ПДТ-сы (психикалық дамуының төмендеуі) бар кіші мектеп жасындағы оқушылардың ойлауын еңбек іс-әрекетімен түзету

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 56 бет
Таңдаулыға:

Кіші мектеп жасындағы ақыл-ойы тежелген балалардың еңбек іс-әрекеті арқылы ойлауын түзету. ПДТ-сы (психикалық дамуының төмендеуі) бар кіші мектеп жасындағы оқушылардың ойлауын еңбек іс-әрекетімен түзету

Мазмұны

КІРІСПЕ . . . . 3

І БӨЛІМ. ПДТ-сы бар кіші мектеп жастындағы оқушылардың ойлау үрдістері дамуының теориялық аспектілері ( Тарауға бет салынбайды )

1. 1. ПДТ-сы бар кіші мектеп жастындағы оқушылардың ойлау ерекшеліктері . … . . . 8

1. 2. ПДТ-сы бар балалардың ойлауын түзетуге еңбек іс-әрекетінің әсері . . . . 17

1. 3. ПДТ-сы бар балалардың ойлауын түзету мақсатындағы еңбек Сабағының ұйымдастырылу ерекшеліктері . . . . . . 23

ІІ БӨЛІМ. ПДТ-сы бар кіші мектеп жастындағы оқушылардың ойлау үрдістерінің дамуын Тәжірибелік-экспериментальды зерттеу

2. 1. ПДТ-сы бар кіші мектеп жастындағы оқушылардың ойлау түрлерін зерттеу . . . . . . 34

2. 2. кіші мектеп жастындағы оқушыларда ойлаудың негізгі түрлерін қалыптастыру Бойынша еңбек САБАғЫНЫң жүйесі . . . 43

2. 3. кіші мектеп жастындағы оқушылардың ойлауын дамыту бойынша жүргізілген экспериментальды жұмыс нәтижелері . . . …… . . . 51

Қажетемес біріктір басқа бөлімдермен 2. 4. Еңбек сақтарындағы ойлауды дамытуға ұсыныстар. . 57

Қорытынды . . . 60

Пайдаланылған дерек көздерінің тізімі ………. . . . 62

қосымша (қосымшаға бет салмайды)

Кіріспе

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1 ҚАЗІРГІ МЕКТЕПТЕ БЕЙІНДІК БАҒДАРЛЫ ОҚЫТУ ЖҮЙЕСІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Жалпы орта білім беретін мектептегі бейіндік бағдарлы оқыту жүйесінің педагогикалық-психологиялық негіздері . . . 9

1. 2 Мектептегі бейіндік бағдарлы оқыту жағдайында оқушыларды бейін таңдауға даярлаудың мүмкіндіктері . . . 25

Білім беру үдерісінде бейіндік бағдарлы оқыту жүйесін қалыптастырудың моделі және педагогикалық-психологиялық шарттары . . . 41

2 ҚАЗІРГІ МЕКТЕПТЕ ЖОҒАРҒЫ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНА БЕЙІНДІК БАҒДАРЛЫ ОҚЫТУ ҮРДІСІН ҰЙЫМДАСТЫРУҒА БАҒЫТТАЛҒАН ТӘЖІРБИЕЛІК-ЭКСПЕРИМЕНТ ЖҰМЫСЫ

2. 1 Бейіндік бағдарлы оқыту үдерісін ұйымдастырудың мазмұны . . . 52

2. 2 Бейіндік бағдарлы оқыту үдерісін ұйымдастырудың әдістемелері . . . 68

2. 3 Бейіндік бағдарлы оқыту үдерісін ұйымдастыруға арналған тәжірибелік-эксперимент жұмысының қорытындысы . . . 85

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 93

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 96

ҚОСЫМШАЛАР

КІРІСПЕ

Зерттеудің өзектілігі. Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында: «Білім беру жүйесінің басты мақсаты ұлттық және жалпыазаматтық құндылықтарға ғылым мен практиканың жетістіктеріне негізделіп, жеке тұлғаның қалыптасуына, дамуына, кәсіби өсуіне бағытталған білім алуға мүмкіндік жасау» - керектігі белгіленген.

Білім беру саласындағы Қазақстан Республикасының мемлекеттік саясатын іске асырудың ұйымдастырушылық негізі - білімді жаңартудың жалғастырылуын қамтамасыз ететін Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы.

Бағдарламаның негізгі мақсаты - білім берудің бәсекеге қабілеттілігін арттыру, экономиканың тұрақты дамуы үшін сапалы білімнің қолжетімділігін қамтамасыз ету арқылы адам капиталын дамыту, сол сияқты жоғары білім республика экономикасының барлық салалары үшін құзыретті және бәсекеге қабілетті мамандарды кәсіби даярлауды қамтамасыз етуде, ғылым мен өндірісті біріктіруде маңызды рөл атқарады, жоғары білімнің еуропалық аймағына кіруді қамтамасыз етеді, деп көрсетілген [1] .

Мектепте оқу үрдісіне қойылатын жаңа талаптарды осы көзқарастар тұрғысынан іске асыру - тікелей білім сапасын арттыруға, мектеп пен жоғары оқу орындарындағы білім берудің сабақтастығын күшейтуге жұмыс жасайтын жаңа тәсілдерді пайдалануды білдіреді. Сондықтан да қазіргі таңда кәсіптік білімге орай бейімдеп оқыту көзқарасы жаңа заман үдерісіне сәйкес ғылымның мол жетістіктерімен қаруланған, бейіндік қабілеті шыңдалған оқушы тәрбиелеу болып табылады. Мұндай тұлғаға қойылатын бірінші кезектегі нақты талап: ойлылық, салмақтылық, белсенділік, әлеуметтік жауапкершілік, терең білімділік, кәсіби сауаттылық.

Қазақстандағы бейіндік оқыту жүйесі дамуы - мектептерде білім берудің 12 жылдық моделіне көшуін, 16-18 жастағы азаматтардың білімділік деңгейін, олардың қабілеті мен қызығушылығын ескере отырып бәсекеге қабілеттілігін көтеру мақсатында мүмкіндіктерді кеңейтуін; жоғары сынып оқушыларының мектептен кейінгі өмірлік жолды таңдауға бейімделудің негіздерін жасауды, олардың кәсіптік мақсаттарын іске асыруға, еңбек нарығын кәсіби техникалық кадрлармен қамтамасыз ету проблемаларын шешуге бағытталған.

Бейіндік оқыту - бұл жалпы білім беретін мектептің жоғары буынында оқытуды даралауға, оқушыны әлеуметтендіруге, сонымен бірге мектептің жоғарғы сатысы мен орта және жоғары кәсіби білім берудегі сабақтастықты жүзеге асыруға бағытталған арнайы дайындау жүйесі.

Бейіндік бағыт беру саласы күрделі де алуан түрлі. Ол экономикалық, әлеуметтік, психологиялық-педагогикалық т. б. қатынастарды қамтиды. Бейіндік бағыт беру ісін жүргізу кадрлар даярлауды жоспарлаумен, халық ағарту жүйесін одан әрі жетілдірумен тығыз байланысты. Сондықтанда бұл бағытта көптеген ғылыми-зерттеу жұмыстары жүргізілуде.

Ресейлік зерттеушілер тұлғаның кәсіби өзін-өзі анықтауын қалыптастыруда таңдау бір реттік сәт емес, оның болашақ кәсіби іс-әрекеті дамуының ұзақ үдерісі ретінде қарастырады. Тұлғаның әлеуметтік астарларының кәсіптік өзін-өзі анықтауын Л. А. Амирова [2], В. М. Архипов [3], В. Г. Афанасьев [4], В. В. Бахарев [5], Л. П. Бусева [6], В. А. Журавлев [7], С. В. Кушнир, В. Н. Шубкин [8], В. В. Ядовтың [9] еңбектерінде көрсетілген.

Жоғары сынып оқушыларының кәсіптік өзін-өзі анықтауының психологиялық-педагогикалық қалыптасуға әзірлік мәселелері Н. Ю. Буганова, Н. Э. Косаткина, Е. А. Климова [10], Е. В. Лямкина, Б. П. Невзоров, С. Н. Чистякова [11] т. б. орын алған.

Бейіндік оқытуды енгізуге Л. К. Артемова [12], Т. П. Афанасьева [13], И. С. Артюхова, Л. В. Байбрадова, С. Г. Броневщук, А. И. Влазнев, М. И. Губанова, П. С. Лернер [14], Н. В. Немова [15], Н. Ф. Радичев, М. М. Фирсова, А. В. Хуторский [16], С. Н. Чистякова [17] т. б. еңбектері арналған.

Қазақстандық ғалымдар Б. А. Әлмұхамбетов, М. Жадрина [18], С. Т. Каргин, М. Ковжасарова [19], Д. М. Қазақбаева [20], С. Д. Мұқанова [21], А. А. Мұқатаев [22], С. Қ. Омаров т. б. бейіндік оқытудың әр түрлі аспектілерін қарастырады.

Жалпы орта білім беретін мектептердегі бейіндік оқытуды жүзеге асыру білім беру сапасын арттыру міндетін шешудегі тиімділігімен, қазіргі заман талаптарына сәйкестігімен жалпылама маңызы сипатталады. Сонымен қатар, бейіндік оқытуды жүзеге асыру үдерісінде жалпы орта білім беретін мектептегі педагогикалық жүйенің дәстүрлі дамуы бейіндік оқыту міндеттерінің жүзеге асуына нақты шектеу тудыратындығы байқалады. Бейіндік оқытудың инновациялық үдерістеріне барлық көрсетілген жүйедегі максималды әсер ететін даму факторлары нақты жағдайларда енгізілетін, жалпы орта білім беретін мектептің педагогикалық жүйе элементтерін бейімдемей, білім берудің қарқынды дамуын жүзеге асыру мүмкін емес. Кейбір теориялық-педагогикалық зерттеулерде бейіндік оқытуды енгізу шарттары білім беруді жүзеге асыру үдерісіндегі нормативтік талаптардың шарттарын ескермейді. Сонымен қатар, бейіндік оқытуды жүзеге асыру тәжірибесінде білім беру сапасының жаңа жетістіктерін және жалпы орта білім беретін мектептердің бейіндік бағдарлы оқыту жүйесінің дамуына жағдай жасайтын жаңа механизмдерді іздеу қажеттілігі туындайды. Бұл мысалы, оқушының жаңа сапасын құрылымдағанда, оның саналы бейіндік оқытуды таңдауы және білім алу үдерісіне белсенді қатысуында, оқушының бейіндік оқытуды таңдауына ықпалды көмектесуге қабілетті оқытушының жаңа сапаларын құрылымдауда, білім алу мақсатындағы дидактикалық және әдіснамалық міндеттерді тиімді шешуде, білім беру үдерісіндегі қарқынды мұқият бақылауда анық көрінеді.

Зерттеу мәселесі аясында жарық көрген ғылыми еңбектерге, оқу-әдістемелік құралдарға жасалған талдау, қазіргі мектепте жоғарғы сынып оқушыларының бейіндік бағытын таңдаудың арнайы әдістемелік ұйымдастырылмауы және мәселенің теориялық негізі мен жүзеге асыру жолдары жеткілікті деңгейде зерттелмегендігі арасындағы қарама-қайшылықтардың болуы зерттеу тақырыбын «Қазіргі мектепте бейіндік бағдарлы оқыту жүйесін қалыптастырудың педагогикалық-психологиялық шарттары» деп таңдауға негіз болды.

Зерттеу объектісі - жалпы орта білім беретін мектептің жоғарғы буынына білім беру үдерісі.

Зерттеу пәні - қазіргі мектепте бейіндік бағдарлы оқыту жүйесін қалыптастырудың педагогикалық-психологиялық шарттары.

Зерттеу мақсаты - қазіргі мектепте бейіндік бағдарлы оқыту жүйесін қалыптастырудың педагогикалық-психологиялық шарттарын теориялық тұрғыда негіздеу, оны тәжірибелік эксперимент арқылы сынақтан өткізу.

Зерттеудің болжамы - егер жалпы орта білім беретін мектептің жоғарғы сатысында бейіндік бағдарлы оқыту жүйесі жүйелі және жоспарлы түрде ұйымдастырылса, онда оқушылар өз қабілеттері мен қызығушылықтарына сай, болашақ мамандықтарына қажетті білім берілетін бейіндік бағытты тиімді таңдай алады, өйткені бұл жүйе қазіргі заман талабына жауап беретін құзіретті маман даярлау қажеттілігінен туындайды.

Зерттеу мақсатымен болжамына сәйкесті келесідей міндеттер қойылады:

1. Жалпы орта білім беретін мектепте бейіндік бағдарлы оқыту жүйесін қалыптастырудың теориялық негіздерін айқындау;

2. «Бейіндік оқыту», «бейіндік бағдарлы жүйе» ұғымдарының мәнін нақтылау;

3. Жалпы орта білім беретін мектепте жоғарғы сынып оқушыларының бейіндік бағдарлы оқыту жүйесін қалыптастырудың тиімділігін қамтамасыз ететін педагогикалық-психологиялық шарттарын негіздеу, моделін жасау, көрсеткіштері мен деңгейлерін анықтау.

4. Жалпы орта білім беретін мектепте бейіндік бағдарлы оқыту жүйесін қалыптастырудың әдістемелері мен технологияларын тәжірибелік эксперимент арқылы тиімділігін тексеру.

Зерттеудің жетекші идеясы : Қазіргі мектепте бейіндік бағдарлы оқыту жүйесін қалыптастыру болашақта жоғарғы сынып оқушыларының өз қабілеттері мен қызығушылықтарына сай мамандық таңдауларына жол ашады, қоғамды білікті кадрлармен қамтамасыз етеді.

Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негіздері: философияның танымдық ілімі мен жеке тұлғаның даму теориясы, танымның диалектикалық принциптері, тұлғалық-бағдарлы теориясы, іс-әрекет және қабілеттілік туралы психологиялық тұжырымдар, ізгіліктік педагогика тұжырымдамалары, оқу үдерісін басқару теориясы, психологиялық, педагогикалық, әлеуметтік тұжырымдамалар, диагностикалаудың жалпы әдіснамасы.

Зерттеу әдістері: философиялық, психологиялық, педагогикалық, ғылыми-әдістемелік әдебиеттерге теориялық талдау жасау, мектеп құжаттарымен танысу (ресми материалдар, жоспарлар, бағдарламалар т. б. ), сауалнама және әңгімелесу, педагогикалық бақылау, жоғарғы сыныптарға жүргізілген іс-тәжірибені сараптау, эксперимент нәтижесіне баға беру, математикалық-статистикалық өңдеу.

Зерттеу базасы: Тәжірибелік-эксперимент жұмысы №43, 38 жалпы орта білім беретін мектептерде жүргізілді.

Зерттеу көздері: Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы, Қазақстан Республикасының білім беруді қалыптастырудың 2005-2010 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасы, Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы, Қазақстан Республикасының жалпы орта білім берудің Мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты, Қазақстан Республиксының 2011-2020 жылдарға арналған білім беруді дамытудың бағдарламасы, Қазақстан Республикасының 12 жылдық білім беруді дамыту тұжырымдамасы, Қазақстан Республикасының бейіндік оқытуды дамыту тұжырымдамасы.

Заңнама, тұжырымдамадағы осы мәселеге тоқтал бірінші Ойлаудың түрлі формаларымен генетикалық байланысы туралы отандық психологияның фундаментальды ережесі дамуында ауытқушылығы бар балалармен жүргізілетін коррекциялық (түзету) -педагогикалық жұмыстар негізіне қаланған. Кіші мектеп жасында негізгі үш форма өзара тығыз әрекеттеседі, олар: көрнекі-әсерлі, көрнекі-бейнелі және сөздік-логикалық ойлау. Ойлаудың аталмыш формалары оның түрлі формасы болуы мүмкін шынайы әлемді танудың жалғыз үрдісін қалыптастырады, осыған байланысты шынайы әлемнің танымдық үрдісі спецификалық сипатқа ие болады. Бұл кезде ойлаудың саналы мақсатқа бағытталған заттық әрекеттерде дамитынын ұмытпаған жөн.

Шынайы заттармен әрекеттесе отырып, оларды кеңістікте араластыра, олардың функциональдық тәуелділіктерін өзгерте отырып, бала қабылдаудың статистикалық сипатын жеңе алады. Ол қоршаған ортаның динамикалығын ұғынып, заттың динамикасына өз пікірі бойынша немесе оның алдына ересек адам қояйған міндеттерге сәйкес әрекет етуге болатынын түсінеді. Баланың қоршаған объектілерге жанама әсер етуінің мұндай жағдаяттары ойлаудың көрнекі және сөздік-логикалық формаларының ара қатынасы үшін жағымды жағдай жасайды (туындатады) .

Ойлаудың дамуындағы аса маңызды кезең баланың тілі шығатын уақыты. Заттармен әрекеттесу барысында баланың өзінің айтуына (орындалған әрекетті тиянақтау, ойлау, ой қорытындысы) түрткі болатын мотивтер пайда болады. Өз әрекеттерін сөзбен жинақтау толыққанды бейнелердің туындауы мен жетілуіне және оларды ойша түрлендіруге алып келеді. Осы негізде анағұрлым икемді, серпінді болатын бейне-түсініктер қалыптасады.

Тақырыптың өзектілігі ПДТ-сы бар бала ойлауының дамуын зерттеудің үлкен теориялық және практикалық мүддеден тұруында. Ол ойлаудың болмысы мен оның даму заңдылықтарын тереңірек тануға жетелейтін негізгі жолдарының бірі болып табылады. ПДТ-сы бар бала ойлауының даму жолдарын зерттеу практикалық педагогикалық мүдде ұсынады. Педагогтардың көптеген бақылаулары баланың мектептің бастауыш сыныптарында ойлау әрекеттерінің үлгілерін игермесе, онда оның орта сыныптарда үлгермеуші оқушылардың қатарына (тобына) өтетінін көрсетті. Осы міндетті шешудегі ең маңызды бағыттардың бірі ретінде бастауыш сыныптарда ПДТ-сы бар балалардың толыққанды дамуын қамтамасыз ететін, тұрақты танымдық қызығушылықтарын, ойлау әрекетінің икемділігі мен дағдыларын, ақыл-ой, шығармашылық бастама қасиеттерін қалыптастыратын жағдайларды жасау. Нақты әрі шетелдік отандық ғалымдардың еңберктері керек

ПДТ-сы бар балалардың ойлау әрекетін дамыту үшін дайындалған сабақ жүйесін қолдану олардағы танымның негізгі компоненттері: іс-әрекет, сөз бен бейне арасындағы өзара байланысты қалыптастыруға мүмкіндік береді.

Зерттеу проблемасы зерттеудің ойлауды қалыптастыруда мақсатқа бағытталған сабақтардың ролі зор екенін, оның ПДТ-сы бар баланың ақыл-ой тәрбиесіне қосқан үлкен үлесін көрсеткендігімен тұжырымдалады. Жүйелі коррекциялық (түзету) жұмысы балалардың қоршаған ортаға деген қызығушылығын оятып, оларды өз бетінше ойлауға жетелейді, балалар барлық сұрақтардың шешімін ересектерден күтуін қояды. Тақырыптың өзектілігі кіші мектеп жасындағы ойлаудың меңгерілген білім негізінде дамитындығында, егер соңғылары болмаса, онда ойлаудың дамуына да негіз болмай, ол толықтай жетілмейтіндігінде.

Ойлауды қалыптастырудағы мақсатқа бағытталған сабақтар баланың қоршаған әлемдегі бағдарлау тәсілдерін айтарлықтай өзгертеді, оның интеллектуальдық мүмкіндіктерінің өсуіне әкелетін, объектілер арасындағы байланыстар мен қарым-қатынасты ажыратуға үйретеді. Балалар тек қана мақсатқа ғана емес, сондай-ақ оған жетудің тәсілдеріне де бағдарлана бастайды. Ал бұл олардың міндетке қарым-қатынасын өзгертіп, жеке әрекеттерін бағалауға және олардың дұрыс, бұрыстарын айыра білуге дағдыландырады. Балаларда қоршаған ортаны мейлінше жинақтай қабылдау қалыптасады, олар өз іс-әрекеттерін зерделеп, қарапайым құбылыстардың өтуін болжап, қарапайым уақытша және себепті бағыныштылықты түсіне бастайды.

Ойлауды дамытуға бағытталған оқыту баланың тілінің дамуына да үлкен әсерін тигізеді: сөздерді есте сақтауға, тілдің негізгі функцияларын (тиянақтаушы, танымдық, жоспарлаушы) қалыптастыруға бейімдейді. Сабақ үрдісінде өңделген сөздегі бөлінген және түсінілген заңдылықтарды тиянақтауға талпыну балалардың сөздің айтылу тәсілдерін іздеуге, олардағы барлық тілдік мүмкіндіктерді қолдануыларына баулиды.

ПДТ-сы бар балаларды оқытудың негізгі қағидаттары оқу тәрбие үрдісінің коррекциялық (түзетуші) бағытынан, даму кемшілігін индивидуальды түзетуден тұрады, сондай-ақ ойлаудың еңбек іс-әрекеті құралдарымен арнайы жұмысын қарастырады.

Психологиялық-педагогикалық әдебиетте (Е. А. Милерян, Э. А. Фарапонова) қалыптасқан жалпыға ортақ еңбек икемділігінің классификациясын ұстана отырып, жалпыға ортақ еңбек икемділігіне біз конструктивті технологиялық икемділікті (еңбек іс әрекетінің мақсатын қабылдау және ұстау, заттық практикалық іс әрекетті жоспарлау), ұйымдастырушылық, бақылаушылық және бағалаушы икемділікті (білік) жатқызамыз. Жалпыға ортақ еңбек икемділіктерін қалыптастыру оқытудың бастапқы сатысында (VII түрлі арнайы коррекциялық мекеменің 1-4 сыныптар бағдарламасы) жүзеге асырылуы тиіс және ол олардың құрылымдық компонентерінің (білім мен нақты еңбек икемділігі) бірлігінде балалардың конструктивтік технологиялық, ұйымдастырушылық, бақылау және бағалау икемділіктерінен тұруы тиіс. Сондықтан педагогикалық практикада кіші мектеп жасындағы ПДТ-сы бар балалардың ойлауы бойынша коррекциялық бағдарламалар дайындауға іс әрекеттік ықпал орынды.

Зерттеу мақсаты: ПДТ-сы бар кіші мектеп жасындағы оқушылардың ойлау ерекшеліктерін зерттеу (зерделеу) .

Зерттеу нысаны: ПДТ-сы бар кіші мектеп жасындағы оқушылардың ойлауы.

Зерттеу пәні: ПДТ-сы бар кіші мектеп жасындағы оқушылардың ойлауын еңбек сабағының ықпалымен дамыту. Тақырыптың атымен бірдеей жазыылады

Зерттеу міндеттері:

1. Баланың ақыл-ойын дамыту проблемасы бойынша ғылыми зерттеулерді талдау;

2. Кіші мектеп жасындағы оқушылардың ойлау ерекшеліктерін айқындау;

3. Ойлаудың алуан түрін қалыптастыруға еңбек сабағының әсерін анықтау;

4. Балалардың ойлау іс-әрекетін нәтижелі дамыту мақсатында еңбек сабағы жүйесін жоспарлауға ұсыныстар дайындау.

Зерттеу болжамы: біз бастауыш сынып оқушыларында көрнекі- бейнелі ойлау басым болады; балалардың көпшілігінде оның дамуы орта және төмен деңгейде, бірақ жүйелі, мақсатқа бағытталған еңбек іс-әрекетінің әсерімен ойлау сапасы артуы мүмкін деп болжаймыз.

Зертеу әдістері: психологиялық-педагогикалық әдебиеттерді талдау, эксперимент.

Зерттеудің әдіснамалық негізі - Л. С. Выготскидің ПДТ-сы бар балаларға арналған білім беру мекемелеріндегі коррекциялық-педагогикалық үрдісті ұйымдастыруда баланың педагогикалық дамуы және іс-әрекет ықпалы қағидаттарының іске асуындағы оқытудың жетекші ролі туралы концепциясы болып табылады.

Жұмыстың теориялық және практикалық мән-маңыздылығы. Аталмыш зерттеудің маңыздылығы жүргізілген жұмыстың кіші мектеп жасындағы ПДТ-сы бар балалардың ойлауының дамуы туралы білімді кеңейтуге және нақтылауға жол ашатындығында. Зерттеу нәтижелерін тек қана әдіскер-педагогтар қолданып қоймай, сонымен қатар логопедтер де қолдана алады. Сондай-ақ жасалған жұмыстың нәтижелері мұғалімдердің практикалық қызметінде және практикадағы студенттер қызметінде қолданылуы мүмкін.

І тарау. Кіші мектеп жасындағы ПДТ-сы бар балалар ойлауы дамуының теориялық аспектілері.

1. 1. Кіші мектеп жасындағы пдт-сы бар балалардың ойлау ерекшеліктері

Психикалық дамудың төмендеуі (ПДТ) - психикалық дамудың қалыпты қарқынын бұзу, мұның салдарынан мектеп жасына жеткен бала мектепке дейінгі ойынның қызығушылықтары шеңберінде қала береді. К. С. Лебединский ПДТ-ның этиопатогенетикалық классификациясын ұсынды [7] .

Оның негізгі клиникалық типтері этиопатогенетикалық қағидаттар бойынша ажыратылады (дифференцацияланады) :

а) конституциялық пайда болуы (шығу тегі) ;

б) самотогенді пайда болуы (шығу тегі) ;

в) психогенді пайда болуы (шығу тегі) ;

г) церебрастеникалық (мидың-органикалық) пайда болуы (шығу тегі) .

ПДТ-ның барлық варианттарында осы қалыптан ауытқудың екі негізгі компоненттері: енжарлық құрылымы; нейродинамикалық ауытқушылықтар сипатының ара қатынас құрылымы мен сипатында ерекшелік бар[1] .

ПДТ-сы бар балалардың бәріне тән типтік ерекшеліктер бар:

- ПДТ-сы бар бала өз аңғалдығымен, өз бетінділігінің жоқтығымен, өзінділігімен, бір қарағанда көпшілік мектептің сынып атмосферасына сіңіспейді, ол құрдастарымен жиі жанжалдасады, мектеп талаптарын қабылдамайды әрі орындамайды, бірақ сонымен бірге ол өзін ойынау кезінде керемет сезінеді, қатаң ережелері бар ойынның жоғарғы формалары (мысалы, сюжеттік-ролдік ойындар) ПДТ-сы бар балалар үшін қолжетімсіз әрі қорқыныш тудырып, ойыннан бас тартуға мәжбүрлесе де, ол өзіне қиын оқу іс-әрекетінен бас тарту қажет болғанда ойынға иек артады;

- өзін оқушы сезінбей және оқу іс-әрекетінің мотивтерін және оның мақсаттарын түсінбей бала жеке мақсатқа бағытталған іс-әрекетін ұйымдастыруда қиналады;

- мұғалім берген ақпаратты оқушы баяу қабылдайды және дәл сол қарқында өңдейді, ал мейлінше толық қабылдау үшін оған көрнекі-практикалық тірек және барынша кең көрсетілген нұсқаулық қажет. Сөздік-логикалық ойлауы жеткілікті дамымағандықтан, бала ұзаққа дейін ықшамдалған ойлау операцияларын игере алмайды;

- ПДТ-сы бар балалардың жұмысқа қабілеттілігі төмен болады, тез шаршайды, қалыпты балаға қарағанда жасаған жұмыс көлемі мен қарқыны төмен болып келеді;

- олар үшін игеруі олардың индивидуальды даму қарқынына сай келмейтін көпшіліктік мектеп бағдарламасы бойынша оқу қиын;

- көпшіліктік мектепте ондай бала алғаш рет өзінің оқушы ретіндегі дербессіздігін (жалтақтығын) түсіне бастайды, онда өзіне сенімсіздік сезімі, жазалаудан қорқу пайда болып, мейлінше қолжетімді (оңай) іс-әрекетке кетеді. [16] .

Уақытша кедергісі бар балаларды ұзақ бақылау көрсетілген көмекті пайдалана білу икемділігі мен одан әрі оқу үрдісінде игерілген білімді ұғынып қабылдаудың бірнеше уақыттан кейін бұл балалардың көпшіліктік мектептерде жақсы оқып кете алатынын көрсетті.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.