Қызылорда облысы денсаулық сақтау бөлімі мен емдеу мекемелерінің қызметі /1946-1991 ж.ж/

Жоспар

1. Кіріспе

2. Негізгі бөлім
а) Соғыстан кейінгі жылдары Қызылорда облысы денсаулық сақтау бөлімі қызметі
б) 1962.1990 жылдары Қызылорда облысы денсаулық сақтау бөлімі қызметі

3.Қорытынды

Кіріспе

Өлкенің әлеуметтік-экономикалық дамуында барлық салаларда, оның ішінде әлеуметтік саланың негізгі буыны болып таьылатын медициналық мамандардың ролі мен маңызы даусыз. Сонымен бірге, өлкенің дамуындағы әрбір әлеуметтік-кәсіптік топтың қосқан үлесінің ара-салмағын ажырату, нақтылап түстеу, бүгінгі тарих ғылымының міндеті болып табылады. Ұстаздар қауымы жас ұрпақтың тәрбиелеу мен оқытуға жауапты, инженерлер мен құрылысшылардың облысымыздың өндіргіш күштерінің дамуындағы ролі айрықша. Ауыл шаруашылық қызметкерлерінде өзіндік кәсіптік міндеткерліктері бар. Ал медицина қызметкерлеріне ең басты құндылық – адамның денсаулығын сеніп тапсырған. Демек, медицина қызметкерлерін даярлау мен олардың қызметіне байланысты тарихи тәжірибелерін ғылыми тану, облыс тұрғындарының денсаулығын сақтауды дұрыс және тиімді ұйымдастырудың мүмкіндіктерін кеңейтеді.
ХХІ ғасырдың басында Қызылорда облысының әлеуметтік-экономикалық дамуында стратегиялық бағыттарын айқындауда бетбұрыстар
байқалды. Атап айтқанда, облыс басшылығы мен тұрғындарының алдындағы міндет өлкені ауыл шаруашылықты аймақтан заманауи, инновациялық технологияға негізделген өнеркәсіптік өлкеге айналдыру. Бұл тұрғыдан алғанда, облыстық денсаулық сақтау бөлімі мен емдеу мекемелерінің қызметінін тарихын объективтік түрде талдаудың қажеттігі осы талаптардан туындайды. Өйткені нарықтық қатынастарға көшу, әлемдік экономикадағы дағдарыс, облыс тұрғындарының әлеуметтік денсаулығына нақты қауіп тудырып отыр. Бұл сұрақтарға жауап беру үшін, және жаңа экономикалық жағдайларда денсаулық сақтауды жолға қойып, халықтың денсаулығын қорғауды қамтамасыз ету үшін қоғамдық прогресстегі адами факторге назар аударған жөн. Бұл орайдағы диссертациялық жұмысымыздың мақсаты осыдан туындайды.
Соғыстан кейінгі жылдары Қызылорда облысы денсаулық сақтау бөлімі мен медицина қызметкерлері де барша кеңес халқы сияқты халық шаруашылығын бейбіт өмірге бейімдеу бағытында аянбай еңбек етіп жатты. Барлық халық шаруашылығы салалары сияқты денсаулық саласына да майданнан оралып, облыстық денсаулық сақтау саласы қатарын толтырған дәрігерлер мен медбикелер болды. Бірақ, олардың саны салыстырмалы түрде өте аз еді. Сондықтан, саладағы мамандардың жетіспеушілігінің орнын толтыра алмады. Бұрынғы жылдардағыдай денсаулық сақтау мамандары, дәрігерлер мен медбикелер барлық мамандықтар бойынша жетіспеді. Республикамыздағы бір ғана медициналық оқу орнының болуы барлық қажеттерді қанағаттандыра алмады. Сондықтан, кейбір жағдайларда еліміздің орталық аудандарынан қажетті мамандар санаулы болса да министрлік арқылы алдыртып отырды. Мысалы: еңбекшілер депутаттары Қызылорда облыстық Советінің 1946 жылдық 28 ақпандағы шешіміне сәйкес, облыс көлемінде колхоздарда дерлік медбикелер жетіспеген, осыған байланысты осы жылы 1 сйуірден бастап колхоз медбикелерді дайындайтын курс ашылған, онда 75 медбике дайындалып, қажетті куәліктер берілген, сондай-ақ колхоз медбикелерінің білімін жетілдіру үшін 1 шілдеден бастап айлық курстар ашылды. Оны 73 медбике бітіріп шықты. Алайда, осындай қысқа мерзімдік курстары ұйымдастырудың өзі де оңайға соққан жоқ. Атап айтқанда, курстарда лекция, практикалық сабақтар өткізе алатын маман-кадрлар жетіспеді. Сондықтан, мұндай курстар да аудандарда өткізу қолға алынды. Көп ұзамай медбикелердің біліктілігін жетілдіру курстар аудандарда жұмыс істей бастады, бірақ кіші медициналық қызметкерлерді дайындау өткір мәселе ретінде қалып қойды. Сондықтан Қызылорда қаласында фельдшерлік мектеп ашылды. [6,33б]
1946-1953 ж.ж сондай-ақ жоғарғы білікті дәрігерлер жетіспеді. Мысалы: аудандарды былай қойғанда Қызылорда қалалық ауруханасында және емханаларында бар болған штат бойынша 195 ғана медициналық қызметкерлер болды. Дәрігерлердің екеуінің ғана жоғары білімі болды. Ал 18 дәрігердің орта арнайы білімі ғана болды. [7,1б]
50-ші жылдардың басында да жағдай оңалған жоқ. Мысалы: бүкіл облыстың терапевтері 2 ауысымда жұмыс істеді. Облыстың бас терапевті М.Н Яньшиннің мәліметі бойынша терапевт мамандарды даярлауда едәуір ілгерілеушілік байқалған. Шиелі ауданынан бөлек 7 ауданда терапевт кадрлық зәрулік азайған. Алайда, облыс бойынша терапевт кадрлармен қамтамасыз етушілік 45,8 % құраған. [8, 37б]
Соғыстан кейінгі жылдары есі ауысқан аурухананың негізінде әскери госпиталь жұмысын жалғастыра берді. 1953 жылы Қазақстан психиатр дәрігерлерінің бірінші республикалық кеңесінің Қызылордада өтуінің тарихи мәні зор, айта кететін жайт республиканың психиатриялық саласы өз бастауын Сыр өңірінен бастағанын атап өткен жөн. Соғыстан кейінгі жылдары Камал Баймаханов, Әкрам Идрисов, М.Н.Ким, М.Н.Яньшин, Д.Д.Угай, Чюн-Сюн Фушанович, Т.А.Федотова, С.Ташпенов, А.Б.Даиров, психиатрлар Н.И.Зак, А.Я.Звенигородский, Ш.Х.Донин, Н.А.Гонопольский, А.В.Глушко,З.Д. Салихова, З.Г.Меркулова, И.С.Кәрімбаев, Г.В.Попова сияқты жоғары білімді дәрігерлер жұмыс істеді [9,14б ].
1952- 1982 жылдар аралығында облыстықденсаулық сақтау бөлімін София Өтегенқызы Мақашева басқарды. Облыстық денсаулық сақтау бөлімінің ең басты міндеті аудандарға дәрігерлер жіберу, санитарлық автокөлік бөлу мәселелерін шешті. С.Ө.Мақашева облыс медицина саласын басқарған кезеңде дәрігерлер саны 92-ден 1427-ге өсті, оның ішінде 98 дәрігер ғылыммен айналысып, медицина ғылымдарының кандидаты болды. Орта буын медицина қызметкерлерінің саны 520-дан 4758-ге көбейді. Бұл жылдары дәрігерлердің саны 1800-ге дейін көбейтілді. Ал орта буын медицина қызметкерлерінің саны 8500 дейін өсті. [10, 26б]
Емдеу мекемелерінің қызметіне мемлекеттік саяси басшылық кеңес өкіметінің емдеу мекемелерінің қызметіне мемлекеттік саяси басшылық жасауының азамат сағысы жылдарынан бастау алатын және соғысқа дейін жылдары тоталитарлық жүйенің қалыптасу кезеңінен басталған орасан зор тәжірибесі бар еді. Соғыстан кейінгі жылдары медицина мекемелерінің қызметіне әміршілдік-әкімшілдік басқару дәстүрлері кемеліне келді. Қалыптасқан қоғамдық-саяси ауыр атмосфера дәрігерлердің қызметін де айналып өтпеді. Орталықтан басталған «Дәрігерлер ісі» науқанының ызғарлары сыр бойы дәрігерлеріне дейін жетіп жатты.
Кеңес елінің дәрігерлер қызметінің бақылауының кеңінен таралған жүйесі болды. КСРО, Қазақ ССР, денсаулық сақтау министрлігінің облыстық денсаулық сақтау бөлімі болып табылғандықтан осы құрылым арқылы дәрігерлердің қызметі мемлекеттің бақылауында болды. Соған сәйкес аудандық денсаулық сақтау бөлімшелері облыстық денсаулық сақтау бөліміне бағында. Мұнымен бірге дәрігерлердің қызметі қатаң саяси-идеологиялық бақылауда болды. Атап айтқанда денсаулық сақтау бөлімі мен емдеу мекемелерінің барлығында бастауыш партия ұйымдары құрылып, олар жергілікті партия ұйымына аудандық, қалалық, облыстық, партия комитеттеріне бағынды. Әрбір тоқсан сайын денсаулық сақтау мекемелері мемлекеттік құрылымдардың алдында және партия ұйымдарының алдында есеп беріп отырды. 1946-1953 жылдары облыстық денсаулық сақтау бөлімі мен емдеу мекемелерінің жиналыстарында қаһарлы сипат тән болды. Көптеген дәрігерлердің қызметіндегі кемшіліктер мен олқылықтарға ешқандай негізсіз саяси мән беріліп отырды. Мұның барлығы дәрігерлердің бойында негізсіз үрей сезімін қалыптастырып, өздерінің кәсіптік міндеттерін атқаруға үлкен кедергі жасады. Бұл да негізсіз емес еді, себебі репрессияға ұшыраған саяси қысым көрген зиялылардың арасында дәрігерлерде аз болған жоқ.

Пайдаланған деректер мен әдебиеттер тізімі:

1. Назарбаев Н.А. Идейная консолидация общества как условие прогресса Казахстана. // Советы Казахстана. 1993 г., 9 октября, 4 с.
2. Омаров Е., Смағұлов С., «Сыр медицинасы» Қызылорда: «Тұмар»., 2001, 5-б
3. Ж.Карагусов. Партийная организация Казахстана в борьбе за осуществление политики коммунистической партии Советского Союза по подготовке кадров новой советской национальной интеллигенции (1928-1938). Автореферат диссертации к.и.н. Москва., 1954 г, 7-б.
4. Абжанов Х. Сельская интеллигенция Казахстана в условиях совершенствования социализма. Алма-Ата., 1988 г, 11-б.
5. Королева Л. Компартия Казахстана – организатор медицинского образования в республике (1928-1941). Автореферат диссертации к.и.н. Алма-Ата., 1977 г, 6-б.
6. ҚОММ 235-қор., 41-іс., 1-тізбе., 122-б.
7. ҚОММ 235-қор., 44-іс., 1-тізбе., 198-б.
8. ҚОММ 235-қор., 43-іс., 1-тізбе., 133-б.
9. Омаров Е., Смағұлов С., «Сыр медицинасы»/ХІХ-ХХ ғғ/ Қызылорда: «Тұмар»., 2001 ж, 14-б.
10. ҚОММ 235-қор, 47-іс., 1-тізбе., 96-б.
11. ҚОММ 235-қор., 46-іс., 1-тізбе., 253-б.
12. Омаров Е. «Денсаулық – басты байлық» // Ленин жолы., №12 1987. 21 маусым., 3-б.
13. Әлназарова А. «Медицина мамандарының ұстаханасы» //Сыр бойы. №32. 2008. 22 қазан. 3-б.
14. Күлімбет М., Оспанов А. «Келбеті кемел колледж» Алматы., Бастау. 2003. 58-б.
15. Көзденова Р. «Басты мақсат – бәсекеге қабілетті мамандар даярлау» //Қазақстан кәсіпкері, №3. 2005. 8-10 б.
16. «Жаңа онжылдық жаңа экономикалық өрлеу – Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері» Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы., 4б.