Дамыта оқыту технологиясын сөз тіркесін оқытуда қолдану
Жоспар:
І Кіріспе
1.1 Дамыта оқыту технологиясы туралы түсінік
ІІ негізгі бөлім
2.1Дамыта оқыту технологиясының болмысы
2.2Сөз тіркесін дамыта оқыту
2.3 Технологияның оқытудағы міндеті мен маңызы
ІІІ Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
І Кіріспе
1.1 Дамыта оқыту технологиясы туралы түсінік
ІІ негізгі бөлім
2.1Дамыта оқыту технологиясының болмысы
2.2Сөз тіркесін дамыта оқыту
2.3 Технологияның оқытудағы міндеті мен маңызы
ІІІ Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Білім беруді Қазақстан Республикасы мен қазақ халқының даму жолындағы үлкен стратегиялық резерв, маңызды қор деп тану қазақ тілін оқыту процесі мен мазмұндық болмысына жаңа әдіснамалық тұрғыдан келуді талап етеді. Жаңа әдіснамалық жүйе дәстүрлі оқыту үдерісін түбегейлі өзгертуді қажет деп атап көрсетеді және оқытудың жаңа технологияларының табиғатын терең танып, оларды оқыту процесіне тиімділікпен енгізу жолын негіздейді. Бұл жаңа бағыт оқытудың нәтижесін алдын ала болжап және сол арқылы оқушылардың өзін-өзі дамытуға қатысуын мүмкін етеді.
Соңғы жылдар ішінде Қазақстан Республикасы Лиссабон конвенциясы, Болондық меморандум сияқты білім беру саласында негізгі деп саналатын халықаралық «Білім беру – жалпыға» келісімдерге қосылды. Сонымен бірге, Қазақстанның Әлемдік Сауда Ұйымына (ВТО) қосылу мүмкіндіктері қарастырылуда. Орта мектептердегі білім беру барысы кең түрдегі ғылыми талқылауға түсіп, түрлі прогрессивті көзқарастар мен жетекшілік етер идеялар ұсынылып ,оқушылардың жеке тұлға ретінде дамуына қызмет ететін жаңа технологиялар жасалуда. Онымен байланысты мәселелер мемлекет тұрғысынан көптеген маңызды құжаттар да қарастырылды.Қазақстан мектептеріндегі білім беру жүйесінің дамытушы жаңа бағытты таңдауы,негізінен, «Қазақстан-2030» стратегиялық құжаттарында «Білім беру» бөлімінде көрсетілді (1). Қазақстан Республикасының 1999 жылғы Білім Заңында (2) және «Қазақстан Республикасының білім беру жүйесінің 2003 жылғы даму Концепциясында» (3) білім беруді сапалы дамыту мәселелері тек әлеуметтік қана емес, елдің эканомикалық та дамуының негізі ретінде танылған. Мұндай мақсатқа жетуде білім беру жүйесі, оның ішінде орта білім беру жүйесі үлкен орын алады.Үкіметіміздің елді дамытудағы перспективалық қызметі мен қазіргі мектепте білім беру арасында қайшылықтар пайда болып отырғанын қазіргі кезде мектеп жүйесін басқарушы органдар да, білім беру жүйесінде қызмет ететін әдіскер- ғалымдар да, мұғалімдер де, ата-аналар да айқын сезінуде.
Қазақстандық білім беру аясында бүгінгі күні вариативтік принцип кең орын алып отыр. Бұл принцип бойынша оқу орындары қандай оқыту технологиясын таңдауға да құқылы. Бұл-білім берудегі прогресс деп танылады. Мұндай мүмкіндікті оқушының дамуы үшін қолдануда мектеп ұжымдары, мұғалімдер жаңа оқыту технологияларымен терң таныс болып, олардың әрбірінің көздеген мақсатымен, идеясымен, бағытымен таныс болуы қажеттігі белгілі.
Жаңа оқыту технологиялар жүйесін қалыптастырған еңбектер мен зерттеулерде қазақстандық мектептердің болашағына игі ықпалын тигізер жолдар мен бағыттар да айқын танылады
Білім беруді Қазақстан Республикасы мен қазақ халқының даму жолындағы үлкен стратегиялық резерв, маңызды қор деп тану қазақ тілін оқыту процесі мен мазмұндық болмысына жаңа әдіснамалық тұрғыдан келуді талап етеді. Жаңа әдіснамалық жүйе дәстүрлі оқыту үдерісін түбегейлі өзгертуді қажет деп атап көрсетеді және оқытудың жаңа технологияларының табиғатын терең танып, оларды оқыту процесіне тиімділікпен енгізу жолын негіздейді. Бұл жаңа бағыт оқытудың нәтижесін алдын ала болжап және сол арқылы оқушылардың өзін-өзі дамытуға қатысуын мүмкін етеді.
