Қазақ әдебиетіндегі аударманың орны, маңызы

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3

I БӨЛІМ. АУДАРМАТАНУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ПРОБЛЕМАЛАРЫ

1.1 Аударманың жалпыадамзаттық сипаты және рухани мәні ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1.2 Аударма теориясының обьектісі мен міндеті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
1.3 Көркем аударма . әдеби шығармашылық ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
1.4 Көркем аударманың алғашқы үлгілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13
1.5 Аударманың шарттары мен түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14

IІ БӨЛІМ. КӨРКЕМ ШЫҒАРМАЛАРДЫ ҚАЗАҚ ТІЛІНЕ АУДАРУДЫҢ КЕЙБІР ЛЕКСИКАЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

2.1 Көркем шығарманы аударудағы лексикалық ауытқулар ... ... ... ... ... ... ... ... ..17

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22

КІРІСПЕ

Курстық жұмыстың жалпы сипаттамасы. Адамзат аударма арқылы араласып-құраласады. Біз өмір сүріп жатқан әлемнің іштей белгілі бір жүйеге құрылғандығы, адам тіршілігінің кез келген қимыл-әрекеті өзінше шағын жүйе екендігі, онсыз әлемнің тұтас жүйесі жасалмайтындығы белгілі. Адамзат тілдерінің арасында да коммуникацияның өз жүйесі, яғни трансляторы болуы керек. Тілдер арасындағы осындай байланыстырушы жүйенің ең қарапайым шешімі – аударма. Бұл тұрғыдан қарағанда аударма адамзатты біріктіріп тұрған факторлардың бірі деуге де болады.
Аударма ұғымы – кең ұғым. Курстық жұмыс барысында тек көркем аударма ғана сөз етілетін болады. Көркем аударма – аударматанудағы ең бір күрделі де күрмеулі сала. Көптеген зерттеушілердің аударма теориясы тұрғысынан көркем аударманы “Жалпы аударма” курсының дербес пәні ретінде қарастыруды ұсынатыны тегін емес. Олай дейтіні – көркем аудармада шығармашылық белгі-сипаттарының лингвистикалық және мәдениеттанушылық қырлары аударманың өзге түрлеріне қарағанда айрықша бедерленіп көрінеді. Ал поэзия аудармасында тәржімешіге мәтінді өзінше пайымдау, бажайлау тұрғысынан бөлекше жауапкершілік жүктелетіндіктен, аудармашыдан лингвистика мен аударма теориясы саласында жеткілікті дайындықпен қатар, әдебиетшілік, мәдениеттанушы¬лық, стилистік дарын да талап етіледі. Жұмыста қазақ поэзия аудармасының арғы-бергідегі өткен жолы мүмкін болғанынша толық сараланып, теориялық тұрғыдан таразыланды.
Курстық жұмыстың өзектілігі. Жұмыстың өзектілігі, біріншіден, Қазақстан Республикасының тәуелсіз мемлекет ретінде халықаралық қарым-қатынастар жүйесінің жаңа деңгейіне ауысуымен, екіншіден, жаһандану үдерісінің бүкіл әлемді қамтыған ауқымына орай аударманың біздің өмірімізде алар орны алдағы кезеңде айрықша арта түсетіндігімен байланысты.
Қазақ әдебиеті аудармасының арғы-бергідегі жүріп өткен жолын, бел-белестерін бажайлау, ізденістері мен іркілістерін саралау – ұлттың көркемдік ойының бүгінгі биігін бағамдаудың, алда алар асуларын белгілеудің бір жолы. Бұл жолға талдау жасау арқылы тәржіменің халқымыз тарихында қандайлық қомақты орын алғанын ғана емес, сонымен бірге келешек замандарда атқарар рөлінің де ерекше болатынын көрсете аламыз.
Бүгінгі таңда аударма қазақ тіліне әлем әдебиетінің ең шоқтықты шығармаларын төгілте түсіру арқылы мемлекеттік тіліміздің мәртебесін асыруға ықпал жасай алады. Қазақ әдебиеті аудармасының мұндай кемелдікке келу кезеңдерін теориялық тұрғыдан тұжырымдай талдау оның келешектегі көркемдік көкжиегін кеңейту жолдарын қарастыруға септесетін болады.
Курстық жұмыстың мақсаты. Аударма – лингвистика заңдылық¬тарына арқа сүйеу арқылы тіларалық коммуникация міндеттерін шешетін сөз өнерінің өзгеше түрі. Көркем аударманың жемісі ретінде зерттеу қарастыратын поэзиялық тәржіме – алдымен әдебиеттану нысаны. Ең бастысы – бұған дейін қазақ көркем аудармасының жекелеген кезеңдері, жекелеген авторлар аудармасы, аудармашылар шығармашылығы, сондай-ақ әдеби байланыстар жайында зерттеулер, хрестоматиялар, аударма және қазақ әдебиетінің мәселелері қазақ поэзиясының ағылшын тіліне аударылу проблемалары туралы мәлімет беру.
Қойылған мақсатқа жету үшін төмендегідей міндеттер белгіленді:
– тәржіменің теориялық ой-қисындарын жинақтай көрсету;
– қазақ әдебиеті аудармасының даму кезеңдерін белгілеу;
– көркем шығарма аудармасының эволюциялық жолын зерттеу;
– аударманың тілді байыту тәсілдерін талдау;
– аударманың төл әдебиетке ықпалын анықтау;
– аударманың әдіс-тәсілдерін сипаттау;
– тәржіме тағылымдарын қорытындылау.

Қорғауға ұсынылып отырған тұжырымдар:
1. Тәржіме жаңа тілдің төл табиғатынан жаратылған туындыға айналғанда ұлттық сөз өнерінің қазынасына қосылады, аударма туынды аударылған тілдің туындысы саналуға тиіс.
2. Тәржімеленетін мәтін бір тілден бір тілге ауысу арқылы бір мәдениеттен бір мәдениетке (кейде бір өркениеттен екінші бір өркениетке) көшіріледі. Ал аударманың өзге лингвомәдениетке сіңісуі, қабылдануы осы үдерістің табиғи түрде, жатық жүруіне байланысты.
3. Аударма өнері төл әдебиетіміздің жазба дәстүрлерін орнықтыруға, көркемдік кестесін кемеліне келтіруге көп көмектеседі, өйткені, толыққанды ұлттық әдебиет саласы аударма әдебиетінсіз кемелденбейді. Бұл, әсіресе, ұлттық мәдениеттер үшін бетбұрысты белестерде айқын көрінеді. Егер төл әдебиеттегі көркемдік ізденістер кенжелеп қалса, тәржімедегі табыстар да қомақты болмайды және аударма өнері дамымаған елдердің өз әдебиетін ойдағыдай өркендетуі де қиын.
4. Тәржімеленген туынды ұлттық әдебиеттің төл туындысындай оқылуға тиіс деген белгілі тұжырым негізінен қолдауға лайық, бірақ мұның өзі тілдің жаттықтығына байланысты айтылуы керек.
6. Аударма өнері – ең алдымен қоғамдық құбылыс, сол себепті ол тек лингвистикалық, әдеби-тарихи тұрғыдан ғана емес, сонымен қатар мәдениеттанушылық, философиялық-эстетикалық, текстологиялық немесе семиотикалық тұрғыдан да зерттелуі қажет.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Алексеева И. Введение в переводоведение. М.-С-П., 2006, 52-бет.
2. Бахтин М.М. Эстетика словесного творчества. М., 1979, 334-335 беттер
3. Виноградов В. С. Введение в переводоведение. Москва,2001.203-204.
4. Ларин Б. Теория и критика перевода. Л., 1962, 3-бет.
5. Левый И. Состояние теоретической мысли в области перевода. Мастерство перевода – 1969. М., 1970, 119-бет
6. Любимов Н. Перевод – искусство. Мына кітаптан: Перевод – средство взаимного сближения народов. М., 1987, 141-142-беттер.
7. Нелюбин Л. Толковый переводоведческий словарь. М., 2004.
8. Оболенская Ю.Л. Художественный перевод и межкультурная коммуникация. М., 2006, 5-бет.