Проблемалық оқыту

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Қарағанды Болашақ университеті

Гуманитарлық - педагогикалық факультеті

Педагогика және психология кафедрасы

Реферат

Тақырыбы: Проблемалық оқыту

Орындаған: . . .

Тексерген: . . .

Қарағанды - 2013

Жоспар:

Проблемалық оқытудың мақсаты мен міндеті
Проблемалық оқытудың өзіндік ерекшеліктері

Проблемалық оқытудың мақсаты -ғылыми таным нәтижелерін, білімдер жүйесін ғана меңгеріп қоймай, сонымен бірге бұл нәтижелерге жету жолының өзі де, процесінде меңгеру, оқушының танымдық дербестігін қалыптастырып, оның шығармашылық қабілеттерін дамыту.

Проблемалық оқыту - ойлау операциялары логикасы талдау, қорытындылау және т. б оқушылардың ізденіс әрекетінің заңдылықтарын проблемалық ситуация, танымдық қызығушылығының, қажетсінуінің және т. басқасын ескере отырып оқу мен оқытудың бұрыннан мәлім тілдердің қолдану ережелерінің жаңа жүйесі.

Проблемалық оқыту процесін ұйымдастырудың негізінде оқушының оқу-танымдық ізденіс әрекетінің (білімдерді проблемалық меңгерумен байланысты) принципі, яғни олардың ғылым қорытындыларын, әрекет тәсілдерін ашу, жаңа нәрселерді немесе білімдерді практикада қолданудың тәсілдерін ойлап табу принципі жатыр.

Проблемалық оқытуда мұғалімнің түсіндіруі мен оқушылардың репродуктивтік қызметті талап ететін міндеттер мен тапсырмаларды орындауы жоққа шығарылмайды.

Проблемалық оқытудың ең негізгі мақсаты-қазіргі заманғы ғылым жетістіктеріне сүйене отырып, продуктивтік және шығармашылық оқу процесінің логикалық жолдарын баяндау.

Міндеттер: мұғалімнің проблемалық оқыту процесінің ұйымдастыруының негізгі тәсілдері мен формаларын көрсету, оқытудың ғылымилық дәрежесін жоғарылатып, оқушылардың неғұрлым тиімді жалпы дамуына жағдай тудыру.

Проблемалық оқыту - оқытудың белсенді әдістерінің бірі. Проблемалық оқыту арқылы студенттердің белсенді ойлау әрекетінің дәрежесін көтеру, оларды ақыл - ойдың шығармашылық әрекеттерінің жүйесіне үйрету болып табылады. Бұл жүйені меңгеру ақыл - ой әрекетінің сапасын арттырып, ғылыми диалектикалық ойлауды қалыптастырады.

Проблемалық оқыту процесінде негізгі төрт саты айқын болу керек:

1. Проблемалық жағдайды түсіну.

2. Проблеманы нақты құра білу және оны талдау.

3. Ұсыныстар жасау, болжам жасау жолымен проблеманы шешу.

4. Проблемалық міндеттерді шешудің дұрыстығын тексеру.

Проблемалық оқытудың мәні проблемалық жағдай тудыру, оны шешуде студенттердің әрекетін басқару болып табылады. Зерттеуші В. Оконь проблемалық ситуация тудырудың төмендегідей белгілерін тұжырымдап берді:

1. Проблемалық ситуация студенттердің белсенділігін, қызығушылығын, ынталылығын тудыратындай табиғи және өмірлік сипатта болу керек.

2. Студенттердің тәжірбиесіне, біліміне, жасына лайықты қиыншылықтардың болуы керек.

3. Проблема анық, дәл қойылуы керек.

4. Проблеманы толық не жартылай шешу - оның дұрыстығын таңдай білу.

5. Бір ситуациядан екіншіге өтуде бірізділік, ісерлік сақталуын көздеу керек.

Бірізділік, өзара қатынас, байланыс, тәуелділік, мәселені жан - жақты тануға мүмкіндік тудырады. Проблемалық оқыту студенттерді ғылыми, дидактикалық, логикалық, ойлауға, кездескен қиындықтарды жеңуге үйретеді. Оқу материалын дәл, қызықты болуы, білімнің берік болуы, сенімге айналуы, ұзақ есте сақталуын қамтамасыз етеді.

Проблемалық оқыту жағдайындағы мұғалімнің қызметі мынадан тұрады: ол қажетті жағдайда неғұрлым күрделі ұғымдардың мазмұнын түсіндіре отырып, ұдайы проблемалық ситуациялар жасайды, оқушыларға фактілерді хабарлап, олардың оқу-танымдық қызметін фактілерді талдау негізінде оқушылар өздіктерінен қорытындылар мен жинақтауларды жасайтындай, ұғымдарды, ережелерді, теоремаларды, заңдарды тұжырымдайтындай немесе белгілі жаңа ситуацияға өздігінен қолданатындай (ойлап табады, жоспарлайды, әдемілеп жасайды), ал немесе, ақырында, шындық болмысты көркем бейнелейтіндей (өлеңдер, шығармалар жазады, сурт салады, ойнайды) етіп ұйымдастырады.

Мәселелік әдісті қолданғанда оқушылар орындайтын іс-әрекеттен шығармашылық іс-әрекетке көшеді. Бастауыш мектептің оқушылары мәселелік міндеттерді өз бетімен шеше алмайды, сондықтан мұғалім оларға мәселені шешу жолдарын көрсетеді, мәселені толықтай өзі шешеді. Оқушылар мәселені шешпесе де, танымдық қиындықтарды шешу жолдарын көреді. Мәселелік әдістің орта және жоғары сыныптарда пайдасы көп. "Токты күшейту және әлсірету үшін, температураны көтеру және түсіру үшін не істеу керек?" - деген сұрақтар мәселелік сұрақтар.

Қиын жағдаят мәселені шешуге керекті білімдерді, ақыл-ой жұмысына қабілетті, үлкен белсенділікті талап етеді. Оны оқушылар өз беттерімен немесе мұғалім көмегімен шешеді.

Мәселелік жағдаятты тудырудағы мақсат - оқуды қиындату арқылы оқу материалдарын меңгерту, баланың ақыл-ойын жұмыс істету. Мәселелік жағдаят сұрақтар қою, болжам айту, дәлелденбеген пікірлерді талдату арқылы жасалады. Оқылып отырған құбылыстың сызбасы, диаграммасы жасалады. Оқушылар шығармашылықпен жұмыс істеп, білімдерін емін-еркін естеріне түсіреді. Мәселелік әдіс оқушыларды тапқырлыққа, қарама-қайшылықтарды түсінуге, болжамдар айтуға, дәлелдер келтіруге, шешім табуға үйретеді.

Ішінара ізденіс немесе эвристикалық әдіс. Оқушыға мәселені өз бетімен шешуге үйрету үшін, оған шағын зерттеу жұмыстарын беру керек. Мұғалім картиналар, құжаттар көрсетіп, оларға сұрақ қоюды ұсынады, фактілерден қорытынды шығартады, ұсыныстар айтқызады. Эвристикалық әдіс арқылы сабақ өткізетін мұғалім алдын ала мәселені шешуге алып келетін, оқушылардың білімдерін еске түсіртетін сұрақтар әзірлейді.

Қазіргі таңда проблемалық оқытуға ерекше көңіл бөлінуде. Психологтардың

зерттеуінде, адамдардың қабілеттілігі, оның көзқарасы жəне сенімділігі бірте-бірте күрделінетін іс-əрекеттердің нəтижесінде қалыптасатындығы белгілі, оған қоса, көбінесе бұл іс-əрекеттердің сипаты адамда қалыптасып жатқан қасиеттердің деңгейін анықтайды, яғни творчествалық қабілет көп ізденістің тиімді іс-əрекеттері нəтижесінде өсіп, өркендеп отырады. Ал оқу процесінде, мұндай іс-əрекеттер проблемалық оқытуды ұйымдастыруға мүмкіндік береді.

Көп жағдайда, проблемалық лекцияны, лекцияның мазмұны бойынша жүргізгенді дұрыс деп есептейді, яғни ізденісті арнайы таңдап алынған ғылыми тұрғыдан маңызды проблеманы қарастыру бағытты көздесе, ал екінші көзқарас, лекцияның құрылымы

бойынша жүргізу, яғни оқытушы лекцияда белгілі немесе дайынды хабарлап беру емес, студенттер тануға болатын қарама-қайшылықтармен оларды кездестіру, ал бұл тануға болатын қарама-қайшылық олардың ойлау белсенділігін өрбітеді жəне ол олардың іс-əрекетінің өсуіне себепші болады ынталандырады. Мұндай ізденісте, ғылымда белгілі немесе бүгінгі таңда ғылымға белгісіз проблемалар негізінде де жүргізуге мүмкіндік бар. И. Я.

Проблемалық оқытудың ең негізгі мақсаты, студенттердің танымын іс-əрекетін дамыту, оларды негізгі ғылыми əдістерге үйрету, оларды білім ізденісіне өздері араласуын ояту. Жоғары математика курсын оқу алдында, оның басты проблемаларын бөліп алып, осы проблемаларға байланысты проблемалық ситуацияларды туындатамыз. Техникалық ЖОО-да математика ғылымы техника ғылымдарының аппараты болып табылады, сондықтан болашақ инженерлерге, біріншіден математиклық əдістерді, екіншіден ол əдістерді пəнаралық есептерге қолдануды, үшіншіден кəсіптік есептерді шығартуды үйрету. Əрбір лекция тақыр-ыптарының тек негізгі жəне бастапқы мəселесін хабарлап жəне осы материалдарды пайдаланып тақырыптың қалған материалдарын студенттердің өздері меңгере алатын мақсатты көздеп лекция курсы ұйымдастырылады. Профессор Т. А. Ильина, проблемалық оқытуды жүзеге асыру үшін, негізгі үш əдісті қарастырады: проблемалық мазмұнды айту əдісі; проблемалық ізденіс немесе жартылай ізденіс немесе эвристикалық əдіс; зерттеу əдіс. Проблемалық мазмұнды баяндау, курста қарастырылған тұжырымдамаларға, есептерге ұқсас жəне басқада пробламалық ситуацияны

студенттердің өздері шеше алатындай мақсатта жүргізіледі. Проблемалық мазмұнды айту əдісі негізінде лекцияда қолданылады, онда студенттерді ғылыми ойлау процесін іске асырушы лектордың айтқан ой түйінімен таласуға, күдіктенуге: «келісем», «келіспеймін», «дұрыс», «дұрыс емес» сияқты өздерінің əртүрлі қөзқарастарын айтуға тəрбиелейді. Жоғары математиканың практикалық сабақтарында жəне СОӨЖ-де эвристикалық əдіс қолданылады, мұндағы мақсат студенттердің жұмыстары репродуктивті болуы керек, яғни олар белгілі математикалық операцияны игеріп алуы, ал зерттеу əдісі негізінде СОӨЖ-де жəне жоғары курстарда ұйымдастырылады. СОӨЖ-де зерттеу əдісін қолдану үшін, алдымен зерттеу жұмысына қажетті білімді оларға игертіп алу қажет, сондықтан топтағы барлық студенттерді бірден зерттеу жұмысына тарту-дан творчествалық нəтижешықпайды. Тартқан жағдайда, студент істеу керек жұмысты оқытушының өзі істеуіне тура келеді, ал ондай уақыт не оқытушыда, не оқушыда жоқ. Кредиттік технология бойынша: лекцияның проблемалық ізденісі деп аудиторияда оқытушының студентке лекцияны оқып тұрған тақырыптағы тұжырымдамаға, дəлелдемеге жəне əдіске т. б. қарама-қайшылықтарды туындататын, оқытушының алдын ала дайындаған сұрақтары. Оқытушы бұл сұрақтарды студенттерге аудиторияда ашық түрде дауыстап айтады əрі студенттердің оған қысқа, анық жауап беруін талап етеді; іс- тəжірибелік сабақтың жетекші сұрақтары деп проблемалық есепті шығару əдісіне байланысты, теорияны мүмкіншілігінше толық қамтитын, есепті студенттердің өздеріне шығартуға көмектесетін, оқытушының студенттерге қоятын сұрақтары; іс-тəжірибелік сабақтың проблемалық ізденісі деп студенттерге аудиторияда тапсырылған немесе шығара алмаған есептерге жетекші сұрақтарды алдын ала ұйымдастыру жəне ол есептерді студенттердің өздеріне шығарту əдістерін таңдау жұмыстары; проблемалық лекция деп аудиторияда оқытушы мен студент арасындағы ой таласы жəне лекция уақытында лекцияның проблемалық ізденісіне арнайы дайындаған сұрақтарын студенттерге қойып, олардан тиісті жауап алу, яғни сұраққа байланысты ой процесіндегі талас.

Проблемалық оқытудың өзіндік ерекшеліктері

Заманауи білімдендірудің мақсаты мамандарды шығармашылыққа дайындау екені даусыз. Шығармашылық дегеніміз жаңалықты(жаңа нысана, жаңа білім, жаңа проблема, жаңа әдіс ) ашу. Осыған орай, проблемалық оқытудың өзі де шығармашыл процесс: бейқалыпты ғылыми-оқу мәселені бейқалыпты әдістермен шешу. Соңғы кезде кең тараған оқу түрінің мәні: мұғалім жаңа білімді дайын түрде баяндамай, оқушылардың алдына проблемалық сұрақтарды қойып, оларды шешудің жолдары мен тәсілдерін іздеуге бейімдейді.

Атамыш оқыту жаңадан ғана пайда болған жоқ. Кезінде бұған өз үлес қосқан педагог-ғалымдар: Сократ, Руссо, Дистерверг, Ушинский. Мысалы, Дистервергтің дәлелдеуінше, « жаман ұстаз ақиқатты айта салады, жақсы ұстаз оны іздеп табуды үйретеді».

Проблемалық оқытуды ойдағыдай іске асыру үшін шәкірттерге ұсынатын проблемалық сұрақтар жүйесін жасап шығу қажет. Ескеретін жайт: кез келген сұрақ проблемалы бола бермейді. Проблемалы сұрақтың жауабы дайын болмайды, оны оқушы міндетті түрде өзі іздеуі шарт. Ол сұрақ баланың сана-сезімінде қиындық туғызуы қажет. Оқушы іштей түйсінген ойлау қиыншылығы проблемалық жағдаят деп аталады. Проблемалық сұрақ, бір жағынан, қиын болуы, екінші жағынан, оқушының шамасына лайық болуы керек. Осындай проблемалық жағдаят туғызу, проблемалық сұрақ қою - проблемалық оқытудың алғашқы кезеңі.

Келесі кезеңінде бала іштей өз білімін талдап, таңдап, олардың жауап алуға жеткіліксіз екенін анықтайды да ізденіс жолына белсенділікпен түседі. Үшінші кезеңде ол сұрақтың жауабын дұрыс шеше білу амалдарын, жаңа білімді меңгереді. «Мен білдім!» деген қуанышты жағдайға жетеді. Кейінгі кезеңдерде дұрыс жауапты тексереді, алғашқы гипотезамен салыстырады, алынған білім мен білікті қорытындылайды, жинақтайды.

Мұғалім проблемалық оқытудың барысында студенттің ойына, пікір қайшылықтарына дұрыс бағдар жасай отыра, жауап табу әдістерін үйретеді. Әдетте, оқытудың бұл түрі жаңа оқу материалын түсіндіру кезеңінде қолданылады. Сонымен, проблемалы оқытудың ерекшелігі: студенттерге дайын білім берілмей, одан проблемаларды ізденіс арқылы шешу талап етіледі.

Проблемалық оқытудың артықшылығы:

- Ғылыми ақиқатты дєл, саналы түсінуге білімнің сенімге айналуына мүмкіндік тудырады. Білмнің негіздерін берік меңгереді, қамтамассыз етіп, дүниетанымын қалыптастырады.

- Диалектикалық ойлауға, ғылыми ізденушіліктің жолына үйретеді.

- Проблемалық оқу эмоциональды беріледі де сабақ тартымды болып, оқушылардың қызығушылығын, белсенділігін тудырады.

- Адамдардың өзара қатынас және өзара әрекеттестік психологиясы негізінде құрылған оқыту интерактивті оқыту деп аталады. Оқытушының әрекетінің орталығы бір ғана студент емес, бір - бірімен сұрақтарды талқылайтын, пікір таласқа түсетін, бір - бірімен келісетін және бір - бірін ынталандырып белсенді қылатын өзара әрекетке түсетін студенттер тобы болып табылады. Адамдар ұжымымен ақиқатты іздеу барысында жарысады, бәсекеге түседі, сондықтан интерактивті әдіс студенттердің рухын көтеріп белсенділігін арттырады.

Проблемалық оқыту әдісінің кемшіліктері:

- Студенттердің танымдық іс-әрекетін басқаруға әлсіз ықпал ету;

- Мақсатқа жету үшін көп уақыт жұмсау.

Қазіргі мектептерде түсіндірмелі және проблемалық оқыту түрлері бірге қатар қолданылады. Білім беру - оқытудың тәрбие мен дамытудың үздіксіз үдерісі. Белгілі балалар психологы Д. Б. Эльконин дәлелдегендей, 3-10 жас аралығындағы балалар біріккен мәдени - білім беру саласында ортақ өмірмен дами отырып, ортақ тәрбиеленіп, ортақ оқып үйреніп өмір сүру керек. Яғни бұдан шығатын қорытынды - бұл сабақтастықтың яғни бастауыш сатыда мазалайтын сұрақтар проблемалары біреу ғана. Ол баланың тілін ой-өрісін, қиялы мен шығармашылығын дамыту болып, жаңа заман талабына сай жан-жақты дамыған жеке тұлға ретінде оқытып тәрбиелеу. Көрнекті психолог Л. С. Выготскийдің негізі бойынша «Бала дамуының ең шарықтау шегі - бұл тіл мен ойдың шығармашылығы деген екен.

Оқу-тәрбиесінде мынадай өзекті яғни актуальды жерлерінде проблемалар бар: 1. Оқушылардың өз бетінше ойланып, әрекет етулері жеткіліксіз. Бір оқу міндетін басқа түрлі жолдармен өзгертіп, шеше білу қабілеттері, сонымен қатар алынған білім-білік дағдыларын қазіргі өмір мен ғылым, техника жаңалықтарымен байланыстырып, салыстырып, зерттеп өз болжамдарын жасау қабілеттері әлі де төмен деңгейде.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.