Соңғы жылдар ішінде Қазақстан Республикасы Лиссабон конвенциясы, Болондық меморандум сияқты білім беру саласында негізгі деп саналатын халықаралық «Білім беру – жалпыға» келісімдерге қосылды. Сонымен бірге, Қазақстанның Әлемдік Сауда Ұйымына (ВТО) қосылу мүмкіндіктері қарастырылуда. Орта мектептердегі білім беру барысы кең түрдегі ғылыми талқылауға түсіп, түрлі прогрессивті көзқарастар мен жетекшілік етер идеялар ұсынылып ,оқушылардың жеке тұлға ретінде дамуына қызмет ететін жаңа технологиялар жасалуда. Онымен байланысты мәселелер мемлекет тұрғысынан көптеген маңызды құжаттар да қарастырылды.Қазақстан мектептеріндегі білім беру жүйесінің дамытушы жаңа бағытты таңдауы,негізінен, «Қазақстан-2030» стратегиялық құжаттарында «Білім беру» бөлімінде көрсетілді (1). Қазақстан Республикасының 1999 жылғы Білім Заңында (2) және «Қазақстан Республикасының білім беру жүйесінің 2003 жылғы даму Концепциясында» (3) білім беруді сапалы дамыту мәселелері тек әлеуметтік қана емес, елдің эканомикалық та дамуының негізі ретінде танылған. Мұндай мақсатқа жетуде білім беру жүйесі, оның ішінде орта білім беру жүйесі үлкен орын алады.Үкіметіміздің елді дамытудағы перспективалық қызметі мен қазіргі мектепте білім беру арасында қайшылықтар пайда болып отырғанын қазіргі кезде мектеп жүйесін басқарушы органдар да, білім беру жүйесінде қызмет ететін әдіскер- ғалымдар да, мұғалімдер де, ата-аналар да айқын сезінуде.
Қазақстандық білім беру аясында бүгінгі күні вариативтік принцип кең орын алып отыр. Бұл принцип бойынша оқу орындары қандай оқыту технологиясын таңдауға да құқылы. Бұл-білім берудегі прогресс деп танылады. Мұндай мүмкіндікті оқушының дамуы үшін қолдануда мектеп ұжымдары, мұғалімдер жаңа оқыту технологияларымен терң таныс болып, олардың әрбірінің көздеген мақсатымен, идеясымен, бағытымен таныс болуы қажеттігі белгілі.
Жаңа оқыту технологиялар жүйесін қалыптастырған еңбектер мен зерттеулерде қазақстандық мектептердің болашағына игі ықпалын тигізер жолдар мен бағыттар да айқын танылады
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. А.Әбілқаев «Қазақ тілін оқыту әдістемесі»; Алматы, 1991
2. А.Исабаев «Қазақ тілін оқытудың дидактикалық негіздері», Алматы, 1993
3. Д.Әлімжанов «Қазақ тілін оқыту методикасы», Алматы,1995
4. К.Дүйсенбаева «Пәнаралық байланысты жүзеге асыру жолдары»
5. Ә.Алдамұратов
6. Жолымбетов «Қазақ орфографиясын өзгертудің жолдары»
7. «Қазақстан мұғалімі» журналы
8. Қазақ тілі әдебиет жеке әдіскер
1. А.Әбілқаев «Қазақ тілін оқыту әдістемесі»; Алматы, 1991
2. А.Исабаев «Қазақ тілін оқытудың дидактикалық негіздері», Алматы, 1993
3. Д.Әлімжанов «Қазақ тілін оқыту методикасы», Алматы,1995
4. К.Дүйсенбаева «Пәнаралық байланысты жүзеге асыру жолдары»
5. Ә.Алдамұратов
6. Жолымбетов «Қазақ орфографиясын өзгертудің жолдары»
7. «Қазақстан мұғалімі» журналы
8. Қазақ тілі әдебиет жеке әдіскер
Жоспар:
І Кіріспе
1. Дамыта оқыту технологиясы туралы түсінік
ІІ негізгі бөлім
2.1Дамыта оқыту технологиясының болмысы
2.2Сөз тіркесін дамыта оқыту
2.3 Технологияның оқытудағы міндеті мен маңызы
ІІІ Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Білім беруді Қазақстан Республикасы мен қазақ халқының даму жолындағы
үлкен стратегиялық резерв, маңызды қор деп тану қазақ тілін оқыту процесі
мен мазмұндық болмысына жаңа әдіснамалық тұрғыдан келуді талап етеді. Жаңа
әдіснамалық жүйе дәстүрлі оқыту үдерісін түбегейлі өзгертуді қажет деп
атап көрсетеді және оқытудың жаңа технологияларының табиғатын терең танып,
оларды оқыту процесіне тиімділікпен енгізу жолын негіздейді. Бұл жаңа
бағыт оқытудың нәтижесін алдын ала болжап және сол арқылы оқушылардың өзін-
өзі дамытуға қатысуын мүмкін етеді.
Соңғы жылдар ішінде Қазақстан Республикасы Лиссабон конвенциясы,
Болондық меморандум сияқты білім беру саласында негізгі деп саналатын
халықаралық Білім беру – жалпыға келісімдерге қосылды. Сонымен бірге,
Қазақстанның Әлемдік Сауда Ұйымына (ВТО) қосылу мүмкіндіктері
қарастырылуда. Орта мектептердегі білім беру барысы кең түрдегі ғылыми
талқылауға түсіп, түрлі прогрессивті көзқарастар мен жетекшілік етер
идеялар ұсынылып ,оқушылардың жеке тұлға ретінде дамуына қызмет ететін жаңа
технологиялар жасалуда. Онымен байланысты мәселелер мемлекет тұрғысынан
көптеген маңызды құжаттар да қарастырылды.Қазақстан мектептеріндегі білім
беру жүйесінің дамытушы жаңа бағытты таңдауы,негізінен, Қазақстан-2030
стратегиялық құжаттарында Білім беру бөлімінде көрсетілді (1). Қазақстан
Республикасының 1999 жылғы Білім Заңында (2) және Қазақстан
Республикасының білім беру жүйесінің 2003 жылғы даму Концепциясында (3)
білім беруді сапалы дамыту мәселелері тек әлеуметтік қана емес, елдің
эканомикалық та дамуының негізі ретінде танылған. Мұндай мақсатқа жетуде
білім беру жүйесі, оның ішінде орта білім беру жүйесі үлкен орын
алады.Үкіметіміздің елді дамытудағы перспективалық қызметі мен қазіргі
мектепте білім беру арасында қайшылықтар пайда болып отырғанын қазіргі
кезде мектеп жүйесін басқарушы органдар да, білім беру жүйесінде қызмет
ететін әдіскер- ғалымдар да, мұғалімдер де, ата-аналар да айқын сезінуде.
Қазақстандық білім беру аясында бүгінгі күні вариативтік принцип кең
орын алып отыр. Бұл принцип бойынша оқу орындары қандай оқыту
технологиясын таңдауға да құқылы. Бұл-білім берудегі прогресс деп танылады.
Мұндай мүмкіндікті оқушының дамуы үшін қолдануда мектеп ұжымдары,
мұғалімдер жаңа оқыту технологияларымен терң таныс болып, олардың
әрбірінің көздеген мақсатымен, идеясымен, бағытымен таныс болуы қажеттігі
белгілі.
Жаңа оқыту технологиялар жүйесін қалыптастырған еңбектер мен
зерттеулерде қазақстандық мектептердің болашағына игі ықпалын тигізер
жолдар мен бағыттар да айқын танылады.Оқушыны білім беру процесінің
обьектісі емес, сол процеске қатысушы маңызды субьект деп санап, сол
субьектінің ойлауы мен тілін дамытып, оқу барысында қалыптастырылған машық-
дағдыларын, алған білімін өмірде қолдана алатын дәрежеге жеткізетін білім
берудің жаңа технологияларын жасаушылар уақыт талабымен санаса отырып,
келер заманның талабын айқындылықпен болжап отыруы тиіс. Жаңа технологиялар
ішінде дамыта оқыту теориясын ерекше атауға болады. Дамыта оқыту
теориясы өз бастауын И.Г.Песталоцци, А.Дистервег, К.Д.Ушинский,
Ы.Алтынсарин еңбектерінен алады.Ал дамыта оқыту процесінің ғылыми
негіздемесі Л.С.Выготский есімімен байланысты қалыптасты. Осы ретте
Л.С.Выготский идеясын әдіснамалық , дидактикалық, психологиялық,
әдістемелік тұрғыдан дамытқан Л.В.Занков, Д.В.Эльконин, В.В.Давыдов,
А.Н.Леонтьев, П.Я.Гальперин, З.И.Калмыкова, В.В.Репкин, Г.К.Селевко,
Г.А.Цукерман, В.Д.Шадриков,И.С.Якиманская, Н.Ф.Талызина,
Н.В.Кузьмина,М.М.Мукомбаева,В.В.Кра евский,И.Я.Лернер, В.П.Беспалько,
Е.Н.Кабанова- Меллер, Р.Бернс, В.С.Виблер, Н.Н.Верницкая, Ю.А.Грибов,
С.И.Архангельский, А.В.Мудрик, В.А.Сластенин,Б.Т.Лихачев, В.В.Гузеев,
В.И.Загвязинский, Н.М.Зверев, М.В.Кларин, В.М.Монахов, В.Ю.Питюков,
П.И.Третьяков, Т.И.Шамова, Эрдниев, Н.А.Менчинская, В.П.Лебедева, М.Қараев,
М.М.Жанпейісова т.б. ғылымдарды атаймыз.Қазіргі қазақстандық мектептердегі
дәстүрлі білім беру жүйесінің оқушының ойлауы мен өзіндік шешімдер
қабылдауда,осынау күрмеуі тым күрделеніп бара жатқан өмірде өзінің алған
білім қорын қолдана алуында қажетті машық-дағдыларды дұрыс қалыптастыра
алмай отырғандығы, он-он бір жыл мектепте өткерген білімінің тұтас
дүниетанымдық құралға айналмауы-білім беру жүйесінің кемшін тұсынын молайып
бара жатқанын, сонысымен де жаңа заман ағымына үйлесе алмайтындығын айқын
дәлелдеп отыр.
Қазақстандық мектептердің, оның ішінде қазақ мектептерінің басынан
кешіп отырған осындай күйінің бір қырын зерттеу және қазақ мектебінде қазақ
тілінің синтаксис саласын ( сөз тіркесін ) дамыта оқыту арқылы
оқушылардың теориялық ойлауы мен тілін дамыту негізінде оқушылардың
теориялық ойлауы мен тілін дамыту негізінде оқушылардың теориялық санасы
мен ойлауын қалыптастыру, дамыту-жұмысымыздың зерттеу мақсатын танытады.
Дамыта оқыту технологиясының болмысы
Педагогикалық технология ұғымы бүгінгі күні оқыту аясына тұрақты
еніп болды. Педагогикалық технология деген ұғымның эволюциясы туралы
мынаны айтуға болады. Алғашқы кезең –ғасырдың 40-50 жылдарын қамтиды.Мұнда
Білім беру технологиясы термині, негінен, оқыту барысында қолданылатын
көру-есту құралдарын білдірді. Екінші кезең- осы ғасырдың 50-60 жылдары
десе болады.Бұл кезеңдегі білім беру технологияы дегеніміз программалап
оқытуды танытатын еді. Үшінші кезең- ғасырдың 70 жылдарын қамтиды. Мұнда
бұл термин алдын ала Айқын белгіленген мақсаттарға жету үшін
ұйымдастырылған жобалық оқу процесін білдіретін болды. Төртінші кезең-
ғасырдың 80 жылдарынан бастап, осы кездегі білім беру технологиясы
дегеніміз оқыту процесінде компьютер мен ақпараттық құралдарды пайдалану
барысын танытады (4).
Педагогикалық технология терминінің мағынасының қазіргі кезде дамып,
кеңейіп отырғанын мына дәлелдер арқылы көре аламыз. Біріншіден,
педагогикалық технология деп, техникалық құралдарды оқыту процесінде
қолдану мүмкіншіліктері айтылады. Екіншіден, педагогикалық технология
деп, оқыту процесінің өзін жүйе ретінде құру мен басқару, диагностикалық
мақсаттар қойып, соған тиімділікпен жету жолдарын ғылыми негізде
ұйымдастыру барысында танылады. Біздің ұстанатын бағытымыз- осы соңғы
айтылғанмен тығыз байланысты. Бұлбағыттың ерекшелігі сонда, мұның түпнегізі-
оқыту процесінің жалпы заңдылықтары бар, соларды белгілі бір жүйеге түсіріп
тану және нақты оқыту мақсатына лайықтап ұйымдастыру керек деген идеяға
негізделеді.Бұл жерде білім берудің екіжақтылық болмысы да ғылыми негіздер
арқылы танылып, жүйеленуі тиіс.Оның бір жағы- берілетін білім мазмұнының
теориялық деңгейде оқу мақсатына лайық жүйеленуі болса, екінші жағы- соны
оқыту процесін жүйелеп тану болмақ. Осымен де байланысты, сөз тіркесін
теориялық деңгейде оқыту технологиясы,негізінен, Д.Б.Эльконин мен
В.В.Давыдов ұсынған дамыта оқыту технологиясын басты нысана етіп
ұстанады(5).
Дамыта оқыту- шынайы өмірдегі,болмыстағы д а м у ды ң заңдылықтарын
негіз етіп алатын процесс. Даму- мәңгі, қажетті қозғалыс, уақыттағы
өзгеріс. Кеңістіктегі орын ауыстырудың дамуболатын себебі, онда уақыттағы
өзгерістің түсірілген түрде сақталатындығында ... . қозғалыс әрқашан бір
нәрсенің екіншісіне қарай қозғалуы (бағытталған), яғни басталуы мен
аяқталуы бар әртүрлі заттардың, процестердің және басқалардың
қозғалысыретінде өмір сүреді... Органикалық емес жүйенің,жануарлар
дүниесінің,қоғамның дамуы диалектиканың жалпы заңдарына бағынады. Даму
спираль тәрізді, қарама-қайшылықтардың бірлігі мен күресінде, санның сапаға
ауысуы түрінде және керісінше өрбиді (6).
Дамыта оқыту технологиясының негізінде теориялық білім басты орында
болуы керек деген болжам жатыр.Оқушының біліктілігін (интелект)
қалыптастыруда теориялық білім мен соны оқыту барысында мазмұндық
топтастыру жасай алу қабілетін дамыту үлкен орынға ие бола алады.Яғни,
оқушының оқу процесі, дәстүрлі оқытудағы эмпирикалық- индуктивтік типтен
қызығушылығын дамытып отыратын теориялық- дедуктивтік типке қарай өседі.
