Реалияның аудармасы

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 БӨЛІМ. РЕАЛИЯНЫҢ АУДАРМАСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.1. Реалиялар және терминдер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1.2. Реалиялардың берілу тәсілдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
2 БӨЛІМ. ЭТНОМӘДЕНИ ЛЕКСИКАДАҒЫ РЕАЛИЯНЫҢ АУДАРЫЛУ ЖОЛДАРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
2.1. Реалияларды түр.түрге бөлу және мағынасына қарай топтастыру ... ... ... ... .9
2.2. Аударма термині ретінде реалияның мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
2.3. Реалия сөздер мәдени белгілер ретінде және оларды аудару мәселелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
ҚОСЫМША

Курстық жұмыстың өзектілігі: реалия дегеніміз- әр халықтың өзіне ғана тән өміріне, тұрмысына, салт-дәстүріне, тарихына әлеуметтік және рухани мәдениеті ерекшеліктеріне қатысты ұғымдар. Күнделікті тұрмыстық қарым-қатынаста сәлемдесуде ағылшын тілінде “How are you” деп сұрайды. “I’m fine, thanks. And you.” деп жауап береді. Ал қазақ тілінде сәлемдесу, оған жауап беру бірдей «Сәлеметсізбе». Мәдени және тілдік реалиядағы айырмашылық ағылшын тілінде жоқ ұғымның, қазақ тілдерінде болуы немесе, керсінше.
Реалия сөздер көбінесе әдеби шығармаларда кездеседі (романдар, дастандар, өлеңдер, ертектер).
Аудару кезіндегі дәлдікті анықтау үшін қазақ тіліндегі түсіндірме сөздік, қазақ, ағылшын тілі сөздіктері, лингвист, әдебиеттанушы, мәдениеттанушы ғалымдардың ғылыми зерттеу еңбектері қолданылды. Аудару кезінде барабарлы эквиваленттер болмаған жағдайда осы оқу құралдың авторларының өз аудару нұсқасы ұсынылды.
Курстық жұмыстың мақсаты мен міндеттері: реалиялар және терминдер ұғымына сипаттама беру. Реалияларды түр-түрге бөлу және мағынасына қарай топтастыру. Реалия сөздер мәдени белгілер ретінде және оларды аудару мәселелеріне талдау жасау.
Реалиялар баламасы жоқ лексикаға жатады. Реалиялар жалқы есімдер мен тұрақты сөз тіркестерімен байланысы бар. Сонымен реалия дегеніміз бір елдің өміріндегі мәдениет, тұрмыс жағдайы, тарихи дамулардағы обьектілерді атап көрсететін сөз немесе сөз тіркесі және де бұл сөздер басқа ұлттарға бейтаныс болады, сонымен қатар басқа тілдерде реалиялардың нақты баламасы болмайды.
Курстық жұмыстыңқұрылымы. Курстық жұмыс кіріспе, екі бөлім, қорытынды, қазақ және ағылшын тілдерінде пайдаланылған әдебиет тізімі және қосымшадан тұрады.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:

1. Алексеева И.С. Профессиональный тренинг переводчика. Санк–Петербург, 2004 – 72 б.
2. Алпысбаев Қ. Қ., Қазыбек Г.Қ. «Қазақ аудармасының теориясы мен тәжірибесі» Алматы, 2001- 21 б.
3. Бархударов Л.С. «Язык и перевод» М, 1975-95 б.
4. Виноградов В.С. «Введение в переводоведение» М, 2001- 57 б.
5. Дмитриева Л.Ф., Кунсевич С.Е. «Английский язык курс перевода» Москва, 2005 – 86 б.
6. Казакова Т.А. Практикум по художественному. – Санк – Петербург, 2003 – 22 б.
7. Комиссаров А.В., Коралова В.Н. «Практикум по переводу с английского языка на русский» Москва, 1990 – 24 б.
8. Латышев Л.К. Проворотов В.И. Структура и содержание подготовки переводчиков в языковом вузе.-Курск, 1999 - 101 б.
9. Попович А. Проблемы художественного перевода- М., 1980 – 72 б.
10. Рецкер Я.И. ''Теория перевода и переводческая практика'' М. 1974 – 112 б.

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 БӨЛІМ. РЕАЛИЯНЫҢ АУДАРМАСЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.1. Реалиялар және терминдер ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.2. Реалиялардың берілу тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
2 БӨЛІМ. ЭТНОМӘДЕНИ ЛЕКСИКАДАҒЫ РЕАЛИЯНЫҢ АУДАРЫЛУ ЖОЛДАРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
2.1. Реалияларды түр-түрге бөлу және мағынасына қарай топтастыру ... ... ... ... .9
2.2. Аударма термині ретінде реалияның мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
2.3. Реалия сөздер мәдени белгілер ретінде және оларды аудару мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...25
ҚОСЫМША

КІРІСПЕ

Курстық жұмыстың өзектілігі: реалия дегеніміз- әр халықтың өзіне ғана тән өміріне, тұрмысына, салт-дәстүріне, тарихына әлеуметтік және рухани мәдениеті ерекшеліктеріне қатысты ұғымдар. Күнделікті тұрмыстық қарым-қатынаста сәлемдесуде ағылшын тілінде "How are you" деп сұрайды. "I'm fine, thanks. And you." деп жауап береді. Ал қазақ тілінде сәлемдесу, оған жауап беру бірдей Сәлеметсізбе. Мәдени және тілдік реалиядағы айырмашылық ағылшын тілінде жоқ ұғымның, қазақ тілдерінде болуы немесе, керсінше.
Реалия сөздер көбінесе әдеби шығармаларда кездеседі (романдар, дастандар, өлеңдер, ертектер).
Аудару кезіндегі дәлдікті анықтау үшін қазақ тіліндегі түсіндірме сөздік, қазақ, ағылшын тілі сөздіктері, лингвист, әдебиеттанушы, мәдениеттанушы ғалымдардың ғылыми зерттеу еңбектері қолданылды. Аудару кезінде барабарлы эквиваленттер болмаған жағдайда осы оқу құралдың авторларының өз аудару нұсқасы ұсынылды.
Курстық жұмыстың мақсаты мен міндеттері: реалиялар және терминдер ұғымына сипаттама беру. Реалияларды түр-түрге бөлу және мағынасына қарай топтастыру. Реалия сөздер мәдени белгілер ретінде және оларды аудару мәселелеріне талдау жасау.
Реалиялар баламасы жоқ лексикаға жатады. Реалиялар жалқы есімдер мен тұрақты сөз тіркестерімен байланысы бар. Сонымен реалия дегеніміз бір елдің өміріндегі мәдениет, тұрмыс жағдайы, тарихи дамулардағы обьектілерді атап көрсететін сөз немесе сөз тіркесі және де бұл сөздер басқа ұлттарға бейтаныс болады, сонымен қатар басқа тілдерде реалиялардың нақты баламасы болмайды.
Курстық жұмыстыңқұрылымы. Курстық жұмыс кіріспе, екі бөлім, қорытынды, қазақ және ағылшын тілдерінде пайдаланылған әдебиет тізімі және қосымшадан тұрады.

1 БӨЛІМ. РЕАЛИЯНЫҢ АУДАРМАСЫ
1.1. Реалиялар және терминдер

Реалия аудармасы - тілдің ұлттық және тарихи маңызды мәселелерінің берілуі. Реалия деген сөздің өзі латын тіліндегі көпше түрде қолданылатын сын есім. (realis - нағыз, шын дегенді білдіреді). Реалия көбіне затты білдіреді және оны көп жағдайда мағынасы жағынан өмір деген түсінікпен байланыстырады. Сөздік анықтамаларға сәйкес реалия бұл мәдениет, тарих мәліметтері, мемлекеттік институттар, ұлттық және фальклорлық кейіпкерлер аттарының аңыздар пәні болып табылады. Тілдерді салыстыру барысында бұл құбылыстарды білдіретін сөздер баламасы жоқ лексикаға жатады. Баламасы жоқ сөздер деп басқа мәдениетте кездеспейтін түсініктерді білдіруге қызмет ететін сөздерді айтады. Олар басқа тілге бір сөзбен аударылмайды және сол тілде бұл сөздерге сәйкес баламалары болмайды. Аудармашы суреттеу арқылы немесе өз неологизмдерін ұсына алады. Мысалы: Victor (радио және теледидар жабдықтарын шығаратын фирма атауы), book-maker (жүгіру және секіруден жиналған қауымнан үстеме ақша алатын адам). Тілдерді салыстыру барысында басқа тілдік реалиялар мен формалардың арасындағы сәйкессіздіктерді атап көрсетуге болады. Басқа тілдік реалиялар сәйкессіздігі келесі жағдайларда байқалынады:
1. Реалия тек бір тіл тобына ғана тәнб ал екінші топта бұл сөздер кездеспейді. Мысалы: Drugstore, the chemist's - дәріхана
2. Реалия екі тілдік топқа да тән, бірақ олардың біреуінде реалия ерекше көрсетілген. Мысалы: Clover leaf. Мысалы: машинаның үш бағытта ашылу жолдары.
3. Әртүрлі ортада ұқсас функциялар түрлі реалиялармен беріледі. Мысалы: hot dog - тоқаш нан, soda fountain - кафе - балмұздақ.
4. Ұқсас реалиялар әртүрлі болады. Мысалы: cuckoo's cell - көкектің шырылдауы (қазақтардың сенімдерінде енді қанша өмір сүреміз дегенді білдірсе, американдықтардың сенімдерінде тұрмыс құру тойына дейін қызға қанша жыл бар дегенді білдіреді). Басқа тілдік формалардың сәйкессіздігі аударма тіліне ене отырып, түрліше болып келеді. Бұл реалиялар сөйлемде септеу және түрге байланысты өзгеріп отырады, ал қалғандары жіктелмейтін категорияларды қолданылады. Мысалы: ковбой - (cowboy) деген ағылшын сөзінен шыққан. Тілдік құбылыс ретіндегі мәдениетпен тығыз байланысты реалиялар ортаның дамуындағы барлық өзгерістерге тез әсер етеді, олардың арасында реалия - неологизмдер, тарихи сөздер, көнерген сөздерді атап өтуге болады. Лингвоелтану реалияларының қатарына ономастикалық реалиялар жатады:
1) Мәдени - тарихи түсініктері бар географиялық атаулар (топонимдер): Boston Pops - музыкадағы Бостон оркестрі.
2) Антропонимдер - тарихи тұлға, қоғам қайраткерлерінің, жазушылардың, көркем әдебиет кейіпкерлерінің аттары. Mіckey Mouse Мики Маус тышқан.
3) Әдеби шығармалардың ел өмірінде орын алған тарихи жағдайлардың, мемлекеттік және қоғамдық кеңселердің аттары: popeart - поп арт, BBC - British Broadcasting Corporation - Британияның радио тасымалдау компаниясы.
Термин бұл ғылым тілінің элемиенті болып табылатын нақты мағынасы бар сөз. Ол аталған функцияны ғана орындайды және онда ешқандай көркем әдебиетіндегі сөздер қолданылмайды. Реалия әрқашанда реалия өзі пайда болған тілдің ұлтына тәуелді, бірақ ұлтаралық қолданысқа таралып терминдер тәрізді кеңінен қолданылып жүрген реалиялар да аз емес. Терминдер пайда болу жағынан реалиялардан ерекшеленеді. Реалиялар ұлттық сөздер және ұлттың ой өрісі негізінде пайда болған. Реалияның терминнен ерекшклігі шет тілін ұстанып жүрген адамдарға олардың кеңінен пайдаланылу әйгілілігіб таныстығы емес керісінше аударма тіліндегі олардың бейтаныстығы. Біздер арнайы терминология арнайы жұмыстар мен ғылымдардың аймағы екенін білеміз.
Реалиялар баламасы жоқ лексикаға жатады. Реалиялар жалқы есімдер мен тұрақты сөз тіркестерімен байланысы бар. Сонымен реалия дегеніміз бір елдің өміріндегі мәдениет, тұрмыс жағдайы, тарихи дамулардағы обьектілерді атап көрсететін сөз немесе сөз тіркесі және де бұл сөздер басқа ұлттарға бейтаныс болады, сонымен қатар басқа тілдерде реалиялардың нақты баламасы болмайды.
1.2. Реалиялардың берілу тәсілдері

1. Транскрипция - аудару тілінен аударма тіліне фонетикалық форма жағынан механикалық түрде ауыстырылуы, яғни дыбыстар деңгейінде. Мысалы: Soviet, sputnik.
2. Транслитерация - реалиялардың графем деңгейінде берілуі. Мысалы: Lincoln -- Линкольн
3. Транскрипция амалы жарақсыз болған кезде аударма тіліне реалияларды беру амалы ретінде аударманы орынбасу, субституцияны қолданамыз. Реалияларды аударудың бірнеше түрлері бар: Неологизмдерді еңгізу (калька және жартылай калька түрінде).
А) калька сөздің немесе айналымның сөзбе сөз аударма жолы.
Мысалы: victory day - жеңіс күні
Б) жартылай калька жаңа сөз және сөз тіркесі. Мысалы: desembrist -- декабрист
В) шамамен аудару: Түрдің орын басу принципі (реалия бірліктерінің мазмұнын кең түрде беру).
Мысалы: Нарзан, Боржоми - минералды су, үйшік, коттедж- үй. Функционалды аналог (реалия - өлшемдердің берілуіне өте қолайлы)
Мысалы: Суреттеу, түсіндіру ( түсінікті берудің басқа амалы қалмаған кезде тек ғана түсіндіріп қоямыз).
Мысалы: two boys were playing flys a soft ball- Балалар доп ойнады.
Контексттік аударма - контексттің мағынасын беру. Мысалы: How much are accomadations at health resorts?
Демалыс орнына жолдама қанша тұрады.
Транскрипция және функционалды аналог жолымен тарихи және ұлттық түрдегі реалия өлшем аудармасы. Мысалы: миля, фут, фунт, бушель.
Транскрипция және калька амалдарымен жасалатын русизмдер мен советизмдер аудармасы. Мысалы: vodka, ataman
Реалия - ақшалардың аудармасын транскрипция және функционалды аналог көмегімен береді. Мысалы: франк, доллар, фунт.
Транслитерацияда аударылатын тіл құралдарымен бастапқы тіл сөзінің графикалық формасы, ал транскрипцияда оның дыбыстық формасы беріледі. Бұл тәсілдер шет тілдік жалқы есімдерді, географиялық атауларды, әртүрлі компаниялар, фирмалар, пароходтар, газет, журналдар және т.б. атауларын бергенде қолданылады.
Қазіргі кезде көркем әдебиетті аударғанда транслитерация мен транскрипция тәсілі бұрынғыға қарағанда анағұрлым сирек қолданылады. Оның негізі бар - шетел лексикалық бірлігінің оқырманға мұндай сөздерді түсіндірмейінше түсініксіз болып қалады.
Аудару тілінің сөз жасау және морфология ережелеріне сәйкес, шет түбірінің жұрнақтары немесе жалғаулары арқылы транслитерация жасалады: Nazi - нацист, Gestapomann - гестапашы, Marke - марка, Kegeln - кегли, Uniform - униформа т.с.с.
Реалияларды аудару кезінде транслитерация өте шектеулі қолданылады. Ол туралы негізінен қоғамдық-саяси ұғымдарды немесе жалқы есімдерді аударғанда ғана айтуға болады. Кейбір кездерде транслитерация және транскрипция тәсілдерінің ұқсастығына байланысты оларды ажырату қиыншылық тудырады.
Транскрипция - бұл аударма мәтінге аудару тілінің графикалық амалдары арқылы енетін реалия сөздер. Ол фонетика жағынан максималды түрде түпнұсқада берілген фонетикаға жақын болады: Würstchen - вюрстхен, Ländler - лендлер, Fähnrich - фенрих, Wehrmacht - вермахт т.с.с.
Транскрипция көбінесе кең таралған публицистикада және көркем шығармаларда мәтіннің сипаттамасына қарай қолданылады. Автордың сөзінде және толық сипаттаумен берілген мәтінде транскрипция ең жақсы шешім болып табылады. Өйткені сондай мәтіндерде реалия сөздерді кеңірек ашу мүмкіндігі туады.
Көбінесе транскрипция таныс реалия сөздер үшін: интернационалдық, аймақтық, өз реалиялары үшін қолданылады. Бірақ та, басқа тілде сәйкестігі бар реалия сөздер кейбір кездерде дәстүрлі түрде транскрипциямен беріледі.
Транскрипцияның аудару тәсілі ретінде негізгі құндылықтардың бірі максималды түрдегі ықшамдық. Осыған қарамастан басқа бір аудару тәсілі сияқты транскрипцияны байқап қолдану қажет. Кейде ұлттық нақышты жеткізгенде реалияның мағынасы екінші орынға жылжиды да, аударманың коммуникативті мәселесі жүзеге асырылмай қалады.
Транскрипцияланған сөздердің көп болуы мәтіннің реалиямен асып толуына әкеледі. Ал ол оқырманды түпнұсқамен жақындатпай, керісінше қашықтатады.
Кейбір кездерде транскрипцияны басқа талдау амалдармен бірге қарыстыру қажет. Әсіресе, бұл аудармашының құрмалас достарына (реалия сөздерге) байланысты. Мысалы, неміс сөзін Pfund (500 гр.) қазақ тіліне фунт (409,5 гр.) сөзімен аударғанда, сілтемеде осы айырмашылықты жазып белгілеу керек.
Транскрипция туралы айтқанда, тіл аралық омонимияны да ұмытпау қажет. Омонимия - бұл фонетика жағынан реалия сөздердің аудармасына жақын сөздер.
Транскрипция және транслитерация формальді, аудармалық қателерді болғызбайтын реалия сөздерді аудару амалдары. Алайда, осы амалдарды қолданған кезде аударма мәтініне жаңа сөздер енгізіледі де, оқырман үшін ол белгісіз және белгілі бір денотатпен ара қатынасын белгілемейді немесе зат әлде құбылыс туралы шамалаған түсінік береді. Ал егер де мәтін мазмұны реалияның мәнін ашпаса, онда аударма үшін қосымша амал ретінде сілтемені қолдану қажет. Сондықтан осы тәсілдерді қолданған кезде фондық мәліметке ие болу қажет.

2 БӨЛІМ. ЭТНОМӘДЕНИ ЛЕКСИКАДАҒЫ РЕАЛИЯНЫҢ АУДАРЫЛУ ЖОЛДАРЫ
2.1. Реалияларды түр-түрге бөлу және мағынасына қарай топтастыру

Аударматануда реалияға тек деректерді ғана жатқызып қана қоймайды, оған сол деректердің атаулары да жатады. Ұлттық сипатқа ие реалия ұғымын ғалымдар баламасыз лексиканың санатына жатқызады. Әр тілдің лексикасы бір-бір жүйені құрайды. Әр сөз, сәйкесінше әр ұғым басқа сөз, басқа ұғыммен байланыса отырып онда бір нақты орынды иеленеді. Реалияларды түр-түрге бөлу, оларды мағынасына қарай топтастыру тілдегі олардың сәйкес атауларының қатарына байланысты. Осының негізінде бір тілден екінші тілге аударма жасау үдерісінде лакуналардың пайда болу мәселесінің шығатыны қалыпты жағдай және орынды да.
Лакуна (лат. Lacuna - тереңдеу, ор) - екі тілдің біреуінде айтылып отырған сөздің атауы немесе ұғымының болмауы. Халықтың әлеуметтік-саяси, қоғамдық-экономикалық өмірі мен тұрмысының алғышарттары, оның дүниетанымы, психологиясы, салт-дәстүрі және т.б. басқа тілді тасымалдаушыларға түсініксіз, олардың дүниетанымында жоқ ұғымдардың пайда болуына негіз болады. Лакуналар дәлелді және дәлелсіз болып екі түрге бөлінеді. Дәлелді лакуналарға бір немесе басқа да ұлттардың тілінде, ұғым-түсінігінде жоқ реалияларды жатқызады. Дәлелді лакуналар баламасыз лексиканың санатына енеді. Әдетте аудармада оларға түсініктеме беріледі.
Дәлелсіз лакуналарға түсініктеме беруді қажет ете бермейді. Оларды ңбасқа тілдерде сәйкес реалиялары кездеседі. Кейбір ұлттың мәдени-тарихи себептеріне байланысты ма екен, кейбір реалиялардың нақты анықтамалары берілмей сол қалпында қалып қойған. Әдетте аударма үдерісінде мұндай сөздердің мағынасы контекст арқылы айқындалады.
Сондықтан аудармашыға сәйкес түсініктеме берудің немесе сілтеме жасаудың қажеті жоқ.
Салыстырмалы лингвоелтануда реалия деп салыстырып отырған тілдің лексикалық ұғымы мен сөздерінен толықтай немесе ішінара ерекшеленетін, зерттеп отырған тіл елінің тарихы немесе мәдениетіне, экономикасы немесе тұрмысына байланысты заттар мен құбылыстарды атайды.
Реалиялардың қатарына лингвоелтануда ең бірінші ономастикалық реалияларды жатқызады. Олардың қатарына мыналар кіреді:
- географиялық атаулар (топонимдер), әсіресе, құрамында мәдени-тарихи байланыс бар атаулар;
- антропонимдер - тарихи тұлғалардың, қоғам қайраткерлерінің, жазушылардың, ғалымдардың, өнер қайраткерлерінің, атақты спортшылардың, көркем әдебиет пен фольклор кейіпкерлерінің есімдері;
- әдеби шығармалар мен өнер туындыларының, ел өміріндегі тарихи деректер мен оқиғалардың атаулары, мемлекеттік қоғамдық мекемелердің және т.б. атаулары.
Екіншіден, апеллятивті лексиканы білдіретін реалиялар жатады:
- флора, фауна секілді табиғи географиялық ортаның ерекшеліктерін білдіретін географиялық терминдер;
- елдің мемлекеттік құрылымына, қоғамдық-саяси өміріне, құқықтануға, әскер ісіне, білім беру жүйесіне, өндіріс пен өндірістік қатынастарға, тұрмысқа, тұрмыс-салтқа қатысты кейбір сөздер (сонымен қатар жалпы терминдер).
Зерттеушілер аударматануда реалия-сөздерге анықтама беруде келесі ұғымдарды ұсынады:
- "баламасыз лексика" - басқа тілде эквиваленті жоқ сөздер;
- "экзотикалық лексика" - географиялық және тарихи реалияларды білдіретін лексикалық бірліктер;
- "варваризмдер" - жат жұрттықтардың дәстүрі, өмірі мен тұрмысының ерекшеліктерін сипаттауға, жергілікті тұрғындардың ұлттық колоритін жасауға мүмкіндік беретін сөздер;
- "этномәдени лексика", "этнолексемалар" - нақты бір халықтың мәдениетінің ерекшелігі туралы ілімді адамдардың тарихи-этникалық қоғамы ретінде сипаттайтын лексикалық бірліктер;
- "алиенизмдер" - экзотизмдердің стилистикалық қызметін ерекшелейтін танымалдыққа аса ие емес тілдерден шыққан сөздер.
Виноградов В.С. реалиялардың қатарына тарих пен ұлттың мемлекеттік құрылымының ерекше деректерін, оның географиялық ортасының ерекшеліктерін, бұрынғы және қазіргі тұрмыстық заттарды, этнографиялық және фольклорлық түсінік ұғымдарды жатқызып, оларды баламасыз лексиканың құрамына енгізеді.
Зерттеушілер реалияларды аудару үрдісіне үлкен жауапкершілікпен қарағанын талап етеді. Олар реалиялардың басқа тілдерде дәл сәйкес баламаларының болмайтындығын атап өтеді.
Жалпы жоғарыда келтірілген анықтамалардың барлығы реалия-сөздерді бөтен мәдениеттің элементтерін білдіретін, ұлттық, тарихи, жергілікті немесе тұрмыстық бояуы бар, бірақ басқа тілдер мен мәдениеттерде баламасы жоқ ұғым ретінде сипаттайды.
Лингвистика мен аударматануда реалия терминіне берілген анықтамаларды өзара салыстыра отырып, оны тілдік бірлік ретінде қарастырып көрелік. Зерттеушілер арасында реалияның қандай тілдік бірліктердің санатына жататыны туралы ортақ тұжырым жоқ.
Дегенмен, көптеген авторлар реалиялар жеке сөздер мен сөз тіркестері және семантикалық жағынан тең сөздер бола алады деп есептейді.
Реалияның грамматикалық формасы оның нақты бір сөз табына және тілдің грамматикалық құрылымының ерекшелігіне қатыстылығына тәуелді.
Тілдік реалиялардың жіктемесі.
Қазіргі таңда ғылыми лингвистикалық әдебиеттануда мерзімдік, семантикалық, грамматикалық, мекендік, фонетикалық және басқа да белгілеріне қарай реалиялардың бірнеше жіктемесі жасалған.

2.2. Аударма термині ретінде реалияның мәні

Аударма термині ретінде реалияның мәнін анықтау мақсатында оны лексиканың басқа класстарының аясында қарастыру қажет. Реалияның терминдермен ортақ белгілері көп. Реалия секілді терминдер де заттар, ұғымдар, құбылыстарды атайтын бірмағыналы, синонимі жоқ сөздер мен сөз тіркестерін білдіреді. Реалияны терминмен салыстырғандағы негізгі айырмашылық оның ұлттық және тарихи бояуы (терминде мұндай белгілер жоқ) мен көркем әдебиетпен байланысы болып табылады. Қарастырылып отырған лексикалық санаттар басқа тілдерге кіруі арқылы да ерекшеленеді: термин заттық атаумен тіркесе отырып, көп таралады, ал реалия басқа тілге көбінесе әдебиеттен және бұқаралық ақпарат құралдарының каналдарымен енеді.
Шығу тегіне қарай реалиялар табиғи сөз тудыру жолдары арқылы пайда болса, терминдер жасанды жолмен жасалып, көбінесе латын немесе грек сөздерінің негізінде, не бар сөздерді қайта ойластыру арқылы жасалады. Кейбір қалыпты жағдайларда реалия терминге айналуы немесе керісінше термин реалияға ауысуы мүмкін. Швейцер А.Д. бір мезгілде реалия да, термин де бола алатын сөздер де бар, сондықтан сөздің мағынасын анықтау үшін контекстке жүгіну керек деп ойлайды.
Реалия мен жалқы есімдер өзара өте тығыз байланысқан. Кей авторлардың қатары, соның ішінде Виноградов В.С. жалқы есімдерді реалиялардың санатына кіргізеді, ал екінші бір тобы реалияны баламасы жоқ лексиканың класына енгізеді. Кейбір авторлар мерекелердің, ертегі кейіпкерлері атауларының түрлі жағдаяттарда я реалия, я жалқы есімдер бола алатынын тұжырымдайды.
Жоғарыда айтылған ойларды сараптай келе төмендегідей тұжырымдамаларды жасауға болады:
- реалиялар бір халықтың өміріне, тұрмысына, мәдениетіне, әлеуметтік және тарихи даму қалпына тән ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.