Отбасы тәрбиесінің негіздері.
Мазмұны
Кіріспе 3
1 Отбасының тәрбие жұмысын ұйымдастырудың теориялық негіздері 5
2 Отбасы тәрбиесіне негізгі сипаттама 7
3 Мектеп пен отбасының әрекеттестігі 10
4 Баланың үй тапсырмасын орындауын, бос уақытын бақылап еңбекке
дағдыландыру 12
Қорытынды 15
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 16
Кіріспе 3
1 Отбасының тәрбие жұмысын ұйымдастырудың теориялық негіздері 5
2 Отбасы тәрбиесіне негізгі сипаттама 7
3 Мектеп пен отбасының әрекеттестігі 10
4 Баланың үй тапсырмасын орындауын, бос уақытын бақылап еңбекке
дағдыландыру 12
Қорытынды 15
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 16
Кіріспе
Отбасы, барлық уақытта да, өсіп келе жатқан ұрпақтың тәрбиесі мәселелерін шешуде үлкен мүмкіндіктерге ие болған. Қазіргі заманғы отбасының өсіп келе жатқан ұрпақтың тәрбиесі мәселелерін шешудегі ерекшелігі – ата-ананың білім және жалпы мәдени деңгейінің жоғары болуы.
Балалардың отбасындағы тәрбиесі оның белгілі бір тұрақты әлеуметтік институты ретінде анықталады, ол отбасы мүшелері арасындағы өзара қатынастың қалыптасуы мен дамуына септігін тигізетін адамдардың жақындығы, туыстық қатынастар, өзара үйлесімдік, тұрмыстық өмір. Отбасы тәрбиесінің артықшылығы да осы қатынастарда, оны тәрбиенің ешқандай да түрі алмастыра алмайды.
Отбасы – болашақ азаматтық әлеуметтану жолындағы алғашқы қадамдарын жасайтын бастапқы адым. Ол балаға моральдық қалпы туралы алғашқы түсініктер береді, оны еңбекке баулып, өз-өзіне қызмет ету дағдыларын қалыптастырады. Ата-ананың іс-әрекеті мен мінез-құлқы, өмір сүру салты арқылы балаға дүниетанымдық, адамгершілік, әлеуметтік-саяси құндылықтар беріледі.
Отбасы тәрбиесінің қоғамдық және мемлекеттік тәрбиеге қарағанда артықшылығы басым, алайда қазіргі қоғамдық өмірде болып жатқан әлеуметтік, экономикалық және демографиялық өзгерістер отбасыға белгілі бір қиыншылықтар туғызады.
Өркениетті қоғам дамыған сайын отбасындағы бала саны азайып келеді. аз балалы отбасында, негізінен бір баласы бар отбасында, ішкі отбасылық тәрбиенің ең басты жағдайы жоқ, ол – балалар қарым- қатынасы. Бір баланың тәрбиесі қосымша педагогикалық күш салуды талап етеді. Жалғыз балаға деген ата-ананың, әжесі мен атасының артық көңіл бөлуі оны белсенділігінен айырып, оның эгоистік жақтарының басым болуы.
Толық емес отбасыларда, ата-анасының біреуі жоқ болған жанұяларда тәрбиелік мәселелерді шешуге кейбір адамгершілік-психологиялық ыңғайсыздықтар болуы мүмкін. Мұндай жанұяларда көбінде ана және бала ғана болады.
Отбасы тәрбиесінің проблемасы – ананың жанұя тұрмысынан қолы босамауы. Ананың уақыты жетпеуі көбіне насихат, жазғыру, ұрсу сияқты тәрбиелік ықпалдың нәтижесіз әдістерін пайдалануға мәжбүр болды.
Микроклиматы жағымсыз, отбасы өмірі ұрыс- керіске, ата-ананың бір- біріне, балаларына деген шағымдарына, айқай- шуға, қорлық сөздер мен іс- әрекеттерге толы отбасыларда өте маңызды тәрбие проблемалары туындайды.
Ата-ана құқығынан айрылғалы тұрған ата-аналар әлеуметтік және педагогикалық проблемалар тудырады. Мемлекет олардың ата-аналық құқықтарынан айырғанда балалардың мақсат-мүддесін басшылыққа алады. Алайда бұл ретте олардың өмірі өз мәнін барынша жоғалтады, өйткені өмір сүру мен дамудың маңыздылығы кемиді.
Елдегі түбегейлі әлеуметтік- экономикалық өзгерістерге, жеке меншіктің пайда болуына, жек адамның баю мүмкіндігінің тууына байланысты материалдық жағынан ауқатты отбасы пайда бола бастайды. Мұндай отбасыларда тәрбие белгілі бір проблемаға кездеседі. Көбінесе бұндай отбасындағы бала балалық ұжымдардан алшақ болады, оның ерекшелік сезімі қалыптасып, қоршаған адамдарға деген жөнсіз наразылық эгоизмі тууы мүмкін.
Отбасының жоғары материалдық ауқаттылығы (материалдық жағдайының төмен болуы да) отбасы жұмысын ұйымдастыруда қолаңсыз жағдайлар туғызады. Мектеп отбасы әдістемелерін нақтылап, оның кемшіліктерін түзете отырып, бұл проблемаларды жеңуге тырысу.
Осылайша, демократиялық қоғамда ата- ананың бала тәрбиесіндегі қызметі толығымен қалпына келетінін есте ұстауымыз керек. Алайда, қазіргі заманғы әлеуметтік- экономикалық жағдайлар бала тәрбиесінде қиыншылықтар туғызып отыр.Ата-ана отбасы тәрбиесінің маңыздылығы баланың құндылық бағыттарын, оның моральдық қасиеттерін қалыптастыру.
Отбасы, барлық уақытта да, өсіп келе жатқан ұрпақтың тәрбиесі мәселелерін шешуде үлкен мүмкіндіктерге ие болған. Қазіргі заманғы отбасының өсіп келе жатқан ұрпақтың тәрбиесі мәселелерін шешудегі ерекшелігі – ата-ананың білім және жалпы мәдени деңгейінің жоғары болуы.
Балалардың отбасындағы тәрбиесі оның белгілі бір тұрақты әлеуметтік институты ретінде анықталады, ол отбасы мүшелері арасындағы өзара қатынастың қалыптасуы мен дамуына септігін тигізетін адамдардың жақындығы, туыстық қатынастар, өзара үйлесімдік, тұрмыстық өмір. Отбасы тәрбиесінің артықшылығы да осы қатынастарда, оны тәрбиенің ешқандай да түрі алмастыра алмайды.
Отбасы – болашақ азаматтық әлеуметтану жолындағы алғашқы қадамдарын жасайтын бастапқы адым. Ол балаға моральдық қалпы туралы алғашқы түсініктер береді, оны еңбекке баулып, өз-өзіне қызмет ету дағдыларын қалыптастырады. Ата-ананың іс-әрекеті мен мінез-құлқы, өмір сүру салты арқылы балаға дүниетанымдық, адамгершілік, әлеуметтік-саяси құндылықтар беріледі.
Отбасы тәрбиесінің қоғамдық және мемлекеттік тәрбиеге қарағанда артықшылығы басым, алайда қазіргі қоғамдық өмірде болып жатқан әлеуметтік, экономикалық және демографиялық өзгерістер отбасыға белгілі бір қиыншылықтар туғызады.
Өркениетті қоғам дамыған сайын отбасындағы бала саны азайып келеді. аз балалы отбасында, негізінен бір баласы бар отбасында, ішкі отбасылық тәрбиенің ең басты жағдайы жоқ, ол – балалар қарым- қатынасы. Бір баланың тәрбиесі қосымша педагогикалық күш салуды талап етеді. Жалғыз балаға деген ата-ананың, әжесі мен атасының артық көңіл бөлуі оны белсенділігінен айырып, оның эгоистік жақтарының басым болуы.
Толық емес отбасыларда, ата-анасының біреуі жоқ болған жанұяларда тәрбиелік мәселелерді шешуге кейбір адамгершілік-психологиялық ыңғайсыздықтар болуы мүмкін. Мұндай жанұяларда көбінде ана және бала ғана болады.
Отбасы тәрбиесінің проблемасы – ананың жанұя тұрмысынан қолы босамауы. Ананың уақыты жетпеуі көбіне насихат, жазғыру, ұрсу сияқты тәрбиелік ықпалдың нәтижесіз әдістерін пайдалануға мәжбүр болды.
Микроклиматы жағымсыз, отбасы өмірі ұрыс- керіске, ата-ананың бір- біріне, балаларына деген шағымдарына, айқай- шуға, қорлық сөздер мен іс- әрекеттерге толы отбасыларда өте маңызды тәрбие проблемалары туындайды.
Ата-ана құқығынан айрылғалы тұрған ата-аналар әлеуметтік және педагогикалық проблемалар тудырады. Мемлекет олардың ата-аналық құқықтарынан айырғанда балалардың мақсат-мүддесін басшылыққа алады. Алайда бұл ретте олардың өмірі өз мәнін барынша жоғалтады, өйткені өмір сүру мен дамудың маңыздылығы кемиді.
Елдегі түбегейлі әлеуметтік- экономикалық өзгерістерге, жеке меншіктің пайда болуына, жек адамның баю мүмкіндігінің тууына байланысты материалдық жағынан ауқатты отбасы пайда бола бастайды. Мұндай отбасыларда тәрбие белгілі бір проблемаға кездеседі. Көбінесе бұндай отбасындағы бала балалық ұжымдардан алшақ болады, оның ерекшелік сезімі қалыптасып, қоршаған адамдарға деген жөнсіз наразылық эгоизмі тууы мүмкін.
Отбасының жоғары материалдық ауқаттылығы (материалдық жағдайының төмен болуы да) отбасы жұмысын ұйымдастыруда қолаңсыз жағдайлар туғызады. Мектеп отбасы әдістемелерін нақтылап, оның кемшіліктерін түзете отырып, бұл проблемаларды жеңуге тырысу.
Осылайша, демократиялық қоғамда ата- ананың бала тәрбиесіндегі қызметі толығымен қалпына келетінін есте ұстауымыз керек. Алайда, қазіргі заманғы әлеуметтік- экономикалық жағдайлар бала тәрбиесінде қиыншылықтар туғызып отыр.Ата-ана отбасы тәрбиесінің маңыздылығы баланың құндылық бағыттарын, оның моральдық қасиеттерін қалыптастыру.
Пайдаланылған әдебиеттер
1 Жақыпов. Қ. Баланы отбасында тәрбиелеу. – А,Қазақ ССР «Білім» қоғамы, 1987 – 24 бет
2 Абай атындағы Қазақ Ұлттық Педагогикалық Университеті. Педагогика. А,2003
3 Л.С.Выготский. Психология. Адамзат ақыл-ойының қазынасы. І том, “Мәдени мұра”. А,2005
1 Жақыпов. Қ. Баланы отбасында тәрбиелеу. – А,Қазақ ССР «Білім» қоғамы, 1987 – 24 бет
2 Абай атындағы Қазақ Ұлттық Педагогикалық Университеті. Педагогика. А,2003
3 Л.С.Выготский. Психология. Адамзат ақыл-ойының қазынасы. І том, “Мәдени мұра”. А,2005
Мазмұны
Кіріспе
3
1 Отбасының тәрбие жұмысын ұйымдастырудың теориялық негіздері
5
2 Отбасы тәрбиесіне негізгі сипаттама
7
3 Мектеп пен отбасының әрекеттестігі
10
4 Баланың үй тапсырмасын орындауын, бос уақытын бақылап еңбекке
дағдыландыру
12
Қорытынды
15
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
16
Кіріспе
Отбасы, барлық уақытта да, өсіп келе жатқан ұрпақтың тәрбиесі
мәселелерін шешуде үлкен мүмкіндіктерге ие болған. Қазіргі заманғы
отбасының өсіп келе жатқан ұрпақтың тәрбиесі мәселелерін шешудегі
ерекшелігі – ата-ананың білім және жалпы мәдени деңгейінің жоғары болуы.
Балалардың отбасындағы тәрбиесі оның белгілі бір тұрақты әлеуметтік
институты ретінде анықталады, ол отбасы мүшелері арасындағы өзара
қатынастың қалыптасуы мен дамуына септігін тигізетін адамдардың жақындығы,
туыстық қатынастар, өзара үйлесімдік, тұрмыстық өмір. Отбасы тәрбиесінің
артықшылығы да осы қатынастарда, оны тәрбиенің ешқандай да түрі алмастыра
алмайды.
Отбасы – болашақ азаматтық әлеуметтану жолындағы алғашқы қадамдарын
жасайтын бастапқы адым. Ол балаға моральдық қалпы туралы алғашқы түсініктер
береді, оны еңбекке баулып, өз-өзіне қызмет ету дағдыларын қалыптастырады.
Ата-ананың іс-әрекеті мен мінез-құлқы, өмір сүру салты арқылы балаға
дүниетанымдық, адамгершілік, әлеуметтік-саяси құндылықтар беріледі.
Отбасы тәрбиесінің қоғамдық және мемлекеттік тәрбиеге қарағанда
артықшылығы басым, алайда қазіргі қоғамдық өмірде болып жатқан әлеуметтік,
экономикалық және демографиялық өзгерістер отбасыға белгілі бір
қиыншылықтар туғызады.
Өркениетті қоғам дамыған сайын отбасындағы бала саны азайып келеді.
аз балалы отбасында, негізінен бір баласы бар отбасында, ішкі отбасылық
тәрбиенің ең басты жағдайы жоқ, ол – балалар қарым- қатынасы. Бір баланың
тәрбиесі қосымша педагогикалық күш салуды талап етеді. Жалғыз балаға деген
ата-ананың, әжесі мен атасының артық көңіл бөлуі оны белсенділігінен
айырып, оның эгоистік жақтарының басым болуы.
Толық емес отбасыларда, ата-анасының біреуі жоқ болған жанұяларда
тәрбиелік мәселелерді шешуге кейбір адамгершілік-психологиялық
ыңғайсыздықтар болуы мүмкін. Мұндай жанұяларда көбінде ана және бала ғана
болады.
Отбасы тәрбиесінің проблемасы – ананың жанұя тұрмысынан қолы
босамауы. Ананың уақыты жетпеуі көбіне насихат, жазғыру, ұрсу сияқты
тәрбиелік ықпалдың нәтижесіз әдістерін пайдалануға мәжбүр болды.
Микроклиматы жағымсыз, отбасы өмірі ұрыс- керіске, ата-ананың бір-
біріне, балаларына деген шағымдарына, айқай- шуға, қорлық сөздер мен іс-
әрекеттерге толы отбасыларда өте маңызды тәрбие проблемалары туындайды.
Ата-ана құқығынан айрылғалы тұрған ата-аналар әлеуметтік және
педагогикалық проблемалар тудырады. Мемлекет олардың ата-аналық
құқықтарынан айырғанда балалардың мақсат-мүддесін басшылыққа алады. Алайда
бұл ретте олардың өмірі өз мәнін барынша жоғалтады, өйткені өмір сүру мен
дамудың маңыздылығы кемиді.
Елдегі түбегейлі әлеуметтік- экономикалық өзгерістерге, жеке
меншіктің пайда болуына, жек адамның баю мүмкіндігінің тууына байланысты
материалдық жағынан ауқатты отбасы пайда бола бастайды. Мұндай отбасыларда
тәрбие белгілі бір проблемаға кездеседі. Көбінесе бұндай отбасындағы бала
балалық ұжымдардан алшақ болады, оның ерекшелік сезімі қалыптасып, қоршаған
адамдарға деген жөнсіз наразылық эгоизмі тууы мүмкін.
Отбасының жоғары материалдық ауқаттылығы (материалдық жағдайының
төмен болуы да) отбасы жұмысын ұйымдастыруда қолаңсыз жағдайлар туғызады.
Мектеп отбасы әдістемелерін нақтылап, оның кемшіліктерін түзете отырып, бұл
проблемаларды жеңуге тырысу.
Осылайша, демократиялық қоғамда ата- ананың бала тәрбиесіндегі
қызметі толығымен қалпына келетінін есте ұстауымыз керек. Алайда, қазіргі
заманғы әлеуметтік- экономикалық жағдайлар бала тәрбиесінде қиыншылықтар
туғызып отыр.Ата-ана отбасы тәрбиесінің маңыздылығы баланың құндылық
бағыттарын, оның моральдық қасиеттерін қалыптастыру.
1 Жанұяның тәрбие жұмысын ұйымдастырудың теориялық негіздері
Отбасы тәрбиесі туралы алғашқы педагогикалық түсініктер мен идеялар
халық педагогикасында пайда болған. Педагогикалық ғылымның дамуы барысында
жанұя тәрбиесінің мәлелелері нақты ғылыми-теориялық және әдістемелік
мазмұнға ие бола бастады. К.Д.Ушинский, Л.Н.Толстой, П.Ф.Лесгафт және
басқалар балалар тәрбиесін ұйымдастыруда олардың даралық ерекшеліктерін,
бейімділіктерін, дене-күш және психологиялық даму деңгейін ескеру
керектігіне ерекше көңіл бөлген. Н.К.Крупская, А.С.Макаренко,
В.А.Сухомлинский бала тәрбиесінің теориясын атап көрсеткен. Қазіргі
зерттеушілердің еңбектерінде баланың отбасындағы қарым-қатынасындағы қызмет-
әрекетін ұйымдастыру, салауатты өмір-салтын құру, мектеп пен отбасы ара
қатынасы т.б. мәселелері қамтылған.
Отбасының тәрбие өмір салты, оның барлық құрылымдық элементтері бір-
бірімен тығыз байланысты, өйткені, олардың мақсат-міндеттері ортақ іс-
әрекеттерінің жалпы тәсілдері, әдістері мен бағыттылығы бар. Отбасындағы
тәрбиенің субъектілері – ата-ана мен бала, әлеуметтік мақсат, міндет,
педагогикалық тәсілдер, әдістер осы элементтерді біріктіретін негіз - іс-
әрекет.
Ұйымдастырылған мақсатты жүзеге асыруда іс-әрекет болмаса, тәрбие де
болмайды Отбасындағы тәрбиенің маңыздылығы ата-ананың басшылығымен,
бақылауымен әртүрлі іс-әрекетке (оқу, еңбек, ойын, эстетикалық, т.б.)
балаларды араластыру.
Баланың отбасында орындайтын тапсырмалары, оның деңгейі педагогикалық
процестің бірлігі. Бұл деңгей арқылы ата-ананың ұйымдастырушы және
бағыттаушы рөлін; ата-ана мен бала арасындағы қатынастың сипатын; бала
тәрбиесіне әсер ететін отбасының мақсатты адамгершілік бағыттарын; баланың
отбасындағы араласатын іс- әрекеттерінің алуан түрлілігін; ата-ананың
тәрбие құралдарын, әдістерін, тәсілдерін пайдалана алу қабілеттерін;
баланың белсенділігінің дәрежесін көтеруге болады.
Ата-ананың тәрбие жұмысының сапасын оқушының күн тәртібін
ұйымдастыруынан көруге болады, онда отбасы тәрбиесінің маңызды
ерекшеліктері көрініс табады, отбасының әдет-ғұрыптарының бір бөлігі болып
табылады. Күн тәртібі баланың уақыт аралығындағы іс-әрекетінен тұрады: дене
және еңбек қызметі, ой белсенділігі, бос уақыт, дер кезінде тамақтану,
гигиена, ұйқы. Олардың ара қатынасы баланың жасына, оның жеке тұлғасының
психикалық ерекшеліктеріне және тілек-қалауларына байланысты өзгеріп
отырады. Баланың бос уақыты оның күн тәртібінің құрамды бөлігі болып
табылады. Оқушының бос уақытын пайдалануы, оның іс-әрекетінің түрлері
жанұяның тәрбие мүмкіндіктерінің айқын көрсеткіші.
Отбасының бос уақыттағы бірлескен іс әрекетінің оқушы үшін маңызы өте
зор. Отбасы мүшелерінің өзара әрекеттестігі ретінде, түсінісу, сезім
әсерлері негізіндегі бір біріне ықпал етуі. Қарым-қатынас кезінде іс-
әрекетпен, тәжірибемен, сезім әсерлері қатар жүреді. Ата-ана мен баланың
ара қатынасы отбасы өмірінің айқын көрінісі, оның микроклиматын
қалыптастырады. Педагогикалық мәдениеті төмен отбасыларда бос уақыттың
педагогикалық мәні болмайды, ол тек көңіл көтеру мақсатында ғана
пайдаланылады. Педагогикалық процестің қызметіндегі іс-әрекеттің
маңыздылығын, оның жеке тұлғаның өмірлік болашағын анықтаудағы мақсаттылық
сипатын көрсете отырып, оның нәтижелілігі оқушының белсенділік дәрежесі.
Ата-ана арасындағы, ата-ана мен бала арасындағы, балалардың
арасындағы өзара қатынас педагогикалық процестің тәрбиелік механизмдері
болып табылады. Олар жеке тұлғалық мән беріп, көзқарастардың дамуына,
балалардың мінез-құлығына, олардың адамға деген қатысына әсер етеді.
Отбасындағы өзара қатынас сипаты әдет-ғұрыптармен, ата-ананың өзінің
бұрынғы отбасынан алған тәрбие-нұсқауларымен, темперамент ерекшеліктерімен,
ерлі-зайыптылардың эмоционалдық деңгейімен, олардың адамгершілік және
педагогикалық мәдениетімен анықталады. Осының бәрі ата-ананың балаға деген
қатынасында орын алады.
2 Отбасы тәрбиесіне негізгі сипаттама
Отбасында бала тәрбиелеу – маңызды мәселенің бірі. Бала тәрбиелеу
тек отбасына ғана емес, қоғамға да қатысты. Әрбір отбасы қоғам алдында
жауапты.
Тәрбие мәселесі берік отбасының құрылуынан басталады. Отбасы
құруға мән беріп, жауапкершілікпен қараған дұрыс.
Мектеп реформасы бойынша жоғары сыныптарда Отбасы өмірінің
этикасы мен психологиясы пән ретінде оқытылуы әбден орынды. Себебі, сонау
бала жастан-ақ отбасы жөнінде дұрыс ұғым қалыптасады.
Баланы оқыту мен тәрбиелеу мақсаты нақты, айқын қойылған. Мұны
әрбір ата-ана білу тиіс.
Ата-аналармен әңгімелесу кезінде, оқыту мен тәрбиелеудің мақсатын,
ата-аналардың міндеттерін нақты білмейтін ата-аналар кездеседі. Мұндай ата-
ананы халыққа білім беру туралы заң негіздерімен таныстыру артық болмайды.
Отбасындағы тәрбие – біржақты емес, жан-жақты, әртарапты
ерекшелігі бар, өсу, даму процесі бар педагогикалық мәселе.
Отбасында ата-ананың бірлігі, бірін-бірі құрметтеуі, әдептілігі,
мәдениеттілігі, қандай болмасын мәселені шешуде пікірлерінің үйлесімділігі,
рухани жағынан өсіп-дамуы – бала тәрбиесіндегі жақсы ұнамды қасиеттердің
бірі. Осындай қасиеттерімен ата-ана баланы әдептілікке, мәдинеттілікке
тәрбиелейді. Отбасының тұтастығы, беріктігі – бала тәрбиесінде қажет нәрсе.
Берік отбасы – тәрбиенің негізгі тірегі. Отбасындағы бала
тәрбиесіде қажетті шарттардың бірі – ата-ана мен бала арасындағы бірін-бірі
түсінушілік.
Кейбір ата-аналар тілімізді алмайды, тәртіпсіз, айтқанымызға
көнбейді, не істейміз?, дейді. Мұндай балаларды отбасында тәрбиелеуге бола
ма? Әрине, болады. Н. Қ. Крупская осындай сұрақтар қойған ата-аналарға
жазған жауабында тәртіпсіздіктің себебін анықтап, соған байланысты шара
қолдану керектігін, баланың қызықтыратын іспен шұғылдандыру қажет екенін
айтқан болатын.
Мысалы, бес жасар Мая ауырып емханаға түсті. Шешесіне күнде
келмейсің деп әлек салды. Шешесі ешбір ашусыз балаға жұмыста екенін,
келгенінше осы болатынын түсіндірді. Уақыт өте бұған бала да түсінеді.
Өзара түсінді. Өзара түсінік осылай орнады.
Он үш жасар Коля әкесіне: Менің жолдастарымның бәрінде велосипед
бар. Олар теуіп ойып жүреді. Менде жоқ. Жолдастарымнан сұрай беру
ыңғайсыз, - деді бірде.
Әкесі дәл қазір ақшаның жоқтығын, ақша жинап сатып әперетіндігін
айтып, күнін де белгіледі. Бала келісті. Әкесі уәделі күні велосипед сатып
әперді. Сол күні баланың қуанышында шек болмады. Демек, сөз бен істің
арасында алшақтық болмағаны жөн. Бұл сөз бен іс тің бірлігіне тәрбиелейді.
Отбасы мен бала арасындағы бір-бірімен түсінбеушілік осыдан басталады.
Балаға берілген уәдені дер кезінде орындаған дұрыс.
Балаға өтірік айту, оны алдау жарамайды. Ондайға жол берілмеуі
тиіс. Балаға орынсыз ұрсу, бетін қайтару, зеку, қол жұмсау дұрыс емес.
Бұлай істеу ата-ана мен бала арасындағы байланысты нашарлатады, өкінішке
соқтыруы мүмкін.
Бала тәрбиесінде ұсақ нәрсе жоқ. Отбасында әрбір ата-ана бала
тәрбиесіне көңіл қойып, мән беріп, уақыт тауып, бақылауға алғаны дұрыс.
Өмірдің көркі де, сәні де, келешегі де – бала. Тұңғыш қазақ
педагогы Ыбырай Алтынсарин бақша ағаштарын, А.С. Макаренко алма бағын,
ондағы әсем гүлдерді, В.А. Сухомлинский бәйтерекке беретін нәзік түбірді
күтіп баптау, өсіру, қамқоршы, болу, қорғау қандай қажет болса, бала
тәрбиелеуге де сондай қамқорлық керектігін айтқан.
Отбасындағы бала тәрбиесінің жетілуі әлеуметтік- педагогикалық
және материалдық сипаттағы көптеген жағдайларға байланысты. Олардың бірі -
оқушы тәрбиесіндегі отбасы мен мектептің ынтымақтастық қарым- қатынасы.
Бұл арақатынас отбасының педагогикалық процесінің күйі туралы ақпарат
болған жағдайда ғана жемісті бола алады.
Педагогикалық процестің сипаттамалары отбасының тәрбие
мүмкіндіктерінде жатыр. Оларға байланысты отбасындағы педагогикалық
процестің тәрбиелік мүмкіндіктерінің деңгейін анықтауға болады (жоғары,
орташа, төмен).
Жоғары деңгей – барлық негізгі көрсеткіштер толығымен көрініс
тапқан отбасылар. Ата-ананың әлеуметтік жауапкершілігі мен педагогикалық
мәдениеті дамыған, олардың педагогикалық ынта-ықыластары бар. Балалар
белсенді дамыған, ұйымдасқан, алдында белгілі бір мақсаты бар отбасында
оқушының күн тәртібі сақталады, оның өмірі іс-әрекетке толы болады.
Отбасындағы ара қатынас демократиялық тұрғыда негізделген. Бұндай отбасында
өзара түсіністік және қамқорлық рухы басым; балалардың әкесі мен анасының
қызметі жайлы хабары бар, олардың қиыншылықтары мен жетістіктерін де
біледі; баланың мектептегі жағдайы да отбасында еркін талқыланады; ата-ана
баланы жүйелі оқу іс-әрекетіне үйретеді, күн тәртібін дұрыс құруға
көмектеседі, оқуда қиыншылықтар туған кезде көмек көрсетеді; әкесі мен
анасы баланың сабақтан тыс уақытына көңіл бөледі, баланың бос уақытын
ұйымдастыруға қатысып, оған мақсаттылық пен тиімділік элементтерін
енгізеді. Отбасында бірігіп істелінген еңбек, табиғатқа саяхат, спорттық
шаралар, кітап оқу – күнделікті және жиі болып тұратын құбылыстар. Ата-ана
баланың дұрыс педагогикалық мәдениетке бағыттап оқыту мен тәрбиелеу
мәселесіне әлеуметтік жауапкершілігін түсінеді. Ата –аналар, жанұя
айтарлықтай түзетулерді керек етпейді. Олар оның мәнін және өздерінің
баланың өмірін ұйымдастырудағы алатын орнын түсінеді.
Орташа деңгейде отбасының педагогикалық процесі, жалпы алғанда,
қанағаттанарлық күйде, алайда кейбір элементтері, белгілі бір мөлшерде,
түзетуді қажет етеді. Ата-ана бала тәрбиесіне жауапкершілікпен қараса да,
олардың педагогикалық мәдениеті жеткіліксіз: олар көбінесе тәрбиеде аз
әдістерін қолданады (насихат, әңгімелер т.б.), үй тапсырмасын тексеру анда-
санда ғана жүргізіледі. Балалар белсенді, бірақ жеткілікті ұйымдаспаған
және мақсаттары анық емес. Отбасындағы өзара қатынас демократиялық
принциптерге негізделген, алайда авторитарлық бедел қалады. Отбасы
сипатындағы ортақ нәрсе – педагогикалық процесті ұйымдастыруда әртүрлі
қиыншылықтардың болуы.
Ата-ана баланың оқу іс-әрекетіне көңіл бөлгенімен, олардың тиісті
педагогикалық мәдениеті жоқ. Оқудың маңыздылығын мойындай отырып, олар
баланы күштеу және қатал бақылау арқылы оқуға мәжбірлеуге тырысады. Баланың
оқуға деген қызығушылығын дамыту, балаға көмек көрсету ата-ана үшін қиындық
туғызады. Олар сондай-ақ, баланың сабақтан тыс іс-әрекетін ұйымдастыруда да
қиналады. Бос уақытты бірге өткізу кездейсоқ болады, онда жүйелілік пен
педагогикалық бағыттылық жоқ. Авторитарлық, оқушыға ықпал етудің
педагогикалық негізі жоқ тәсілдерін қолдану, әкесі мен анасы арасында
бөлісу отбасында орын алады.
Төмен деңгей отбасының іс-әрекетінде ала ауыздықпен, ата-ананың нашар
педагогикалық мәдениеті, бала тәрбиесіне деген жауапкершіліксіздік,
педагогикалық сауатсыздығымен сипатталады. Балалардың үлгерімі төмен, олар
үшін отбасылық өмірдің қызығы жоқ, балалардың әуестіктері кездейсоқтық
сипатқа ие, жасөспірімдер ортасының оларға кері әсері өте үлкен. Ата-аналар
өз міндетерін тек қана оқушыны қаржы жағынан қамтамасыз ету және бақылаудың
жалпы қызметтерін атқару деп түсінеді. Олар мектеппен жүйелі түрде байланыс
жасамайды, педагогтар кеңесін ескермейді. Оқушының оқудағы тәртібіндегі
ақауларды мұғалімдердің жаман жұмыс істеулерімен түсіндіреді. Мұндай ата-
аналардың тиісті педагогикалық мәдениеті жоқ және, ең бастысы,
педагогикалық шараларға қатысуға ынтасы жоқ.
Отбасының тәрбие жұмысын зеттеуді ұйымдастыру өте маңызды. Ол мектеп
құжаттарын (оқушылар сипаттамасы, сынып жұрналы, медициналық карталар)
зерттеу мен талдаудан басталады. Бұл әдісті қолданғанда алдын ала
жоспарланған мәселелер бойынша материалдар жинау.
Отбасы туралы алғашқы мәліметтерді Менің жанұям, Біздің жанұядағы
демалыс күні, Менің үйдегі міндеттерім, Оқушының жанұядағы бір күні
атты шығармаларды жаздыру арқылы алуға болады. Оқушыларға сұрақтар беру
солардың төңірегінде ақпараттар алу. Шығармалар арқылы ата-аналардың
азаматтық көзқарасы, отбасының рухани өмірі, оның мүшелерінің өзара
қатынасы, балаларға деген қатынасы туралы білуге болады.
Отбасы – іштей тұрақты, тұйық ұжым. Сондықтан оны зерттеуде
белгілі бір қиынщылықтар ұшырасады. Отбасының сипаттамасы туралы мәліметтер
алу мақсатында отбасыға ... жалғасы
Кіріспе
3
1 Отбасының тәрбие жұмысын ұйымдастырудың теориялық негіздері
5
2 Отбасы тәрбиесіне негізгі сипаттама
7
3 Мектеп пен отбасының әрекеттестігі
10
4 Баланың үй тапсырмасын орындауын, бос уақытын бақылап еңбекке
дағдыландыру
12
Қорытынды
15
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
16
Кіріспе
Отбасы, барлық уақытта да, өсіп келе жатқан ұрпақтың тәрбиесі
мәселелерін шешуде үлкен мүмкіндіктерге ие болған. Қазіргі заманғы
отбасының өсіп келе жатқан ұрпақтың тәрбиесі мәселелерін шешудегі
ерекшелігі – ата-ананың білім және жалпы мәдени деңгейінің жоғары болуы.
Балалардың отбасындағы тәрбиесі оның белгілі бір тұрақты әлеуметтік
институты ретінде анықталады, ол отбасы мүшелері арасындағы өзара
қатынастың қалыптасуы мен дамуына септігін тигізетін адамдардың жақындығы,
туыстық қатынастар, өзара үйлесімдік, тұрмыстық өмір. Отбасы тәрбиесінің
артықшылығы да осы қатынастарда, оны тәрбиенің ешқандай да түрі алмастыра
алмайды.
Отбасы – болашақ азаматтық әлеуметтану жолындағы алғашқы қадамдарын
жасайтын бастапқы адым. Ол балаға моральдық қалпы туралы алғашқы түсініктер
береді, оны еңбекке баулып, өз-өзіне қызмет ету дағдыларын қалыптастырады.
Ата-ананың іс-әрекеті мен мінез-құлқы, өмір сүру салты арқылы балаға
дүниетанымдық, адамгершілік, әлеуметтік-саяси құндылықтар беріледі.
Отбасы тәрбиесінің қоғамдық және мемлекеттік тәрбиеге қарағанда
артықшылығы басым, алайда қазіргі қоғамдық өмірде болып жатқан әлеуметтік,
экономикалық және демографиялық өзгерістер отбасыға белгілі бір
қиыншылықтар туғызады.
Өркениетті қоғам дамыған сайын отбасындағы бала саны азайып келеді.
аз балалы отбасында, негізінен бір баласы бар отбасында, ішкі отбасылық
тәрбиенің ең басты жағдайы жоқ, ол – балалар қарым- қатынасы. Бір баланың
тәрбиесі қосымша педагогикалық күш салуды талап етеді. Жалғыз балаға деген
ата-ананың, әжесі мен атасының артық көңіл бөлуі оны белсенділігінен
айырып, оның эгоистік жақтарының басым болуы.
Толық емес отбасыларда, ата-анасының біреуі жоқ болған жанұяларда
тәрбиелік мәселелерді шешуге кейбір адамгершілік-психологиялық
ыңғайсыздықтар болуы мүмкін. Мұндай жанұяларда көбінде ана және бала ғана
болады.
Отбасы тәрбиесінің проблемасы – ананың жанұя тұрмысынан қолы
босамауы. Ананың уақыты жетпеуі көбіне насихат, жазғыру, ұрсу сияқты
тәрбиелік ықпалдың нәтижесіз әдістерін пайдалануға мәжбүр болды.
Микроклиматы жағымсыз, отбасы өмірі ұрыс- керіске, ата-ананың бір-
біріне, балаларына деген шағымдарына, айқай- шуға, қорлық сөздер мен іс-
әрекеттерге толы отбасыларда өте маңызды тәрбие проблемалары туындайды.
Ата-ана құқығынан айрылғалы тұрған ата-аналар әлеуметтік және
педагогикалық проблемалар тудырады. Мемлекет олардың ата-аналық
құқықтарынан айырғанда балалардың мақсат-мүддесін басшылыққа алады. Алайда
бұл ретте олардың өмірі өз мәнін барынша жоғалтады, өйткені өмір сүру мен
дамудың маңыздылығы кемиді.
Елдегі түбегейлі әлеуметтік- экономикалық өзгерістерге, жеке
меншіктің пайда болуына, жек адамның баю мүмкіндігінің тууына байланысты
материалдық жағынан ауқатты отбасы пайда бола бастайды. Мұндай отбасыларда
тәрбие белгілі бір проблемаға кездеседі. Көбінесе бұндай отбасындағы бала
балалық ұжымдардан алшақ болады, оның ерекшелік сезімі қалыптасып, қоршаған
адамдарға деген жөнсіз наразылық эгоизмі тууы мүмкін.
Отбасының жоғары материалдық ауқаттылығы (материалдық жағдайының
төмен болуы да) отбасы жұмысын ұйымдастыруда қолаңсыз жағдайлар туғызады.
Мектеп отбасы әдістемелерін нақтылап, оның кемшіліктерін түзете отырып, бұл
проблемаларды жеңуге тырысу.
Осылайша, демократиялық қоғамда ата- ананың бала тәрбиесіндегі
қызметі толығымен қалпына келетінін есте ұстауымыз керек. Алайда, қазіргі
заманғы әлеуметтік- экономикалық жағдайлар бала тәрбиесінде қиыншылықтар
туғызып отыр.Ата-ана отбасы тәрбиесінің маңыздылығы баланың құндылық
бағыттарын, оның моральдық қасиеттерін қалыптастыру.
1 Жанұяның тәрбие жұмысын ұйымдастырудың теориялық негіздері
Отбасы тәрбиесі туралы алғашқы педагогикалық түсініктер мен идеялар
халық педагогикасында пайда болған. Педагогикалық ғылымның дамуы барысында
жанұя тәрбиесінің мәлелелері нақты ғылыми-теориялық және әдістемелік
мазмұнға ие бола бастады. К.Д.Ушинский, Л.Н.Толстой, П.Ф.Лесгафт және
басқалар балалар тәрбиесін ұйымдастыруда олардың даралық ерекшеліктерін,
бейімділіктерін, дене-күш және психологиялық даму деңгейін ескеру
керектігіне ерекше көңіл бөлген. Н.К.Крупская, А.С.Макаренко,
В.А.Сухомлинский бала тәрбиесінің теориясын атап көрсеткен. Қазіргі
зерттеушілердің еңбектерінде баланың отбасындағы қарым-қатынасындағы қызмет-
әрекетін ұйымдастыру, салауатты өмір-салтын құру, мектеп пен отбасы ара
қатынасы т.б. мәселелері қамтылған.
Отбасының тәрбие өмір салты, оның барлық құрылымдық элементтері бір-
бірімен тығыз байланысты, өйткені, олардың мақсат-міндеттері ортақ іс-
әрекеттерінің жалпы тәсілдері, әдістері мен бағыттылығы бар. Отбасындағы
тәрбиенің субъектілері – ата-ана мен бала, әлеуметтік мақсат, міндет,
педагогикалық тәсілдер, әдістер осы элементтерді біріктіретін негіз - іс-
әрекет.
Ұйымдастырылған мақсатты жүзеге асыруда іс-әрекет болмаса, тәрбие де
болмайды Отбасындағы тәрбиенің маңыздылығы ата-ананың басшылығымен,
бақылауымен әртүрлі іс-әрекетке (оқу, еңбек, ойын, эстетикалық, т.б.)
балаларды араластыру.
Баланың отбасында орындайтын тапсырмалары, оның деңгейі педагогикалық
процестің бірлігі. Бұл деңгей арқылы ата-ананың ұйымдастырушы және
бағыттаушы рөлін; ата-ана мен бала арасындағы қатынастың сипатын; бала
тәрбиесіне әсер ететін отбасының мақсатты адамгершілік бағыттарын; баланың
отбасындағы араласатын іс- әрекеттерінің алуан түрлілігін; ата-ананың
тәрбие құралдарын, әдістерін, тәсілдерін пайдалана алу қабілеттерін;
баланың белсенділігінің дәрежесін көтеруге болады.
Ата-ананың тәрбие жұмысының сапасын оқушының күн тәртібін
ұйымдастыруынан көруге болады, онда отбасы тәрбиесінің маңызды
ерекшеліктері көрініс табады, отбасының әдет-ғұрыптарының бір бөлігі болып
табылады. Күн тәртібі баланың уақыт аралығындағы іс-әрекетінен тұрады: дене
және еңбек қызметі, ой белсенділігі, бос уақыт, дер кезінде тамақтану,
гигиена, ұйқы. Олардың ара қатынасы баланың жасына, оның жеке тұлғасының
психикалық ерекшеліктеріне және тілек-қалауларына байланысты өзгеріп
отырады. Баланың бос уақыты оның күн тәртібінің құрамды бөлігі болып
табылады. Оқушының бос уақытын пайдалануы, оның іс-әрекетінің түрлері
жанұяның тәрбие мүмкіндіктерінің айқын көрсеткіші.
Отбасының бос уақыттағы бірлескен іс әрекетінің оқушы үшін маңызы өте
зор. Отбасы мүшелерінің өзара әрекеттестігі ретінде, түсінісу, сезім
әсерлері негізіндегі бір біріне ықпал етуі. Қарым-қатынас кезінде іс-
әрекетпен, тәжірибемен, сезім әсерлері қатар жүреді. Ата-ана мен баланың
ара қатынасы отбасы өмірінің айқын көрінісі, оның микроклиматын
қалыптастырады. Педагогикалық мәдениеті төмен отбасыларда бос уақыттың
педагогикалық мәні болмайды, ол тек көңіл көтеру мақсатында ғана
пайдаланылады. Педагогикалық процестің қызметіндегі іс-әрекеттің
маңыздылығын, оның жеке тұлғаның өмірлік болашағын анықтаудағы мақсаттылық
сипатын көрсете отырып, оның нәтижелілігі оқушының белсенділік дәрежесі.
Ата-ана арасындағы, ата-ана мен бала арасындағы, балалардың
арасындағы өзара қатынас педагогикалық процестің тәрбиелік механизмдері
болып табылады. Олар жеке тұлғалық мән беріп, көзқарастардың дамуына,
балалардың мінез-құлығына, олардың адамға деген қатысына әсер етеді.
Отбасындағы өзара қатынас сипаты әдет-ғұрыптармен, ата-ананың өзінің
бұрынғы отбасынан алған тәрбие-нұсқауларымен, темперамент ерекшеліктерімен,
ерлі-зайыптылардың эмоционалдық деңгейімен, олардың адамгершілік және
педагогикалық мәдениетімен анықталады. Осының бәрі ата-ананың балаға деген
қатынасында орын алады.
2 Отбасы тәрбиесіне негізгі сипаттама
Отбасында бала тәрбиелеу – маңызды мәселенің бірі. Бала тәрбиелеу
тек отбасына ғана емес, қоғамға да қатысты. Әрбір отбасы қоғам алдында
жауапты.
Тәрбие мәселесі берік отбасының құрылуынан басталады. Отбасы
құруға мән беріп, жауапкершілікпен қараған дұрыс.
Мектеп реформасы бойынша жоғары сыныптарда Отбасы өмірінің
этикасы мен психологиясы пән ретінде оқытылуы әбден орынды. Себебі, сонау
бала жастан-ақ отбасы жөнінде дұрыс ұғым қалыптасады.
Баланы оқыту мен тәрбиелеу мақсаты нақты, айқын қойылған. Мұны
әрбір ата-ана білу тиіс.
Ата-аналармен әңгімелесу кезінде, оқыту мен тәрбиелеудің мақсатын,
ата-аналардың міндеттерін нақты білмейтін ата-аналар кездеседі. Мұндай ата-
ананы халыққа білім беру туралы заң негіздерімен таныстыру артық болмайды.
Отбасындағы тәрбие – біржақты емес, жан-жақты, әртарапты
ерекшелігі бар, өсу, даму процесі бар педагогикалық мәселе.
Отбасында ата-ананың бірлігі, бірін-бірі құрметтеуі, әдептілігі,
мәдениеттілігі, қандай болмасын мәселені шешуде пікірлерінің үйлесімділігі,
рухани жағынан өсіп-дамуы – бала тәрбиесіндегі жақсы ұнамды қасиеттердің
бірі. Осындай қасиеттерімен ата-ана баланы әдептілікке, мәдинеттілікке
тәрбиелейді. Отбасының тұтастығы, беріктігі – бала тәрбиесінде қажет нәрсе.
Берік отбасы – тәрбиенің негізгі тірегі. Отбасындағы бала
тәрбиесіде қажетті шарттардың бірі – ата-ана мен бала арасындағы бірін-бірі
түсінушілік.
Кейбір ата-аналар тілімізді алмайды, тәртіпсіз, айтқанымызға
көнбейді, не істейміз?, дейді. Мұндай балаларды отбасында тәрбиелеуге бола
ма? Әрине, болады. Н. Қ. Крупская осындай сұрақтар қойған ата-аналарға
жазған жауабында тәртіпсіздіктің себебін анықтап, соған байланысты шара
қолдану керектігін, баланың қызықтыратын іспен шұғылдандыру қажет екенін
айтқан болатын.
Мысалы, бес жасар Мая ауырып емханаға түсті. Шешесіне күнде
келмейсің деп әлек салды. Шешесі ешбір ашусыз балаға жұмыста екенін,
келгенінше осы болатынын түсіндірді. Уақыт өте бұған бала да түсінеді.
Өзара түсінді. Өзара түсінік осылай орнады.
Он үш жасар Коля әкесіне: Менің жолдастарымның бәрінде велосипед
бар. Олар теуіп ойып жүреді. Менде жоқ. Жолдастарымнан сұрай беру
ыңғайсыз, - деді бірде.
Әкесі дәл қазір ақшаның жоқтығын, ақша жинап сатып әперетіндігін
айтып, күнін де белгіледі. Бала келісті. Әкесі уәделі күні велосипед сатып
әперді. Сол күні баланың қуанышында шек болмады. Демек, сөз бен істің
арасында алшақтық болмағаны жөн. Бұл сөз бен іс тің бірлігіне тәрбиелейді.
Отбасы мен бала арасындағы бір-бірімен түсінбеушілік осыдан басталады.
Балаға берілген уәдені дер кезінде орындаған дұрыс.
Балаға өтірік айту, оны алдау жарамайды. Ондайға жол берілмеуі
тиіс. Балаға орынсыз ұрсу, бетін қайтару, зеку, қол жұмсау дұрыс емес.
Бұлай істеу ата-ана мен бала арасындағы байланысты нашарлатады, өкінішке
соқтыруы мүмкін.
Бала тәрбиесінде ұсақ нәрсе жоқ. Отбасында әрбір ата-ана бала
тәрбиесіне көңіл қойып, мән беріп, уақыт тауып, бақылауға алғаны дұрыс.
Өмірдің көркі де, сәні де, келешегі де – бала. Тұңғыш қазақ
педагогы Ыбырай Алтынсарин бақша ағаштарын, А.С. Макаренко алма бағын,
ондағы әсем гүлдерді, В.А. Сухомлинский бәйтерекке беретін нәзік түбірді
күтіп баптау, өсіру, қамқоршы, болу, қорғау қандай қажет болса, бала
тәрбиелеуге де сондай қамқорлық керектігін айтқан.
Отбасындағы бала тәрбиесінің жетілуі әлеуметтік- педагогикалық
және материалдық сипаттағы көптеген жағдайларға байланысты. Олардың бірі -
оқушы тәрбиесіндегі отбасы мен мектептің ынтымақтастық қарым- қатынасы.
Бұл арақатынас отбасының педагогикалық процесінің күйі туралы ақпарат
болған жағдайда ғана жемісті бола алады.
Педагогикалық процестің сипаттамалары отбасының тәрбие
мүмкіндіктерінде жатыр. Оларға байланысты отбасындағы педагогикалық
процестің тәрбиелік мүмкіндіктерінің деңгейін анықтауға болады (жоғары,
орташа, төмен).
Жоғары деңгей – барлық негізгі көрсеткіштер толығымен көрініс
тапқан отбасылар. Ата-ананың әлеуметтік жауапкершілігі мен педагогикалық
мәдениеті дамыған, олардың педагогикалық ынта-ықыластары бар. Балалар
белсенді дамыған, ұйымдасқан, алдында белгілі бір мақсаты бар отбасында
оқушының күн тәртібі сақталады, оның өмірі іс-әрекетке толы болады.
Отбасындағы ара қатынас демократиялық тұрғыда негізделген. Бұндай отбасында
өзара түсіністік және қамқорлық рухы басым; балалардың әкесі мен анасының
қызметі жайлы хабары бар, олардың қиыншылықтары мен жетістіктерін де
біледі; баланың мектептегі жағдайы да отбасында еркін талқыланады; ата-ана
баланы жүйелі оқу іс-әрекетіне үйретеді, күн тәртібін дұрыс құруға
көмектеседі, оқуда қиыншылықтар туған кезде көмек көрсетеді; әкесі мен
анасы баланың сабақтан тыс уақытына көңіл бөледі, баланың бос уақытын
ұйымдастыруға қатысып, оған мақсаттылық пен тиімділік элементтерін
енгізеді. Отбасында бірігіп істелінген еңбек, табиғатқа саяхат, спорттық
шаралар, кітап оқу – күнделікті және жиі болып тұратын құбылыстар. Ата-ана
баланың дұрыс педагогикалық мәдениетке бағыттап оқыту мен тәрбиелеу
мәселесіне әлеуметтік жауапкершілігін түсінеді. Ата –аналар, жанұя
айтарлықтай түзетулерді керек етпейді. Олар оның мәнін және өздерінің
баланың өмірін ұйымдастырудағы алатын орнын түсінеді.
Орташа деңгейде отбасының педагогикалық процесі, жалпы алғанда,
қанағаттанарлық күйде, алайда кейбір элементтері, белгілі бір мөлшерде,
түзетуді қажет етеді. Ата-ана бала тәрбиесіне жауапкершілікпен қараса да,
олардың педагогикалық мәдениеті жеткіліксіз: олар көбінесе тәрбиеде аз
әдістерін қолданады (насихат, әңгімелер т.б.), үй тапсырмасын тексеру анда-
санда ғана жүргізіледі. Балалар белсенді, бірақ жеткілікті ұйымдаспаған
және мақсаттары анық емес. Отбасындағы өзара қатынас демократиялық
принциптерге негізделген, алайда авторитарлық бедел қалады. Отбасы
сипатындағы ортақ нәрсе – педагогикалық процесті ұйымдастыруда әртүрлі
қиыншылықтардың болуы.
Ата-ана баланың оқу іс-әрекетіне көңіл бөлгенімен, олардың тиісті
педагогикалық мәдениеті жоқ. Оқудың маңыздылығын мойындай отырып, олар
баланы күштеу және қатал бақылау арқылы оқуға мәжбірлеуге тырысады. Баланың
оқуға деген қызығушылығын дамыту, балаға көмек көрсету ата-ана үшін қиындық
туғызады. Олар сондай-ақ, баланың сабақтан тыс іс-әрекетін ұйымдастыруда да
қиналады. Бос уақытты бірге өткізу кездейсоқ болады, онда жүйелілік пен
педагогикалық бағыттылық жоқ. Авторитарлық, оқушыға ықпал етудің
педагогикалық негізі жоқ тәсілдерін қолдану, әкесі мен анасы арасында
бөлісу отбасында орын алады.
Төмен деңгей отбасының іс-әрекетінде ала ауыздықпен, ата-ананың нашар
педагогикалық мәдениеті, бала тәрбиесіне деген жауапкершіліксіздік,
педагогикалық сауатсыздығымен сипатталады. Балалардың үлгерімі төмен, олар
үшін отбасылық өмірдің қызығы жоқ, балалардың әуестіктері кездейсоқтық
сипатқа ие, жасөспірімдер ортасының оларға кері әсері өте үлкен. Ата-аналар
өз міндетерін тек қана оқушыны қаржы жағынан қамтамасыз ету және бақылаудың
жалпы қызметтерін атқару деп түсінеді. Олар мектеппен жүйелі түрде байланыс
жасамайды, педагогтар кеңесін ескермейді. Оқушының оқудағы тәртібіндегі
ақауларды мұғалімдердің жаман жұмыс істеулерімен түсіндіреді. Мұндай ата-
аналардың тиісті педагогикалық мәдениеті жоқ және, ең бастысы,
педагогикалық шараларға қатысуға ынтасы жоқ.
Отбасының тәрбие жұмысын зеттеуді ұйымдастыру өте маңызды. Ол мектеп
құжаттарын (оқушылар сипаттамасы, сынып жұрналы, медициналық карталар)
зерттеу мен талдаудан басталады. Бұл әдісті қолданғанда алдын ала
жоспарланған мәселелер бойынша материалдар жинау.
Отбасы туралы алғашқы мәліметтерді Менің жанұям, Біздің жанұядағы
демалыс күні, Менің үйдегі міндеттерім, Оқушының жанұядағы бір күні
атты шығармаларды жаздыру арқылы алуға болады. Оқушыларға сұрақтар беру
солардың төңірегінде ақпараттар алу. Шығармалар арқылы ата-аналардың
азаматтық көзқарасы, отбасының рухани өмірі, оның мүшелерінің өзара
қатынасы, балаларға деген қатынасы туралы білуге болады.
Отбасы – іштей тұрақты, тұйық ұжым. Сондықтан оны зерттеуде
белгілі бір қиынщылықтар ұшырасады. Отбасының сипаттамасы туралы мәліметтер
алу мақсатында отбасыға ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz