Ауыл шаруашылық дақылдарынан жоғары өнім алуды қамтамасыз ететін агротехникалық шараларды жоспарлау
Кіріспе
1. Шаруашылықтың топырақ, ауа.райы жағдайлары
2. Негізгі дақылдың биологиялық ерекшеліктері
3. Курстық жұмысқа алынған басты дақылдан мол өнім алудың әдістері
3.1. Дақылдың ауыспалы егістегі орны
3.2. Тыңайтқыштар қолдану жүйелері
3.3. Топырақ өңдеу жүйесі
3.4. Топыраққа ылғал жинау шаралары
3.5. Тұқымды себуге әзірлеу
3.6. Тұқымды себу мерзімі, мөлшері және әдістері
3.7. Егістікті күту және баптау
3.8. Егістікті ору және өнімді жинап алғаннан кейін өңдеу
3.9. Басты дақылды өсірудің технологиялық кескіні (техн. карта) Курстық жұмыста орындауға алынған дақылдан мол өнім алу үшін жүргізілген агротехникалық шаралар қорытындысы мен ұсыныстар Пайдаланған әдебиет тізімі
1. Шаруашылықтың топырақ, ауа.райы жағдайлары
2. Негізгі дақылдың биологиялық ерекшеліктері
3. Курстық жұмысқа алынған басты дақылдан мол өнім алудың әдістері
3.1. Дақылдың ауыспалы егістегі орны
3.2. Тыңайтқыштар қолдану жүйелері
3.3. Топырақ өңдеу жүйесі
3.4. Топыраққа ылғал жинау шаралары
3.5. Тұқымды себуге әзірлеу
3.6. Тұқымды себу мерзімі, мөлшері және әдістері
3.7. Егістікті күту және баптау
3.8. Егістікті ору және өнімді жинап алғаннан кейін өңдеу
3.9. Басты дақылды өсірудің технологиялық кескіні (техн. карта) Курстық жұмыста орындауға алынған дақылдан мол өнім алу үшін жүргізілген агротехникалық шаралар қорытындысы мен ұсыныстар Пайдаланған әдебиет тізімі
Курстық жұмыстың мақсаттары
Ауыл шаруашылық өндірісінің болашақта күшті қарқынмен дамуы маман даярлаудың сапасын жақсартуға белгілі бір талаптар қоятыны анық.
Ғылым мен алдыңғы қатарлы тәжірибе жетістіктерін жекеленген шаруашылықтарға, фермерлік қожалықтарға кеңінен енгізу, білім ғана емес, тәжірибесі мол, жаңа мамандардың әзірленуін талап етеді. Бұл мақсаттардың шешілуі, көптеген жағдайда, университет қабырғасында студенттердің жан-жақты терең білім алуымен қатар, сол білімін ауыл шаруашылық дақылдары өнімін жоғарлату үшін өндірісте қолдана білулеріне тікелей байланысты.
Оқу кезінде, басты көрсеткіштердің бірі - студенттердің өздігінен жұмыс істеулері, яғни курстық жұмыс орындау болып табылады.
Курстық жұмыстың басты мақсаты - студенттердің өсімдік шаруашылығынан және басқа да қосымша сабақтардан алған білімдерін тереңдетіп, ауыл шаруашылық дақылдарынан жоғары өнім алуды қамтамасыз ететін агротехникалық шараларды жоспарлауды өзінше жасап үйренулері, сонымен қатар, студенттердің жергілікті мүмкіншіліктерді пайдалана білуі, алдыңғы қатарлы шаруа қожалықтардың, фермерлердің тәжірибелерін іске қосу болып саналады.
Белгілі бір дақыл өсіру үшін, шаруашылықтың табиғи ерекшеліктерін және экономикалық жағдайларын ескере отырып, жаңа өсіру әдістерін қосу, ғылыми мағлұматтарды, жергілікті мүмкіншіліктерді жөне алдыңғы қатарлы тәжірибелі агротехникалық шараларды батыл енгізу қажет. Өсімдіктердің өсу ортасына қойылатын талаптарды толық қанағаттандыру үшін, курстық жұмысты орындағанда жергілікті табиғи жағдайларға, әрі ауыл шаруашылығында өсірілетін өсімдіктердің биологиялық ерекшеліктеріне көңіл аударған жөн. Әрбір істелуге тиісті жұмыс әсерлі, әрі басты шаралар қолданыл алынған өнім бірлігінің шығыны аз болуын, жоғарғы өнім алуды қамтамасыз етуі тиіс.
Курстық жұмыс жазудың тақырыбы біреу - ол арендалы ұжым, фермер немесе шаруа қожалықтарындағы егіс танаптарындағы өсірілетін басты дақылдардын жоғары өнім алу технологиясын жасау.
Курстық жұмыс студенттің технологиялық, өндірістік тәжірибе өткізген немесе өзінің тұрақты жұмыс істейтін шаруашылығынан жазылады. Бірақ олар күні бұрын өсімдік шаруашылығы кафедрасынан нақтылы белгілі тапсырмалар алулары тиіс.
Барлық курстық жұмыстардың тақырыптары бір болғандарымен, ол жұмыстар бір-бірінен өздеріне ғана тән жергілікті жағдайлардың, егіс көлемі құрылымдарының, басты дақылдар мен өсіру әдістерінің ерекшеліктерімен анықталып тұрады. Курстық жұмыс студенттердің агрономиялық білімінін толықтыратын, белгілі бір биіктікке жеткендігін көрсетеді. Сондықтан, курстық жұмыс тек студенттің өз қолымен, ойлы, білімді жазылуы тиіс. Бірақ, курстық жұмыс оның шируашылықта практикада болған кезінде толық жазылып, оған шаруашылық агрономының пікірі алынады.
Курстық жұмыс өсімдік шаруашылығы пәні оқытушысының басшылығымен тәжірибе толық аяқталғаннан кейін (оқу басталған алғашқы аптада), ал сырттай оқитын студенттер оқу жоспарына байланысты тапсырады.
Курстық жұмыстың бағасы емтихан бағаларымен теңестіріліп, бағалар сынақ кітапшасына жазылады.
