Психологияда қалыптасқан ғылыми бағыт- бағдарлар

Жоспар:
І.Кіріспе
ІІ.Негізгі бөлім
1. Психиканың рефлекторлық сипаты
2. ХХ ғасырдың 20.30 жылдарындағы психология дағдарысы.
3. Батыстық психологияның бүгiнгi даму бағыты.
4. Ғылыми психология принциптерi мен жалпы зерттеу əдiстерi.
ІІІ.Қорытынды

І.Кіріспе
Адам анатомиясын зерттеген жаратылыстанушылар мен дəрiгерлер ежелгi дəуiрлерде-ақ психикалық құбылыс-тардың ми қызметiмен байланыстылығы жөнiнде болжам айтқан, əрi психикалық сырқаттарды сол ми қызметiнiң бұзылу салдарынан деп топшылаған. Мұндай пiкiр, көзқарастарға жарақат немесе сырқаттан зақымданған адам бас миына бақылаулар негiз болған. Осындай сырқаттарға кезiккен адамның психикалық қызметi күрт бұзылысқа келедi: көзi көрмейдi, құлақ естiмейдi, ес, ойлау, сөйлеу қабiлетi кемидi, кейде өз қозғалысын басқара алмай қалады жəне т.б. Осы психикалық əрекет пен ми жұмысының арасындағы байланысты ашу психиканы ғылыми зерттеудегi алғашқы қадам ғана болды. Бұл əлi психикалық iс-əрекет негiзiнде қандай физиологиялық механизмдер жатқанын түсiндiрiп бере алмайды. Психологиядағы бұл ғылыми мəселе өз шешiмiн барша психикалық iс-əрекет түрлерiнiң рефлекторлық сипатына байланысты ғана табуы мүмкiн. Бұл проблеманы айқындауда орыс ғалым-психологтары М. М. Сеченов (1829-1905) пен И. П. Павлов (1849- 1936) көп еңбек сiңiрген. М. М. Сеченов өзiнiң əйгiлi "Бас ми рефлекстерi" (1863) еңбегiнде рефлекторлық принциптi адамның бас миы қызметiне, одан əрi барша психикалық iс-əрекетiне жая қолданды. Ол "адамның бүкiл саналы да санасыз (астарлы) өмiрдегi əрекеттерi өзiнiң туындауы жағынан рефлекстерге байланысты, немесе рефлекстiк əдiс", - деп жазған. Бұл психиканы объективтi түсiнудегi алғашқы қадам едi. Бас миы рефлекстерiн шұқшия талдай отырып, Сеченов оның басты үш байланыс бiрлiгiн анықтады: бастапқы бiрлiк жүйке қозуы процесiнде миға берiлетiн сыртқы тiтiркендiргiштер; ортаңғы бiрлiк мидағы қозу жəне тежелу процестерi жəне солардың нəтижесiнде психикалық қалыптардың (түйсiк, ой, сезiм, т.б.) пайда болуы; ақырғы бiрлiк сыртқы қозғалыстар. Бұл тiзбектегi ортаңғы бiрлiктiң психикалық элементтерi қалған екi шеткi (сыртқы тiтiркендiргiштер мен жауапты əрекеттер) бiрлiктерсiз жасамайды. Сондықтан да барша психикалық құбылыстар бүкiл рефлекторлық процестiң бөлiнбес құрамы. Сеченовтың рефлекс бiрлiктерiнiң ажыралмас байланысы жөнiндегi тұжырымы психикалық iс-əрекеттi ғылыми тұрғы-дан түсiнуде үлкен маңызға ие болды. Психикалық қызметтi сыртқы ықпалдардан да, адам қылық-əрекеттерiнен де бөлiп қарауға болмайды. Психикалық құбылыс субъектiнiң жалғыз толғанысымен шектелiп қалмайды, егер олай болғанда, психикалық дүние (ой, ес, қиял т.б.) нақты өмiрлiк маңызға ие болмас едi. Психикалық iс-əрекеттiң рефлекторлық принципiне орай Сеченов - адам iс-əрекетi мен қылығы сыртқы əсерлердiң себебiнен туындайтыны жөнiнде ғылыми психология үшiн өте маңызды қорытынды жасады. Ол "Бастапқыда қандай да əрекеттiң себебi əрдайым тысқы сезiмдiк қозуда, онсыз ешқандай ой өрiстеуi мүмкiн емес", - деп жазды. Сонымен бiрге ғалым сыртқы жағдайлар əсерiн үстiрт түсiнбеу қажеттiгiн ескерткен. Бұл арада əңгiме тек көрiнiп тұрған нақты тыс əсер жөнiнде ғана емес, сыртқы жағдай əсерлерi тобына адамның өткенде кезiккен əсерлерi, барша өмiр тəжiрибесi қамтылады. Осылайша И. М. Сеченов рефлекстiң миға байланысты бiрлiгiн оның

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Сəбет Балтаұлы Бап-Баба (Бабаев),Жалпы психология(жантану негіздері)-Алматы,2006.-275 бет;

2.Сатыбалды Жақыпов,Жалпы психология негіздері.Оқулық-Алматы:Алла прима,2012.-203 бет;

3.Көпжасарова М.Д,Психологиялық педагогика.-Алматы:Экономика,-192 бет;