Олай болу үшін, осы мақсатқа сәйкестендіріліп арнайы жасалған білім мазмұны
болуы керек және ол білім мазмұнын оқытуды дәстүрліден тыс арнайы әдістер
арқылы ұйымдастырылуы керек. Соның негізінде ғана оқушылардың теориялық
ойлауы дамиды.Осылай ұйымдастырылған оқыту процесі арқылы оқушыларға тек
жалаң білім мазмұны хабарланбайды, оның есесіне, оқушылардың мазмұндық
топтастырулар жасау қабілетін дамытатын әдістер арнайы жүйеленеді.
Дамыта оқыту технологиясында оқушыға жаңа ғылыми ұғымды меңгерту
мынадай кезеңдерге бөлінеді: 1) мұғалім жаңа лингвистикалық жағдайлар
жасап, соны таныстырады, соған бағытталған міндеттерді шешу керектігін
белгілейді; 2) берілген лингвистикалық материалға түрше өзгерту, өңдеу
жасалады, соның негізінде оқушы осы лингвистикалық материалдың бойындағы
маңызды, негізгі белгілерді анықтайды; 3) танылған жаңа байланыстар мен
қатынастарды ерекше таңбалармен ( алдын ала келісілген таңбамен)
модельдейді; 4) алдыңғы кезекте алға қойылған міндетті шешуге қажетті болып
тұрған негізгі байланыстар мен қатынастарға жалпы сипаттама беріп, олардың
қандай заңдылықтарға бағынатынын анықтайды. В.В.Давыдовтың айтуынша, оның
осы ұсынып отырған технологиясы оқушының ақыл-ойын дамытуда жайлы
мүмкіндіктерді мол-мол танып танытып береді(7).
Дамыта оқыту технологиясының жалпы болмысы мынадай белгілермен
танылады:
жалпы педагогикалық қолданысқа негізделген оқыту жүйесі;
Сциентистік яғни мәдениет жүйесіндегі, қоғамның өміріндегі ғылымның
рөлін .Абсолюттендіруге негізделген оқыту жүйесі;
Антропоцентристік , яғни адам- субьект, ал бүкіл әлем адам үшін обьект
деген дүниетанымдық концепцияға негізделген оқыту жүйесі;
Психогендік ,яғни адам - өзін-өзі басқарушы жүйе , даму процесі
өзіндік реттеу мен өзіндік басқаруға мұқтаж деген концепцияға негізделген
оқыту жүйесі;
Дамытушы,яғни адамның организімінде, психикасында, интеллектінде және
рухани дүниесінде ішкі және сыртқы факторларға, басқаруға келетін және
басқаруға келиейтін факторларға байланысты болатын сандық және сапалық
өзгеру процесі деген концепцияға негізделген оқыту жүйесі;
Операциялық ой- машықтары- ақыл- ой тәсілдері,яғни теориялық ұғымның
мағынасын осы ұғымды қалыптастыру, қолдану және тексеру кезінде
пайдаланатын операцияларды сипаттау арқылы ғана анықтауға болады деген
операционалдық талдау жасауға (8) негізделген оқыту жүйесі;
Оқытушы, светская, жалпы білім беруші, ізгіліктендіруші оқыту
жүйесі;
Кластық-сабақтық, топтық, дифиренциалдық оқыту формасына негізделген
технология;
Оқушы мен мұғалімнің ынтымақтастығына негізделген педагогикалық жүйе;
Дамытушы, яғни диалектиканың, логиканың, таным теориясының әдістерін
қолдануға негізделген оқыту жүйесі;
Альтернативтік оқыту жүйесі;
Сөз тіркесін дамыта оқыту технологиясында ұстанатын негізгі
мақсат:- сөз тіркесін оқыта отырып оқушының теориялық санасы мен ақыл-
ойын, теориялық ойлауы мен сөйлеуін дамыту;
сөз тіркесін оқыту барысында негізгі нысан болып оқушыларға сөз
тіркесі туралы жаңа лингвистикалық білім мазмұнын хабарлау емес, ақыл-ой
әрекеттерін үйрету;
сөз тіркесін оқыту процесін ғылыми таным логикасын жаңғырықтыра
отырып жүргізу.
Сөз тіркесін теориялық деңгейде оқыту технологиясының басты
болжамы:
бастауыш және орта клас оқушыларына сөз тіркесін ғылыми түрде
негізделген сабақтастықпен оқытса, оқушылардың білім алудағы әлі де
танылмай, дәстүрлі мектепте қолданылмай жатқан танымдық мүмкіншіліктерін
іске қосуға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
І Кіріспе
1. Дамыта оқыту технологиясы туралы түсінік
ІІ негізгі бөлім
2.1Дамыта оқыту технологиясының болмысы
2.2Сөз тіркесін дамыта оқыту
2.3 Технологияның оқытудағы міндеті мен маңызы
ІІІ Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Білім беруді Қазақстан Республикасы мен қазақ халқының даму жолындағы
үлкен стратегиялық резерв, маңызды қор деп тану қазақ тілін оқыту процесі
мен мазмұндық болмысына жаңа әдіснамалық тұрғыдан келуді талап етеді. Жаңа
әдіснамалық жүйе дәстүрлі оқыту үдерісін түбегейлі өзгертуді қажет деп
атап көрсетеді және оқытудың жаңа технологияларының табиғатын терең танып,
оларды оқыту процесіне тиімділікпен енгізу жолын негіздейді. Бұл жаңа
бағыт оқытудың нәтижесін алдын ала болжап және сол арқылы оқушылардың өзін-
өзі дамытуға қатысуын мүмкін етеді.
Соңғы жылдар ішінде Қазақстан Республикасы Лиссабон конвенциясы,
Болондық меморандум сияқты білім беру саласында негізгі деп саналатын
халықаралық Білім беру – жалпыға келісімдерге қосылды. Сонымен бірге,
Қазақстанның Әлемдік Сауда Ұйымына (ВТО) қосылу мүмкіндіктері
қарастырылуда. Орта мектептердегі білім беру барысы кең түрдегі ғылыми
талқылауға түсіп, түрлі прогрессивті көзқарастар мен жетекшілік етер
идеялар ұсынылып ,оқушылардың жеке тұлға ретінде дамуына қызмет ететін жаңа
технологиялар жасалуда. Онымен байланысты мәселелер мемлекет тұрғысынан
көптеген маңызды құжаттар да қарастырылды.Қазақстан мектептеріндегі білім
беру жүйесінің дамытушы жаңа бағытты таңдауы,негізінен, Қазақстан-2030
стратегиялық құжаттарында Білім беру бөлімінде көрсетілді (1). Қазақстан
Республикасының 1999 жылғы Білім Заңында (2) және Қазақстан
Республикасының білім беру жүйесінің 2003 жылғы даму Концепциясында (3)
білім беруді сапалы дамыту мәселелері тек әлеуметтік қана емес, елдің
эканомикалық та дамуының негізі ретінде танылған. Мұндай мақсатқа жетуде
білім беру жүйесі, оның ішінде орта білім беру жүйесі үлкен орын
алады.Үкіметіміздің елді дамытудағы перспективалық қызметі мен қазіргі
мектепте білім беру арасында қайшылықтар пайда болып отырғанын қазіргі
кезде мектеп жүйесін басқарушы органдар да, білім беру жүйесінде қызмет
ететін әдіскер- ғалымдар да, мұғалімдер де, ата-аналар да айқын сезінуде.
Қазақстандық білім беру аясында бүгінгі күні вариативтік принцип кең
орын алып отыр. Бұл принцип бойынша оқу орындары қандай оқыту
технологиясын таңдауға да құқылы. Бұл-білім берудегі прогресс деп танылады.
Мұндай мүмкіндікті оқушының дамуы үшін қолдануда мектеп ұжымдары,
мұғалімдер жаңа оқыту технологияларымен терң таныс болып, олардың
әрбірінің көздеген мақсатымен, идеясымен, бағытымен таныс болуы қажеттігі
белгілі.
Жаңа оқыту технологиялар жүйесін қалыптастырған еңбектер мен
зерттеулерде қазақстандық мектептердің болашағына игі ықпалын тигізер
жолдар мен бағыттар да айқын танылады.Оқушыны білім беру процесінің
обьектісі емес, сол процеске қатысушы маңызды субьект деп санап, сол
субьектінің ойлауы мен тілін дамытып, оқу барысында қалыптастырылған машық-
дағдыларын, алған білімін өмірде қолдана алатын дәрежеге жеткізетін білім
берудің жаңа технологияларын жасаушылар уақыт талабымен санаса отырып,
келер заманның талабын айқындылықпен болжап отыруы тиіс. Жаңа технологиялар
ішінде дамыта оқыту теориясын ерекше атауға болады. Дамыта оқыту
теориясы өз бастауын И.Г.Песталоцци, А.Дистервег, К.Д.Ушинский,
Ы.Алтынсарин еңбектерінен алады.Ал дамыта оқыту процесінің ғылыми
негіздемесі Л.С.Выготский есімімен байланысты қалыптасты. Осы ретте
Л.С.Выготский идеясын әдіснамалық , дидактикалық, психологиялық,
әдістемелік тұрғыдан дамытқан Л.В.Занков, Д.В.Эльконин, В.В.Давыдов,
А.Н.Леонтьев, П.Я.Гальперин, З.И.Калмыкова, В.В.Репкин, Г.К.Селевко,
Г.А.Цукерман, В.Д.Шадриков,И.С.Якиманская, Н.Ф.Талызина,
Н.В.Кузьмина,М.М.Мукомбаева,В.В.Кра евский,И.Я.Лернер, В.П.Беспалько,
Е.Н.Кабанова- Меллер, Р.Бернс, В.С.Виблер, Н.Н.Верницкая, Ю.А.Грибов,
С.И.Архангельский, А.В.Мудрик, В.А.Сластенин,Б.Т.Лихачев, В.В.Гузеев,
В.И.Загвязинский, Н.М.Зверев, М.В.Кларин, В.М.Монахов, В.Ю.Питюков,
П.И.Третьяков, Т.И.Шамова, Эрдниев, Н.А.Менчинская, В.П.Лебедева, М.Қараев,
М.М.Жанпейісова т.б. ғылымдарды атаймыз.Қазіргі қазақстандық мектептердегі
дәстүрлі білім беру жүйесінің оқушының ойлауы мен өзіндік шешімдер
қабылдауда,осынау күрмеуі тым күрделеніп бара жатқан өмірде өзінің алған
білім қорын қолдана алуында қажетті машық-дағдыларды дұрыс қалыптастыра
алмай отырғандығы, он-он бір жыл мектепте өткерген білімінің тұтас
дүниетанымдық құралға айналмауы-білім беру жүйесінің кемшін тұсынын молайып
бара жатқанын, сонысымен де жаңа заман ағымына үйлесе алмайтындығын айқын
дәлелдеп отыр.
Қазақстандық мектептердің, оның ішінде қазақ мектептерінің басынан
кешіп отырған осындай күйінің бір қырын зерттеу және қазақ мектебінде қазақ
тілінің синтаксис саласын ( сөз тіркесін ) дамыта оқыту арқылы
оқушылардың теориялық ойлауы мен тілін дамыту негізінде оқушылардың
теориялық ойлауы мен тілін дамыту негізінде оқушылардың теориялық санасы
мен ойлауын қалыптастыру, дамыту-жұмысымыздың зерттеу мақсатын танытады.
Дамыта оқыту технологиясының болмысы
Педагогикалық технология ұғымы бүгінгі күні оқыту аясына тұрақты
еніп болды. Педагогикалық технология деген ұғымның эволюциясы туралы
мынаны айтуға болады. Алғашқы кезең –ғасырдың 40-50 жылдарын қамтиды.Мұнда
Білім беру технологиясы термині, негінен, оқыту барысында қолданылатын
көру-есту құралдарын білдірді. Екінші кезең- осы ғасырдың 50-60 жылдары
десе болады.Бұл кезеңдегі білім беру технологияы дегеніміз программалап
оқытуды танытатын еді. Үшінші кезең- ғасырдың 70 жылдарын қамтиды. Мұнда
бұл термин алдын ала Айқын белгіленген мақсаттарға жету үшін
ұйымдастырылған жобалық оқу процесін білдіретін болды. Төртінші кезең-
ғасырдың 80 жылдарынан бастап, осы кездегі білім беру технологиясы
дегеніміз оқыту процесінде компьютер мен ақпараттық құралдарды пайдалану
барысын танытады (4).
Педагогикалық технология терминінің мағынасының қазіргі кезде дамып,
кеңейіп отырғанын мына дәлелдер арқылы көре аламыз. Біріншіден,
педагогикалық технология деп, техникалық құралдарды оқыту процесінде
қолдану мүмкіншіліктері айтылады. Екіншіден, педагогикалық технология
деп, оқыту процесінің өзін жүйе ретінде құру мен басқару, диагностикалық
мақсаттар қойып, соған тиімділікпен жету жолдарын ғылыми негізде
ұйымдастыру барысында танылады. Біздің ұстанатын бағытымыз- осы соңғы
айтылғанмен тығыз байланысты. Бұлбағыттың ерекшелігі сонда, мұның түпнегізі-
оқыту процесінің жалпы заңдылықтары бар, соларды белгілі бір жүйеге түсіріп
тану және нақты оқыту мақсатына лайықтап ұйымдастыру керек деген идеяға
негізделеді.Бұл жерде білім берудің екіжақтылық болмысы да ғылыми негіздер
арқылы танылып, жүйеленуі тиіс.Оның бір жағы- берілетін білім мазмұнының
теориялық деңгейде оқу мақсатына лайық жүйеленуі болса, екінші жағы- соны
оқыту процесін жүйелеп тану болмақ. Осымен де байланысты, сөз тіркесін
теориялық деңгейде оқыту технологиясы,негізінен, Д.Б.Эльконин мен
В.В.Давыдов ұсынған дамыта оқыту технологиясын басты нысана етіп
ұстанады(5).
Дамыта оқыту- шынайы өмірдегі,болмыстағы д а м у ды ң заңдылықтарын
негіз етіп алатын процесс. Даму- мәңгі, қажетті қозғалыс, уақыттағы
өзгеріс. Кеңістіктегі орын ауыстырудың дамуболатын себебі, онда уақыттағы
өзгерістің түсірілген түрде сақталатындығында ... . қозғалыс әрқашан бір
нәрсенің екіншісіне қарай қозғалуы (бағытталған), яғни басталуы мен
аяқталуы бар әртүрлі заттардың, процестердің және басқалардың
қозғалысыретінде өмір сүреді... Органикалық емес жүйенің,жануарлар
дүниесінің,қоғамның дамуы диалектиканың жалпы заңдарына бағынады. Даму
спираль тәрізді, қарама-қайшылықтардың бірлігі мен күресінде, санның сапаға
ауысуы түрінде және керісінше өрбиді (6).
Дамыта оқыту технологиясының негізінде теориялық білім басты орында
болуы керек деген болжам жатыр.Оқушының біліктілігін (интелект)
қалыптастыруда теориялық білім мен соны оқыту барысында мазмұндық
топтастыру жасай алу қабілетін дамыту үлкен орынға ие бола алады.Яғни,
оқушының оқу процесі, дәстүрлі оқытудағы эмпирикалық- индуктивтік типтен
қызығушылығын дамытып отыратын теориялық- дедуктивтік типке қарай өседі.
Олай болу үшін, осы мақсатқа сәйкестендіріліп арнайы жасалған білім мазмұны
болуы керек және ол білім мазмұнын оқытуды дәстүрліден тыс арнайы әдістер
арқылы ұйымдастырылуы керек. Соның негізінде ғана оқушылардың теориялық
ойлауы дамиды.Осылай ұйымдастырылған оқыту процесі арқылы оқушыларға тек
жалаң білім мазмұны хабарланбайды, оның есесіне, оқушылардың мазмұндық
топтастырулар жасау қабілетін дамытатын әдістер арнайы жүйеленеді.
Дамыта оқыту технологиясында оқушыға жаңа ғылыми ұғымды меңгерту
мынадай кезеңдерге бөлінеді: 1) мұғалім жаңа лингвистикалық жағдайлар
жасап, соны таныстырады, соған бағытталған міндеттерді шешу керектігін
белгілейді; 2) берілген лингвистикалық материалға түрше өзгерту, өңдеу
жасалады, соның негізінде оқушы осы лингвистикалық материалдың бойындағы
маңызды, негізгі белгілерді анықтайды; 3) танылған жаңа байланыстар мен
қатынастарды ерекше таңбалармен ( алдын ала келісілген таңбамен)
модельдейді; 4) алдыңғы кезекте алға қойылған міндетті шешуге қажетті болып
тұрған негізгі байланыстар мен қатынастарға жалпы сипаттама беріп, олардың
қандай заңдылықтарға бағынатынын анықтайды. В.В.Давыдовтың айтуынша, оның
осы ұсынып отырған технологиясы оқушының ақыл-ойын дамытуда жайлы
мүмкіндіктерді мол-мол танып танытып береді(7).
Дамыта оқыту технологиясының жалпы болмысы мынадай белгілермен
танылады:
жалпы педагогикалық қолданысқа негізделген оқыту жүйесі;
Сциентистік яғни мәдениет жүйесіндегі, қоғамның өміріндегі ғылымның
рөлін .Абсолюттендіруге негізделген оқыту жүйесі;
Антропоцентристік , яғни адам- субьект, ал бүкіл әлем адам үшін обьект
деген дүниетанымдық концепцияға негізделген оқыту жүйесі;
Психогендік ,яғни адам - өзін-өзі басқарушы жүйе , даму процесі
өзіндік реттеу мен өзіндік басқаруға мұқтаж деген концепцияға негізделген
оқыту жүйесі;
Дамытушы,яғни адамның организімінде, психикасында, интеллектінде және
рухани дүниесінде ішкі және сыртқы факторларға, басқаруға келетін және
басқаруға келиейтін факторларға байланысты болатын сандық және сапалық
өзгеру процесі деген концепцияға негізделген оқыту жүйесі;
Операциялық ой- машықтары- ақыл- ой тәсілдері,яғни теориялық ұғымның
мағынасын осы ұғымды қалыптастыру, қолдану және тексеру кезінде
пайдаланатын операцияларды сипаттау арқылы ғана анықтауға болады деген
операционалдық талдау жасауға (8) негізделген оқыту жүйесі;
Оқытушы, светская, жалпы білім беруші, ізгіліктендіруші оқыту
жүйесі;
Кластық-сабақтық, топтық, дифиренциалдық оқыту формасына негізделген
технология;
Оқушы мен мұғалімнің ынтымақтастығына негізделген педагогикалық жүйе;
Дамытушы, яғни диалектиканың, логиканың, таным теориясының әдістерін
қолдануға негізделген оқыту жүйесі;
Альтернативтік оқыту жүйесі;
Сөз тіркесін дамыта оқыту технологиясында ұстанатын негізгі
мақсат:- сөз тіркесін оқыта отырып оқушының теориялық санасы мен ақыл-
ойын, теориялық ойлауы мен сөйлеуін дамыту;
сөз тіркесін оқыту барысында негізгі нысан болып оқушыларға сөз
тіркесі туралы жаңа лингвистикалық білім мазмұнын хабарлау емес, ақыл-ой
әрекеттерін үйрету;
сөз тіркесін оқыту процесін ғылыми таным логикасын жаңғырықтыра
отырып жүргізу.
Сөз тіркесін теориялық деңгейде оқыту технологиясының басты
болжамы:
бастауыш және орта клас оқушыларына сөз тіркесін ғылыми түрде
негізделген сабақтастықпен оқытса, оқушылардың білім алудағы әлі де
танылмай, дәстүрлі мектепте қолданылмай жатқан танымдық мүмкіншіліктерін
іске қосуға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz