Аудармашы - тіларалық делдал

МАЗМҰНЫ

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 бөлім. Аудармашы . тіларалық делдал ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.1. Аудармашының тіларалық делдал, жеткізуші ретіндегі ұстанатын негізгі делдалдық бағыттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.2. Аудармашы біліктілігі, аудармашыға қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
1.3. Аудармашылық іс.әрекеттің типологиясы және тілдік тұлғасы ... ... ... ... ...10
2 бөлім. Жазбаша аудару. аудармашының делдалдық бағыттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13
2.1. Жазбаша аударма барысында аудармашыға қажетті тіларалық өзгертулер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
2.2. Мәтінге аудармашылық талдау жасау мәселелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
2.3. Аудармаларды салыстыра талдау әдісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
Қосымша

Курстық жұмыстың өзектілігі: аударманы коммуникативті тұрғыдан қарастыру – қазіргі аударма теориясының негізгі қағидасы. Осыған байланысты, егер түп нұсқаға коммуникативті әсердің арқасында қол жеткізілсе, онда ол өте сәтті аударма болады және оған түп нұсқаға коммуникативті тең келетін аударылатын тілдегі мәтін тудыратын тілдік делдал түрі деп анықтама беріледі.
Коммуникативті тең келетін мәтіндер сол хабарламаның пайда болу формасы болып келеді де, коммуникация процесінде бүтін бір мәтінге біріктіріледі. Кез келген мәтіннің үш өлшемі: қызметі, мазмұны және құрылымы болса, мәтіннің коммуникативті теңдігі қабылдаушының аударманы түп нұсқаның қызметіне, мазмұнына және құрылымына қарай біріктіруінен көрінеді.
Курстық жұмыстың мақсаты мен міндеттері: аудармашының тіларалық делдал, жеткізуші ретіндегі ұстанатын негізгі делдалдық бағыттарына анықтама беру. Аудармашы біліктілігі, аудармашыға қойылатын талаптарға сипаттама беру. Мәтінге аудармашылық талдау жасау мәселелерін талдау.
Аудармашыға екі тілді жетік білу аздық етеді. Аудармашы өзі аударатын тілде сөйлейтін елдің мәдениетін, тарихын, дінін, салт-дәстүрін, реалияларын білуі тиіс.
Аудармашының тілдік білімі дегеніміз – тілдің лексикасын, грамматикасын, фонетикасын білуі, ал сөйлеу дағдылары дегеніміз - өз ойын еркін жеткізе алуы. Сондықтан аудармашы екі тілді де жетік білуі, екі тілде де өз ойын еркін жеткізе алу дағдыларын игеру керек. Сондықтан аудармашы көзге көрінбейтін адам ғана емес, ол қашанда ең алғашқы сүрлеу салушы, жол бастаушы.
Аудармашы мамандығының күрделілігі – оның таза интеллектуалды болуында. Көрермендер залында – өзінің шеберлігін көрсететін әртіс немесе актер сияқты, аудармашы да өзінің біліктілігі мен шеберлігіне ғана кәміл сенеді. Өзінің қажеттіліктерін ол басқа ұжым мүшелеріне итере сала алмайды. Басқа мамандық иелері мұндай әдісті «бригадалық тәсілмен» өте жақсы орындайды.
Курстық жұмыстың құрылымы. Курстық жұмыс кіріспе, екі бөлім, қорытынды, қазақ және ағылшын тілдерінде пайдаланылған әдебиет тізімі және қосымшадан тұрады.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:

1. Алексеева И.С. Профессиональный тренинг переводчика. СПб, 2004 – 72 б.
2. Алпысбаев Қ. Қ., Қазыбек Г.Қ. «Қазақ аудармасының теориясы мен тәжірибесі» А, 2001- 48 б.
3. Бархударов Л.С. «Язык и перевод» М, 1975-95 б.
4. Виноградов В.С. «Введение в переводоведение» М, 2001- 57 б.
5. Дмитриева Л.Ф., Кунсевич С.Е. «Английский язык курс перевода» М, 2005 – 86 б.
6. Казакова Т.А. Практикум по художественному . СПб, 2003 – 22 б.
7. Комиссаров А.В., Коралова В.Н. «Практикум по переводу с английского языка на русский» М, 1990 – 24 б.
8. Латышев Л.К. Проворотов В.И. Структура и содержание подготовки переводчиков в языковом вузе. К, 1999 - 101 б.
9. Попович А. Проблемы художественного перевода М, 1980 – 72 б.
10. Рецкер Я.И. ''Теория перевода и переводческая практика'' М, 1974 – 112 б.

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 бөлім. Аудармашы - тіларалық делдал ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.1. Аудармашының тіларалық делдал, жеткізуші ретіндегі ұстанатын негізгі делдалдық бағыттары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.2. Аудармашы біліктілігі, аудармашыға қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
1.3. Аудармашылық іс-әрекеттің типологиясы және тілдік тұлғасы ... ... ... ... ...10
2 бөлім. Жазбаша аудару. аудармашының делдалдық бағыттары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13
2.1. Жазбаша аударма барысында аудармашыға қажетті тіларалық өзгертулер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
2.2. Мәтінге аудармашылық талдау жасау мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .15
2.3. Аудармаларды салыстыра талдау әдісі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ..21
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
Қосымша

КІРІСПЕ

Курстық жұмыстың өзектілігі: аударманы коммуникативті тұрғыдан қарастыру - қазіргі аударма теориясының негізгі қағидасы. Осыған байланысты, егер түп нұсқаға коммуникативті әсердің арқасында қол жеткізілсе, онда ол өте сәтті аударма болады және оған түп нұсқаға коммуникативті тең келетін аударылатын тілдегі мәтін тудыратын тілдік делдал түрі деп анықтама беріледі.
Коммуникативті тең келетін мәтіндер сол хабарламаның пайда болу формасы болып келеді де, коммуникация процесінде бүтін бір мәтінге біріктіріледі. Кез келген мәтіннің үш өлшемі: қызметі, мазмұны және құрылымы болса, мәтіннің коммуникативті теңдігі қабылдаушының аударманы түп нұсқаның қызметіне, мазмұнына және құрылымына қарай біріктіруінен көрінеді.
Курстық жұмыстың мақсаты мен міндеттері: аудармашының тіларалық делдал, жеткізуші ретіндегі ұстанатын негізгі делдалдық бағыттарына анықтама беру. Аудармашы біліктілігі, аудармашыға қойылатын талаптарға сипаттама беру. Мәтінге аудармашылық талдау жасау мәселелерін талдау.
Аудармашыға екі тілді жетік білу аздық етеді. Аудармашы өзі аударатын тілде сөйлейтін елдің мәдениетін, тарихын, дінін, салт-дәстүрін, реалияларын білуі тиіс.
Аудармашының тілдік білімі дегеніміз - тілдің лексикасын, грамматикасын, фонетикасын білуі, ал сөйлеу дағдылары дегеніміз - өз ойын еркін жеткізе алуы. Сондықтан аудармашы екі тілді де жетік білуі, екі тілде де өз ойын еркін жеткізе алу дағдыларын игеру керек. Сондықтан аудармашы көзге көрінбейтін адам ғана емес, ол қашанда ең алғашқы сүрлеу салушы, жол бастаушы.
Аудармашы мамандығының күрделілігі - оның таза интеллектуалды болуында. Көрермендер залында - өзінің шеберлігін көрсететін әртіс немесе актер сияқты, аудармашы да өзінің біліктілігі мен шеберлігіне ғана кәміл сенеді. Өзінің қажеттіліктерін ол басқа ұжым мүшелеріне итере сала алмайды. Басқа мамандық иелері мұндай әдісті бригадалық тәсілмен өте жақсы орындайды.
Курстық жұмыстың құрылымы. Курстық жұмыс кіріспе, екі бөлім, қорытынды, қазақ және ағылшын тілдерінде пайдаланылған әдебиет тізімі және қосымшадан тұрады.

1 БӨЛІМ. АУДАРМАШЫ - ТІЛАРАЛЫҚ ДЕЛДАЛ
1.1. АУДАРМАШЫНЫҢ ТІЛАРАЛЫҚ ДЕЛДАЛ, ЖЕТКІЗУШІ РЕТІНДЕГІ ҰСТАНАТЫН НЕГІЗГІ ДЕЛДАЛДЫҚ БАҒЫТТАРЫ

Аудармашы үшін негізгі және өте маңызды сабақ-бұл аудармашының үнемі жұмыс үстінде болатындығы, үнемі өте тар және сенімсіз сүрлеу мен анық емес тіларалық сәйкестікпен жүретіндігі. Өмір бойы жинаған кәсіби аудармашының беделін бір ғана сәтте жоғалтып алуға болады.
Бұл жерде еске сала кету керек, аудармашы дұрыс аудармады деп итере салу біздің функционерлер мен дипломаттарға тән әдет. Бұл жерде аудармашы бірдеңені шатастырып алды немесе - бұл тіркес үнемі мынадай екі жағдайда айтылады: бірде функционердің өзі ойға сыймайтын бірдеңені айтып қалады да, өзі осы ыңғайсыз жағдайдан қалай шығуды білмей, далбасалайды,немесе уақытты соза тұрады.
Кейде кейін барып (бірақ өте сирек) аудармашыдан кешірім сұрайды,бірақ көбінесе бұндай жағдайға тіпті мән де берілмейді, ескерілмей қалады.
Үнемі дайын бол! - бұл аудармашының негізгі ұстанатын қағидасы.
Егер сен сөздің осылай айтылатынына сенімді болмасаң, не сөздің мағынасын түсінбесең, онда сол сөздің баламасын немесе синонимін тауып ауыстыр.
Аудармашының кәсіби шеберлігінің төмендігінің басты себебі-жоғары сапалы аудармаға деген сұраныстың аздығы.
Сұраныс берушілерді сапасы төмен аударма да қанағаттандырады (түсінікті болса жеткілікті).
Сапасы жоғары аудармаға сұраныс өте аз, оны орындайтын аудармашылар саны да өте аз: онымен жақсы ақша төленетін жоғары сапалы аудармашылардың аз ғана тобы айналысады.
Кеңес үкіметі кезінде сапасының жоғары болуымен әдеби аудармалар ерекшеленетін. Ал қазіргі кезде біздің нарық төмен сапалы детективтер мен, телесериалдардың сюжеттеріне бай. Солардың кесірінен, әдеби шығармалардың аударма сапасы күрт төмендеп кетті.
Ана тілінде дұрыс сөйлеу ана сүтімен берілмейді, оған қазіргі заманға сай мектептер мен институттарда үйретпейді. Сондықтан ана тілі мен риторика аудармашыларды дайындайтын арнайы бағдарламада шетел тілі сияқты аса маңызды орын алуға тиісті.
Дұрыс аударма жасау үшін сол аударылатын құбылыс туралы мәлімет маңызды екендігін ұмытпау керек. Бұл біліктілік аса терең болмаса да өте қажетті. Сондықтан жан-жақты дамыған білікті, кең ауқымды білімпаз-осы қасиеттерсіз жақсы аудармашыны елестетуге болмайды.
Бұл қасиеттер негізінен тәжірибе барысында жинақталады, дегенмен аудармашыларды даярлайтын бағдарламаның өзі де құрылымына әдебиетпен жұмыс жасау, мазмұнын жеткізу, тез оқу, жұмыс жасау сияқты іс-әрекеттерді енгізуге тиісті. Бұдан басқа көптеген аудармашылар өзінің не істеп жатқанына есеп бермей аударады.
Аудармашы үйренетін бағдарламада, әдеттегідей аударманы жүйелі мазмұндау теориясы мен әдістемесіне қатыспайды. Бұл туралы студенттер Комиссаров В. Н. Аударма эквиваленттілігінің деңгейлері туралы еңбегінен оқып біледі. Бұдан олар бұл деңгейдің не үшін керектігін және оны іс жүзінде қалай қолдануға болатындығын айқын біле бермейді. Бұл жерде теорияның негізі ғана жоқ емес, сонымен қатар оның тәжірибе жүзінде әдістемесі де көрінбейді.
Тәжірибе жүзіндегі іс-әрекет те мақтанарлық емес. Кеңес үкіметі кезінен болып келе жатқан кіріктірілген жасанды принциптері аударма тәжірибесі педагогикасымен алмастырылатынын көрсетті. Қазірдің өзінде студент өз бетінше талпыныс көрсетпесе, болашақ студент-аудармашы алғашқы рет шетелдік адамын оқуды бітірген соң ғана көре алады, оның өзінде оның не айтқанын түсінбейді. Өйткені ешқандай үнтаспа (магнитофон) жазбасы ауызекі сөйлесуді алмастыра алмайды.
Айтылатын толғау сигнатура деген сөздің негізіне келіп тіреледі, бұл деген сөйлейтін адамның фонетикалық қолтаңбасына байланысы дегенді білдіреді. Әр адамның өзіне тән сигнатурасы болады, бұл жазу сияқты ерекше, өте бағалы және қайталанбайтын қолтаңба.
Осыған байланысты аудармашының іс-тәжірибесінде сигнатура қор жинағын жинақтауға жағдайдың да жоқтығын ескеру керек. Сондықтан шетелдіктер өздерінің сөздерін аударылып жатқанын біледі де әр сөзін нақты, түсінікті етіп жеткізуге тырысады. Олар аудармашыға осындай қолайлы жағдай туғызады. Ал шетелдіктер тарапынан өте тез айтылған сөзге аудармашы не істерін білмей сасқалақтап қалады.
Сондықтан студенттің шетел тілін жақсы меңгеру дағдысын дамыту үшін не істеу керек деген заңды сұрақ туындайды. Бұған бір ғана жауап бар- ол студентті өзі тілін меңгеріп жатқан мемлекетке саяхатқа жіберу керек, ол үшін судентке жылы қонақжай жағдай туғызу міндетті емес. Ол нағыз тілдік ортаға түсуге тиісті, яғни кәсіби емес жұмыс істейтін орындарға түсіп, қара жұмыс, алып кел- шауып кел, санитарлық жұмыстар атқаруы керек. Ондай жұмыстар бүкіл әлемде атқарылады. Тағы бір ұтымды тәсіл бар-ол мүмкіндігінше көп мөлшерде өзі оқитын тілде түсірілген кинофильмдерді көбірек көру.
Қорыта келгенде нашар оқытудың салдарынан нашар көңіл толмайтын аудармашылар пайда болады, ал жақсы аудармашыға сұраныс аз, бірақ басты себеп аударма адамның интеллектуалдық іс-әрекетінің өте күрделі түрі екендігінде жатыр.
Тағы бір жалпы қорытынды: аударма интеллектуалды іс-әрекетінің жанды көрінісіндей өте күрделі, оның күрделілігі мынадай жағдайларға тіреледі:
* Экстремальді, стресс алатын жағдаяттардың болуынан қашу мүмкіндігінің жоқтығы;
* Аударма ісінің теория мен әдістемесінің жетіспеулігінің салдарынан сенімді бірлігінің жоқтығы;
* Жинақталған аудармашылық тәжірибенің және есепке алу механизмінің жоқтығы.
Сондықтан аудармашы көзге көрінбейтін адам ғана емес, ол қашанда ең алғашқы сүрлеу салушы, жол бастаушы. Аудармашыда сөздіктер жинағы бар, бірақ бұл мамандықтың ерекшелігі мынада: қандай да болмасын толыққанды сөздіктері болғанымен, ол сөздіктер жоғары сапалы аударма жасауға кепілдік бере алмайды.
Аудармашы мамандығының күрделілі - оның таза интеллектуалды болуында. Көрермендер залында - өзінің шеберлігін көрсететін әртіс немесе актер сияқты, аудармашы да өзінің біліктілігі мен шеберлігіне ғана кәміл сенеді. Өзінің қажеттіліктерін ол басқа ұжым мүшелеріне итере сала алмайды. Басқа мамандық иелері мұндай әдісті бригадалық тәсілмен өте жақсы орындайды.

1.2. АУДАРМАШЫ БІЛІКТІЛІГІ, АУДАРМАШЫҒА ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР

Аудармашы біліктілігі бірқатар дағдылар мен қабілеттерді меңгеруден тұрады:
1. Аудармашы анық сөйлеуі, дауыс ырғағын дұрыс қоя білу керек.
2. Аударманың техникалық тәсілдерін есте сақтау, бір тілден екінші тілге тез көше қою, трансформация түрлерін қолдана алу дауысы меңгеруі тиіс.
3. Аудармашыда сөздіктерді қолдана алу, т. б. Хабар көздерін қолдана алу дағдысы болу керек.
4. аудармалық шапшаң жазып алу қабілеті болу керек.
5. Шет тілін өз ана тіліндей жетік білуі керек, сол тілдің мәдениетін білу керек.
6. Шет тілінде де, ана тілінде де негізгі сөйлеу жанрлары мен мәтіндердің негізгі типтерін жақсы меңгеруі қажет.
7. Аудармашы үнемі екі тілде де өзінің сөздік қорын жітілдіріп толықтырып отыруы керек.
8. Қазіргі заманғы аударма компьютерсіз мүмкін емес, сондықтан компьютерде жұмыс істеу дағдысы, интернетті қолдану, электронды формадағы сөздіктерден хабар ала алу дағдыларын дамытуы қажет.
Аудармашы әрқашан өз ісінің белсенді қайраткері, аударманың жанашыр қамқоры, іскер ұйымдастырушысы болу керек.
Әдебиет теориясы көркем аударманың негізгі үш түрі болады деп біледі. Олар: еркін аударма, сөзбе-сөз аударма, балама аударма (адекватный) немесе реалистік аударма.
Әрбір көркем шығармадан өмірді реалистік тұрғыдан ұғынып, шынайы түрде дәл бейнелеу талап етіледі.
Сондықтан, көркем аударманың да алдына қойылатын ең басты талап өмір шындығын дәл беру.
Аудармашы өмір шындығын көргенде оған түпнұсқа арқылы қарайды және автордың көзімен қарайды. Сондықтан аудармашының алдына қойылатын 3 түрлі шарт бар.
Біріншіден, ол шығарма бейнеленіп отырған өмір шындығын дәл беруі керек.
Екіншіден, түпнұсқаның өзін айнытпай жеткізуі тиіс.
Үшіншіден, ана тілінің заңды жүйесіне ешқандай нұсқан келтірмеуі тиіс.
Көркем шығарманың әр түрлі қырлары мен сырлары болады: табиғат көріністері суреттеледі, адамның ішкі сырлары (монолог) шертіледі, көңіл-күйі, сезім дүниесі баяндалады, философиялық толғаныстар мен психологиялық тербеністер ашылады. Бұлар кейде суреттеу түрінде. Кейде баяндау түрінде берілсе, кейде асқақ пафоспен, кейде ұтымды афоризммен беріліп отырады. Аудармада осылардың бәрін өз қырымен, өз сырымен, өз бояуымен жеткізуі керек.
Көркем аудармаға қойылатын ең басты шарт - шығарманың көркемдік идеялық күші мен эстетикалық ләззатын жеткізу. Ол, ең алдымен, көркем болсын, әсерлі де тартымды оқылсын.
Аудармашылық - нағыз творчестволық өнер. Аудармашы екі тілді де жетік білумен қатар, әрі жазушы, әрі ғалым болуға тиіс. Аударма сапасы оның талантына, біліміне, жалпы мәдени дәрежесіне және тәжірибесіне байланысты.

1.3. АУДАРМАШЫЛЫҚ ІС-ӘРЕКЕТТІҢ ТИПОЛОГИЯСЫ ЖӘНЕ ТІЛДІК ТҰЛҒАСЫ

Аудармашының нағыз аударма ісі әртүрлі жағдайларда іске асады:
1. Аударылатын текстердің тақырып, тілі, жанры жағынан әр түрлілігі;
2. Аударма жазбаша және ауызша орндалады, аудармашыға аударманың дәлдігі, толықтығы жайында талаптар қойылады т.б.
Аударманың кейбірі аудармашыдан жекеленген ерекше білім мен дағдыларды талап етеді.
Аударма түрлерінің 2 негізгі классификациясы бар:
1. Аударылатын текстің сипатына және
2. Аудармашының аудару кезінде сөйлеу әрекетінің сипатына қарай.
1-ші классификация түпнұсқаның жанрлық-стилистикалық классификациясы бойынша 2 түрі бар:
Көркем (әдеби) аударма және информациялық (арнайы) аударма.
Көркем немесе әдеби аударма деп - көркем әдебиет шығармаларын аударуды айтады. Әдеби аударманың мақсаты шығарманың көркемдік эстетикалық аудармасын дәл беру.
Әдеби шығармаларды аударуға талдау жасау барысы аударманың көркемдігін қамтамасыз ету мақсатымен қатар кейде берілген текстің мағынасынан алшақтаудың барлығын көрсетеді.
Мысалы: The mountain tops were hidden in a grey waste of sky...
Were hidden- жасырын жатыр деген сөздің жақын сәйкес аудармасынан алшақтап батып жатыр" деп аударманы жақсы көркемдеп тұр.
Көркем немесе әдеби аудармада түпнұсқаның нақты бір жанрға жататындығына балама аударманың қосымша түрлері болады. Олар: поэзия аудармасы, пьеса аудармасы, сатиралық аударма, проза, текст, өлең т.б.
Хабарлама аудармасы дегеніміз - оқырманға көркем-эстетикалық әсері емес, қандай да бір хабарларды жеткізетін текстерді аударманы айтады. Мұндай текстерге әлеуметтік т.б. текстер жатады.
Бұл аудармаға сонымен бірге детектив әңгімелері, очерк, таза хабарламаларды қамтамасыз ететін аудармалар.
Көркем және хабарламалы аударма деп бөлу тек қана түпнұсқаның негізгі қызметін көрсетуге арналған негізінде көркем аударманың ішінде хабарлама аудармасы да болуы мүмкін немесе керісінше хабарлама аудармасы ішінде көркем аударманың элементтері де болуы мүмкін.
Хабарламлы аудармада оның қосымша түрлері аударылатын текстің әртүрлілігі функционалды стильге жататындығына бойынша мынадай қосымша түрге бөлінеді: ғылыми - техникалық материалдар, саяси-публицистикалық материалдар, ресми-іс материалдары, газет-ақпарат материалдары, патенттік материалдар т.б.
Аудармашы тілдік тұлға ретінде тілдік білімі, сөйлеу әрекетінің барлық түрінен сөйлеу дағдылары, жазбаша және ауызша аудару дағдылары мен іскерліктері, шешендік өнері, әдеби таланты болуы керек.
Аудармашының тілдік білімі дегеніміз - тілдің лексикасын, грамматикасын, фонетикасын білуі, ал сөйлеу дағдылары дегеніміз - өз ойын еркін жеткізе алуы. Сондықтан аудармашы екі тілді де жетік білуі, екі тілде де өз ойын еркін жеткізе алу дағдыларын игеру керек.
Аудармашыға екі тілді жетік білу аздық етеді. Аудармашы өзі аударатын тілде сөйлейтін елдің мәдениетін, тарихын, дінін, салт-дәстүрін, реалияларын білуі тиіс. Жақсы аударма жасау үшін аудармаға қатысатын екі тілдің лексикалық, грамматикалық жүйелерінің заңдылықтарын білумен бірге лингвисткада узус деп аталатын яғни қолданылу жағдайын сөйлеу клишелерінің бір тілде қолданылуы басқа тілде қолдануға жарамсыз болатындығын, қалай қолдану керектігін білу маңызды.
Әр түрлі тілдің қолданылу құрылыстарының әртүрлілігі кейде өте нәзік, оларды есепке алмаса аударма күлкілі, немесе дөрекі болып шығуы мүмкін. Аудармашы әрдайым әртүрлі тілдің мәдени, этикалық айырмашылықтарын есте ұстауы қажет.

2 БӨЛІМ. ЖАЗБАША АУДАРУ. АУДАРМАШЫНЫҢ ДЕЛДАЛДЫҚ БАҒЫТТАРЫ
2.1. ЖАЗБАША АУДАРМА БАРЫСЫНДА АУДАРМАШЫҒА ҚАЖЕТТІ ТІЛАРАЛЫҚ ӨЗГЕРТУЛЕР

Жазбаша аударма деп аударманың тіларалық сөйлесу барысында (түпнұсқа және аударма мәтіні), аударма барысында жазылған мәтіндерге аудармашы бірнеше мәрте қарап, тексеріп, түзете алатын аударма түрі аталады. Бұл аудармашыға аударылып отырылған мәтіннің үзінділерін қайталап қарауына, оларды аударманың сәйкес үзінділерімен салыстыруына, аударманы Рецепторға бергенге дейін, яғни аудару үрдісінің аяқталуына дейін аударма мәтініне қажетті өзгерістер енгізуіне мүмкіндік береді. Жазбаша аударманың классикалық мысалы болып аудармашы түпнұсқаны жазба мәтін түрінде қабылдап, аударма мәтінін жазба мәтін ретінде жүзеге асыруы табылады. (Осы жерден жазбаша аударма деген атау шыққан).
Аудармашы жазбаша түрде аударғанда тіларалық өзгертулер немесе түпнұсқаны еркін түрде аудару тәсілдерін қолданады. Сондықтан да ауызша аудармамен салыстырғанда жазбаша аудармаға қойылатын талаптар өзгеше: грамматика, стилистика және орфография жағынан мөлшері ойдағыдай болу керек. Жазбаша аударудан ауызша аударманың айырмашылығы ерекше.
Жазбаша аударма келесі факторларға назар аудару керек:
1. Сөздіктегі сөздердің мағыналарына
2. Арнайы сөздіктен сол сөздің мағынасын іздеп табуға
3. Түпнұсқаның контекстін білу. Егер ол шығарма болса, оны
ең алдымен толық оқып шығу керек.
4. Керекті сөзі бар қайырымды ғана оқып шығу және оны
бүкіл контекстпен салыстыру.
5. Сөздің бір-бірімен байланысуына
Жазбаша аудармада мәтіннің барлығы аудармашының алдында болады, ол оны бірнеше рет оқып, автордың идеясын толық түсінеді. Ал ауызша аудармада аудармашы ақпаратпен сегмент арқылы танысады, ол ақпаратты толық білмейді.
Жазбаша аудармада аудармашы оратормен тіл қатысып, ештеңе сұрай алмайды (мысалы: түсінбеген сөз, термин немесе ақпарат).
Жазбаша аудармаға түпнұсқадағы мәтіннің жазбаша түрдегі аудармасы жатады. Аударушы мәтінге және оның үзінділеріне бірнеше рет қайта оралып, керек болса түзеп, негізгі нұсқамен салыстырып, рецепторға автордың идеясын жеткізуге тырысады.
Аударма түрлерінің екі негізгі сараланушы түрлері бар: аударылатын мәтіндердің сипатына байланысты және аударма барысында аудармашының тілдік әрекеттерінің сипатына байланысты.
Аударманың жанрлық - стилистикалық саралануы түпнұсқаның жанрлық - стилистикалық ерекшеліктеріне байланысты екі функционалды аударманың түрін ерекшелейді: көркем аударма және ақпараттық аударма.
Көркем аударма деп көркем әдебиет шығармаларын аударуды айтады. Қалған тілдік шығармалар түрлеріне қарағанда, көркем әдебиет шығармаларының негізгі функциясы болып көркем - эстетикалық немесе поэтикалық функцияның есептелуімен көзге түседі. Осы мінездегі барлық шығармалардың негізгі міндеті болып қандайда бір эстетикалық әсер беру, яғни бір көркем-әдеби образ жасау болып есептеледі. Бұндай эстетикалық бағыт көркем-әдеби тілді ақпараттық мазмұны негізгі болып саналатын информативті тілдік қарым-қатынас түрлерінен ерекшелейді.
Көркем аудармада түпнұсқаның көркем әдебиеттің белгілі бір жанрына жататындығына ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.