Пестицидтермен улану
Мазмұны:
І.Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
ІІ.Әдебиетке шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
ІІІ.Негізгі бөлім
3.1. Пестицидтерге жалпы сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
3.2. Пестицидтермен улануды анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
3.3. Фосфор органикалық қосылыстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
3.4. Хлор органикалық қосылыстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
ІV. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
V. Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22
І.Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
ІІ.Әдебиетке шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
ІІІ.Негізгі бөлім
3.1. Пестицидтерге жалпы сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
3.2. Пестицидтермен улануды анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
3.3. Фосфор органикалық қосылыстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
3.4. Хлор органикалық қосылыстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
ІV. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
V. Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22
Кіріспе
Токсикология грек тілінен аударғанда «toxicon»-у, «logos»- ғылым деген мағынаны білдіреді, яғни улар туралы ғылым. Ветеринарлық токсикология ғылымы улы заттың қасиетін ауыл шаруашылығында жабайы жануарлардың құс, балық және ара организмге әсерін жануарлар ағзасында улы заттың жиналуын және өнімдер арқылы (ет, сүт, жұмыртқа) шығуын оқытады.
Таксикология пәні басқа да ветеринарлық ғылымдармен фармакология, биохимия, клиникалық диагностикп, терапия, паталогиялық анатомия, ветеринарлық- санитарлық экспертиз, микробиология тығыз байланысты. Кейінгі уақытта ветеринарлық токсикологияны аналитикалық химия мен байланыстырып қолданады.
Токсикодинамикасы – токсикалық әсерімен молекулярлық негізін құрайтын ферменттермен удың бірнешелік реакциясын ескеріп, жануарлар ағзасына улы заттың токсикалық әсерін, механизмінің сұрақтарын қарастрады. Себебі уланған кезде диагноз қою удың организмде таралуы, малдың өнімі мен жем- шөбіне ветеринарлық – санитарлық баға беру үшін.
Токсикокенетикасы – ауыл шаруашылығының жіті, созылмалы улану кезінде улы заттың бөлінуін, жиналуын, таралу заңдылықтарын қарастырады.
Химиялық заттар немесе химиялық қосылыстар, пайдасы жоқ өсімдіктер мен жануарларды өлтіруге арналған, сонымен қатар өсімдіктің өсуін реттеуші, дифолиант, делкан ретінде қолданылатын заттарды пестицидтер деп атайды.
Мақсаты: ауыл шаруашылығында кеңінен зиянкес насекомдарға, кенелерге қарсы қолданылатын химиялық заттар.
Осы курстық жұмысымның мақсаты пестицидтермен улануды және хлор және фосфор органикалық қосылыстармен улануды алдын-алу. Осы тақырып бойынша өзімнің білімімді жетілдіру. Осы курстық жұмысты жаза отырып, білімімді әрі қарай толықтырамын деп ойлаймын.
Токсикология грек тілінен аударғанда «toxicon»-у, «logos»- ғылым деген мағынаны білдіреді, яғни улар туралы ғылым. Ветеринарлық токсикология ғылымы улы заттың қасиетін ауыл шаруашылығында жабайы жануарлардың құс, балық және ара организмге әсерін жануарлар ағзасында улы заттың жиналуын және өнімдер арқылы (ет, сүт, жұмыртқа) шығуын оқытады.
Таксикология пәні басқа да ветеринарлық ғылымдармен фармакология, биохимия, клиникалық диагностикп, терапия, паталогиялық анатомия, ветеринарлық- санитарлық экспертиз, микробиология тығыз байланысты. Кейінгі уақытта ветеринарлық токсикологияны аналитикалық химия мен байланыстырып қолданады.
Токсикодинамикасы – токсикалық әсерімен молекулярлық негізін құрайтын ферменттермен удың бірнешелік реакциясын ескеріп, жануарлар ағзасына улы заттың токсикалық әсерін, механизмінің сұрақтарын қарастрады. Себебі уланған кезде диагноз қою удың организмде таралуы, малдың өнімі мен жем- шөбіне ветеринарлық – санитарлық баға беру үшін.
Токсикокенетикасы – ауыл шаруашылығының жіті, созылмалы улану кезінде улы заттың бөлінуін, жиналуын, таралу заңдылықтарын қарастырады.
Химиялық заттар немесе химиялық қосылыстар, пайдасы жоқ өсімдіктер мен жануарларды өлтіруге арналған, сонымен қатар өсімдіктің өсуін реттеуші, дифолиант, делкан ретінде қолданылатын заттарды пестицидтер деп атайды.
Мақсаты: ауыл шаруашылығында кеңінен зиянкес насекомдарға, кенелерге қарсы қолданылатын химиялық заттар.
Осы курстық жұмысымның мақсаты пестицидтермен улануды және хлор және фосфор органикалық қосылыстармен улануды алдын-алу. Осы тақырып бойынша өзімнің білімімді жетілдіру. Осы курстық жұмысты жаза отырып, білімімді әрі қарай толықтырамын деп ойлаймын.
Пайдаланған әдебиеттер:
1. Баженов, С. В. Ветеринарная токсикология/.- Л: Колос, 1970.-Б.319.
2. Грачева, Г.В. Об остаточных количество пестицидов пищевых продуктах. Гигиена применения и токсикология пестицидов, и клиника отравлений/. – Киев, 1965.- Б.133.
3. Александров, В.Н. Отравляющие вещества/.Емельянов, В.И.-М.: Военное изд-во, 1990. –Б.270.
4. Жуленко, В.Н. Исследование стойких пестицидов в органах и тканях сельскохозяйственных животных и пути их снижения в мясных продуктах // Мясная индустрия СССР. №1./. - М., 1982. – Б.26.
5. Ветеринарная токсикология с основами экологий
6. Грачева, Г. В. К вопросу о накоплении пестицидов в организме. Гигиена применения, токсикология пестицидов и клиника отравлений/.–Киев, ВНИИГИТОКС, вып.6, 1968. –Б.461.
7. Мельников, Н.Н. Справочник по пестицидам/. Новожкилов, К.В., Билан, С. Д. , Пылова, Т. Н. – М.: 1985.
8. Полоз, Д.Д. Ветеринарная токсикология/. Хмельницкий,Г.А., Локтионов, В.Н., – М.: Изд-во с/х. лит-ры, 1952.-Б.190.
9. Мельников, Н.Н Пестициды (Химия,технология и применение)/.- М.: Химия, 1987. – Б.713.
10. Сайдуллин ,Т. Орысша- қазақша мал дәрігерлік сөздігі. 1993.
11. Медведь, Л.И. Справочник по пестицидам гигиена применения и токсикология/. -Киев: Урожай, 1977. –Б.375.
1. Баженов, С. В. Ветеринарная токсикология/.- Л: Колос, 1970.-Б.319.
2. Грачева, Г.В. Об остаточных количество пестицидов пищевых продуктах. Гигиена применения и токсикология пестицидов, и клиника отравлений/. – Киев, 1965.- Б.133.
3. Александров, В.Н. Отравляющие вещества/.Емельянов, В.И.-М.: Военное изд-во, 1990. –Б.270.
4. Жуленко, В.Н. Исследование стойких пестицидов в органах и тканях сельскохозяйственных животных и пути их снижения в мясных продуктах // Мясная индустрия СССР. №1./. - М., 1982. – Б.26.
5. Ветеринарная токсикология с основами экологий
6. Грачева, Г. В. К вопросу о накоплении пестицидов в организме. Гигиена применения, токсикология пестицидов и клиника отравлений/.–Киев, ВНИИГИТОКС, вып.6, 1968. –Б.461.
7. Мельников, Н.Н. Справочник по пестицидам/. Новожкилов, К.В., Билан, С. Д. , Пылова, Т. Н. – М.: 1985.
8. Полоз, Д.Д. Ветеринарная токсикология/. Хмельницкий,Г.А., Локтионов, В.Н., – М.: Изд-во с/х. лит-ры, 1952.-Б.190.
9. Мельников, Н.Н Пестициды (Химия,технология и применение)/.- М.: Химия, 1987. – Б.713.
10. Сайдуллин ,Т. Орысша- қазақша мал дәрігерлік сөздігі. 1993.
11. Медведь, Л.И. Справочник по пестицидам гигиена применения и токсикология/. -Киев: Урожай, 1977. –Б.375.
Қазақстан республикасының Білім және ғылым министрлігі
Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университеті
Жұқпалы емес аурулар кафедрасы
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Токсикология пәні бойынша
Тақырыбы:
Пестицидтермен улану
Орындаған: ВС-31топ студенті
Садыкова.А.А.
Тексерген: аға оқытушы
Ертлеуова.Б.О.
Орал – 2012
Мазмұны:
І.Кіріспе ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ..3
ІІ.Әдебиетке
шолу ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ..5
ІІІ.Негізгі бөлім
3.1. Пестицидтерге жалпы
сипаттама ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..7
3.2. Пестицидтермен улануды анықтау
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...11
3.3. Фосфор органикалық қосылыстар
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .12
3.4. Хлор органикалық
қосылыстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
ІV.
Қорытынды ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ..21
V. Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
..22
Кіріспе
Токсикология грек тілінен аударғанда toxicon-у, logos- ғылым деген
мағынаны білдіреді, яғни улар туралы ғылым. Ветеринарлық токсикология
ғылымы улы заттың қасиетін ауыл шаруашылығында жабайы жануарлардың құс,
балық және ара организмге әсерін жануарлар ағзасында улы заттың жиналуын
және өнімдер арқылы (ет, сүт, жұмыртқа) шығуын оқытады.
Таксикология пәні басқа да ветеринарлық ғылымдармен фармакология,
биохимия, клиникалық диагностикп, терапия, паталогиялық анатомия,
ветеринарлық- санитарлық экспертиз, микробиология тығыз байланысты. Кейінгі
уақытта ветеринарлық токсикологияны аналитикалық химия мен байланыстырып
қолданады.
Токсикодинамикасы – токсикалық әсерімен молекулярлық негізін құрайтын
ферменттермен удың бірнешелік реакциясын ескеріп, жануарлар ағзасына улы
заттың токсикалық әсерін, механизмінің сұрақтарын қарастрады. Себебі
уланған кезде диагноз қою удың организмде таралуы, малдың өнімі мен жем-
шөбіне ветеринарлық – санитарлық баға беру үшін.
Токсикокенетикасы – ауыл шаруашылығының жіті, созылмалы улану кезінде
улы заттың бөлінуін, жиналуын, таралу заңдылықтарын қарастырады.
Химиялық заттар немесе химиялық қосылыстар, пайдасы жоқ өсімдіктер
мен жануарларды өлтіруге арналған, сонымен қатар өсімдіктің өсуін реттеуші,
дифолиант, делкан ретінде қолданылатын заттарды пестицидтер деп атайды.
Мақсаты: ауыл шаруашылығында кеңінен зиянкес насекомдарға, кенелерге
қарсы қолданылатын химиялық заттар.
Осы курстық жұмысымның мақсаты пестицидтермен улануды және хлор және
фосфор органикалық қосылыстармен улануды алдын-алу. Осы тақырып бойынша
өзімнің білімімді жетілдіру. Осы курстық жұмысты жаза отырып, білімімді әрі
қарай толықтырамын деп ойлаймын.
Осы курстық жұмыстың міндеті:
- Пестицидтерге жалпы сипаттама
- Фосфор органикалық қосылыс
- Хлор органикалық қосылыс
Пестицидтердің биологиялық табиғи түрі бар – микроорганизмдермен
өнімдері, олар химиялық пестицидтерден соң пайда болып және зияндылығы
төмен болып табылады. Эффекті жоғарлауына көбіне арнаулы препараттар
қолданылады. Олардың аттары аралас пестицидтер деп аталады. Аралас
пестицидтердің құрамына фосфор және хлор органикалық қолсылыстар құрамында
иеталы бар пестицидтер, симм – триозин және басқа да заттар пестицидтің
пайда болуымен сипатталады.
Өткен жылы хлор органиклық қосылыстары мен хлор органикалық пестицид
өсімдікті насеком мен құрт-құмырсқадан қорғау үшін кеңінен қолданылады.
Хлор органикалық қосылыс көп мөлшерде қоршаған ортаны ластап, жануардың
ұлпа талшықтарына жиналып, ол азық түліктің санитарлық сапасын түсіреді.
Сол себептен оны ауыл шаруашылығында қолдануға тиым салды. Соңғы он жылда
жануардың хлор органикалық қосылыс тобына жататын инсектоакарациттермен
улану тіркелмеген. Пестицидтердің қалдықтарымен ластануы жануардың азықтары
мен өнімділігін жылдам төмендетеді.
Әдебиетке шолу
Д. Д. Полоздың мәлімдеуі бойынша жіті түрде улануы кезінде мүйіді ірі
қаралардың терілерінен көп паразиттерге қарсы зарарсыздандырылғаннан кейін
15-20 минут жүргізіледі. Бұл кезде хлорофос ертінділері қолданылады. Ол 80-
900С қайнаған суда 12-16 сағат ішінде қолданылады. Бұл кезде тез
қозғалулар, көздің және құлақтың рефлекстері, қозғалыс координатасының
бұзылуы, қабырға бұлшықеттерінің зақымдануы, қозғалыстың қамтамасыз
етілмеуі байқалады. Содан кейін жануар талып гиперсолевация, тілдің
салдануы, миоз және тыныс алудың бұзылуы пайда болады. Содан кейін қабырға
бұлшықеттерінің тонусы төмендеп, қалтырауы пайда болады және несептің ұстай
алмауы пайда болады. Жануарлар бұл кезде 1-2 сағаттан кейін тұншығудан және
бұлшық ет салданудан өледі.
И. В. Сидровтың мәліметі бойынша хлор органикалық қосылыспен уланған
үй жануарлардың әр түрін зерттеп, олардың потологиялық іс-әрекеттерін
бақылады. Бұл топқа жататын қосылыстар кілегей қабықпен терінің әлсіз жерін
тітіркендіреді.
Н. В. Жуленканың көрсетуі бойынша хлор органикалық қосылыс мықты
препарат, жартылай ыдырау периоды екі жылдан кем болмайды. Осы препарат
елімізде ауыл шаруашылығында қолдануға тиым салынған. Себебі ол биологиялық
консентрленген болып келеді. Соңғы он жылда хлор органикалық қосылыспен
улану тіркелмеген.
М. А. Клисенконың пайымдауы бойынша анализ мәліметі фосфор органикалық
қосылысы дұрыс қалыптаспайды және пестицидтерді негізінен хромотография
энзиндерімен бірге қолданады.
Н. В. Жуленко, М. И. Равинович, Р. А. Талаповтардың мәлімдемесі
бойынша пестицидтердің биологиялық түрі бар- микроорганизмдер мен өнімдері,
олар химиялық пестицидтерден соң пайда болады және зияндылығы төмен болып
табылады.
А. Г. Генецинскийдің пайымдауы бойынша фосфор органикалық
қосылыстарының әсер ету механизміне ең алғаш рет зерттеулер 1938 жылы
Германияда жүргізілді. Сонымен қатар аналитикалық зерттеулерді Англияда
Эдриан, Ремдберг, Килби және тағы басқа, ал совет үкіметінде А. Г.
Генецинский жүргізді.
Д. Д. Полоздың айтуы бойынша жануарларда тәбеттің төмендеуі, жалпы
күйзеліс, дене салмағының төмендеуі, миоз, сілекей ағу, қозғалыстың
төмендеуі, ұзақ іш өту, жиі несеп шығу, бұлшық еттің әлсіреуі, жануалардың
өлімге ұшырауы оның арықтап кетуі және дене температурасының түсуі және
кематоздық жағдайы.
А. Е. Арбузовтың айтуы бойынша үш валентті фосфор қышқылы эфирімен бес
валентті фосфор қосылыстарын алудың жаңа жолын ұсынды. 1906 жылы фосфор
қышқылдарының эфирлерінің синтезін алу жолдарын ұсынды. Фосфор органикалық
қосылыстарының әр түрлі структурасын ауыл шаруашылығында инсектоцид,
акарацид, фунгицид ретінде қолданды. Ең алғаш рет фосфор органикалық
қосылыстар синтезі 1820 жылы фосфор қышқылдарының спирттер этирефикациясы
реакциясы арқылы жүзеге асырылды. 1847 жылы француз оқымыстысы Тенардтың
эксперименттері негізінде көптеген фосфиндер синтезделді. Фосфор
органикалық қосылыстардың зерттеу жұмыстарының дамуы Мехаэлис пен
Арбузовтың жұмыстары нәтижесінде интенсивті даму пайда болды. 1903-1915
жылдары Мехаэлис аминделген фосфор қосылыстарының, тиофосфор қышқылдарының
синтезі туралы фундементальді жұмыстарын жарыққа шығарды. Мехаэлис және
Беккердің алыңған реакциялары галоидалкилдер мен диалкилфосфидтерден,
алкилфосфоид эфир алуға мүмкіндік берді.
3.1 Пестицидтерге жалпы сипаттама
Химиялық заттар немесе химиялық қосылыстар, пайдасы жоқ өсімдіктер мен
жануарларды өлтіруге арналған, сонымен қатар өсімдіктің өсуін реттеуші,
дифолиант, делкан ретінде қолданылатын заттарды пестицидтер деп атайды.
Пестицидтер ауыл шаруашылығында кеңінен зиянкес насекомдарға,
кенелерге қарсы қолданылатын химиялық заттар. Өндірістік тағайындалуына
байланысты пестицидтер келесі топтарға бөлінеді:
1) Акарацидтер – кенелерге қарсы қолданылатын заттар.
2) Альгицидтер – тоған су зиянкестеріне қарсы қолданылатын заттар.
3) Афицидтер - өсімдік зиянкестеріек қарсы қолданылатын заттар.
4) Гербицидтер – арам шөптермен күресетін заттар.
5) Зооцидтер – кеміргіштерге қарсы қолданылатын заттар.
6) Инсектоцидтер – зиянкес насекомдарға қарсы қолданылатын заттар.
7) Малюскацидтер – малюскаларға қарсы қолданылатын заттар.
8) Фунгицидтер – саңырауқұлақтарға қарсы қолданылатын заттар.
9) Овоцидтер – насекомдар жұмыртқаларын жою үшін қолданылатын заттар.
10) Нематоцидтер – ірі құрттар үшін қолданылатын заттар.
11) Өсімдіктің өсуін реттегіш - өсімдіктің өсуіне және дамуына әсер
ететін заттар.
12) Бактерицидтер – ауруды тудыратын бактериаларды жою үшін
қолданылатын заттар.
13) Репеллент – насекомдарды қорқыту үшін қолданылатын препарат.
14) Антрактант – пестицидтнрдің жалпы атауы. Насекомдарды еліктету.
15) Арбацид – пайдасыз ағаш сүресі мен өсімдіктің қуыстарын жою үшін
қолданылады.
16) Антисептик – теректер мен металды материалдарды микроорганизмдердің
әсерінен бұзылуынан сақтайды.
Пестицидтер мемлекеттік стандарты бойынша өзінің қауіпсіздік
дәрежесіне байланысты 4 топқа бөлінеді:
1) Аса қауіпті- орташа өнім дозасы асқорыту жолы арқылы түсіп, жануалар
ағзасына 15 мгкг салмағына құрайды.
2) Қауіптілігі жоғары- өлімдозасы асқазан арқылы түсіп жануарлар ағзасына
түскеннен соң 15-150мгкг-ға дейін құрайды.
3) Қауіптілігі орташа- өлім дозасы асқазан арқылы жануар ағзасына
түскеннен соң 151-5000мгкг құрайды.
4) Қауіптілігі төмен- өлім дозасы 5000мгкг салмағынан жоғары.
Қазіргі уақытта жер шаруашылығында, мал шаруашылығында әр түрлі
химиялық затттарды қолданып өсімдік арам шөбі мен жануарлар паразиттерін
жоюға болады.
Бұл заттар пестицидтер немесе улы химикаттар деген атауға ие болды.
(латынша.pestis-зиянды, caedo- өлтіру.) Пестицидтер бүкіл дүние жүзінде кең
тараған және өсімдікті арам шөптен, жануарларды аурудан, зиянкес
насекомдардан қорғайды.
Пестицидтердің биологиялық табиғи түрі бар – микроорганизмдермен
өнімдері, олар химиялық пестицидтерден соң пайда болып және зияндылығы
төмен болып табылады. Эффекті жоғарлауына көбіне арнаулы препараттар
қолданылады. Олардың аттары аралас пестицидтер деп аталады. Аралас
пестицидтердің құрамына фосфор және хлор органикалық қолсылыстар құрамында
иеталы бар пестицидтер, симм – триозин және басқа да заттар песитицидтің
пайда болуымен сипатталады. Жәндіктер мен кенелерге механикалық әсер ету
бойынша препараттарға бөлінеді, кантактық қозғалыс бойынша оларды өлімге
ұшыратады. Жабынды хитинді қатты қабық арқылы ішке енеді, азық арқылы енген
инсектоцид ішектік деп аталады. Жүйелік препараттар бүйрек және өсімдіктің
қан тамыр системасы бойынша сорылып бүйрек пен жапырақтардың сорылуы арқылы
ішектікті зақымдайды. Фуменгеттер кенелер мен басқада зиянкестерге кеңірдек
арқылы енеді, кейбір препараттар кенелердің тыныс алу жүйесін бітеп, оларды
өлімге әкеледі. Мысалы минерал майлар.
Жануарлар мен өсімдіктердің өнімін жақсарту үшін ауыл шаруашылығында
агрохимиялық заттар қолданылады. Оған минералды тыңайтқыштар, кешенді және
толықтырылған микроэлементтер, жекеленген органикалық микроэлементтер,
органикалық тыңайтқыштар, торфан гуленов қышқылы, жем-шөп консерванты мен
қосалқы жем-шөп жануарлар үшін қолданылады.
Фугецидтердің әсері байланыстырушы және жүйелі болуы мүмкін. Олар
төмендегі сатыдағы саңырауқұлақтардың өліміне вегетативті ауруларды
тудырыды. Гербицидтер жалпы және талғалмалы әрекет. Ол тұқым мен түбір
жүйесіне байланысты түрде әсер етткенде арам шөптер жойылады. Сонымен қатар
өсімдіктің қай бөліміне түссе, сол жер зақымданады.
Пестицидтер улағыштық және төзімділік эко жүйе бойынша бірнеше
топтарға бөлінеді:
1. Өте төзімді пестицидтер –табиғи жағдайдағы жартылай ыдырау периоды
1-2 жылға дейін.
2. Төзімді пестицидтер- жартылай ыдырау периоды 6 айдан 1 жылға дейін.
3. Төзімділігі орташа пестицидтер – жартылай ыдыырау периоды 1 ай.
Төзімді пестицидтерді көп қолдануға болмайды. Егер оның жартылай
ыдырау периоды 2 жылдан және одан асып кеткен кезде қолдануға болмайды. Тез
кумулятивті әсер беретін препараттарды қолдануға болмайды. Олар шамалы
мөлшерде жануарлар мен адамдардың организміне түсіп, жиналып және кедергіге
ұшырайды. Егер олар аллергияға және мутагенге қарсы көрсетілімдер болса,
оларды қолдануға болмайды.
Пестицидтер және басқа да ветеринарлық препараттар емдік бағытта
қолданылатын аурудан алдын- ала сақтану үшін жануар өнімділігінің көтерілуі
дезинфиктанттар, антибиотиктер, сульфаниламидтер, иммуностимулдеуші,
қосымша жем- шөп және басқа да химиялық дәрілер, жануарлардың денсаулығын
жақсарту үшін қолдануға, бүкіл ресейлік мемелекеттік ғылыми ізденіс
институтында зертттеулер жүргізілді. Ондағы қорытынды стандартты және
сертификатты препараттар, бұл зерттеудің қорытындысы пестицидтерді құжаттау
және нәтижесі шығады. Бұл қорытынды 15 күннің ішінде федералдық
ветеринарлық және фитосанитарлық қызметіне қадағалауға жіберіледі.
Ветеринарлық және санитарлық федералдық қызметті қадағалап бүкіл ресейлік
мемлекеттік ғылыми ізденіс институтында тексеріліп, стандарттау және
сертификаттау препараттары мен пестицидтердің негізгі анализдерін ұсынып,
материалды тіркейді немесе оны тіркеуден бас тартады.
3.2. Пестицидтермен улануды анықтау.
1.Анализ жинау.
2. Клиникалық белгілері.
3. Лабораториялық іс – шараның нәтижесі.
4. Паталого-анатомиялық сою хаттамасы.
Анализ- бізде жауапты адамның ауру туралы мәлімет жинаймыз. Жануарды
паразиттерге қарсы өңдеу препараттарының мөлшері аурудың белгілері
байқалуы.
Пестицидтермен уланғанда келесі белгілер байқалады: жануарлардан 15-
20 минуттан кейін байқалады. Орталық нерв жүйесінің қозуы нәтижесінен
жануардың жүріс- тұрысы бұзылады. Жүрек соғуы мен тыныс алуы жиіелейді,
егер жануарларға көмек көрсетілмесе, паталого- анатомиялық өзгерістер
жануардың асқазанын жарып сойғанда геморогиялық қабынулар байқалады.
Бауырда, бөтекеде, өкпеде дистрофиялық және никротикалық.
Қанның мофологиялық өзгерістерін байқайиыз. Қанның құрамындағы
эритроциттердің, лейкоциттердің, гемоглобиннің саны көбейеді. Қан қоюланады
және қанның биохимиялық өзгешеліктерін байқаймыз. Қанның құрамында
ферменттердің ацетилхолин эстеразының белгіленген мөлшерде және сарысу
құрамындағы натрий, калий иодары азаяды. Жалпы белок 30-40 пайызға
көбейеді. Пестицид уының белгілерін төмендету үшін калий ертіндісіне
асқазанды шаямыз.
3.3. Фосфор органикалық қосылыстар.
Фосфор-органикалық пестицид ауыл шаруашылығында кеңінен қолданылады,
инсектоакарацид, гербицид, фунгицид, дефалиан ретінде қолданылады. Өткен
жылдары фосфор органикалық қосылыстар өсімдіктер мен жануарлады насекомдар
мен кенелерден қорғаушы зат негізі болды. Ал жиі гербицид, дефалианд
ретінде қолданды. Қазіргі кезде синтетикалық пиретроидтарға қарағанда,
оларды аз масштабта қолданады. Тізімнен өсімдіктерді қорғаушы химялық
заттар және жоғары токсикалық фосфор органиалық қосылыстар, соның ішінде
метафоз, тиофоз, гетерефоз, корал, метилмеркаптофос, фталфос алынып
тасталды, ал аз көлемде хлорофосты және кейбіреулерін қолданады. Өсімдік
шаруашылығы мен ветеринарияда қазіргі уақытта инсектоцидті және акрацидті
фосфор органикалық қосылыстың мына препараттарды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университеті
Жұқпалы емес аурулар кафедрасы
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Токсикология пәні бойынша
Тақырыбы:
Пестицидтермен улану
Орындаған: ВС-31топ студенті
Садыкова.А.А.
Тексерген: аға оқытушы
Ертлеуова.Б.О.
Орал – 2012
Мазмұны:
І.Кіріспе ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ..3
ІІ.Әдебиетке
шолу ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ..5
ІІІ.Негізгі бөлім
3.1. Пестицидтерге жалпы
сипаттама ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..7
3.2. Пестицидтермен улануды анықтау
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...11
3.3. Фосфор органикалық қосылыстар
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .12
3.4. Хлор органикалық
қосылыстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
ІV.
Қорытынды ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ..21
V. Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
..22
Кіріспе
Токсикология грек тілінен аударғанда toxicon-у, logos- ғылым деген
мағынаны білдіреді, яғни улар туралы ғылым. Ветеринарлық токсикология
ғылымы улы заттың қасиетін ауыл шаруашылығында жабайы жануарлардың құс,
балық және ара организмге әсерін жануарлар ағзасында улы заттың жиналуын
және өнімдер арқылы (ет, сүт, жұмыртқа) шығуын оқытады.
Таксикология пәні басқа да ветеринарлық ғылымдармен фармакология,
биохимия, клиникалық диагностикп, терапия, паталогиялық анатомия,
ветеринарлық- санитарлық экспертиз, микробиология тығыз байланысты. Кейінгі
уақытта ветеринарлық токсикологияны аналитикалық химия мен байланыстырып
қолданады.
Токсикодинамикасы – токсикалық әсерімен молекулярлық негізін құрайтын
ферменттермен удың бірнешелік реакциясын ескеріп, жануарлар ағзасына улы
заттың токсикалық әсерін, механизмінің сұрақтарын қарастрады. Себебі
уланған кезде диагноз қою удың организмде таралуы, малдың өнімі мен жем-
шөбіне ветеринарлық – санитарлық баға беру үшін.
Токсикокенетикасы – ауыл шаруашылығының жіті, созылмалы улану кезінде
улы заттың бөлінуін, жиналуын, таралу заңдылықтарын қарастырады.
Химиялық заттар немесе химиялық қосылыстар, пайдасы жоқ өсімдіктер
мен жануарларды өлтіруге арналған, сонымен қатар өсімдіктің өсуін реттеуші,
дифолиант, делкан ретінде қолданылатын заттарды пестицидтер деп атайды.
Мақсаты: ауыл шаруашылығында кеңінен зиянкес насекомдарға, кенелерге
қарсы қолданылатын химиялық заттар.
Осы курстық жұмысымның мақсаты пестицидтермен улануды және хлор және
фосфор органикалық қосылыстармен улануды алдын-алу. Осы тақырып бойынша
өзімнің білімімді жетілдіру. Осы курстық жұмысты жаза отырып, білімімді әрі
қарай толықтырамын деп ойлаймын.
Осы курстық жұмыстың міндеті:
- Пестицидтерге жалпы сипаттама
- Фосфор органикалық қосылыс
- Хлор органикалық қосылыс
Пестицидтердің биологиялық табиғи түрі бар – микроорганизмдермен
өнімдері, олар химиялық пестицидтерден соң пайда болып және зияндылығы
төмен болып табылады. Эффекті жоғарлауына көбіне арнаулы препараттар
қолданылады. Олардың аттары аралас пестицидтер деп аталады. Аралас
пестицидтердің құрамына фосфор және хлор органикалық қолсылыстар құрамында
иеталы бар пестицидтер, симм – триозин және басқа да заттар пестицидтің
пайда болуымен сипатталады.
Өткен жылы хлор органиклық қосылыстары мен хлор органикалық пестицид
өсімдікті насеком мен құрт-құмырсқадан қорғау үшін кеңінен қолданылады.
Хлор органикалық қосылыс көп мөлшерде қоршаған ортаны ластап, жануардың
ұлпа талшықтарына жиналып, ол азық түліктің санитарлық сапасын түсіреді.
Сол себептен оны ауыл шаруашылығында қолдануға тиым салды. Соңғы он жылда
жануардың хлор органикалық қосылыс тобына жататын инсектоакарациттермен
улану тіркелмеген. Пестицидтердің қалдықтарымен ластануы жануардың азықтары
мен өнімділігін жылдам төмендетеді.
Әдебиетке шолу
Д. Д. Полоздың мәлімдеуі бойынша жіті түрде улануы кезінде мүйіді ірі
қаралардың терілерінен көп паразиттерге қарсы зарарсыздандырылғаннан кейін
15-20 минут жүргізіледі. Бұл кезде хлорофос ертінділері қолданылады. Ол 80-
900С қайнаған суда 12-16 сағат ішінде қолданылады. Бұл кезде тез
қозғалулар, көздің және құлақтың рефлекстері, қозғалыс координатасының
бұзылуы, қабырға бұлшықеттерінің зақымдануы, қозғалыстың қамтамасыз
етілмеуі байқалады. Содан кейін жануар талып гиперсолевация, тілдің
салдануы, миоз және тыныс алудың бұзылуы пайда болады. Содан кейін қабырға
бұлшықеттерінің тонусы төмендеп, қалтырауы пайда болады және несептің ұстай
алмауы пайда болады. Жануарлар бұл кезде 1-2 сағаттан кейін тұншығудан және
бұлшық ет салданудан өледі.
И. В. Сидровтың мәліметі бойынша хлор органикалық қосылыспен уланған
үй жануарлардың әр түрін зерттеп, олардың потологиялық іс-әрекеттерін
бақылады. Бұл топқа жататын қосылыстар кілегей қабықпен терінің әлсіз жерін
тітіркендіреді.
Н. В. Жуленканың көрсетуі бойынша хлор органикалық қосылыс мықты
препарат, жартылай ыдырау периоды екі жылдан кем болмайды. Осы препарат
елімізде ауыл шаруашылығында қолдануға тиым салынған. Себебі ол биологиялық
консентрленген болып келеді. Соңғы он жылда хлор органикалық қосылыспен
улану тіркелмеген.
М. А. Клисенконың пайымдауы бойынша анализ мәліметі фосфор органикалық
қосылысы дұрыс қалыптаспайды және пестицидтерді негізінен хромотография
энзиндерімен бірге қолданады.
Н. В. Жуленко, М. И. Равинович, Р. А. Талаповтардың мәлімдемесі
бойынша пестицидтердің биологиялық түрі бар- микроорганизмдер мен өнімдері,
олар химиялық пестицидтерден соң пайда болады және зияндылығы төмен болып
табылады.
А. Г. Генецинскийдің пайымдауы бойынша фосфор органикалық
қосылыстарының әсер ету механизміне ең алғаш рет зерттеулер 1938 жылы
Германияда жүргізілді. Сонымен қатар аналитикалық зерттеулерді Англияда
Эдриан, Ремдберг, Килби және тағы басқа, ал совет үкіметінде А. Г.
Генецинский жүргізді.
Д. Д. Полоздың айтуы бойынша жануарларда тәбеттің төмендеуі, жалпы
күйзеліс, дене салмағының төмендеуі, миоз, сілекей ағу, қозғалыстың
төмендеуі, ұзақ іш өту, жиі несеп шығу, бұлшық еттің әлсіреуі, жануалардың
өлімге ұшырауы оның арықтап кетуі және дене температурасының түсуі және
кематоздық жағдайы.
А. Е. Арбузовтың айтуы бойынша үш валентті фосфор қышқылы эфирімен бес
валентті фосфор қосылыстарын алудың жаңа жолын ұсынды. 1906 жылы фосфор
қышқылдарының эфирлерінің синтезін алу жолдарын ұсынды. Фосфор органикалық
қосылыстарының әр түрлі структурасын ауыл шаруашылығында инсектоцид,
акарацид, фунгицид ретінде қолданды. Ең алғаш рет фосфор органикалық
қосылыстар синтезі 1820 жылы фосфор қышқылдарының спирттер этирефикациясы
реакциясы арқылы жүзеге асырылды. 1847 жылы француз оқымыстысы Тенардтың
эксперименттері негізінде көптеген фосфиндер синтезделді. Фосфор
органикалық қосылыстардың зерттеу жұмыстарының дамуы Мехаэлис пен
Арбузовтың жұмыстары нәтижесінде интенсивті даму пайда болды. 1903-1915
жылдары Мехаэлис аминделген фосфор қосылыстарының, тиофосфор қышқылдарының
синтезі туралы фундементальді жұмыстарын жарыққа шығарды. Мехаэлис және
Беккердің алыңған реакциялары галоидалкилдер мен диалкилфосфидтерден,
алкилфосфоид эфир алуға мүмкіндік берді.
3.1 Пестицидтерге жалпы сипаттама
Химиялық заттар немесе химиялық қосылыстар, пайдасы жоқ өсімдіктер мен
жануарларды өлтіруге арналған, сонымен қатар өсімдіктің өсуін реттеуші,
дифолиант, делкан ретінде қолданылатын заттарды пестицидтер деп атайды.
Пестицидтер ауыл шаруашылығында кеңінен зиянкес насекомдарға,
кенелерге қарсы қолданылатын химиялық заттар. Өндірістік тағайындалуына
байланысты пестицидтер келесі топтарға бөлінеді:
1) Акарацидтер – кенелерге қарсы қолданылатын заттар.
2) Альгицидтер – тоған су зиянкестеріне қарсы қолданылатын заттар.
3) Афицидтер - өсімдік зиянкестеріек қарсы қолданылатын заттар.
4) Гербицидтер – арам шөптермен күресетін заттар.
5) Зооцидтер – кеміргіштерге қарсы қолданылатын заттар.
6) Инсектоцидтер – зиянкес насекомдарға қарсы қолданылатын заттар.
7) Малюскацидтер – малюскаларға қарсы қолданылатын заттар.
8) Фунгицидтер – саңырауқұлақтарға қарсы қолданылатын заттар.
9) Овоцидтер – насекомдар жұмыртқаларын жою үшін қолданылатын заттар.
10) Нематоцидтер – ірі құрттар үшін қолданылатын заттар.
11) Өсімдіктің өсуін реттегіш - өсімдіктің өсуіне және дамуына әсер
ететін заттар.
12) Бактерицидтер – ауруды тудыратын бактериаларды жою үшін
қолданылатын заттар.
13) Репеллент – насекомдарды қорқыту үшін қолданылатын препарат.
14) Антрактант – пестицидтнрдің жалпы атауы. Насекомдарды еліктету.
15) Арбацид – пайдасыз ағаш сүресі мен өсімдіктің қуыстарын жою үшін
қолданылады.
16) Антисептик – теректер мен металды материалдарды микроорганизмдердің
әсерінен бұзылуынан сақтайды.
Пестицидтер мемлекеттік стандарты бойынша өзінің қауіпсіздік
дәрежесіне байланысты 4 топқа бөлінеді:
1) Аса қауіпті- орташа өнім дозасы асқорыту жолы арқылы түсіп, жануалар
ағзасына 15 мгкг салмағына құрайды.
2) Қауіптілігі жоғары- өлімдозасы асқазан арқылы түсіп жануарлар ағзасына
түскеннен соң 15-150мгкг-ға дейін құрайды.
3) Қауіптілігі орташа- өлім дозасы асқазан арқылы жануар ағзасына
түскеннен соң 151-5000мгкг құрайды.
4) Қауіптілігі төмен- өлім дозасы 5000мгкг салмағынан жоғары.
Қазіргі уақытта жер шаруашылығында, мал шаруашылығында әр түрлі
химиялық затттарды қолданып өсімдік арам шөбі мен жануарлар паразиттерін
жоюға болады.
Бұл заттар пестицидтер немесе улы химикаттар деген атауға ие болды.
(латынша.pestis-зиянды, caedo- өлтіру.) Пестицидтер бүкіл дүние жүзінде кең
тараған және өсімдікті арам шөптен, жануарларды аурудан, зиянкес
насекомдардан қорғайды.
Пестицидтердің биологиялық табиғи түрі бар – микроорганизмдермен
өнімдері, олар химиялық пестицидтерден соң пайда болып және зияндылығы
төмен болып табылады. Эффекті жоғарлауына көбіне арнаулы препараттар
қолданылады. Олардың аттары аралас пестицидтер деп аталады. Аралас
пестицидтердің құрамына фосфор және хлор органикалық қолсылыстар құрамында
иеталы бар пестицидтер, симм – триозин және басқа да заттар песитицидтің
пайда болуымен сипатталады. Жәндіктер мен кенелерге механикалық әсер ету
бойынша препараттарға бөлінеді, кантактық қозғалыс бойынша оларды өлімге
ұшыратады. Жабынды хитинді қатты қабық арқылы ішке енеді, азық арқылы енген
инсектоцид ішектік деп аталады. Жүйелік препараттар бүйрек және өсімдіктің
қан тамыр системасы бойынша сорылып бүйрек пен жапырақтардың сорылуы арқылы
ішектікті зақымдайды. Фуменгеттер кенелер мен басқада зиянкестерге кеңірдек
арқылы енеді, кейбір препараттар кенелердің тыныс алу жүйесін бітеп, оларды
өлімге әкеледі. Мысалы минерал майлар.
Жануарлар мен өсімдіктердің өнімін жақсарту үшін ауыл шаруашылығында
агрохимиялық заттар қолданылады. Оған минералды тыңайтқыштар, кешенді және
толықтырылған микроэлементтер, жекеленген органикалық микроэлементтер,
органикалық тыңайтқыштар, торфан гуленов қышқылы, жем-шөп консерванты мен
қосалқы жем-шөп жануарлар үшін қолданылады.
Фугецидтердің әсері байланыстырушы және жүйелі болуы мүмкін. Олар
төмендегі сатыдағы саңырауқұлақтардың өліміне вегетативті ауруларды
тудырыды. Гербицидтер жалпы және талғалмалы әрекет. Ол тұқым мен түбір
жүйесіне байланысты түрде әсер етткенде арам шөптер жойылады. Сонымен қатар
өсімдіктің қай бөліміне түссе, сол жер зақымданады.
Пестицидтер улағыштық және төзімділік эко жүйе бойынша бірнеше
топтарға бөлінеді:
1. Өте төзімді пестицидтер –табиғи жағдайдағы жартылай ыдырау периоды
1-2 жылға дейін.
2. Төзімді пестицидтер- жартылай ыдырау периоды 6 айдан 1 жылға дейін.
3. Төзімділігі орташа пестицидтер – жартылай ыдыырау периоды 1 ай.
Төзімді пестицидтерді көп қолдануға болмайды. Егер оның жартылай
ыдырау периоды 2 жылдан және одан асып кеткен кезде қолдануға болмайды. Тез
кумулятивті әсер беретін препараттарды қолдануға болмайды. Олар шамалы
мөлшерде жануарлар мен адамдардың организміне түсіп, жиналып және кедергіге
ұшырайды. Егер олар аллергияға және мутагенге қарсы көрсетілімдер болса,
оларды қолдануға болмайды.
Пестицидтер және басқа да ветеринарлық препараттар емдік бағытта
қолданылатын аурудан алдын- ала сақтану үшін жануар өнімділігінің көтерілуі
дезинфиктанттар, антибиотиктер, сульфаниламидтер, иммуностимулдеуші,
қосымша жем- шөп және басқа да химиялық дәрілер, жануарлардың денсаулығын
жақсарту үшін қолдануға, бүкіл ресейлік мемелекеттік ғылыми ізденіс
институтында зертттеулер жүргізілді. Ондағы қорытынды стандартты және
сертификатты препараттар, бұл зерттеудің қорытындысы пестицидтерді құжаттау
және нәтижесі шығады. Бұл қорытынды 15 күннің ішінде федералдық
ветеринарлық және фитосанитарлық қызметіне қадағалауға жіберіледі.
Ветеринарлық және санитарлық федералдық қызметті қадағалап бүкіл ресейлік
мемлекеттік ғылыми ізденіс институтында тексеріліп, стандарттау және
сертификаттау препараттары мен пестицидтердің негізгі анализдерін ұсынып,
материалды тіркейді немесе оны тіркеуден бас тартады.
3.2. Пестицидтермен улануды анықтау.
1.Анализ жинау.
2. Клиникалық белгілері.
3. Лабораториялық іс – шараның нәтижесі.
4. Паталого-анатомиялық сою хаттамасы.
Анализ- бізде жауапты адамның ауру туралы мәлімет жинаймыз. Жануарды
паразиттерге қарсы өңдеу препараттарының мөлшері аурудың белгілері
байқалуы.
Пестицидтермен уланғанда келесі белгілер байқалады: жануарлардан 15-
20 минуттан кейін байқалады. Орталық нерв жүйесінің қозуы нәтижесінен
жануардың жүріс- тұрысы бұзылады. Жүрек соғуы мен тыныс алуы жиіелейді,
егер жануарларға көмек көрсетілмесе, паталого- анатомиялық өзгерістер
жануардың асқазанын жарып сойғанда геморогиялық қабынулар байқалады.
Бауырда, бөтекеде, өкпеде дистрофиялық және никротикалық.
Қанның мофологиялық өзгерістерін байқайиыз. Қанның құрамындағы
эритроциттердің, лейкоциттердің, гемоглобиннің саны көбейеді. Қан қоюланады
және қанның биохимиялық өзгешеліктерін байқаймыз. Қанның құрамында
ферменттердің ацетилхолин эстеразының белгіленген мөлшерде және сарысу
құрамындағы натрий, калий иодары азаяды. Жалпы белок 30-40 пайызға
көбейеді. Пестицид уының белгілерін төмендету үшін калий ертіндісіне
асқазанды шаямыз.
3.3. Фосфор органикалық қосылыстар.
Фосфор-органикалық пестицид ауыл шаруашылығында кеңінен қолданылады,
инсектоакарацид, гербицид, фунгицид, дефалиан ретінде қолданылады. Өткен
жылдары фосфор органикалық қосылыстар өсімдіктер мен жануарлады насекомдар
мен кенелерден қорғаушы зат негізі болды. Ал жиі гербицид, дефалианд
ретінде қолданды. Қазіргі кезде синтетикалық пиретроидтарға қарағанда,
оларды аз масштабта қолданады. Тізімнен өсімдіктерді қорғаушы химялық
заттар және жоғары токсикалық фосфор органиалық қосылыстар, соның ішінде
метафоз, тиофоз, гетерефоз, корал, метилмеркаптофос, фталфос алынып
тасталды, ал аз көлемде хлорофосты және кейбіреулерін қолданады. Өсімдік
шаруашылығы мен ветеринарияда қазіргі уақытта инсектоцидті және акрацидті
фосфор органикалық қосылыстың мына препараттарды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz