Бастауыш сынып оқушыларын адамгершілікке тәрбиелеудің теориялық негіздері

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 66 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . 3-5

1 Бастауыш сынып оқушыларын адамгершілікке тәрбиелеудің теориялық негіздері

1. 1 Бастауыш сынып оқушыларын адамгершілікке тәрбиелеу - педагогикалық проблема ретінде . . . 6-11

1. 2 Бастауыш сынып оқушыларын адамгершілікке тәрбиелеуде қазақ халық ертегілерінің мүмкіндіктері . . . 12-22

1. 3 Бастауыш мектепте оқытылатын кейбір қазақ ертегілері жөнінде . . . 23-25

1. 4 Бастауыш сыныпта қазақ халық ертегілерін оқытудың тиімді жолдары . . . 25-27

2 Бастауыш сынып оқушыларын адамгершілікке тәрбиелеуге бағытталған педогокикалық эксперимент.

2. 1 Анықтауыш эксперимент материалдарын дайындау, жүргізу, талдау . . . 29-34

2. 2 Қалыптастырушы эксперимент дайындау, жүргізу, талдау . . . 35

Қорытынды . . . 48

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 49-50

Қосымшалар . . . 51-60

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі Бүгінгі жас жеткіншек болашақ тізгінін ұстайтын ел мен жер қамын ойлайтын ертеңгі азамат. Сондықтан қоғам алдында тұрған ең жауапты міндет - тәуелсіз мемлекетіміздің уығы боп қалатын қоғам мүшелерін, яғни жас ұрпақты адамгершілік қасиетке тәрбиелеп, тиянақты білім беру.

Қазақ тілінің түсіндірме сөздігіне жүгінсек, «Адамгершілік» сөзі: ар-ұждан тазалығы, адамшылық.

Ізгілік қарапайымдылық, мейрімділік, әділдік, шыншылдық, кішіпейілдік, имандылық, т. б қарапайым адамгершілік құндылықтар болмаса олардың орнын ешқандай терең білім толтыра алмайтынын өмірдің өзі дәлелдеуде. Жас ұрпаққа ғылыми білім берумен шектелу аз, оларды адамгершілік, рухани жағынан нағыз адам етіп қалыптастыру керек.

Бұл мәселелер Ы. Алтынсарин, А. Құнанбаев, Ш. Құдайбердиев, С. Көбеев, М. Дулатов, А. Байтұрсынов секілді қазақ ойшылдарының, К. Д. Ушинский, В. А. Сухомлинский, А. С Макаренко сияқты көрнекті педогогтардың еңбектерінде кең талданған.

Адамгершілікке тәрбиелеу, бауырмалдыққа үндеу - қазақ халқы ертегілерінің басты арқауы. Ертегілерде халықтың тұрмыс-тіршілігі, әдет-ғұрыптары мен салт-дәстүрлері, бақыт жолындағы күресі, адамдардың өзара қарым-қатынастары мен мінез-құлықтары, еңбексүйгіштігі, Өз Отанына, халқына, туып өскен жеріне, табиғатқа деген сүйіспеншілік тәрізді адам бойындағы ең жақсы қасиеттер бейнеленеді. Ертегілер қазақ фольклорының бай мұрасы ретінде оқушыларға жан жақты білім мен тәрбие беруде маңызды роль атқарады.

«Бастауыш сынып оқушыларын адамгершілікке тәрбиелеудің жолдары ( қазақ халық ертегілері бойынша) » тақырыбын таңдап алуымызға:

«Ана тілі» сабақтарында қазақ халық ертегілерін оқыту жолдары көрсетілген әдістемелік нұсқаулардың жеткіліксіздігі;
Бастауыш сынып мұғалімдерінің оқу үрдісінде ертегінің жанрлық сипатын ескермеуі;
Ертегінің тәрбиелік мүмкіндіктерін сабақта жүйелі пайдаланудағы олқылықтары кездесіп жүргені себеп болды.

Бала - балғын тал, ересек адам - бағбан. Сондықтан баланы жастайынан адамгершілікке тәрбиелеп, бала жанын небір жақсылық нәрімен суарсақ, сонда ғана бала балғын талдан биік бәйтерекке айналады.

Қорыта айтқанда, қазақ халық ертегілері негізінде жеке тұлғаның дамуын адамгершілік тәрбие арқылы жүзеге асыру - өзекті де, күрделі мәселе болып табылады.

Зерттеу мақсаты: Бастауыш сынып оқушыларын адамгершілікке тәрбиелеуде қазақ халық ертегілерлінің мүмкіндіктерін негізге ала отырып, ертегілерді оқытудың тиімді әдіс - тәсілдерін айқындап, оны тәжірибеде дәлелдеу.

Зерттеу объектісі: Бастауыш сыныптағы оқу үрдісі.

Зерттеу пәні: Бастауыш сынып оқушыларын адамгершілікке тәрбиелеудің жолдары (қазақ халық ертегілері бойынша) .

Зерттеу болжамы:

Біз бастауыш сынып оқушыларын адамгершілікке тәрбиелей аламыз, егер

Оқулуқтағы көз сүріндірер кемшіліктерді жойсақ;
-«Ана тілі» оқулығындағы кейбір ертегілердің тәрбиелік мәні басым нұсқасы берілсе;
Ертегінің жанрлық сипатын ескерсек;
Ертегінің тәрбиелік мүмкіндіктерін тиімді әдістер арқылы пайдалана білсек.

Зерттеу міндеттері:

1. Бастауыш сынып оқушыларын адамгершілікке тәрбиелеудің теориясын негіздеу, әдебиеттерге талдау жасау.

2. Қазақ халық ертегілерінің оқыту арқылы қазіргі ғылымдағы жаңалықтардың оқу үрдісінде көрініс табуын, ертегінің жанрлық сипаты мен тәрбиелік мүмкіндіктерін пайдалану деңгейін анықтау.

3. Оқушылардың адамгершілік тәрбие жөнінде түсінігін анықтау.

4. Бастауыш сынып оқушыларын адамгершілікке тәрбиелеудегі қазақ халық ертегілерінің рөлі мен оны оқытудағы әдіс тәсілдерге әдістемелік ұсыныстар беру, тиімділігін тәжірибеде анықтау.

Зерттеу әдістері:

Философиялық, педогоикалық, психологиялық, әдістемелік әдебиеттерге, 1, 2, 3, 4 сыныптың «Ана тілі» оқулығына талдау жасау.
Бақылау, әңгімелесу, оқушыларға, мұғалімдерге сауалнама жүргізу, педогогикалық тәжірибелік эксперимент жүргізу.

Зеттеу базасы: Эксперименттік жұмыс Маңғыстау облысы, Ақтау қаласының № 17 орта мектебінің 3 А (24 оқушы) 3 Ә (26 оқушы) сыныбында жүргізілді.

Зерттеу жұмысының практикалық маңызы:

Зерттеу жұсымызда бастауыш сынып оқушыларын адамгершілікке тәрбиелеудегі қазақ халық ертегілерінің ролі мен оны оқытудың тиімді әдіс -тәсілдері талданды. Нәтижесінде бастауыш мектеп мұғалімдеріне бұл жұмыс көмекші құрал бола алатындағы анықталды.

Зерттеу жұмысының құрылымы:

Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытындылардан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Кіріспеде тақырыптың өзектілігі, зерттеу мақсаты мен объектісі, зерттеу пәні, болжамы, міндеттері, зерттеу әдістері, зерттеу базасы, зерттеу жұмысының практикалық маңызы, құрылымы қамтылған.

«Бастауыш сынып оқушыларын адамгершілікке тәрбиелеудің тоериялық негіздері» ( қазақ халық ертегілері бойынша) атты бірінші тарауда оқушыларды адамгершілікке тәрбиелеуді педогогикалық проблема ретінде қарастырдық. Сондай-ақ бастауыш сынып оқушыларын адамгершілікке тәрбиелеудегі қазақ халық ертегілерінің мүмкіндіктері, бастауыш сыныпта қазақ халық ертегілерін оқытудың тиімді жолдарына тоқталдық.

Бастауыш сынып оқушыларын адамгершілікке тәрбиелеуге ( қазақ халық ертегілері бойынша) бағытталған педогогикалық эксперимент атты екінші тарауда эксперимент жұмысының мазмұны, нәтижелері тиімділігі көрсетіледі. Қорытынды бөлімінде теориялық және педогогикалық зерттеулердің нәтижелере негізделген тұжырымдар беріледі.

1КІШІ МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫН АДАМГЕРШІЛІККЕ ТӘРБИЕЛЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІДЕРІ (ҚАЗАҚ ХАЛЫҚ ЕРТЕГІСІ БОЙЫНША)

1. 1 Кіші мектеп оқушыларын адамгершілікке тәрбиелеу - педагогикалық проблеме ретінде

Үшінші мыңжылдық табалдырығын аттаған сәтте, қоғамның аса маңызды функцияларының бірі білім беру мен тәрбиесінің алға қойған мақсаттары да жаңара түсуде. Бүгінгі күннің тәрбиесінің алдыңғы міндеті - бұл жан - жақты, мәдениетті, жеке тұлғаны қалыптастыру. Жан - жақты мәдениетті мәдениетті тұлғаны қалыптастыру ең алдымен әрбір адамның туған этносының рухани адамгершілік мәдениетін, ұлттық құндылықтарын бойына сіңіру мәселесімен тығыз байланысты.

Қазақстан Республикасының «Білім беру туралы» Заңында жеке тұлғаның шығармашылық, рухани және дене мүмкіндіктерін дамыту, адамгершілік салауатты өмір салтының берік негіздерін қалыптастыру, жеке басының дамуы үшін жағдай жасау арқылы интелектін байыту міндеті көзделген[1, 15] .

Демек, жастарды терең білімді, жан-жақты мәдениетті және жалпы азаматтық құндылықтарды саналы түрде бағалайтын, сол тұрғыда өз болмысын таныта алатын тұлға ретінде тәрбиелеу уақыт талабынан туып отыр.

Қазақ халқы ертеден - ақ адамдар арасындағы сыйластық қарым-қатынастарға ерекше көңіл бөлген. Ғасырлар бойы ұрпақтан ұрпаққа жеткен халықтың асыл қазыналарының ішкі астарына зер салсақ, ата-бабамыз ұстанған тәлім - тәрбиенің биік шоқтығына тап боламыз. «Шыр» етіп дүние есігін ашқан сәбиден бастап, адамның қартайып о дүниеге аттанғанға дейінгі кезеңі аралығында адам өмірі сол қоғамның заңдары мен ережелеріне тығыз байланысты болады. Қай қоғамда да, қай заманға да тәрбиелі, білімді, адам қажет. Ұлы бабамыз Әл-Фараби: «Адамға ең бірінші білім емес, тәрбие берілуі тиіс, тәрбиесіз берілген білім азаматтың қас жауы, ол келешекке, оның барлық өміріне апат әкеледі», - деп тәрбиенің қызметін жоғары бағалайды, Ал тәрбие мектебі «этика» мен «мораль» қағидаларына жүгінеді.

«Этика» термині көне грек тіліндегі «этос» деген сөзден шыққан. Ол алғашқыда «өмір сүру орны» (адамдар қонысы, жануарлар үңгірі) деген мағанаға ие болған. Кейінірек табиғатты қандай да бір тұрақты құбылысты, мінез -құлықты, әдет - ғұрыпты басымырақ көрсетті. Грек тіліндегі «этос» сөзіне үйлес латын тілінде «сән», «әдеп», «мінез» т. б. мағаналарын білдіретін сөз болған. Ежелгі Рим философы Цецирон ол сөзден (моралдық) сын есім жасалған. Сөйтіп, «мораль» деген сөз пайда болды. «Адамгершілік» терминін алсақ ол «мораль» сөзінің үйлесімі болып табылды және ол сөздіктерде ХVIII ғасырдың аяғында ғана жасала бастады.

Барлық елдің ауыз әдебиетінен мол орын алған және жазу - сызу өнері болмаған кезінде ауызша шығарған күрделі шығармасының бір түрі - ертегілер. Ертегілер көбіннесе, қара сөз ретінде айтылатындықтан, оны халықтың ерте заманда шығарған көркем әңгімесі деп қараймыз.

Халық ауызының басқа түрлері сияқты, ертегілер де адам баласының еңбек - кәсіп ету, тұрмыс- тіршілік құру тәжірибесіне байланысты туған. Жаратылыс құбылыстарын, табиғат сырын жетік білмеген, оларды неліктен болатындығын толық түсінбеген ертедегі адамдар әр нәрсені қиял еткен; өздерінң ауыр еңбектерін жеңілдету жайын қарастырған. Бұл жайындағы ұғым - түсініктерін, нанымы мен сенімін әңгімелеп айтатын болған. Сөйтіп ертегі -әңгімелердің алғашқы үлгілері туған. (Халық шығармасының бұл түрі «ертегі» деп аталуының өзі- ақ, онда айтылатын әңгімелердің есте қалмаған ерте заманда туғандығын аңғартады. )

Бірте келе, экономиканың ілгері дамуы, қоғамдық қарым-қатынастардың алға басу, адам баласының дүние танымының, ой-өрісінің, сана-сезімінің ұлғайып өсуі жалпы халық шығармаларына, соның ішінде ертегілерге көп әсер еткен. Осы негізде ертегілердің алғашқы үлгілері әр түрлі өзгерістерге ұшырап жаңа ертегілер туа бастаған және онда адам баласының арман- мүддесі, ой-санасы, болашақта күтетін үміті суреттеледі. Осы ретте туған ертегілерден адам баласының тұрмыс-тіршілігі, өмірі, ісі басты орны алады, қоғамдық мәні бар мәселелер көтеріледі. Бұлардың бәрін халық ертегілері көркемдеп суреттеу, образдар арқылы бейнеленген.

Бұл секілді жағдайларды қазақ ертегілері де басынан кешірген деуге болады. Алайда, қазақ ертегілерін сөз еткенде, біз оның ең алғаш үлгілері, олардың мазмұны, көркемдік дәрежесі қандай болғандығы жайын анықтап айта алмаймыз. Өйткені ол ертегілер алғашқы айтылу қалпын сақтай отырып, біздің дәуірімізге жеткен емес. Ауыз әдебиетінің басқа түрлері сықылды, ертегілерде ауызша шығарылып, ауызша тарағандықтан әр түрлі өзгерістерге ұшыраған, бір ертегіге бірнеше ертегінің әңгімесі қосылып араласқан. Бергі заманда туған ертегілер ерте заманда шыққан кейбір ертегілердің алғашқы үлгілердің, олардың оқиғаларын бойына жинай да жүрген. Осыған байланысты тағы бір жайды ескерте кетелік.

Қазақ тілінде ауызша айтылып келген ертегілердің барлығын бірдей қазақ халқы шығарған жоқ. Қазақ ертегілерінің ішінде ағайындас- аралас, көршілердің, атап айтқанда: орыс, қырғыз, өзбек, түркімен, татар, башқұрт, қарақалпақ халықтарынан алынған, бізге сіңсіп кеткен, өзіміздің төл-тумамыз болған ертегілер де бар. Бұл алуан түрлі ертегілер кездейсоқ түрде келіп енбеген. Ол қазақ халқымен көршілердің арасында көп заманға созылған экономикалық, ағайын -достық қарым- қатынастардың негізінде енген. Сөйтіп, қазақ халқы бұл ертегілердің жалпы мазмұны алып, мәнерлеп әңгімелеген, өзінің тума шығармасы етіп жіберген. Сондықтан да біз оларды қазақ халқының ертегісі деп қарауға тиістіміз [14, 129] .

Қазақ ертегілерінің ел арасында жиналып, хатқа түсуі, баспа жүзіне шығуы ХІХ ғасырдың екінші жартысынан басталады деуге болады. Бұл ретте Ш. Уәлиханов, Ә. Диваевтың басқа бірнеше адамдардың айрықша еңбек сіңіргені байқалады. Олар Б. Дауылбаев, С. Сейфулин, О. Әлімжанов, Ж. Айманов, Б. Досымбеков, М. Ибрагимов т. б[15, 83] .

Осы аталған адамдар Орынборда, Омбыда, Қазанда, Астрахань мен Ташкентте шығатын газет - журналдар бетінде қазақ ертегілерін үнемі жариялап отырады. Олар өздері жинаған ертегілерді не орысша, не қазақша бастырады, кейде бір тілде ғана шығарады. Ертегілер қазақ тілінде шығаратын болса (сөзі қазақша, әрі орысша), онда қысқаша мазмұнын орысша аударады. Бұлардың жинаған материалдары өткен ғасырдың жетпісінші жылдары басталып, «Дала уалияты» газетінде, «Торғай обылыстық ведомосында», «Ақмола облыстық ведомосында», «Орынбор газетінде», «Орынбор губерналық ведомосында», «Астрахань газетінде» т. б. үзілмей басылып тұрады. Қазақ ауыз әдебиетінің, соның ішінде ертегілердің көптеген үлгілері, әсіресе, Омбы мен Орынборда шығатын газеттерде молырақ жарияланады.

Жоғарыда аталған адамдардың ішінен қазақ ертегілерін жинап бастыруда айтарлықтай еңбек еткендер - Б. Дауылбаев, М. Досымбековтар. Бұлар ел арасынан жинаған материалдарын төрт-бес газетке бастырып отырған және жеке жинақ етіп шығарған. Мысалы, академик М. Әуезов қазақ ертегілерінің идеялық-көркемдік ерекшеліктерін, тарихи даму жолдарын зерттеді, ертегілердің әдеби тарихынан алатын орнын анықтады. Кейіннен ол қазақ ертегілерін зерттеу ісіне қайта оралды да, «Ертегілер» атты ғылыми еңбегін жазды. Онда қазақ ертегілерін жан-жақты алып тексерді, мазмұнына қарай тақырыпқа бөледі, көркемдік ерекшеліктерін анықтайды.

Ертегілерді бас кейіпкердің күші мен мүмкіндіктері, оның негізінде адамға және оның ақыл-ісіне деген сенім дәріптеледі. Барлық қиындықтарды жеңіуге дайындық жасалынады. Ертегілер баланың шығармашылық елестеуі мен қиялын оятады.

Ертегілер қайрымдылық, рисаздық, адам сүйгіштік, жақынға аяушылық білдіруімен дәріптеледі. Ең маңыздысы, адал, сапалы еңбек дәріптеледі [16, 44] . Ертегі-халықтың қарасөз ғибратының бірі. Халық әдебиетінің басқа түрлері секілді ертегі де адам баласының еңбек кәсібімен, тұрмы-тіршілік құру тәжірибесімен байланысты туындаған.

Ертегі -ауыз әдебиетінің көлемді саласының бірі. Ертегілер-бірнеше ғасырлардың жемісі. Өз халқымыздың тарихын, тұрмыс-салтын, әдет-ғұрпын, нанымын, дүние танушылық көзқарастарын білеміз десек, ертегілерді аттап өтуге болмайды, өйткені ертегі-өткеннің елесі. Қазақтың тұрмыс-салтын кеңінен шолып, мол қмтылған ауыз әдебиетінің ең көлемді, бай түрі ертегілер болып саналады. Қазақ фольклорындағы ертегілерінің сан алуан түрлері бар.

Ертегілердің қай түрі болса да заман елегінен өтіп, халық санасына сіңіп кеткен сюжеттер. Онда бір елден екінші елге ауысып, төл сюжет болып жүрген мотив образдар да аз емес. Төменгі тап ортасынан шыққан ертегілерде сатира, демократия сарыны елеулі болатынын кезінде М. Әуезов жақсы айтқан болатын. Сонымен бірге қазақ ертегілерін тек қана феодализм дәуірімен тұйықтап, оны 1968 жылғы реформадан да кейін туғызу ертегі генезисімен кежелету деп санады. Шыншыл ертегілер антифеодалдық сарында болған десек, сол жеткілікті[17, 98] .

келген неше алуан қияметі айтылады. Үстем тап өкілдерінің зұлымдық, қастандық әректтері әшкере етіледі, күлкі мазаққа айналдырылады. Халық ертегілерінің негізгі өзінің тыңдаушысына ақыл-парасатты баяндайды. Адам арманының жарқын болашағына жөн сілтейді, өмір күресіне бастайды.

Ертегілер ішінде балалардың сүйіп тыңдайтыны, олардың жас ерекшелігіне тән мұралар сондай көп. Ертегілер ғасрлар бойы балалардың ықыласын өзіне қызықтыра тартып, жас жанына әсер етіп, көңілді шаттық күлкіге бөлеп қуантады. Ертегілердің бай фантастика балалардың ойына қозғау салып, өмірдің неше алуан қиянатын танытады, сана-сезім, ақыл-ой қызметінің ерте дамуына, ерте қалыптасуына жәрдемдеседі.

Ертегілердің ерекшеліктері сонда - балалардың сүйіп оқитыны, барлық ықыласымен сүйсіне тыңдайтыны, оның ғасырлар бойы ұрпақтан-ұрпаққа айтылып, әбден екшелеп, халықтың даналық, тапқыр ой-пікірлері жинақталып, әрі көркем, әрі жеңіл тілмен берілетіндігінде. Басталған жерден-ақ оқиғасы қызықты, ұшқыр қиялды болып келеді де, баланың ойын бірден қызықтырып, жетектеп жетеді [18, 74] .

Ертегілердің балалардың қызықтыратын тағы бір ерекшелігі - ондағы адам бейнелері барлық жағынан әбден жетілген түрлері -типтері фольклорда еңбекші халық ауыз-әдебиетінде жасалған.

Ертегі-халықтың қарасөз ғибратының бірі. Халық әдебиетінің басқа түрлері секілді ертегі де адам баласының еңбек кәсібімен, тұрмыс-тіршілік құру тәжірибесімен байланысты туындаған.

Ертегі -ауыз әдебиетінің көлемді саласының бірі. Ертегілер-бірнеше ғасырлардың жемісі. Өз халқымыздың тарихын, тұрмыс-салтын, әдет-ғұрпын, нанымын, дүние танушылық көзқарастарын білеміз десек, ертегілерді аттап өтуге болмайды, өйткені ертегі-өткеннің елесі. Қазақтың тұрмыс-салтын кеңінен шолып, мол қамтылған ауыз әдебиетінің ең көлемді, бай түрі ертегілер болып саналады. Қазақ фольклорындағы ертегілерінің сан алуан түрлері бар.

Ертегі- өмір шындығын баяндайтын фантастикалық негізге құрылған көркем шығарма. Онда еңбекші халықтың ғасырлар бойы жасап келгне өмір тәжірибесі, оның мәдениеті мен салты, әдеті мен ғұрпы, шаруашылық кәсібінің түрлері, тілінің шебер өрнектері қамтылған. Табиғаттың адам баласына жұмбақ болып келген неше алуан қияметі айтылады. Үстем тап өкілдерінің зұлымдық, қастандық әректтері әшкере етіледі, күлкі мазаққа айналдырылады. Халық ертегілерінің негізгі өзінің тыңдаушысына ақыл-парасатты баяндайды. Адам арманының жарқын болашағына жөн сілтейді, өмір күресіне бастайды.

Ертегілер ішінде балалардың сүйіп тыңдайтыны, олардың жас ерекшелігіне тән мұралар сондай көп. Ертегілер ғасырлар бойы балалардың ықыласын өзіне қызықтыра тартып, жас жанына әсер етіп, көңілді шаттық күлкіге бөлеп қуантады. Ертегілердің бай фантастика балалардың ойына қозғау салып, өмірдің неше алуан қиянатын танытады, сана-сезім, ақыл-ой қызметінің ерте дамуына, ерте қалыптасуына жәрдемдеседі.

Ертегіде халықтың әр кездегі тұрмыс-тіршілігі, қоғамдық өмірі, ой-арманы, дүние танымы мен көзқарасы т. б. көрініп отырады.

Ертегілерде айтылатын әңгімелердің қайысысы болса дахалық өзінше қортынды жасап, әділ бағасын беріп отырады, нені ұнататындығын, нені жек көретіндігін суреттейді. Мысалы, қазақ халқының тұрмыс-салтына байланысты туған ертегілерді алайық. Бұл тақырыптағы ертегілерде ұшан-теңіз мәселелер көтеріледі.

Ауыз әдебиетінің басқа да эпостық түрлері секілді, ертегілердің де өзіндік құрылысы, көркемдік ерекшеліктері бар. Қандай ертегілерді алсақ та, ол белгілі бір сюжетке құрылады, өзінше басталуы, аяқталуы болады.

Ертегі ауызша айтылатын көркем әңгіме болғандықтан, оған әрбір ертекші айрықша мән береді, әңгімесін мәнерлеп айту, тыңдаушыны қызықтыра түсу жағын ойлайды, кейде ертекші әңгімесін:

Ерте-ерте ерте екен, Құйрық жүні ұзын екен,

Ешкі жүні бөрте екен, Мұзға жығылған екен,

Қырғауылы қызыл екен, Сирағы сынған екен, -деп,

Бар екен, жоқ екен,

Бөрі бөкеуіл екен,

Түлкі жасауыл екен . . . -

деп тақпақтай жөнеледі. Осыдан әрі қарай әңгіме оқиғасына кіріседі. Ал кейде ертекшілер айтатын әңгімесіне бірден кіріседі, ертегіге қатысатын басты кейіпкерлермен бірден таныстырады («Баяғыда бір кедей болыпты, оың үш баласы болыпты» . . . т. б. ) Ертегілерде айтылатын оқиғаларды осы негізде баяндау - ертегінің құрылысына тән басты ерекшелігі болып табылады [19, 53] .

Шындығында, ертегі айту еріккеннің ермегі емес, жастарды сөз өнерінің қыры мен сырына жаттықтырып тәрбиелеу мектебі болып саналған. Ертектің тартымды, қызықты, тыңдаушыға әсерлі болуы оны айтушыға байланысты.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.