Мүмкіншіліктеріне қарай, студенттің тәжірибеден өтетін шаруашылық басшылары мен агрономдары оның курстық жұмыс орындауына жан жақты көмек көрсетулері тиіс. Ал, курстық жұмыс тек қана жергілікті жағдайлардың ерекшеліктерін, егіншілік өнімін, өндірістің экономикалық көрсеткіштерін ғана көрсетіп қоймай, сонымеи бірге шаруашылық үшін пайдалы, әрі ауыл шаруашылық дақылдарынан мол өнім алу жолдарын ашуға септігіп тигізетіндсй жұмыс болғаны жөн.
Курстық жұмысты жазуға қойылатын талаптар
Курстық жұмыс қалыпты (стандарт) ақ қағаздың тек бір жағына жазылады. Жазулар студенттің өз қолымен, түсінікті, анық, түзетулерсіз (өшірілмеген) жазылуы тиіс. Курстық жұмыстың жалпы көлемі 30-40 беттік (қол) жазбадан аспауы, сырты қапталған, жақсы безендірілуі қажет.
Курстық жұмыстың алғашқы сыртқы беті әдемі жазулармен, төмендегі тәртіпте толтырылуы тиіс.
Ауыл шаруашылық өндірісінің болашақта күшті қарқынмен дамуы маман даярлаудың сапасын жақсартуға белгілі бір талаптар қоятыны анық.
Ғылым мен алдыңғы қатарлы тәжірибе жетістіктерін жекеленген шаруашылықтарға, фермерлік қожалықтарға кеңінен енгізу, білім ғана емес, тәжірибесі мол, жаңа мамандардың әзірленуін талап етеді. Бұл мақсаттардың шешілуі, көптеген жағдайда, университет қабырғасында студенттердің жан-жақты терең білім алуымен қатар, сол білімін ауыл шаруашылық дақылдары өнімін жоғарлату үшін өндірісте қолдана білулеріне тікелей байланысты.
Оқу кезінде, басты көрсеткіштердің бірі - студенттердің өздігінен жұмыс істеулері, яғни курстық жұмыс орындау болып табылады.
Курстық жұмыстың басты мақсаты - студенттердің өсімдік шаруашылығынан және басқа да қосымша сабақтардан алған білімдерін тереңдетіп, ауыл шаруашылық дақылдарынан жоғары өнім алуды қамтамасыз ететін агротехникалық шараларды жоспарлауды өзінше жасап үйренулері, сонымен қатар, студенттердің жергілікті мүмкіншіліктерді пайдалана білуі, алдыңғы қатарлы шаруа қожалықтардың, фермерлердің тәжірибелерін іске қосу болып саналады.
Белгілі бір дақыл өсіру үшін, шаруашылықтың табиғи ерекшеліктерін және экономикалық жағдайларын ескере отырып, жаңа өсіру әдістерін қосу, ғылыми мағлұматтарды, жергілікті мүмкіншіліктерді жөне алдыңғы қатарлы тәжірибелі агротехникалық шараларды батыл енгізу қажет. Өсімдіктердің өсу ортасына қойылатын талаптарды толық қанағаттандыру үшін, курстық жұмысты орындағанда жергілікті табиғи жағдайларға, әрі ауыл шаруашылығында өсірілетін өсімдіктердің биологиялық ерекшеліктеріне көңіл аударған жөн. Әрбір істелуге тиісті жұмыс әсерлі, әрі басты шаралар қолданыл алынған өнім бірлігінің шығыны аз болуын, жоғарғы өнім алуды қамтамасыз етуі тиіс.
Курстық жұмыс жазудың тақырыбы біреу - ол арендалы ұжым, фермер немесе шаруа қожалықтарындағы егіс танаптарындағы өсірілетін басты дақылдардын жоғары өнім алу технологиясын жасау.
Курстық жұмыс студенттің технологиялық, өндірістік тәжірибе өткізген немесе өзінің тұрақты жұмыс істейтін шаруашылығынан жазылады. Бірақ олар күні бұрын өсімдік шаруашылығы кафедрасынан нақтылы белгілі тапсырмалар алулары тиіс.
Барлық курстық жұмыстардың тақырыптары бір болғандарымен, ол жұмыстар бір-бірінен өздеріне ғана тән жергілікті жағдайлардың, егіс көлемі құрылымдарының, басты дақылдар мен өсіру әдістерінің ерекшеліктерімен анықталып тұрады. Курстық жұмыс студенттердің агрономиялық білімінін толықтыратын, белгілі бір биіктікке жеткендігін көрсетеді. Сондықтан, курстық жұмыс тек студенттің өз қолымен, ойлы, білімді жазылуы тиіс. Бірақ, курстық жұмыс оның шируашылықта практикада болған кезінде толық жазылып, оған шаруашылық агрономының пікірі алынады.
Курстық жұмыс өсімдік шаруашылығы пәні оқытушысының басшылығымен тәжірибе толық аяқталғаннан кейін (оқу басталған алғашқы аптада), ал сырттай оқитын студенттер оқу жоспарына байланысты тапсырады.
Курстық жұмыстың бағасы емтихан бағаларымен теңестіріліп, бағалар сынақ кітапшасына жазылады.
Мүмкіншіліктеріне қарай, студенттің тәжірибеден өтетін шаруашылық басшылары мен агрономдары оның курстық жұмыс орындауына жан жақты көмек көрсетулері тиіс. Ал, курстық жұмыс тек қана жергілікті жағдайлардың ерекшеліктерін, егіншілік өнімін, өндірістің экономикалық көрсеткіштерін ғана көрсетіп қоймай, сонымеи бірге шаруашылық үшін пайдалы, әрі ауыл шаруашылық дақылдарынан мол өнім алу жолдарын ашуға септігіп тигізетіндсй жұмыс болғаны жөн.
Курстық жұмысты жазуға қойылатын талаптар
Курстық жұмыс қалыпты (стандарт) ақ қағаздың тек бір жағына жазылады. Жазулар студенттің өз қолымен, түсінікті, анық, түзетулерсіз (өшірілмеген) жазылуы тиіс. Курстық жұмыстың жалпы көлемі 30-40 беттік (қол) жазбадан аспауы, сырты қапталған, жақсы безендірілуі қажет.
Курстық жұмыстың алғашқы сыртқы беті әдемі жазулармен, төмендегі тәртіпте толтырылуы тиіс.
Қолданылатын әдебиеттер
1. Қазақстан республикасы облыстары бойынша ауыл шауашылығын жүргізуге арналган ұсыныс кітапшасы.
2. Өсімдік шаруашылығы, егіншілік, агрохимия, ауыл шаруашылығындағы ұйымдастыру, жоспарлау, экономика пәндерінің практикумдары және оқу құралдары.
3. Қазақстан республикасы бойынша ауыл шаруашылығы дақылдарының аудандастырылған сорттарының тізімі (каталогы).
4. Ауыл шаруашылығы дақылдарын апробациялау
5. Анықтамалықтар (агрономдарға, механизаторға, экономистерге, өсімдік қорғау, тыңайтқыш беру, нормативтік нұсқаулар т.б.)
6. Қазақстан республикасы облыстарына арналған ауа-райы анықтамалары.
7. Шаруашылықта қабылданған жұмыстардың орындалу көлемі және ақы төлеу мөлшері.
8. Ауыл шаруашылық дақылдарын өсіру және жинаудың типтік технологиялық карталары.
9. Қазақстан ғылыми мекемелері еңбектері.
10. Әрбір егістік дақылдар туралы монографиялық жұмыстар.
1. Қазақстан республикасы облыстары бойынша ауыл шауашылығын жүргізуге арналган ұсыныс кітапшасы.
2. Өсімдік шаруашылығы, егіншілік, агрохимия, ауыл шаруашылығындағы ұйымдастыру, жоспарлау, экономика пәндерінің практикумдары және оқу құралдары.
3. Қазақстан республикасы бойынша ауыл шаруашылығы дақылдарының аудандастырылған сорттарының тізімі (каталогы).
4. Ауыл шаруашылығы дақылдарын апробациялау
5. Анықтамалықтар (агрономдарға, механизаторға, экономистерге, өсімдік қорғау, тыңайтқыш беру, нормативтік нұсқаулар т.б.)
6. Қазақстан республикасы облыстарына арналған ауа-райы анықтамалары.
7. Шаруашылықта қабылданған жұмыстардың орындалу көлемі және ақы төлеу мөлшері.
8. Ауыл шаруашылық дақылдарын өсіру және жинаудың типтік технологиялық карталары.
9. Қазақстан ғылыми мекемелері еңбектері.
10. Әрбір егістік дақылдар туралы монографиялық жұмыстар.
Курстық жұмыстың мақсаттары
Ауыл шаруашылық өндірісінің болашақта күшті қарқынмен дамуы маман
даярлаудың сапасын жақсартуға белгілі бір талаптар қоятыны анық.
Ғылым мен алдыңғы қатарлы тәжірибе жетістіктерін жекеленген
шаруашылықтарға, фермерлік қожалықтарға кеңінен енгізу, білім ғана емес,
тәжірибесі мол, жаңа мамандардың әзірленуін талап етеді. Бұл мақсаттардың
шешілуі, көптеген жағдайда, университет қабырғасында студенттердің жан-
жақты терең білім алуымен қатар, сол білімін ауыл шаруашылық дақылдары
өнімін жоғарлату үшін өндірісте қолдана білулеріне тікелей байланысты.
Оқу кезінде, басты көрсеткіштердің бірі - студенттердің өздігінен жұмыс
істеулері, яғни курстық жұмыс орындау болып табылады.
Курстық жұмыстың басты мақсаты - студенттердің өсімдік шаруашылығынан
және басқа да қосымша сабақтардан алған білімдерін тереңдетіп, ауыл
шаруашылық дақылдарынан жоғары өнім алуды қамтамасыз ететін агротехникалық
шараларды жоспарлауды өзінше жасап үйренулері, сонымен қатар, студенттердің
жергілікті мүмкіншіліктерді пайдалана білуі, алдыңғы қатарлы шаруа
қожалықтардың, фермерлердің тәжірибелерін іске қосу болып саналады.
Белгілі бір дақыл өсіру үшін, шаруашылықтың табиғи ерекшеліктерін және
экономикалық жағдайларын ескере отырып, жаңа өсіру әдістерін қосу, ғылыми
мағлұматтарды, жергілікті мүмкіншіліктерді жөне алдыңғы қатарлы тәжірибелі
агротехникалық шараларды батыл енгізу қажет. Өсімдіктердің өсу ортасына
қойылатын талаптарды толық қанағаттандыру үшін, курстық жұмысты орындағанда
жергілікті табиғи жағдайларға, әрі ауыл шаруашылығында өсірілетін
өсімдіктердің биологиялық ерекшеліктеріне көңіл аударған жөн. Әрбір
істелуге тиісті жұмыс әсерлі, әрі басты шаралар қолданыл алынған өнім
бірлігінің шығыны аз болуын, жоғарғы өнім алуды қамтамасыз етуі тиіс.
Курстық жұмыс жазудың тақырыбы біреу - ол арендалы ұжым, фермер немесе
шаруа қожалықтарындағы егіс танаптарындағы өсірілетін басты дақылдардын
жоғары өнім алу технологиясын жасау.
Курстық жұмыс студенттің технологиялық, өндірістік тәжірибе өткізген
немесе өзінің тұрақты жұмыс істейтін шаруашылығынан жазылады. Бірақ олар
күні бұрын өсімдік шаруашылығы кафедрасынан нақтылы белгілі тапсырмалар
алулары тиіс.
Барлық курстық жұмыстардың тақырыптары бір болғандарымен, ол жұмыстар
бір-бірінен өздеріне ғана тән жергілікті жағдайлардың, егіс көлемі
құрылымдарының, басты дақылдар мен өсіру әдістерінің ерекшеліктерімен
анықталып тұрады. Курстық жұмыс студенттердің агрономиялық білімінін
толықтыратын, белгілі бір биіктікке жеткендігін көрсетеді. Сондықтан,
курстық жұмыс тек студенттің өз қолымен, ойлы, білімді жазылуы тиіс. Бірақ,
курстық жұмыс оның шируашылықта практикада болған кезінде толық жазылып,
оған шаруашылық агрономының пікірі алынады.
Курстық жұмыс өсімдік шаруашылығы пәні оқытушысының басшылығымен
тәжірибе толық аяқталғаннан кейін (оқу басталған алғашқы аптада), ал
сырттай оқитын студенттер оқу жоспарына байланысты тапсырады.
Курстық жұмыстың бағасы емтихан бағаларымен теңестіріліп, бағалар сынақ
кітапшасына жазылады.
Мүмкіншіліктеріне қарай, студенттің тәжірибеден өтетін шаруашылық
басшылары мен агрономдары оның курстық жұмыс орындауына жан жақты көмек
көрсетулері тиіс. Ал, курстық жұмыс тек қана жергілікті жағдайлардың
ерекшеліктерін, егіншілік өнімін, өндірістің экономикалық көрсеткіштерін
ғана көрсетіп қоймай, сонымеи бірге шаруашылық үшін пайдалы, әрі ауыл
шаруашылық дақылдарынан мол өнім алу жолдарын ашуға септігіп тигізетіндсй
жұмыс болғаны жөн.
Курстық жұмысты жазуға қойылатын талаптар
Курстық жұмыс қалыпты (стандарт) ақ қағаздың тек бір жағына жазылады.
Жазулар студенттің өз қолымен, түсінікті, анық, түзетулерсіз (өшірілмеген)
жазылуы тиіс. Курстық жұмыстың жалпы көлемі 30-40 беттік (қол) жазбадан
аспауы, сырты қапталған, жақсы безендірілуі қажет.
Курстық жұмыстың алғашқы сыртқы беті әдемі жазулармен, төмендегі
тәртіпте толтырылуы тиіс.
ҚАЗАҚТЫҢ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ЖАЛПЫ ЕГІНШІЛІК ЖӘНЕ ӨСІМДІК ШАРУАШЫЛЫҒЫ КАФЕДРАСЫ
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
тақырыбы______________облысы_______ ________ауданындағы
_____________жағдайында____________ _____________________
шаруашылықтың аты
______________________200___ жылы жоғары өнім алу үшін
дақылдың аты
қолданылуға тиісті өсіру технологиясы
Жазған:___________________
______________факультетінің
_______курс____топ студенті
__________________________
фамилиясы, аты
Курстық жұмысты тексеруші:
_______________________________
фамилиясы, аты, дәрежесі
Қойылған бағасы_________________
Тексерілген күні____________200__ж.
Курстық жұмыстың мазмұны
Кіріспе
1. Шаруашылықтың топырақ, ауа-райы жағдайлары
2. Негізгі дақылдың биологиялық ерекшеліктері
3. Курстық жұмысқа алынған басты дақылдан мол өнім алудың әдістері
3.1. Дақылдың ауыспалы егістегі орны
3.2. Тыңайтқыштар қолдану жүйелері
3.3. Топырақ өңдеу жүйесі
3.4. Топыраққа ылғал жинау шаралары
3.5. Тұқымды себуге әзірлеу
3.6. Тұқымды себу мерзімі, мөлшері және әдістері
3.7. Егістікті күту және баптау
3.8. Егістікті ору және өнімді жинап алғаннан кейін өңдеу
3.9. Басты дақылды өсірудің технологиялық кескіні (техн. карта)
Курстық жұмыста орындауға алынған дақылдан мол өнім алу үшін жүргізілген
агротехникалық шаралар қорытындысы мен ұсыныстар Пайдаланған әдебиет тізімі
Курстық жұмысты құрастыруға арналған әдістемілік нұсқаулар
Ауыл шаруашылық өнімдері органикалық заттар алудың, азық-түлік, тағам
қорын жасаудың, мал азығы мен өндіріске қажетті шикізаттар алудың негізгі
көзі болып саналады.
Ауыл шаруашылық жұмыстарын дұрыс бағытта ұйымдастыру оның түрлі
дақылдар өсіру және өнім жинау, өсімдіктің биологиялық ерекшеліктерін,
жергілікті табиғи жағдайларын ескеру арқылы механикаландыру, әрбір егіс
танабына және әрбір дақыл өсіру үшін дұрыс агротехникалық шаралар қолданып,
өсімдік шаруашылығына аз шығын жұмсап мол өнім алуға талаптар қояды. Қаңдай
жерде болмасын өсімдік шаруалылығы жоғары өндірісті және жоғары сапалы
товарлы өнім беруі тиіс. Ол республикада мол өнім өндірудің басты кепілі.
Егіншіліктің алдында тұрған негізгі міндеттер, аймақтық ауылшаруашылығын
жүргізудің ғылыми негізделген жүйесін қолдану арқылы топырақ құнарлығын
жақсарту және ауылшаруашылық дақылдардың өнімділігін жоғарлату.
Мазмұндамада қаралған курстық жұмыс бөлімдері төменде келтірілген
ұсыныстарды есепке ала отырылып орындалады.
КІРІСПЕ
Мұнда Қазақстан өсімдік шаруашылығы саласы алдағы шешілуге тиісті
мақсаттар, шаруашылықтың басты дақылының халық шаруашылығындағы маңызы мен
оның өнімін республикадағы облыс, аудан және шаруашылықтар бойынша
ұлғайтудың басты жолдары қысқаша қарастырылады.
1-бөлім. ШАРУАШЫЛЫҚТЫҢ ТОПЫРАҚ, АУА-РАЙЫ
ЖАҒДАЙЛАРЫ
Курстық жұмыстың басында шаруашылықтың аты, орналасқан жері (оның
облыс, аудан орталықтарынан, темір жол станциясынан қашықтығы және
шаруашылыққа ең жақын байланыс пункттері) көрсетіледі:
Одан кейін, шаруашылық дамуының негізгі бағыттары көрсетіліп,
шаруашылық басты салаларының алатын орындары және жыл бойында өндірілген
өнімнің өндірістік-экономикалық сипаттамалары, егіс көлемі, жалпы
өндірілген өнімнің, оның товарлық бағалылығы, өнімнің әр бірлігіне шаққанда
өндірілген өнім мөлшері, өндірудің тиімділігі, шаруашылықтың жұмыс күшімен
қамтамасыз етілуі және тағы басқа көрсеткіштер қысқаша жазылады.
Шаруашылықтың өндірісті-экономикалық көрсеткіштері негізінде, өсімдік
шаруашылық дамуының мүмкіншіліктері мен болашағы бойынша қорытындылар
жасалады.
Шаруашылықтың табиғи жағдайларына агротехникалық тұрғыдан баға беріліп,
жер көлемінің пайдалануы (экспликация) келтіріледі. Оның ішінде, суармалы
және тәлімі жерлердің көлемі керсетіліп, жалпы жер көлемінің сипаттамасы,
оларды пайдаланудың ерекшеліктері, топырақтың типтері мен физикалық-
химиялық қасиеттері, механикалық құрылымы, жырту қабатының қалындығы,
құрамындағы қара шірік пен негізгі қоректік элементтердің мөлшерлері
беріліп, табиғи өсімдік жамылғысы және егістіктердегі арам шөптердің
құрамы, жер бетінің тегістігі, оның механикаландыруға көндігу әсері,
сонымен қатар шаруашылықтың мағлұматтары бойынша әрі, өз байқауынша егістік
жұмыстардың сапасы, жүргізілу мерзімдері туралы мағлұматтар тіркеледі.
Студент агротехникалық шараларды батыл, сенімді жүргізу үшін,
шаруашылыққа бекітілген барлық жер көлемін және егістік танаптарып өзі
аралал, көріп тапсыруы тиіс.
Агрометеорилогиялық немесе қалыпты ауа-райы жағдайлары орташа көпжылдық
көрсеткіштерімен қатар, кейбір жылдары болатын жауын-шашынды, жекелеген
айларда және вегетациялық кезеңде орташа ең көп түсетін жауын-шашын
мөлшерін, әрбір айлардағы ең төменгі орташа және жоғарғы жылулықты, ауаның
ылғалдылығын, белсенді жылу қосындыларып (сумма активных температур),
аязсыз мерзімнің ұзақтығын, көктемде болатын соңғы, күзде болатын алғашқы
үсік мерзімдерін, қардың қалыңдығын, желдің бағытып, жылдамдығын және тағы
басқа мағлұматтарды қамту керек.
Осы бөлімпің соңында шаруашылық егіншілігіне байланысты курстық жұмыста
келтірілген дақыл, сорттардың өсіп-дамуына табиғаттың ең әсер етуші
жағдайлары баса көрсетіледі. Сонымен қатар, жоспарланған өнім өсетін
ортаның ең қажетті жағдайлармен қамтамасыз етілуіне тиісті баға беріледі.
Жоғары өнім алуға кедергі болатын жағдайларды атап, оларды азайту жолдарын,
жоспарлы өнім алуды қамтамасыз етуші бағыттар көрсетілуі тиіс.
Шаруашылықтағы мәліметтерді жинай отырып, дақыл себілетін танаптың
сииаттамасын беру үшін "Танаптың төлқұжаты" жасалынады (1-кесте).
1-кесту
Танаптың төлқұжаты
Ауыспалы егіс________________; Танаптың________________________;
Егіс көлемі_________________га; Топырақ аталуы__________________;
Механикалық құрамы__________; Жыртылу баты________________см;
Алғы дақыл___________________; Өсірілетін дақыл_________________;
Жоспарланған өнім____________ цга;
Топырақтың агрохимиялық көрсеткіштері
Құрамындағы Сумен Айналымдағы Топырақ қабатындағы мөлшер,
қара шірік қосылғыш негіздердің мгкг
қышқылдық қосындысы
Түр1 м2 – дегі саны, АттаТаЗақымдану Атт1 м2-дегі саны,
лердана ры ракөрсеткіші, арыдана
і лубалл
ы
%;
5-15 15-550-ден
0 артық
2- бөлім. ДАҚЬІЛДЫҢ БИОЛОГИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Ауыл шаруашылық дақылдарын тиімді өсіру, оның болашағы бар сорттарын
таңдау, олардың осы аймақты топырақ, ауа-райы мен биологиялық
ерекшеліктеріне сай келуіне байланысты. Осыған орай өсірілетін дақылдың
немесе болашағы бар сорттың қоршаған ортаға қоятын талаптарын терең
тексеріп, шаруашылықтың топырақ-климат жағдайларының көрсетілген талаптарға
сәйкестілігін анықтау қажет. Өсірілетін дақылдың және оның болашағы бар
сорттың сипаттамалары 2-кестеде келтірілген.
2-кесте
Дақылдың және сорттың өсетін орта жағдайларыны қоятын талалтары
РеттіКөрсеткіштер немесе ортаға қоятын талаптар Өсірілетін
к дақыл және
катар сорт
ы
1. Топыраққа қоятын талаптар
2 Топырақ ерітіндісінің көрсеткіші (РН)ең қолайлысы
(ең
3. жоғарғы және төменгі көрсеткіштер)
4. Жарыққа талабы
5. Күнннің ұзақтығына талабы (фотоперидизм)
5.1. Жылулық режиміне қойылатын талаптар
Ауқымның өнуі
-ең төменгі жылулық
5.2. - ең қолайлы жылулық
Күздіктерді шынықтыру сатысындағы жылулық режимі
1-ші сатысы
2-ші сатысы
5.3. Күздіктердің түптену түйнегіне қауіпті ең
төменгі жылулық
5.4. Дақылдың даму сатыларындағы қауіпті ең
төменгі жылулық
1.
2
3.
4.
5.5. Дақылдың даму сатысындагы ең қолайлы жылулық
1.
2.
3.
4.
5.6. Дақылдың вегетация кезеңіндегі қажетті әсерлі
6. жылулық қосындысы
6.1. Ылғалдылыққа қойылатын талаптар
6.2. Топырақтың ең қолайлы ылғалдылығы (толық су
сиымдылығынан % есебімен)
6.3. Ылғалдылықты қажетсінетін ең маңызды даму сатысы
7. Су пайдалану коэффициенті (диапозон)
7.1. Қоректік заттарға қойылатын талаптар
1 т. негізгі өнім қалыптастыру үшін қажетті
Азот
Фосфор
Калий
7.2. Жоспарланган өнім қалыптастыру қажетті:
Азот
Фосфор
калий
Осындай салыстырулар нәтижесінде 2-кестеде көрсетілген дақылды
шаруашылығына өсірілуінің қажеттігі осы кестедегі мәліметтерге сай
негізделіп шығарылуы тиіс.
Дақылдың биологиялық ерекшеліктерінен басқа, егілетін сорттардың 3
кестеде келтірілген шаруашылық үшін қажетті сипаттамалары арқылы өсірілу
қажеттілігі дәлелденеді.
3-кесте
Шаруашылықта өсірілетін және болашағы бар сорттардың шаруашылықтың
белгілерінің сипаттамасы
РеттіКөрсеткіштері Дақылдар, сорттар
к
қатар
ы
1. Әр гектардан алынатын өнімділігі
1.1. Шаруашылық бойынша орташа өнім
1.2. Сорттың сипаттамасы бойынша бере алатын ең
жоғарғы өнімі
2. Беретін өнімінің сапа көрсеткіштері
- түйнек құрамындағы крахмал
- дән құрамындағы белок
- тамыр жемістеріндегі қант мөлшері ... жалғасы
Ауыл шаруашылық өндірісінің болашақта күшті қарқынмен дамуы маман
даярлаудың сапасын жақсартуға белгілі бір талаптар қоятыны анық.
Ғылым мен алдыңғы қатарлы тәжірибе жетістіктерін жекеленген
шаруашылықтарға, фермерлік қожалықтарға кеңінен енгізу, білім ғана емес,
тәжірибесі мол, жаңа мамандардың әзірленуін талап етеді. Бұл мақсаттардың
шешілуі, көптеген жағдайда, университет қабырғасында студенттердің жан-
жақты терең білім алуымен қатар, сол білімін ауыл шаруашылық дақылдары
өнімін жоғарлату үшін өндірісте қолдана білулеріне тікелей байланысты.
Оқу кезінде, басты көрсеткіштердің бірі - студенттердің өздігінен жұмыс
істеулері, яғни курстық жұмыс орындау болып табылады.
Курстық жұмыстың басты мақсаты - студенттердің өсімдік шаруашылығынан
және басқа да қосымша сабақтардан алған білімдерін тереңдетіп, ауыл
шаруашылық дақылдарынан жоғары өнім алуды қамтамасыз ететін агротехникалық
шараларды жоспарлауды өзінше жасап үйренулері, сонымен қатар, студенттердің
жергілікті мүмкіншіліктерді пайдалана білуі, алдыңғы қатарлы шаруа
қожалықтардың, фермерлердің тәжірибелерін іске қосу болып саналады.
Белгілі бір дақыл өсіру үшін, шаруашылықтың табиғи ерекшеліктерін және
экономикалық жағдайларын ескере отырып, жаңа өсіру әдістерін қосу, ғылыми
мағлұматтарды, жергілікті мүмкіншіліктерді жөне алдыңғы қатарлы тәжірибелі
агротехникалық шараларды батыл енгізу қажет. Өсімдіктердің өсу ортасына
қойылатын талаптарды толық қанағаттандыру үшін, курстық жұмысты орындағанда
жергілікті табиғи жағдайларға, әрі ауыл шаруашылығында өсірілетін
өсімдіктердің биологиялық ерекшеліктеріне көңіл аударған жөн. Әрбір
істелуге тиісті жұмыс әсерлі, әрі басты шаралар қолданыл алынған өнім
бірлігінің шығыны аз болуын, жоғарғы өнім алуды қамтамасыз етуі тиіс.
Курстық жұмыс жазудың тақырыбы біреу - ол арендалы ұжым, фермер немесе
шаруа қожалықтарындағы егіс танаптарындағы өсірілетін басты дақылдардын
жоғары өнім алу технологиясын жасау.
Курстық жұмыс студенттің технологиялық, өндірістік тәжірибе өткізген
немесе өзінің тұрақты жұмыс істейтін шаруашылығынан жазылады. Бірақ олар
күні бұрын өсімдік шаруашылығы кафедрасынан нақтылы белгілі тапсырмалар
алулары тиіс.
Барлық курстық жұмыстардың тақырыптары бір болғандарымен, ол жұмыстар
бір-бірінен өздеріне ғана тән жергілікті жағдайлардың, егіс көлемі
құрылымдарының, басты дақылдар мен өсіру әдістерінің ерекшеліктерімен
анықталып тұрады. Курстық жұмыс студенттердің агрономиялық білімінін
толықтыратын, белгілі бір биіктікке жеткендігін көрсетеді. Сондықтан,
курстық жұмыс тек студенттің өз қолымен, ойлы, білімді жазылуы тиіс. Бірақ,
курстық жұмыс оның шируашылықта практикада болған кезінде толық жазылып,
оған шаруашылық агрономының пікірі алынады.
Курстық жұмыс өсімдік шаруашылығы пәні оқытушысының басшылығымен
тәжірибе толық аяқталғаннан кейін (оқу басталған алғашқы аптада), ал
сырттай оқитын студенттер оқу жоспарына байланысты тапсырады.
Курстық жұмыстың бағасы емтихан бағаларымен теңестіріліп, бағалар сынақ
кітапшасына жазылады.
Мүмкіншіліктеріне қарай, студенттің тәжірибеден өтетін шаруашылық
басшылары мен агрономдары оның курстық жұмыс орындауына жан жақты көмек
көрсетулері тиіс. Ал, курстық жұмыс тек қана жергілікті жағдайлардың
ерекшеліктерін, егіншілік өнімін, өндірістің экономикалық көрсеткіштерін
ғана көрсетіп қоймай, сонымеи бірге шаруашылық үшін пайдалы, әрі ауыл
шаруашылық дақылдарынан мол өнім алу жолдарын ашуға септігіп тигізетіндсй
жұмыс болғаны жөн.
Курстық жұмысты жазуға қойылатын талаптар
Курстық жұмыс қалыпты (стандарт) ақ қағаздың тек бір жағына жазылады.
Жазулар студенттің өз қолымен, түсінікті, анық, түзетулерсіз (өшірілмеген)
жазылуы тиіс. Курстық жұмыстың жалпы көлемі 30-40 беттік (қол) жазбадан
аспауы, сырты қапталған, жақсы безендірілуі қажет.
Курстық жұмыстың алғашқы сыртқы беті әдемі жазулармен, төмендегі
тәртіпте толтырылуы тиіс.
ҚАЗАҚТЫҢ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ЖАЛПЫ ЕГІНШІЛІК ЖӘНЕ ӨСІМДІК ШАРУАШЫЛЫҒЫ КАФЕДРАСЫ
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
тақырыбы______________облысы_______ ________ауданындағы
_____________жағдайында____________ _____________________
шаруашылықтың аты
______________________200___ жылы жоғары өнім алу үшін
дақылдың аты
қолданылуға тиісті өсіру технологиясы
Жазған:___________________
______________факультетінің
_______курс____топ студенті
__________________________
фамилиясы, аты
Курстық жұмысты тексеруші:
_______________________________
фамилиясы, аты, дәрежесі
Қойылған бағасы_________________
Тексерілген күні____________200__ж.
Курстық жұмыстың мазмұны
Кіріспе
1. Шаруашылықтың топырақ, ауа-райы жағдайлары
2. Негізгі дақылдың биологиялық ерекшеліктері
3. Курстық жұмысқа алынған басты дақылдан мол өнім алудың әдістері
3.1. Дақылдың ауыспалы егістегі орны
3.2. Тыңайтқыштар қолдану жүйелері
3.3. Топырақ өңдеу жүйесі
3.4. Топыраққа ылғал жинау шаралары
3.5. Тұқымды себуге әзірлеу
3.6. Тұқымды себу мерзімі, мөлшері және әдістері
3.7. Егістікті күту және баптау
3.8. Егістікті ору және өнімді жинап алғаннан кейін өңдеу
3.9. Басты дақылды өсірудің технологиялық кескіні (техн. карта)
Курстық жұмыста орындауға алынған дақылдан мол өнім алу үшін жүргізілген
агротехникалық шаралар қорытындысы мен ұсыныстар Пайдаланған әдебиет тізімі
Курстық жұмысты құрастыруға арналған әдістемілік нұсқаулар
Ауыл шаруашылық өнімдері органикалық заттар алудың, азық-түлік, тағам
қорын жасаудың, мал азығы мен өндіріске қажетті шикізаттар алудың негізгі
көзі болып саналады.
Ауыл шаруашылық жұмыстарын дұрыс бағытта ұйымдастыру оның түрлі
дақылдар өсіру және өнім жинау, өсімдіктің биологиялық ерекшеліктерін,
жергілікті табиғи жағдайларын ескеру арқылы механикаландыру, әрбір егіс
танабына және әрбір дақыл өсіру үшін дұрыс агротехникалық шаралар қолданып,
өсімдік шаруашылығына аз шығын жұмсап мол өнім алуға талаптар қояды. Қаңдай
жерде болмасын өсімдік шаруалылығы жоғары өндірісті және жоғары сапалы
товарлы өнім беруі тиіс. Ол республикада мол өнім өндірудің басты кепілі.
Егіншіліктің алдында тұрған негізгі міндеттер, аймақтық ауылшаруашылығын
жүргізудің ғылыми негізделген жүйесін қолдану арқылы топырақ құнарлығын
жақсарту және ауылшаруашылық дақылдардың өнімділігін жоғарлату.
Мазмұндамада қаралған курстық жұмыс бөлімдері төменде келтірілген
ұсыныстарды есепке ала отырылып орындалады.
КІРІСПЕ
Мұнда Қазақстан өсімдік шаруашылығы саласы алдағы шешілуге тиісті
мақсаттар, шаруашылықтың басты дақылының халық шаруашылығындағы маңызы мен
оның өнімін республикадағы облыс, аудан және шаруашылықтар бойынша
ұлғайтудың басты жолдары қысқаша қарастырылады.
1-бөлім. ШАРУАШЫЛЫҚТЫҢ ТОПЫРАҚ, АУА-РАЙЫ
ЖАҒДАЙЛАРЫ
Курстық жұмыстың басында шаруашылықтың аты, орналасқан жері (оның
облыс, аудан орталықтарынан, темір жол станциясынан қашықтығы және
шаруашылыққа ең жақын байланыс пункттері) көрсетіледі:
Одан кейін, шаруашылық дамуының негізгі бағыттары көрсетіліп,
шаруашылық басты салаларының алатын орындары және жыл бойында өндірілген
өнімнің өндірістік-экономикалық сипаттамалары, егіс көлемі, жалпы
өндірілген өнімнің, оның товарлық бағалылығы, өнімнің әр бірлігіне шаққанда
өндірілген өнім мөлшері, өндірудің тиімділігі, шаруашылықтың жұмыс күшімен
қамтамасыз етілуі және тағы басқа көрсеткіштер қысқаша жазылады.
Шаруашылықтың өндірісті-экономикалық көрсеткіштері негізінде, өсімдік
шаруашылық дамуының мүмкіншіліктері мен болашағы бойынша қорытындылар
жасалады.
Шаруашылықтың табиғи жағдайларына агротехникалық тұрғыдан баға беріліп,
жер көлемінің пайдалануы (экспликация) келтіріледі. Оның ішінде, суармалы
және тәлімі жерлердің көлемі керсетіліп, жалпы жер көлемінің сипаттамасы,
оларды пайдаланудың ерекшеліктері, топырақтың типтері мен физикалық-
химиялық қасиеттері, механикалық құрылымы, жырту қабатының қалындығы,
құрамындағы қара шірік пен негізгі қоректік элементтердің мөлшерлері
беріліп, табиғи өсімдік жамылғысы және егістіктердегі арам шөптердің
құрамы, жер бетінің тегістігі, оның механикаландыруға көндігу әсері,
сонымен қатар шаруашылықтың мағлұматтары бойынша әрі, өз байқауынша егістік
жұмыстардың сапасы, жүргізілу мерзімдері туралы мағлұматтар тіркеледі.
Студент агротехникалық шараларды батыл, сенімді жүргізу үшін,
шаруашылыққа бекітілген барлық жер көлемін және егістік танаптарып өзі
аралал, көріп тапсыруы тиіс.
Агрометеорилогиялық немесе қалыпты ауа-райы жағдайлары орташа көпжылдық
көрсеткіштерімен қатар, кейбір жылдары болатын жауын-шашынды, жекелеген
айларда және вегетациялық кезеңде орташа ең көп түсетін жауын-шашын
мөлшерін, әрбір айлардағы ең төменгі орташа және жоғарғы жылулықты, ауаның
ылғалдылығын, белсенді жылу қосындыларып (сумма активных температур),
аязсыз мерзімнің ұзақтығын, көктемде болатын соңғы, күзде болатын алғашқы
үсік мерзімдерін, қардың қалыңдығын, желдің бағытып, жылдамдығын және тағы
басқа мағлұматтарды қамту керек.
Осы бөлімпің соңында шаруашылық егіншілігіне байланысты курстық жұмыста
келтірілген дақыл, сорттардың өсіп-дамуына табиғаттың ең әсер етуші
жағдайлары баса көрсетіледі. Сонымен қатар, жоспарланған өнім өсетін
ортаның ең қажетті жағдайлармен қамтамасыз етілуіне тиісті баға беріледі.
Жоғары өнім алуға кедергі болатын жағдайларды атап, оларды азайту жолдарын,
жоспарлы өнім алуды қамтамасыз етуші бағыттар көрсетілуі тиіс.
Шаруашылықтағы мәліметтерді жинай отырып, дақыл себілетін танаптың
сииаттамасын беру үшін "Танаптың төлқұжаты" жасалынады (1-кесте).
1-кесту
Танаптың төлқұжаты
Ауыспалы егіс________________; Танаптың________________________;
Егіс көлемі_________________га; Топырақ аталуы__________________;
Механикалық құрамы__________; Жыртылу баты________________см;
Алғы дақыл___________________; Өсірілетін дақыл_________________;
Жоспарланған өнім____________ цга;
Топырақтың агрохимиялық көрсеткіштері
Құрамындағы Сумен Айналымдағы Топырақ қабатындағы мөлшер,
қара шірік қосылғыш негіздердің мгкг
қышқылдық қосындысы
Түр1 м2 – дегі саны, АттаТаЗақымдану Атт1 м2-дегі саны,
лердана ры ракөрсеткіші, арыдана
і лубалл
ы
%;
5-15 15-550-ден
0 артық
2- бөлім. ДАҚЬІЛДЫҢ БИОЛОГИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Ауыл шаруашылық дақылдарын тиімді өсіру, оның болашағы бар сорттарын
таңдау, олардың осы аймақты топырақ, ауа-райы мен биологиялық
ерекшеліктеріне сай келуіне байланысты. Осыған орай өсірілетін дақылдың
немесе болашағы бар сорттың қоршаған ортаға қоятын талаптарын терең
тексеріп, шаруашылықтың топырақ-климат жағдайларының көрсетілген талаптарға
сәйкестілігін анықтау қажет. Өсірілетін дақылдың және оның болашағы бар
сорттың сипаттамалары 2-кестеде келтірілген.
2-кесте
Дақылдың және сорттың өсетін орта жағдайларыны қоятын талалтары
РеттіКөрсеткіштер немесе ортаға қоятын талаптар Өсірілетін
к дақыл және
катар сорт
ы
1. Топыраққа қоятын талаптар
2 Топырақ ерітіндісінің көрсеткіші (РН)ең қолайлысы
(ең
3. жоғарғы және төменгі көрсеткіштер)
4. Жарыққа талабы
5. Күнннің ұзақтығына талабы (фотоперидизм)
5.1. Жылулық режиміне қойылатын талаптар
Ауқымның өнуі
-ең төменгі жылулық
5.2. - ең қолайлы жылулық
Күздіктерді шынықтыру сатысындағы жылулық режимі
1-ші сатысы
2-ші сатысы
5.3. Күздіктердің түптену түйнегіне қауіпті ең
төменгі жылулық
5.4. Дақылдың даму сатыларындағы қауіпті ең
төменгі жылулық
1.
2
3.
4.
5.5. Дақылдың даму сатысындагы ең қолайлы жылулық
1.
2.
3.
4.
5.6. Дақылдың вегетация кезеңіндегі қажетті әсерлі
6. жылулық қосындысы
6.1. Ылғалдылыққа қойылатын талаптар
6.2. Топырақтың ең қолайлы ылғалдылығы (толық су
сиымдылығынан % есебімен)
6.3. Ылғалдылықты қажетсінетін ең маңызды даму сатысы
7. Су пайдалану коэффициенті (диапозон)
7.1. Қоректік заттарға қойылатын талаптар
1 т. негізгі өнім қалыптастыру үшін қажетті
Азот
Фосфор
Калий
7.2. Жоспарланган өнім қалыптастыру қажетті:
Азот
Фосфор
калий
Осындай салыстырулар нәтижесінде 2-кестеде көрсетілген дақылды
шаруашылығына өсірілуінің қажеттігі осы кестедегі мәліметтерге сай
негізделіп шығарылуы тиіс.
Дақылдың биологиялық ерекшеліктерінен басқа, егілетін сорттардың 3
кестеде келтірілген шаруашылық үшін қажетті сипаттамалары арқылы өсірілу
қажеттілігі дәлелденеді.
3-кесте
Шаруашылықта өсірілетін және болашағы бар сорттардың шаруашылықтың
белгілерінің сипаттамасы
РеттіКөрсеткіштері Дақылдар, сорттар
к
қатар
ы
1. Әр гектардан алынатын өнімділігі
1.1. Шаруашылық бойынша орташа өнім
1.2. Сорттың сипаттамасы бойынша бере алатын ең
жоғарғы өнімі
2. Беретін өнімінің сапа көрсеткіштері
- түйнек құрамындағы крахмал
- дән құрамындағы белок
- тамыр жемістеріндегі қант мөлшері ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz