Макро, микро және ультрамикроэлементтер

Тақырып жоспары:
1. Макро, микро. және ультрамикроэлементтер
2. 5.элементтер мен олардың қосылыстарының жалпы сипаттамасы
3. р.элементтер мен олардың қосылыстарының жалпы
сипаттамасы
4. сі.элементтер мен олардың қосылыстарының жалпы
сипаттамасы
5. Табиғатта химиялық элементтердің таралуы
6. Қоршаған орта жэне тірі ағза арасындағы химиялық құрам қатынастары
7. Д. И. Менделеевтің периодтық жүйесінде орналасуына байланысты элементтердің биологиялық маңызы
8. 5.элементтердің биологиялық маңызы мен . олардың қосылыстарының медицинада қолданылуы
9. р.элементтер мен олардың қосылыстарының биологиялық маңызы мен медицинада қолданылуы
10. сі.элементтер мен олардың қосылыстарының биологиялық' маңызы мен медицинада қолданылуы
11. Бейорганикалық заттар әсерінің экологиялық мәселелері

Макро-, микро-және ультрамикроэлементтер
Химиялық элементтер тірі ағзаның негізгі жасушаларын және биологиялық сұйықтықты құрайды. Адам мен жануарлар ағзасына әртүрлі химиялық элементтердің эсерін оқып-үйрену XIX ғасырдың екінші жартысынан басталды. Академик Вернадский мен оның шәкірті Фесенков адам ағзасындағы барлық биогенді элементтерді олардың денедегі шама - мөлшеріне орай үш типке бөлді.
Бірінші тип—адам ағзасындағы шамасы оның массасынан 10-3 % асатын макроэлементтер. Оларға 13 химиялық элементтер жатады:
О - 65,7%, С - 17,1%, Н - 10%, N - 2,4%, Са - 1,6%, Р - 0,84%. К -0,42%, Na- 0,28%, S- 0,21%, СІ - 0,14%, Мg - 0,050%, Ғ - 0,007%, Ғе -0,005%.
Бұл элементтердің қосындысы, адам денесі массасыныц 99,99 құрайды.
Биогенді элементтердің екінші типі олигоэлементтер немесе микроэлементтер. Олардың массалық проценті 10-3-10-4% аралығында болады.
Үшінші типке әрқайсысының мөлшері 10-4 проценттен аспайтын, ультрамикроэлементтер. Мысалы, оларға Zn, Мn, Си, I. Sі, Вг, Аg, Аs, Со жатады. Адам денесі массасының 0,01% соңғы екі тип, яғни олиго- және ультрамикроэлементтер құрайды. Олиго- және ультрамикроэлементтердің барлығы 21 элементтен тұрады.
Микроэлементтер негізінен жасушалар құрылысында, қанның осмостық қысымын реттеуде, ортаның рН және иондық не қышқылдық негіздік тепе-теңдікті қалыпты деңгейде ұстап тұруда, коллоидтар үшін т.б. маңызы зор.
Микроэлементтер ферменттермен, гормондармен, витаминдермен және басқа да биологиялық активті заттармен алмасу жэне көбею процестеріне қатысады.
Тірі ағзадағы микроэлементтердің биологиялық функциясы негізінен сәйкес металдары мен биологиялық лигандалар арасында өтетін комплекс түзілу процесіне байланысты.
Металлоорганикалық комплекстердің түзілуінің биологиялық мәні зор, себебі олар ағзадағы зат алмасу процесіне қатысады. Егер олар органикалық комплекстер түзсе, онда микроэлементтердің каталитикалық әсері миллион есе өсетіні белгілі. Агзаға түскен көптеген зиянды заттар лигандалар көмегімен оларды комплекске айналдыру арқылы ағзадан шығады. Комплексті қосылыстар, сонымен қатар, дәрілік препараттар ретінде кеңінен қолданылады. Қатерлі ісікке қарсы емі бар цис-[Рt (NН3)2 СL2] және цис-[Рt (NН3)г СL2] платинаның комплексті қосылыстары бар. Көптеген дәрілік заттар ағзаға хелаттаушы агент, яғни лиганд ретінде (этилендиаминтетрасірке қышқылы ЭДТА, дисульфирам т.б.) эсер етеді.
Комплексті қосылыстар қатысында ағзадағы физиологиялық жэне патологиялық процестердің өтуін зерттеу, сонымен қатар комплексті қосылыстар негізінде дэрілік препараттарды шығару биобейорганикалық химияның негізгі мақсаты болып табылады.
Сонымен Вернадскийдің анықтамасы бойынша, ағзада жинақталып эртүрлі биологиялық қызмет атқаратын элементтерді биогенді деп атайды

Қолданылған әдебиеттер:

1.Ә. К. Патсаев, С. А. Шитыбаев, Қ. Н. Дәуренбеков
«Бейорганикалық және физколоидтық химия» Шымкент 2004ж.

2.Б. Бірімжанов, Н. Нұрахметов
«Жалпы химия» Алматы «Ана тілі» 1992ж.