Шешендік сөздер мағынасы

Шешендік сөздер
1 шешендік сөздердің мағынасы
2 шешендік сөздер мысал
3 шешендік сөздің мағынасын түсіну

Үш арсыз, үш ғайып, үш жетім.

Ноғайлының ханы Әз Жәнібек халықты жиып:

— Үш арсыз, үш ғайып, үш жетім болады, соны кім табады? — депті.

Жиылған халық көп дағдарып:

Үш арсыз: үйқы арсыз, күлкі арсыз, тамақ арсыз.

Үш ғайып: қонақ ғайып, несібе ғайып, ажал ғайып, — деп шешіпті.

Бірақ үш жетімді ешкім таба алмапты.

Сонда Әз Жәнібек хан:

— Елде келмеген кім қалды? — деп сұрапты.

— Келмеген Қарабас шешен қалды, — депті халық.

Әз Жәнібек Қарабасты шақыртып алып, әлгі сөздің шешуін сұрапты:

Сонда Қарабас:

1.шешендік сөздер
2. әдебиет
3. шешендік сөдер тізізмі

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Шешендік сөздер

Үш арсыз, үш ғайып, үш жетім

Ноғайлының ханы Әз Жәнібек халықты жиып:
-- Үш арсыз, үш ғайып, үш жетім болады, соны кім табады? -- депті.
Жиылған халық көп дағдарып:
Үш арсыз: үйқы арсыз, күлкі арсыз, тамақ арсыз.
Үш ғайып: қонақ ғайып, несібе ғайып, ажал ғайып, -- деп шешіпті.
Бірақ үш жетімді ешкім таба алмапты.
Сонда Әз Жәнібек хан:
-- Елде келмеген кім қалды? -- деп сұрапты.
-- Келмеген Қарабас шешен қалды, -- депті халық.
Әз Жәнібек Қарабасты шақыртып алып, әлгі сөздің шешуін сұрапты:
Сонда Қарабас:
Жетім үшеу емес, бесеу еді ғой!
Оты жоқ жер жетім,
Басшысы жоқ ел жетім.
Елінен ауған ер жетім,
Тыңдаушысыз сөз жетім,
Жоқтаушысыз қыз жетім, --
дейді.
Сонда Әз Жәнібек:
-- Сенің атыңды қоюшы адам ақылсыз екен. Қарабас дегенше Алтынбас десе болмай ма? -- деген екен.

ҮШ СЫНШЫ
Бір кісінің үш баласы болыпты.
-- Балаларым, көзім тірісінде сендерге бір таусылмас қазына қалдырайын. Шаруаларың шақталғанда бөліп, ас-ауқат қыласыңдар, -- деп, бар қазынасын қойма ғып көмеді. Айтқанындай, әкесі өлгеннен соң, шаруалары шақталып, үш бала қойманы қазып алайын деп келсе, орны жатыр, қойма жоқ. Үш бала: Қойманы не көрген алады, не кемген алады -- деп еді, өлген әкемізде ме, тірі әзімізде ме? Мұны ханның ақылына салайық -- деп ханға баруға шығады.
Үшеуі жолда келе жатып бір шөккен түйенің ізін көреді. Ізіне қарап ағайынды үшеуінің үлкені: Мына түйе буаз-ау -- дейді. Ортаншысы: Соқыр-ау -- дейді. Кішісі: Шолақ-ау -- дейді. Үшеуі әңгімелесіп келе жатса, бір адам кез болады да:
-- Түйе көрдіңіздер ме? -- деп сұрайды.
Сонда үшеуі тұрып:
-- Түйең буаз ба? -- дейді.
-- Иә, буаз, -- дейді жоқшы.
-- Соқыр ма?
-- Соқыр еді.
-- Шолақ па?
-- Шолақ еді. Иә, бұл түйені қайдан көрдіңіздер?
-- Біз түйенің өзін көргеніміз жоқ, ізін көрдік.
-- Ізін көріп, түрі-түсін айтатын сендер әулиесіндер ме? Түйемді алған сендер екенсіндер, -- деп жоқщы да ханға баруға ілесе жүреді.
Хан үш жігітті қонақ үйге кіргізеді. Бағлан қозы сойғызып, күріштен палау бастырып, алдарына қояды.
Ас алдына келгенде:
-- Мұнда иттің еті бар-ау, -- дейді біреуі.
-- Адамның сүйегі бар-ау, -- дейді екіншісі.
-- Ет не болса ол болсын, хан некесізден туған-ау, -- депті үшіншісі.
-- Тарт табағыңды, ханның өзі жесін, -- дейді үшеуі де.
Табақшылар табақты алып қайтып келеді, ханға үшеуінің сөзін айнытпай айтып береді.
Хан қаһарланып, шешесіне кісі салады.
-- Мен некесіз тусам шынын айтсын, егер некесіз туды дегені өтірік болса, соны айтқан мына кісінің басын аламын, -- дейді.
-- Әкесінен ұл перзент жоқ болып еді, кімнен туса содан тусын құдай тілеуімді бере көр деп жүргенде көргенім, бойыма біткенім еді. Балам біреудің қанын жүктемесің, -- дейді шешесі.
Хан енді қойшыны шақыртып:
-- Қозыда не айып бар? -- деді.
-- Бұл -- арық, көтерем қойдың қозысы еді. Енесінен қорек болмаған соң, күшіктеп жатқан итті емізіп едім. Мәйегіне ұйып, сүйегіне шауып, содан бірдеңе болмаса, -- дейді қойшы.
Хан сонан соң күріш әкелген егіншіні шақырады да:
-- Күріште не айып бар? -- дейді.
-- Сіз тез күріш жеткіз деген соң, басқа жерге еккен егін піскен жоқ еді, қабірдің айналасына еккен егісім піскен екен. Содан әкеліп едім. Сол өлген адамның сүйегіне шығып, содан бірдеңе болмаса, -- дейді егінші.
Хан бұл үш сөздің де анығына жеткен соң, үш жігіттің алдына бетін орамалмен жапқызып алма қойғызады.
-- Егер ойшы болса, өздері ашып жесін! Алманы жер алдында не айтар екен, сөздерін маған айтып кел, -- деп тапсырады табақшыға.
Алдарына табақ келген соң астың бетін ашпай тұрып үшеуінің үлкені:
Мынаның қызылы бар-ау, -- дейді.
Ортаншысы:
-- Сары аласы да бар ғой, -- дейді.
Кішісі:
-- Өзі сары ала, өзі қызыл болса алма шығар, -- деп орамалды жұлып алады. Сөйтіп үшеуі бөліп жейді.
Таңертең сәлемге хан келеді. Сәлемдескеннен кейін:
-- Иә, жігіттер, жол болсын? -- деп жұмыстарын сұрайды.
-- Әкеміз тірісінде қойған қоймасы бар еді, сол жоқ. Қойманы бізден басқа көрген-білген адам жоқ. Осының ақылын сізден сұрай келдік, -- дейді жігіттер.
-- Қойманың бір мәнісі болар, осы мені некесіз туды дегенің қайсың? -- дейді хан.
-- Сізді некесіз туды деген мен. Өлі-тіріден зауал сұрата сізге келгенде, өзіңіз келмей тәкаппарлық қып, жігіт-желең жіберген соң, Мынаның жүрегінде арам қаны бар екен-ау дегі ойыма келді, -- дейді кішісі.
-- Жарайды, сіздерге бір мәселе айтайын, соны шешіп беріңіздер, -- дейді хан. -- Баяғы уақытта екі бай құда болыпты. Күндердің күнінде жігіт қалыңдық ойнап қайнына келген екен. Келген соң қызды күйеуге әкеп берген екен. Қыз келген соң күйеуі:
Коңілің менде ме, жоқ әлде басқа біреуде ме? -- деп сұрайды.
-- Басқада емес, көңілім бір өзіңде, -- дейді қыз.
-- Неге, жігіттікті жігіттікпен шығарып салу керек емес пе, біз де жігіттікті атқарып жатырмыз.
-- Менің сізден басқада көңілім жоқ.
-- Сен өзің бойжеткен қыз, өзің байдың қызы бола тұра бір көңілдесің болмаса, сенің маған да әйел болуың екі талай екен.
Сонда қыз:
-- Бүгінгі күн бір кісімен жолығысатын уәделі күнім еді. Сіз келген соң өз жарым деп сізге келдім, -- деді.
-- Ішінде арманың кетер, уағдалы кісіңе барып кел. Құдай ұзағынан сүйіндірсін, менің жар жолдасымсың ғой, -- дейді жігіт.
Қыз осы сөзбен тамырына жүріп кетті. Келген соң:
-- Япырмай, мұнша зарықтырып, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.