорғысының
шестернясына ауыстырып, сорғы секцияларының отын жібере бастауының жалпы
моментін өзгертетін болсақ, онда әр секцияның отын жіберілудің бастапқы
моменті түрткіштің реттеу бұрандамаларымен өзгертіледі.
Таратқыш отын сорғысы
Таратқыш типтегі сорғының плунжері тек ілгері кейінді қозғалыс жасап
қоймай, өз осінен айнала отырып, қозгалтқыш цилиндрлеріне отынды кезекпен
беріп отырады. Егер У тәрізді қозғалтқыштың таратқыш сорғысының екі
секциясы болса, онда әрбір секция отынды өз қатарындағы цилиндрге
жеткізеді.
Иінді біліктің айналу жиілігі артқан сайын отынның алдын ала бүркілу
бұрышы да автоматты түрде арта түседі.

2.2. Карбюраторлар мен дизельдердің қарапайым реттегіштері
Жаңғыш қоспаны карбюраторда әзірлеу бүрку принципіне негізделген,
мұндайда сұйықтық сиреген ауаның әсерінен тозаңдатқыштан (түтіктен) шапшып
шығып, майда тозақ күйінде бүркіледі.
Қарапайым карбюратор (8-сурет) қалтқылы камерадан (2), диффузордан (8),
тозаңдатқыштан (9), араластыру камерасынан (11) және дроссельдік
қалқалағыштан (10) тұрады. Отын қалтқы камераға өз ағысымен немесе сорғы
арқылы отын өткізгішімен беріледі. Қалтқы камера (2) араластыру камерасымен
жиклері бар тозаңдатқыш (9) арқылы қосылады. Ол шағын тесігі бар тығын
түрінде болады, сол арқылы белгілі уақыт бірлігінде отын беріледі.
Тозаңдатылған отын ауамен араласады, бір бөлігі буланады және жанғыш
қоспа түрінде қозғалтқыш цилиндріне келеді.
Жанғыш қоспа бұл карбюраторда майда тозаңдатылған отынның (бензиннің)
буларынан және ауадан дайындалған қоспа.
Автомобиль қозғалтқышында құлама ағынды екі камералы карбюраторлар
орнатылады.
Автомобиль карбюраторларында мынадай мөлшерлейтін жүйелер бар: негізгі
бос жүріс; салқын қозғалтқышты іске қосу; экономайзер; шапшаңдату сорғысы.
Карбюратордың екі камерасы да бір-біріне тәуелсіз, параллель жұмыс
істейді, әрқайсысы жанғыш қоспаны өз қатарындағы цилиндрлерге береді. Әрбір
камераның негізгі мөлшерлейтін және бос жүріс жүйелері бар. Ауа жапқыш,
қалтқылы камера, экономайзер және шапшаңдату сорғысы карбюратордың екі
камерасы үшін ортақ.
Иінді біліктің айналу жиілігін реттеу
Иінді біліктің айналу жиілігі қажетті шегінен асып кетуі мүмкін, ол
қозғалтқыш бөлшектерінің тез тозуына және отынның шамадан тыс артық
жүмсалуына әкеп соқтырады. Реттеуіш-қозғалтңыштың берілген жылдамдың
режимін автоматты түрде қолдау қызметін атқарады.
Реттеуіштер әрекет ету принципі бойынша ортадан тепкіш, пневматикалың
және құрама (пневмоортадан тепкіш) болып ажыратылады. Автомобиль
карбюраторлы қозғалтқышының реттеуіші иінді біліктің максимал айналу
жиілігін шектеуіш түрінде болады.
Дизель сорғысының қалаған режимді реттеуіші
Қозғалтқыштың кез келген жылдамдық режимдегі иінді біліктің айналу
жиілігін қалаған режимді реттеуіші қамтамасыз етеді. Көпплунжерлі қатарлы
отын сорғысына кіші габаритті қалаған режимді реттеуіш (8-сурет)
орнатылады.

8-сурет. Дизель сорғысының қалаган режимді реттеуіші.
1—рейка, 2—басқару рычагы, 3—серіппе, 4,5~реттеуіш тірек-
тер, 6—педалъ, 7—тіреу, 8—жик, 9—білік
Кіші габаритті реттеуіштің осьтер арқылы күпшекпен қосылған екі немесе
төрт жүгі бар, ол отын сорғысының жұдырықша білігінде кедергісіз
орналасқан. Білік күпшек арқылы спираль серіппемен байланысқан, ол
реттеуіш жүгінің біркелкі айналуына әсерін тигізеді. Иінді біліктің
құйыршығымен таяныш шарик подшипнигі бар реттеуіштің муфтасы еркін жылжиды.
Реттеуіштің артқы бөлігіндегі осьте негізгі және пршік рычагтар
орнатылған. Жоғарғы бөлігінде аралық рычаг сорғы рейкасы тартқышымен
қосылған. Аралық ролик, корректор және байытқыш серіппесінің опсітілу
шпилькасы орналасқан. Аралық және негізгі рычпгтар өзара болтпен
байланысқан, олардың арасында ол қажетті бұрыштықты қамтамасыз етеді.
Негізгі рычаг басқару рычагының ось кертпешінде берік орнатылған
ретеуіштің серіппесі арқылы рычагпен қосылған. Реттеуіш корпусының сыртқы
корпусының құйылмасына максималды айналым бұрамасы бұралған, ол реттеуіш
серіппесінің керілісін шектейді. Реттеуіш корпусының артқы кенересіне
номинал болты мен отын жіберуді тоқтату бұрамасы бұралған. Реттеуіште
қозғалтқыштың иінді білігінің іске қосу жиілігінде отын жіберудің автоматты
байытқышы қарастырылған. Аралық рычагтың байытылу қозғалысы ссрімпемен
жүзеге асырылады, ол аралық рычагты артқы жигындағы рычагпен қосады.
Таратқыш сорғы реттеуші (8-сурет). Отын сорғысы жұдырықша білігімен
конустық шестернялардың ІКүбы арқылы айналысңа келтірілетін реттеуіш
білікше тік қалыпта орналасып, екі шарикті подшипниктерде шіналады.
Білікшенің төменгі бөлігінде жүктердің крестовинасы орнатылған, ол
білікшемен спираль серіппе қосылған. Ол реттеуіш механизмін біліктік
айнала, жиілігінің күрт өзгерісі кезінде артық күш түсуден ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.